przystąpie-niu naszego kraju do Unii Europejskiej. Stały się one wewnętrznymi granicami Wspólnoty, czego konsekwencją była konieczność przeniesienia w inne miejsca pełniących służbę funkcjonariuszy i sprzętu. Przedsięwzięcie to, jak wykazały dotychczasowe kontrole NIK, było niewłaściwie zorganizowane, o czym świad-czyły braki w wyposażeniu na granicy północnej i wschodniej, niezadowalający stan infrastruktury przejść granicznych, luki kadrowe i duża fl uktuacja funkcjo-nariuszy. Ustalenia te, w połączeniu z akcjami protestacyjnymi celników i prze-woźników, wskazują na potrzebę zbadania, jak administracja celna wywiązuje się w obecnej sytuacji ze swych ustawowych zadań i jakie jej stworzono ku temu warunki.
3. Badania nad realizacją wydatków budżetowych, które nie wygasły z upły-wem 2008 r., w częściach 29 – Obrona narodowa i 42 – Sprawy wewnętrzne, poza konkretnym, określonym w tytule wymiarem, ma dodatkowo ułatwić udzie-lenie odpowiedzi na pytanie, czy odstępowanie od zasady jednoroczności budże-tu państwa nie jest nadużywane. Kontrole wykonania budżebudże-tu państwa wskazują bowiem na istnienie tendencji do zwiększania planu wydatków, które nie
wyga-sają z upływem roku budżetowego. Takie wydatki niejednokrotnie nie są potem w pełni realizowane, obejmują kwoty niepowiązane ściśle z konkretnymi zada-niami lub inwestycje w niewystarczającym stopniu zaawansowane.
4. Wykonanie planu fi nansowego Narodowego Funduszu Zdrowia w 2007 r.
Izba oceniła negatywnie. Powodem były liczne i poważne nieprawidłowości, m.in. w przekazywaniu środków na podwyżki dla personelu medycznego czy też fi nansowanie wydatków nieuwzględnionych w rocznych planach oddziałów wo-jewódzkich i centrali Funduszu. Świadczeniodawcy nie wykonali zamówionych świadczeń zdrowotnych o wartości 1,5 mld zł, można było też mieć zastrzeżenia do prawdziwości posiadanych przez NFZ informacji o liczbie pacjentów zapisa-nych na listach oczekujących. Zważywszy na to, w ramach kontroli wykonania planu fi nansowego Narodowego Funduszu Zdrowia w 2008 r. zbadane zostaną również działania podjęte przez kierownictwo Funduszu w celu usunięcia niepra-widłowości ujawnionych w czasie poprzedniej kontroli.
5. Sytuacja, w której podatnik otrzymuje zwrot zapłaconego podatku, czy to podatku od towarów i usług, czy też podatku akcyzowego, często wiąże się z po-tencjalnym niebezpieczeństwem powstania nieprawidłowości i nadużyć. Za pod-jęciem kontroli prawidłowości zwrotu podatku akcyzowego, zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej przemawia dodatkowo to, iż Najwyższa Izba Kontroli nie badała dotąd szczegółowo tego zagadnienia.
6. Kontrola funkcjonowania systemu fi nansowego wspierania kredytów eks-portowych pozwoli ocenić skuteczność tego narzędzia wspierania eksportu oraz sposób wykorzystania środków przekazanych ustawami budżetowymi w latach 2004–2008 na ubezpieczanie kredytów eksportowych, udzielanie gwarancji, do-płaty do oprocentowania kredytów oraz eksport w ramach międzynarodowych umów kredytowych.
7. Podjęcie tematu ochrony brzegów morskich podyktowane jest koniecznoś-cią sprawdzenia przebiegu realizacji wieloletniego programu o tej samej nazwie, ustanowionego ustawą sejmową, a obejmującego działania mające zabezpieczyć tereny nadmorskie przed erozją. Przedsięwzięcia takie, m.in. budowa zabezpie-czeń przeciwpowodziowych, zapobieganie zanikowi plaż, zgodnie z ustawą mają być opłacane z budżetu państwa i środków pozabudżetowych. Kontrola ma na celu zbadanie prawidłowości i skuteczności przyjętych rozwiązań i ich fi nansowania.
8. Celem kontroli działalności Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty bę-dzie ocena licznych przedsięwzięć, głównie z bę-dziedziny ekologii kształtujących środowisko tego dorzecza, podejmowanych przez ten podmiot z myślą o rozwoju rekreacji i turystyki. Badania kontrolne powinny wykazać, jak przebiegają pla-nowane działania, a także czy uzyskane na ich sfi nansowanie środki publiczne, w tym środki unijne, wykorzystywane są prawidłowo.
9. Wyniki kontroli rozpoznawczych nie pozostawiają wątpliwości, że środ-ki zakładowych funduszy świadczeń socjalnych nie są wystarczająco chronio-ne przed próbami niewłaściwego ich wykorzystania – bywają często wydawachronio-ne z naruszeniem prawa, a kryteria socjalne są traktowane zbyt dowolnie przy przy-znawaniu świadczeń. Istnieje zatem potrzeba zmian i uściślenia oraz uporząd-kowania przepisów regulujących m.in. wysokość naliczeń funduszu. Ujawnione nieprawidłowości uzasadniają potrzebę podjęcia kontroli problemowej, której ustalenia przyczynią się do ukrócenia bezprawnych praktyk. Jej tematem będzie gospodarowanie środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w urzę-dach jednostek samorządu terytorialnego i podległych tym jednostkom podmio-tach sektora fi nansów publicznych.
Realizacji inwestycji fi nansowanych ze środków publicznych poświęcono 3 kontrole.
1. Kwestią programowania i planowania inwestycji fi nansowanych z budżetu państwa jako odrębnym zagadnieniem Najwyższa Izba Kontroli nie zajmowała się dotąd kompleksowo. Wnioski wypływające z obserwacji konkretnych inwe-stycji mogły jednak wskazywać na brak zarówno wypracowanych procedur kwa-lifi kowania zadań inwestycyjnych do planu fi nansowego, jak i spójnego systemu planowania wieloletniego. Świadczyłoby o tym fi nansowanie ze środków bu-dżetowych inwestycji niewłaściwie przygotowanych, a nawet zbędnych z punk-tu widzenia potrzeb państwa. Stąd konieczność oceny sposobu programowania i planowania obciążających budżet przedsięwzięć inwestycyjnych.
2. Kontrola realizacji wydatków ze środków publicznych na inwestycje bu-dowlane przeprowadzona zostanie w ramach kontroli wykonania budżetu pań-stwa w 2008 r. i poświęcona będzie ocenie skuteczności nadzoru dysponentów części budżetowych nad wydawaniem środków publicznych na wymieniony cel.
Zbadane zostaną m.in. inwestycje wieloletnie umieszczone w załączniku do usta-wy budżetowej na 2008 r., prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego w ramach kontraktów wojewódzkich, a także inne, fi nansowane lub współfi nan-sowane ze środków budżetowych, Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej oraz Krajowego Funduszu Drogowego.
3. Liczne przypadki niedotrzymywania ustalonych pierwotnie terminów zakończenia zadań inwestycyjnych skłoniły Izbę do podjęcia kontroli realiza-cji inwestyrealiza-cji sportowych przez jednostki samorządu terytorialnego. Z dotych-czasowego rozeznania wynika, że winę za to ponoszą zarówno inwestorzy, jak i wykonawcy, a nieprawidłowości, będące jednym z głównych powodów opóźnień, mają miejsce na każdym z etapów prowadzenia inwestycji – w cza-sie ich przygotowywania, realizacji oraz rozliczania. Kontrola powinna
umożli-wić poznanie wszystkich przyczyn takiego stanu rzeczy i opracowanie środków zaradczych.
Kolejnym obszarem wyodrębnionym w ramach drugiego spośród głównych kierunków kontroli jest pomoc publiczna dla przedsiębiorców oraz udzielanie dotacji jednostkom spoza sektora fi nansów publicznych. Tu również zaplano-wano 3 kontrole.
1. Udzielanie przez organy administracji rządowej dotacji na zadania zleco-ne podmiotom niezaliczanym do sektora fi nansów publicznych może wiązać się z różnego rodzaju nieprawidłowościami. Ujawniły je analogiczne badania prze-prowadzone w 2007 r. przez NIK i regionalne izby obrachunkowe w jednost-kach samorządu terytorialnego, co stało się powodem sformułowania wniosku wskazującego na konieczność usprawniania zasad i form współpracy. Planowana kontrola pozwoli stwierdzić, jak proces wyboru benefi cjentów i powierzania im zadań przebiega w organach administracji rządowej.
2. Dodatki mieszkaniowe, mające złagodzić skutki podwyżek czynszów ro-dzinom o niskich dochodach, były już przedmiotem badań NIK. Zakończona w 2003 r. kontrola wskazała na nieprawidłowości przy ich wypłacaniu, co powo-dowało, że środki dotacji celowej nie były wykorzystywane wystarczająco efek-tywnie. Kolejna kontrola funkcjonowania systemu dodatków mieszkaniowych, poza sprawdzeniem jak realizowane są sformułowane wówczas wnioski, ma na celu określenie skutków wprowadzonych w 2004 r. zmian, w wyniku których źródłem fi nansowania wypłat dodatków stały się środki własne gmin.
3. Wprowadzenie do planu pracy kontroli poświęconej dofi nansowaniu ulgo-wych przejazdów osób korzystających z autobusowego transportu zbiorowego jest efektem kontroli skargowej, w toku której badano prawidłowość udzielania i wykorzystania dotacji na dofi nansowanie ulgowych przejazdów osób uprawnio-nych, korzystających z usług kieleckiej spółki PKS. Charakter oraz skala stwier-dzonych w jej wyniku nieprawidłowości i uchybień, popełnionych zarówno przez organ samorządowy, jak i przez przewoźnika, skłoniły Izbę do kontroli o szer-szym zakresie.
Funkcjonowaniu funduszy celowych zostaną poświęcone 2 kontrole.
1. Kontrola gospodarowania środkami pochodzącymi z opłat i kar za