W kontekście dotychczasowych doświadczeń wynikających z realizacji kontraktu wojewódzkiego zainaugurowano dyskusję na temat rewizji dotychczas prowadzonej polityki regionalnej, w tym nadania nowego kształtu instytucji kontraktu wojewódzkiego. Wśród
uczestników debaty głos w tym zakresie zabierali nie tylko przedstawiciele rządu i strony pozarządowej, ale także liczni eksperci. Adam Mikołajczyk w opracowaniu „Zasady zawierania i konstruowania kontraktu wojewódzkiego w Polsce od roku 2010. Zarys koncepcji” sugeruje, iż przedmiotem nowego kontraktu powinny być środki krajowe będące w dyspozycji całego rządu oraz środki regionalne pochodzące głównie z budżetów jednostek samorządu terytorialnego z obszaru danego województwa. Po stronie rządowej kontrakt powinien obejmować szeroki katalog źródeł finansowania, skierowanych na rzecz interwencji regionalnej. Umieszczenie w kontrakcie środków odpowiednich ministrów ma na celu zwiększenie koordynacji różnych działań strukturalnych podejmowanych w odniesieniu do poszczególnych regionów. Zakres rzeczowy kontraktu powinien objąć większość najważniejszych działań rządu w regionie. W kontrakcie powinny być ujęte tzw. Kluczowe Regionalne Przedsięwzięcia Rozwojowe (KRPR), które mogłyby przyjąć następujące formy (Mikołajczyk 2009, s. 2):
- projekty indywidualne (zazwyczaj w postaci dużych inwestycji infrastrukturalnych mających charakter punktowy, liniowy lub sieciowy),
- grupy projektów (przedsięwzięcia infrastrukturalne lub inne, funkcjonalnie ze sobą powiązane np. infrastruktura kanalizacyjna na obszarze pojezierza lub obszaru cennego przyrodniczo);
- projekty ramowe, mikroprogramy (zazwyczaj przedsięwzięcia pozbawione charakteru infrastrukturalnego, realizowane w obszarze zasobów ludzkich, rynku pracy, edukacji, wspierania przedsiębiorczości).
W dalszej części autor przytoczonego powyżej opracowania wskazuje, że zasady ukierunkowania środków w ramach kontraktów wojewódzkich powinny wynikać wprost z określonego precyzyjnie i ograniczonego katalogu celów polityki regionalnej zawartych w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego (KSRR). Dodaje ponadto, że minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego, jako koordynator polityki regionalnej rządu, powinien odpowiadać miedzy innymi za uzgodnienie na poziomie Rady Ministrów wielkości środków, które ministrowie sektorowi, przekażą na realizację kontraktów. Powinien on więc dysponować realną możliwością koordynacji szeregu polityk sektorowych na poziomie regionalnym. Odnosząc się do środków finansowych Mikołajczyk zaakcentował, iż powinny one podlegać koncentracji na ściśle określonych obszarach strategicznej interwencji.
Naturalnie, obszary te powinny mieć umocowanie w zapisach KSRR (Mikołajczyk 2009, s. 2). Natomiast Radomir Matczak, Adam Mikołajczyk i Małgorzata Sobolew w opracowaniu
„Zasady zawierania i konstruowania kontraktu wojewódzkiego w Polsce od roku 2010”,
zwracają uwagę na to, aby kontrakt wojewódzki był narzędziem świadomego kształtowania polityki regionalnej państwa, a nie jedynie prostym mechanizmem transferów finansowych umożliwiającym realizację wcześniej ustalonych przedsięwzięć wynikających z prowadzenia przez państwo określonej polityki wobec regionów. Zaznaczają jednocześnie, że kontrakt nie powinien być postrzegany jako nowa forma wspólnego (rządowo-samorządowego) programowania rozwoju, dublująca lub zastępująca planowanie strategiczne i programowanie operacyjne prowadzone zarówno na szczeblu rządowym, jak i regionalnym. W szczególności kontrakt nie może być traktowany jako alternatywa wobec dalszej decentralizacji finansów publicznych i wzmacniania zdolności regionów do prowadzenia własnej polityki rozwoju.
Nie chodzi również o to, by poprzez kontrakt samorządy województw uzyskały możliwość wkraczania w obszar kompetencji administracji rządowej, związanej z programowaniem krajowej polityki rozwoju. W opinii autorów artykułu, instrument ten być narzędziem
„spinającym” programowanie rządowe i regionalne, prowadzącym do ustalenia obszarów wspólnego zainteresowania, które uzasadniają interwencję opartą na odpowiednim montażu środków finansowych (Matczak, Mikołajczyk, Sobolew 2009, s. 233).
W wyniku toczącej się debaty oraz przedstawianych koncepcji nowej generacji kontraktu, minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego wspólnie z partnerami społecznymi – w szerokim tego słowa znaczeniu – przyjął nową filozofię przygotowania kontraktu, już nie wojewódzkiego, lecz terytorialnego. Instytucję kontraktu terytorialnego konstytuuje ustawa z dnia 24 stycznia 2014 roku o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw. Ustawa mianem kontraktu terytorialnego ustanowiła umowę określającą cele i przedsięwzięcia priorytetowe, mające istotne znaczenie dla rozwoju kraju oraz wskazanego w niej województwa, sposób ich finansowania, koordynacji i realizacji, a także dofinansowanie, opracowywanych przez zarząd województwa, programów służących realizacji umowy partnerstwa w zakresie polityki spójności. Dokonując szczegółowej analizy kontraktu terytorialnego należy odnotować, że minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego opracowuje, we współpracy z ministrami właściwymi ze względu na zakres objęty kontraktem terytorialnym, stanowisko dotyczące zakresu i treści kontraktu terytorialnego, w tym celów mających istotne znaczenie dla rozwoju kraju oraz województwa objętego kontraktem, a następnie przedstawia je do wiadomości Radzie Ministrów (Ustawa z dnia 24 stycznia 2014 roku o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw, s. 2). Natomiast zarząd województwa przygotowuje projekt stanowiska dotyczącego proponowanego zakresu i treści kontraktu terytorialnego, w tym celów i przedsięwzięć priorytetowych mających
istotne znaczenie dla rozwoju województwa objętego kontraktem. Uprzednio przygotowany projekt stanowiska zarząd województwa przekazuje do zaopiniowania przez jednostki samorządu terytorialnego znajdujące się na terenie województwa objętego kontraktem terytorialnym, właściwe ze względu na zakres objęty kontraktem. Opinia jest wyrażana podczas konferencji, w której uczestniczą przedstawiciele zarządu województwa oraz przedstawiciele właściwych jednostek samorządu terytorialnego. Zarząd województwa przyjmuje w drodze uchwały stanowisko dotyczące proponowanego zakresu i treści kontraktu, w tym celów i przedsięwzięć priorytetowych mających istotne znaczenie dla rozwoju województwa objętego kontraktem. Na podstawie stanowisk minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego oraz zarząd województwa negocjują projekt kontraktu terytorialnego. Rada Ministrów w drodze uchwały zatwierdza wynegocjowany kontrakt terytorialny i określa zakres i warunki dofinansowania programu służącego realizacji umowy partnerstwa w zakresie polityki spójności opracowywanego przez zarząd województwa środkami pochodzącymi z budżetu państwa lub ze źródeł zagranicznych. Zarząd województwa zatwierdza wynegocjowany kontrakt w drodze uchwały. Zwieńczeniem procedury jest zawarcie kontraktu przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego z zarządem województwa. Ustawia reguluje również zakres kontraktu, który określa:
województwo, którego dotyczy; cele przewidziane do realizacji na terenie danego województwa; przedsięwzięcia priorytetowe i warunki ich realizacji, zgodne z celami wynikającymi ze strategii rozwoju; okres realizacji przedsięwzięć priorytetowych;
oczekiwane rezultaty przedsięwzięć priorytetowych; źródła jego finansowania; zakres i tryb sprawozdawczości z jego realizacji; sposób wykonywania przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego kontroli i monitoringu nad jego realizacją; sposób i warunki weryfikacji realizacji przedsięwzięć priorytetowych; warunki jego zmian; warunki i sposób jego rozwiązywania. Kontrakt określa ponadto wysokość, sposób i warunki dofinansowania programów służących realizacji umowy partnerstwa 18 w zakresie polityki spójności, opracowywanych przez zarząd województwa. Realizację kontraktu terytorialnego koordynuje minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego, a ze strony samorządu właściwy zarząd województwa. W celu realizacji zobowiązań wynikających z kontraktu zarząd województwa zawiera porozumienia z jednostkami samorządu terytorialnego, zaangażowanymi w realizację jego postanowień, znajdującymi się na terenie województwa objętego kontraktem. Wreszcie
18 Umowa Partnerstwa jest dokumentem określającym strategię interwencji funduszy europejskich w ramach trzech polityk unijnych: polityki spójności, wspólnej polityki rolnej (WPR) i wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) w Polsce w latach 2014-2020 (Programowanie perspektywy finansowej 2014, s. 5).
realizacja celów i przedsięwzięć priorytetowych mających istotne znaczenie dla rozwoju kraju i województwa, określonych w kontrakcie jest finansowana ze środków ze środków programów oraz programów służących realizacji umowy partnerstwa lub z budżetów jednostek samorządu terytorialnego (Programowanie perspektywy finansowej 2014, s. 12).
Realizacja kontraktu terytorialnego będzie miała miejsce w latach 2014-2020, będzie to czas, w którym zarówno strona rządowa, jak i samorządowa zdobędzie pierwsze doświadczenia, umożliwiające dokonanie pierwszych ocen tego instrumentu oraz jego faktycznego wpływu na kształtowanie polityki rozwoju regionalnego oraz podjęcie ewentualnych korekt zwiększających jego efektywność.
Literatura
1. Bąk A., Chmielewski R., Krasowska M., Piotrowska M., Szymborska A. (2007), Raport o rozwoju i polityce regionalnej. Raporty 2007, MRR, Warszawa.
2. Benio M., Bober J., Hausner J., Kołdras S., Kudłacz T., Mamica Ł. (1999), Programowanie rozwoju regionalnego. Poradnik dla samorządów województwa, J. Hausner (red.), Kraków.
3. Delis-Szeląg K. A. (2005), Polityka regionalna UE i perspektywy jej rozwoju w Polsce, w:
Regionalizm, polityka regionalna i fundusze strukturalne w Unii Europejskiej, A. Adamczyk, J. Borkowski (red.), Warszawa.
4. Gęsicka G. (2004), Kontrakty wojewódzkie – instrumenty rządowej polityki regionalnej w systemie wdrażania nowej polityki spójności, MGiP, Warszawa.
5. Giełda M. (2012), Wybrane aspekty kontroli i nadzoru nad kontraktem wojewódzkim,
„Folia Iuridica Wratislaviensis”, no. 2.
6. Kawałko B. (2009), Kontrakt wojewódzki jako instrument wspierania rozwoju.
Doświadczenia województwa lubelskiego, „Barometr Regionalny” nr 1(15).
7. Matczak R., Mikołajczyk A., Sobolew M. (2009), Zasady zawierania i konstruowania kontraktu wojewódzkiego w Polsce od roku 2010, w: Koncepcja nowej polityki regionalnej. Ekspertyzy, Warszawa.
8. Mikołajczyk A. (2009), Zasady zawierania i konstruowania kontraktu wojewódzkiego w Polsce od roku 2010. Zarys koncepcji, MRR, Warszawa.
9. Płoskonka J. (2000), Model instytucjonalny polityki regionalnej - propozycje i dylematy, w: Model instytucjonalny polityki rozwoju regionalnego w Polsce, A. Pyszkowski, J. Szlachta, J. Szomburg (red.), Polska regionów nr 11, Gdańsk – Warszawa.
10. Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 – Umowa partnerstwa (2014), MIR, Warszawa.
11. Rozwój regionalny w Europie. Spójność terytorialna i przegląd budżetu UE. Raporty EoRoPA (2009) nr 2, MRR, Warszawa.
12. Sprawozdanie końcowe z realizacji Programu wsparcia na lata 2001-2003, MGiP, Warszawa 2004.
13. Ustawa z 12 maja 2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego, Dz. U.
nr 48/2000, poz. 550.
14. Ustawa z dnia 24 stycznia 2014 roku o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. nr 00/2014, poz. 379.
Streszczenie
Od kontraktu wojewódzkiego do kontraktu terytorialnego – instytucjonalizacja instrumentu rozwoju regionalnego
W artykule zaprezentowano proces kształtowania polityki rozwoju regionalnego w Polsce, w tym przybliżono reformę administracyjną, utworzenie samorządowych województw oraz ich udział w kreowaniu i poprowadzeniu polityki regionalnej. Jednak zasadnicza część pracy poświęcona została zaprezentowaniu genezy kontraktu wojewódzkiego oraz jego wpływu na budowanie polityki regionalnej w Polsce, w tym przede wszystkim relacji pomiędzy rządem, odpowiedzialnym za realizację polityki interregionalnej oraz samorządem realizującym politykę intraregionalną. W ostatniej część opracowania przybliżono założenia kontraktu terytorialnego, będące w dużej mierze wynikiem doświadczeń wynikających z realizacji kontraktów wojewódzkich oraz opisano usytuowanie kontraktu terytorialnego w procesie kształtowania polityki rozwoju regionalnego w latach 2014-2020.
Słowa klucze: polityka rozwoju regionalnego, samorząd wojewódzki, reforma samorządowa, kontrakt wojewódzki, kontrakt terytorialny, polityka spójności Unii Europejskiej, planowanie strategiczne
Abstract
From contract to contract the provincial government - the institutionalization of an instrument of regional development
The article presents the process of shaping regional development policy in Poland, this brought closer administrative reform, the establishment of local regions and their participation in creating and leading the regional policy. However, a substantial part of the work was devoted to the presentation of the origins of the provincial contract and its impact on building regional policy in Poland, including in particular the relationship between the government, responsible for the implementation of the policy of interregional and intraregional self-government implements policy. In the last part of the study brought closer assumptions territorial contract, which is largely the result of the experience gained from the implementation of regional contracts and describes the location of the territorial contract in the process of regional development policy in the years 2014-2020.
Key words: regional development policy, provincial government, local government reform, the regional contract, contract territorial cohesion policy of the European Union, strategic planning
dr Anna Łoś-Tomiak
Wydział Ekonomii i Zarządzania Uniwersytet Zielonogórski Sebastian Ciemnoczołowski Urząd Miejski w Kargowej
https://doi.org/10.26366/PTE.ZG.2014.5
Partnerstwo międzysektorowe determinantą bezpieczeństwa społecznego regionu na przykładzie współpracy administracji terenowej i organizacji pozarządowych
województwa lubuskiego
1. Wstęp
Stan bezpieczeństwa, z punktu widzenia społeczności lokalnych, identyfikowany jest najczęściej przez pryzmat jakości i poziomu życia. W optymalizacji wzrostu gospodarczego regionu i właściwie wykonywanej służebnej roli administracji publicznej, a także oddolnej, obywatelskiej aktywności, dopatruje się sposobu na wzrost efektywności zaspokajania potrzeb i likwidacji uciążliwych kwestii społecznych, a dzięki temu, poczucia bezpieczeństwa ludności i regionu. Poprzez prężnie funkcjonujący rynek, skutecznie realizowaną misję samorządów terytorialnych oraz rozwój społeczeństwa obywatelskiego, stan bezpieczeństwa stabilizuje się i poprawia.
Ograniczanie występujących i potencjalnych zagrożeń oraz tworzenie i realizacja skutecznych procedur działania w sytuacjach kryzysowych, napięć, czy konfliktów, jest podstawowym zadaniem administracji terenowej i rządowej. Szczególne znaczenie odgrywa tu stopień zaspokojenia potrzeb społecznych. Ze względu na heterogeniczność społeczeństwa i związaną z tym odmienność potrzeb, a także ograniczoność budżetu oraz sztywne procedury działania, podmioty publiczne nie są do końca skuteczne w tym zakresie. Szansy, zatem na efektywną realizację wskazanego celu, upatrywać należy w merytorycznym współdziałaniu sektora publicznego i pozarządowego. Identyfikacja dobrych praktyk działania w tym zakresie dowodzi, że przyjęta formuła jest skuteczna i sprawdza się w systemie społecznym.
Przykładem na to może być partnerstwo administracji samorządowej oraz lokalnych i regionalnych podmiotów pozarządowych. Współpraca grup społecznych, instytucji, organizacji i inicjatyw oddolnych, dających wyraz idei społeczeństwa obywatelskiego.