Kryterium środowiskowe w rewitalizacji

Z powyższych definicji pojęcia oraz historii rewitalizacji, można zauważyć, że na zjawisko degradacji w przestrzeni miejskiej patrzono głównie przez pryzmat społeczny, gospodarczy oraz przestrzenny, zaś aspekt środowiskowy nie był brany w pierwszej kolejności jako decydujący o przystąpieniu do procesu rewitalizacji. Dzisiaj coraz częściej zwraca się na to uwagę, a w przyszłości patrząc na prognozy klimatyczne i zagrożenia z tym związane, czynnik środowiskowo-klimatyczny może stać się wiodącym w procesie odnowy.

36

lubuskie Liczba wskaźników stosowanych

indywidualnie w miastach do analizy kryzysu w:

w sferze społecznej w sferze gospodarczej

w sferze funkcjonalno-przestrzennej w sferze technicznej

w sferze środowiskowej

30

Pojęcie aspektu środowiskowego rozumiane jest jako: „pożądany, proekologiczny efekt działań środowiskowych kształtujących przestrzeń w środowisku zabudowanym. Aspekt środowiskowy może stanowić określony do osiągnięcia cel lub też wyrażać stan jego funkcjonowania, częściowej czy też pełnej realizacji.” [17]

Jednym z kryteriów określenia stanów kryzysowych w mieście, które dalej wskazuję potrzebę przeprowadzenia procesu rewitalizacji jest wysoki poziom degradacji lub zagrożenia środowiska. Miasta położone w obszarach wrażliwych przyrodniczo, posiadające szczególnie wysokie parametry środowisko, uznawane w Polsce jako uzdrowiska, należą do kategorii, w których problem środowiskowy jest brany pod szczególną uwagę przy procesach rewitalizacji.

Działania w takich miasta w ramach rewitalizacji to m.in. rewitalizacja terenów zieleni parkowej czy porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej. Kolejnym problemem są miasta w obszarach o znacząco zdegradowanym środowisku oraz położone w strefie silnej urbanizacji. Do takich miast należą m.in. grupa miast w zasięgu oddziaływania Śląska o dużym udziale terenów zdegradowanych, związanych z ciężkim przemysłem. Działania rewitalizacyjne powinny charakteryzować się dbałością o stan środowiska, zachowaniem go w jak najlepszej formie oraz działaniami zapobiegającym dalszej degradacji i przygotowując daną przestrzeń na prognozowane zmiany klimatyczne.

Jako główne metody poprawy stanu środowiska wyszczególnione zostały: zwiększenie ilości zieleni, pielęgnacja istniejącej, ograniczenie energochłonności zabudowy poprzez termoizolacje, ograniczenie uciążliwości komunikacyjnych w tym rozwój ścieżek rowerowych, modernizacja i rozbudowa sieci infrastruktury technicznej. [25]

W ustawie o rewitalizacji w kategorii negatywnych zjawisk środowiskowych, które pozwalają uznać obszar za zdegradowany należą: przekroczenia standardów jakości środowiska, obecność odpadów stwarzających zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska.[13] Patrząc w przyszłość do charakterystyki zjawiska negatywnych powinny zostać dołączone te związane z zagrożeniami klimatycznymi. Tereny o wysokim współczynniku wrażliwości i niskich poziomach adaptacyjnych, również powinny być brane pod uwagę przy wyznaczaniu obszarów podlegających rewitalizacji. Tereny zdegradowane często są zamieszkałe przez grupy społeczne o słabym poziomie ekonomicznym, co wpływa na niski potencjał adaptacyjny. Jeśli skumulujemy groźne zjawiska społeczne z problemami klimatycznymi, obszary te będą bardzo obciążone i wyjście z sytuacji kryzysowej będzie bardzo ciężkie.

Aby mieć pełny zakres pojęć związanych z rewitalizacją, warto wprowadzić również definicję rewitalizacji proklimatycznej (proekologicznej). Pod tym kryterium można scharakteryzować wszystkie działania sprzyjające ochronie klimatu i adaptacji do jego zmian.

Każdy proces rewitalizacji jest poprzedzony programem rewitalizacji, który powinien być uzupełniony o nowe zagadnienia. Analiza wyżej wymienionej wymaganej zawartości programu rewitalizacji wskazuje, że aby dodać kategorie proklimatyczną nie byłoby koniczne zmienianie

31

aktów prawnych, jedynie trzeba by było dodać wytyczne. Zacząć należałoby od identyfikacji obszarów zdegradowanych i na tych terenach określić zjawiska niekorzystne z punktu widzenia polityki klimatycznej, energetycznej i ekologicznej. Kolejnymi etapami w tworzeniu programu, byłoby sprawdzenie innych dokumentów strategicznych gminny, typu: Plany gospodarki niskoemisyjnej, Programy przeciwpowodziowe i jakie są wspólne obszary interwencji, a następnie określenie stopnia wrażliwości obszarów i zdolności adaptacyjnych. [26]

3.7. Podsumowanie

Programy rewitalizacji są projektami, w którym ważnym, jak nie najważniejszym aspektem jest kompleksowość. Jest to jedno z działań podejmowanych w zakresie urbanistyki operacyjnej, która charakteryzuje się interdyscyplinarnością, łączącą wiele aspektów takich jak:

gospodarka, społeczeństwo , planowanie przestrzenne, prawo czy środowiskowo przyrodnicze.

Celem takich programów jest patrzenie na daną przestrzeń w szerszej perspektywie, nie pomijając żadnych aspektów oraz łączenie wszystkich kategorii w spójny sposób, tak aby zmaksymalizować efekty działań. Tworząc dokumenty operacyjne korzysta się z wielu innych już istniejących już dokumentów, wykorzystując informacje i włączając je w proces. Jednym z takim dokumentów na pewno jest Plan Adaptacji do zmian klimatu, w którym zawarte są analizy przestrzenne oraz prognozy dla danych obszarów. Dołączenie tych informacji może mieć pozytywne zastosowanie, dążące do synergicznego działania dokumentów operacyjnych.

Pomimo tego, iż rewitalizacja na dzień dzisiejszy rozumiana jest głównie w kategoriach społecznych, gospodarczych czy przestrzennych, coraz silniejszymi kryteriami będą te wiązane z infrastrukturą techniczną czy z środowiskowymi. Rozwiązania stosowane w programach rewitalizacyjnych nie powinny być proponowane tylko na dziś, ale również z myślą o przyszłości. Prognozy związane z zmianami klimatycznymi, mogą przyjść szybciej niż są spodziewane i o wiele lepiej działać zapobiegawczo i być przygotowanym. Proklimatyczna rewitalizacja obszarów zdegradowanych powinna być włączona jako element polityki zrównoważonego rozwoju miasta. Większy nacisk powinien być kładziony na aspekt środowiskowy, szczególnie zjawisk kryzysowych związanych z polityką klimatyczną przy wyborze terenów zdegradowanych podlegających rewitalizacji.

Podstawową trudnością realizacji programów rewitalizacji na szeroką skalę są niewystraczające środki finansowe, rozproszenie struktury własności gruntów oraz problemy prawne. Polska nadal jest do tyłu porównując do innych miast Europejskich, jeśli chodzi o modele, mechanizmy, instrumenty zachęcające do włączenia zarówno mieszkańców jak i inwestorów zewnętrznych. Kolejną trudnością w zmianie programów może być brak wyobrażenia, że problemy związane z zmianami klimatu są na tyle poważne, że już teraz trzeba podejmować poważne zmiany. Aspekt środowiskowy jest pobłażany, ponieważ często są to zjawiska, które rozwijają się na przestrzeni lat i na skutki działań również trzeba poczekać, co może różnić się od działań z innych kategorii, gdzie skutki podjętych działań widać po krótkim okresie

32