Kradzieże i dewastacje infrastruktury kolejowej

9.1. Kradzieże i dewastacje infrastruktury kolejowej

Najliczniejszą grupą wśród występków chuligańskich, będących zagrożeniem dla bezpieczeństwa ruchu pociągów i skutkują-cych czasowym ograniczeniem lub wstrzymaniem ruchu ko-lejowego, są kradzieże i dewastacje urządzeń bezpieczeństwa ruchu kolejowego (tj. urządzeń sterowania ruchem kolejowym, urządzeń elektroenergetyki kolejowej, urządzeń teleinformatyki kolejowej) i elementów nawierzchni torowej. Zanotowano łącz-nie 4108 tego typu zdarzeń, przy czym zdecydowałącz-nie więcej było kradzieży, których odnotowano 2941, natomiast dewa-stacji infrastruktury odnotowano 1167, co stanowi około 30 % omawianej grupy zdarzeń. Należy zauważyć, że w stosunku do

roku ubiegłego liczba kradzieży, których w 2013 r. odnotowano 3399, zmniejszyła się o 13,5%. Kradzieże i dewastacje stanowią jednak nadal największą część – ponad 58 % – wszystkich dzia-łań chuligańskich zarejestrowanych na czynnych liniach kole-jowych w 2014 r. Udział procentowy poszczególnych rodzajów występków chuligańskich zobrazowano na poniższym rysunku.

Rys. 97: Procentowy udział poszczególnych katego-rii działań chuligańskich zarejestrowanych w 2014 r. przeszkód na

torach 5,0%

Obrzucanie pociągów

4,3%

Napady na pociągi i kradzieże przesyłek

24,2%

Kradzieże i dewastacje infrastruktury

kolejowej 58,2%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych od zarządców infrastruktury.

Przypadki kradzieży i dewastacji infrastruktury odnotowywano w 2014 r. na terenie niemal całego kraju, jednak największą ich koncentrację zarejestrowano w województwach śląskim

i dolno-śląskim, co przedstawia poniższa tabela. Zdarzenia te stanowią niemal połowę wszystkich kradzieży i dewastacji zarejestrowa-nych na terenie całego kraju w 2014 r.

Tab. 28: Województwa o najczęstszym występowaniu kra-dzieży i dewastacji infrastruktury w 2014 r.

Lp. Województwo Liczba zdarzeń Udział procentowy

1. śląskie 1054 25,7%

2. dolnośląskie 757 18,4%

3. pozostałe

województwa 2 297 55,9%

4. Łącznie 4 108 100%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych od zarządców infrastruktury.

Liczba przypadków kradzieży i dewastacji w ciągu całego 2014 r. była zróżnicowana, co przedstawia poniższy rysunek.

Najwięcej przypadków miało miejsce w marcu, kwietniu i maju – odpowiednio 469, 410 i 392, zaś najmniej w grudniu – 260.

Na przestrzeni dwóch lat zauważyć można zwiększoną liczbę kradzieży i dewastacji infrastruktury w miesiącach wiosennych, spadek natomiast w miesiącach zimowych.

Rys. 98: Kradzieże i dewastacje infrastruktury kolejowej w poszczególnych miesiącach w 2013 i 2014 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych od zarządców infrastruktury Znaczna część (ponad 57 %) przypadków kradzieży i dewastacji

infrastruktury kolejowej w 2014 r. miała miejsce w odniesieniu do urządzeń sterowania ruchem kolejowym, które są krytyczne z punktu widzenia bezpieczeństwa transportu kolejowego..

Tab. 29: Przedmiot kradzieży i dewastacji na kolei w 2014 r.

Lp. Przedmiot kradzieży i dewastacji Liczba zdarzeń

Udział procen-towy

1. Urządzenia SRK 2 349 57,2%

2. Urządzenia elektroenergetyki kolejowej 860 20,9%

3. Urządzenia teleinformatyki kolejowej 581 14,1%

4. Elementy nawierzchni torowej 318 7,7%

5. Łącznie 4 108 100,0%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych od zarządców infrastruktury.

227 326 351 376 367 431 335 301 282 292 254 248332 388 469 410 392 317 339 278 304 335 284 260

0

Znaczna część (ponad 57%) przypadków

kradzieży i dewastacji infrastruktury

kolejowej w 2014 r. miała miejsce

w odniesieniu do urządzeń sterowania

ruchem kolejowym

Rys. 99: Procentowy udział poszczególnych grup ele-mentów infrastruktury kolejowej

Urządzenia SRK

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych od zarządców infrastruktury.

Kluczową konsekwencją kradzieży i dewastacji tych urządzeń są usterki i awarie systemów sterowania ruchem, skutkujące obniżeniem poziomu bezpieczeństwa prowadzonego ruchu kolejowego. Z uwagi na fakt, iż urządzenia sterowania ruchem stanowią skomplikowany i wzajemnie powiązany system, kra-dzież nawet niewielkiego elementu, może skutkować brakiem możliwości prowadzenia ruchu pociągów w sposób zorganizo-wany, po utwierdzonych i zabezpieczonych drogach przebiegu.

Nie należy również zapominać o skutkach, jakie kradzieże i dewa-stacje urządzeń niosą dla przewoźników kolejowych, pasażerów i klientów przewozów towarowych. Podstawowym problemem w tym zakresie są przede wszystkim opóźnienia i odwołania po-ciągów, spowodowane ograniczoną przepustowością szlaków i zmniejszeniem prędkości pociągów. W skrajnych przypadkach, kradzieże niektórych urządzeń, mogą doprowadzić do dłu-gotrwałego wstrzymania ruchu i konieczności uruchamiania komunikacji zastępczej. Szczególnie uciążliwe konsekwencje

dla systemu kolejowego niosą przypadki kradzieży urządzeń elektroenergetycznych np. sieci trakcyjnej. Efektem tego typu zdarzeń są znaczne opóźnienia pociągów, trwające nawet do kilkunastu godzin, wynikające z czasu niezbędnego na odbu-dowę zniszczonej sieci trakcyjnej, konieczności zorganizowania lokomotyw spalinowych do przeciągania składów elektrycznych bądź też prowadzenia pociągów objazdami.

Dla przykładu, w 2014 r. opóźnienia pociągów pasażerskich spowodowane kradzieżami oraz dewastacjami infrastruktury kolejowej wyniosły w sumie 78708 minut, czyli ponad 54 dni.

Należy również wskazać, iż częste zjawiska tego typu, skutkujące opóźnieniami i zakłóceniami w ruchu pociągów, przyczyniają się do pogorszenia wizerunku transportu kolejowego oraz usług, jakie oferują poszczególni przewoźnicy. Jeszcze większe były w 2014 r. opóźnienia pociągów towarowych, które nie są tak odczuwalne dla ogółu społeczeństwa, lecz również generują koszty i przekładają się na dezorganizację pracy w przedsię-biorstwach, do których towary nie zostaną dostarczone na czas.

Opóźnienia pociągów towarowych sięgnęły w omawianym okresie 244405 minut, czyli prawie 170 dni.

Dodać należy, że wykrywalność sprawców kradzieży jest niska.

Na podstawie danych Straży Ochrony Kolei można stwierdzić, że zmniejszyła się ona w stosunku do poziomu zeszłorocznego i wynosi 10,5%.

Rys. 100: Procent wykrywalności sprawców przestępstw i wykroczeń związanych z kradzieżą i dewastacją urządzeń bez-pieczeństwa ruchu kolejowego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Straży Ochrony Kolei.

Kradzieże i dewastacje infrastruktury generują również znaczące koszty ekonomiczne dla zarządców infrastruktury. Koszty od-tworzenia samych urządzeń odpowiadających za bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego (urządzenia srk, teleinformatyki i elektroenergetyki kolejowej) szacowane są przez zarządców

Jak wynika z powyższego, zjawisko kradzieży i dewastacji infra-struktury kolejowej niesie ze sobą poważne skutki dla podmio-tów sektora kolejowego, jak również dla klienpodmio-tów kolei. Warto tym samym zastanowić się nad przyczynami tych zdarzeń. O ile w przypadku dewastacji urządzeń wydaje się, iż są to pobudki

7,9 8,8

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Procent wykrywalności sprawców

W 2014 r. opóźnienia pociągów pasażerskich spowodowane kradzieżami oraz

dewastacjami infrastruktury kolejowej

wyniosły w sumie 78708 minut, czyli

ponad 54 dni

istotną rolę odgrywa czynnik ekonomiczny. Większość, jeśli nie wszystkie, elementy, jakie są kradzione z obszarów kolejowych, trafiają ostatecznie do skupów złomu, gdzie złodzieje sprzedają skradzione elementy za gotówkę.

Kontynuując działania podjęte w 2012 r., Prezes UTK uczestniczy w pracach w ramach Memorandum w sprawie współpracy na rzecz przeciwdziałania zjawisku kradzieży i dewastacji infrastruktury.

Memorandum, zainicjowane przez Prezesów trzech urzędów regulacyjnych: Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Urzędu Regulacji Energetyki oraz Urzędu Transportu Kolejowego, pod-pisały również – na prawach sygnatariuszy – podmioty sektorów telekomunikacyjnego, energetycznego i kolejowego, pragnące aktywnie włączyć się w działania objęte jego zakresem. W tę tematykę wpisują się również działania prewencyjne policji na rzecz zapobiegania kradzieży i dewastacji mienia, co sprzyja podejmowaniu wspólnych działań.

W ramach powołanej przez sygnatariuszy Memorandum Fundacji

„Niezłomni – ochrona infrastruktury”, prowadzone były w 2014 r. prace nad stworzeniem platformy internetowej do zbierania danych o kradzieżach i dewastacjach infrastruktury dotyka-jących poszczególne sektory. Testy funkcjonalności aplikacji przewidziane są na 2015 r., natomiast jej uruchomienie w pełnej funkcjonalności ma nastąpić w 2016 r.

W 2014 r. Memorandum podjęło współpracę z podobną or-ganizacją działającą na obszarze Niemiec: Security Partnership Against Metal Theft in Germany (SIPAM). Partnerzy podpisali list intencyjny dotyczący współpracy transgranicznej do walki i za-pobiegania kradzieży metali oraz zintensyfikowania współpracy w tej dziedzinie.

Ponadto wskazać należy dodatkowe działania największego zarządcy infrastruktury w zakresie przeciwdziałania kradzieżom i dewastacjom infrastruktury. Z uwagi na skalę zjawiska kradzieży elementów infrastruktury, które występuje nie tylko na terenie kraju, lecz także w obrębie pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej, podjęto współpracę międzynarodową w zakresie przeciwdziałania temu zjawisku. W ramach inicjatyw międzyna-rodowych w dniach 21 – 22 maja 2014 r. przeprowadzono na obszarze kolejowym działania przeciwko kradzieżom w ramach drugiej edycji „European Metal Theft Action Day” („Europejskiego dnia działań przeciwko kradzieży metali”). Działania były drugą częścią „Planu działań 2014” realizowanego w ramach programu EMPACT (europejski program wobec zagrożeń kryminalnych).

W dniach 06 – 07 listopada 2014 r. przeprowadzono międzyna-rodowe działania pod kryptonimem „RED GOLD”, mające na celu przeciwdziałanie kradzieżom metali kolorowych, w tym miedzi.

Działania przeciwko kradzieżom organizowane pod Prezydencją Włoch przeprowadzano jednocześnie na terenie krajów Unii Europejskiej, w tym Polski. Straż Ochrony Kolei brała udział w działaniach wspólnie z innymi służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo publiczne.

9.2. Napady na pociągi i kradzieże