Telefon komórkowy stał się nieodłącznym atrybutem współczesnego czło-wieka. Malejące stale ceny nie tylko samych aparatów, ale i oferowanych taryf na zakup abonamentów oraz kart telefonicznych sprawiają, że na posiadanie tele-fonu komórkowego stać już niemal każdego. Użytkowników telefonów komór-kowych stale przybywa, bardzo duży odsetek stanowią dzieci i młodzież. Wśród nich są nawet posiadacze kilku numerów telefonicznych. Z roku na rok sieciom telefonii komórkowej przybywa zatem po kilka czy kilkanaście procent klientów, a ich abonenci liczeni są już w milionach (Szlendak, 2007).
Telefon komórkowy stał się niemal przedmiotem pierwszej potrzeby i wy-znacznikiem statusu społecznego. Częste rozmowy przez telefon świadczą o posiadaniu licznego grona przyjaciół, załatwia niu wielu ważnych spraw, co zwiększa poczucie własnej wartości (Węgrzecka-Giluń, Ostaszewski, 2014). Te-lefon pełni we współczesnym świecie wiele pożytecznych funkcji. Najnowsze modele telefonów służą nie tylko do prowadzenia rozmów telefonicznych czy wysyłania krótkich wiadomości tekstowych, ale stają się już przenośnymi kom-puterami, odtwarzaczami muzycznymi, odbiornikami radiowymi, urządzeniami do nawigacji samochodowej, dyktafonami, służą do logowania się w sieci Inter-netu, są również kalendarzami, notatnikami, aparatami fotograficznymi i kame-rami cyfrowymi (Augustynek, 2014). Z tych właśnie powodów można łatwo utracić kontrolę nad racjonalnym korzystaniem z tego urzą dzenia. Potwierdzać to mogą obserwacje nastolatków nieustannie rozmawiających przez komórkę czy wysyłających niezliczoną liczbę SMS-ów, grających w gry, przeszukujących
strony internetowe, logujących się na swoich kontach na portalach społeczno-ściowych.
Posiadacze telefonów komórkowych są narażeni na niebezpieczeństwa, jakie niesie ze sobą nierozsądne ich używanie. Brak racjonalizmu w posługiwaniu się nimi może prowadzić do nadużywania telefonu komórkowego, a w konsekwencji do uzależnienia od niego, zwanego fonoholizmem (http://www.narkotyki.pl/ nietypowe-uzaleznienia/uzaleznienie-od-telefonu/).
Fonoholizm jako uzależnienie od czynności, czyli uzależnienie behawioralne, może przejawiać się problemowym rozmawianiem przez telefon komórkowy, nad-miernym wysyłaniem krótkich wiadomości tekstowych, koniecznością posiadania zawsze włączonego telefonu lub problemowym korzystaniem z gier lub z Inter-netu na aparacie telefonicznym. Zjawisko to jest trudne do szybkiego rozpoznania, bo jak stwierdza E. Sołtys (za: Kwaśniak, 2006), komórkę można łatwo wyjąć, szybko sprawdzić, czy nie ma jakiejś nowej wiadomości tekstowej lub połączenia i zaraz schować do kieszeni lub torebki.
Zjawisko uzależnienia od telefonu komórkowego jest stosunkowo młode, co wynika z faktu, że telefon komórkowy pojawił się na rynku światowym około 15 lat temu. Pierwszym krajem, w którym zauważono problem i zaczęto o nim pisać, były Chiny. Tam też pojawił się w literaturze medycznej nowy termin: syndrom nadmiernej zależności od telefonu komórkowego (mobile phone
de-pendence syndrome) (Augustynek, 2014). Objawami tego syndromu są takie
za-chowania, jak: potrzeba stałego posiadania przy sobie aparatu telefonicznego, nierozstawanie się z nim, niewyłączanie go nawet na chwilę, niecierpliwe nasłu-chiwanie sygnału przychodzącej wiadomości SMS lub sygnału połączenia czy też notoryczne sprawdzanie listy odebranych wiadomości i połączeń. W przypadku braku przy sobie telefonu komórkowego odczuwanie z tego powodu niepokoju, rozdrażnienia, zaburzeń snu, a nawet agresji (Woronowicz, 2009).
Nastolatek ujawniający ten syndrom staje się nerwowy, nadpobudliwy lub odczuwa stałą potrzebę kontaktowania się z innymi przez telefon, a przy tym unika kontaktów bezpośrednich. Tego typu zachowania świadczą o nadużywaniu tele-fonu w różnych codziennych sytuacjach, a w konsekwencji mogą powodować osłabienie tradycyjnych więzi społecznych, zarówno w rodzinie, jak i w kontak-tach z rówieśnikami, czy zubożenie języka komunikacji.
W dłuższej perspektywie syndrom nadmiernej zależności od telefonu komór-kowego może powodować trudności w nawiązywaniu relacji bezpośrednich, zanik zainteresowań i pasji młodego człowieka, zaburzenia funkcji biologicznych, tj.: odżywiania, snu, co może przełożyć się na trudności w nauce, a później w pracy. Do innych konsekwencji fonoholizmu należą popadnięcie w długi z ty-tułu wysokich rachunków telefonicznych, konflikty z bliskimi oraz kłopoty w życiu zawodowym (http://www.narkotyki.pl/nietypowe-uzaleznienia/uzaleznie-nie-od-telefonu/).
Uzależnienie od telefonu komórkowego B. Pawłowska i E. Potemb-ska (2011) definiują jako nieprawidłowy, dysfunkcjonalny sposób korzystania z telefonu komórkowego. Według autorek wystarczy, że w okresie ostatnich 12 miesięcy pojawi się u osoby korzystającej nadmiernie z telefonu komórko-wego co najmniej pięć z niżej wymienionych objawów, a możemy mówić o uza-leżnieniu.
Objawy te to:
• „silne pragnienie korzystania z telefonu komórkowego, prowadzenia roz-mów czy wysyłania SMS-ów, wyrażone stałym myśleniem o wymienionych czynnościach;
• potrzeba zwiększenia częstotliwości i czasu rozmów telefonicznych oraz zwiększenia ilości i częstości wysyłania SMS-ów;
• powtarzające się nieskuteczne próby zaprzestania lub ograniczenia ilości rozmów i wysyłanych wiadomości SMS;
• występowanie objawów abstynenckich takich, jak: niepokój, lęk, depresja podczas prób zaprzestania lub redukowania ilości i czasu rozmów przez ko-mórkę oraz liczby wysyłanych SMS-ów;
• prowadzenie dłuższych rozmów i wysyłania większej ilości SMS-ów, niż się uprzednio planowało;
• problemy finansowe, zawodowe, rodzinne i społeczne spowodowane ko-rzystaniem z telefonu komórkowego;
• okłamywanie rodziny i znajomych w celu ukrycia kosztów oraz czasu po-święconego na rozmowy telefoniczne i wysyłanie SMS-ów;
• używanie telefonu komórkowego jako ucieczki przed prawdziwymi proble-mami lub w celu poprawienia złego samopoczucia (osamotnienia, niepo-koju, depresji, winy)” (Pawłowska, Potembska, 2011, s. 443).
Według M. Wargackiej (za: Szlendak, 2007) niepokojącym symptomem nadmiernego korzystania z telefonu komórkowego jest zwłaszcza narastają-ca psychiczna potrzeba coraz częstszego jego używania. Sygnałami ostrzegaw-czymi są:
• coraz częstsze myśli, że należy wykonać połączenie;
• coraz dłuższe korzystanie z telefonu i przekraczanie dostępnych limitów połączeń;
• obiecywanie sobie, że będzie się dzwonić mniej i niedotrzymywanie danego sobie słowa;
• niemożność powstrzymania się od sięgnięcia po komórkę, pomimo rosną-cych kosztów i pretensji członków rodziny;
• uczucie złości i obwinianie się po kolejnym skorzystaniu z telefonu; • coraz wyższe rachunki za telefon;
• okłamywanie rodziny i znajomych w celu ukrycia kosztów oraz czasu po-święconego na rozmowy telefoniczne i wysyłanie SMS-ów;
• brak dostępu do telefonu powodujący złe samopoczucie i niemożność my-ślenia o niczym innym;
• rozkojarzenie i brak skupienia na wykonywanych czynnościach, rozmyśla-nie o chwili, gdy będzie można wykonać połączerozmyśla-nie telefoniczne;
• rezygnacja z życia towarzyskiego – spaceru, kina, na rzecz rozmowy przez telefon.
Innymi niepokojącymi sygnałami ostrzegawczymi są: • przywiązywanie wielkiej wagi do posiadania telefonu; • posiadanie więcej niż jednego aparatu telefonicznego; • wykonywanie wielu bezproduktywnych połączeń; • nierozstawanie się z telefonem ani na chwilę;
• traktowanie telefonu jako pośrednika i najważniejszego narzędzia codzien-nych kontaktów z innymi;
• odczuwanie głębokiego dyskomfortu, kiedy nie ma się do dyspozycji nała-dowanego aparatu, zły nastrój, niepokój, niekiedy nawet ataki paniki; • używanie telefonu nie wypływa z konieczności, np. poinformowania kogoś
o czymś, tylko podyktowane jest czynnikami natury emocjonalnej i spo-łecznej;
• traktowanie telefonu jako narzędzia do sprawowania nieustającej kontroli nad najbliższymi;
• nerwowe nasłuchiwanie, czy ktoś dzwoni lub noszenie ze sobą zapasowych baterii;
• unikanie kontaktów z innymi, wybieranie połączenia telefonicznego czy SMS-a zamiast rozmowy w cztery oczy;
• rzadziej – smutek, nuda, odmowa podejmowania współżycia seksualnego czy brak apetytu (Pawłowska i in., 2012; Kwaśniak, 2006; Skwara, 2009; Soszyńska, 2010).