Ku lepszemu wykonywaniu praw obywateli UE

Streszczenie: Działania Komisji Europejskiej (KE), mające na celu wzmocnienie praw oby-wateli Unii Europejskiej, nie nadążają za szybko zmieniającą się rzeczywistością społeczno--gospodarczą, a długotrwały proces legislacji i transpozycji europejskich propozycji do pra-wodawstw państw członkowskich – nie służą właściwemu wykonywaniu przepisów zwią-zanych z prawami obywateli UE. W artykule podjęto próbę usystematyzowania działań KE mających na celu niwelowanie przeszkód w skutecznym egzekwowaniu praw obywateli Unii Europejskiej. Nadmieniono również o koncepcjach obywatelstwa europejskiego, sposobach jego definiowania, katalogu praw przysługujących obywatelom UE oraz problemie korzystania z tychże praw w kontekście kształtowania się tożsamości europejskiej.

Wstęp

K

ształtowane na kartach historii i w ścisłym związku z sytuacją polityczną Wspólnot Europejskich – koncepcje obywatelstwa europejskiego, nie straciły na aktualno-ści. Wpisująca się w nurt federalistyczny, idea „międzyobywatelstwa europejskiego”

Rogera Piccarda, opierała się na koncepcji uzyskiwania praw i obowiązków obywa-telskich przez okres zamieszkania na obszarze dowolnego państwa zrzeszonego we Wspólnocie. R. Piccard, wyprzedzając swoją epokę, zakładał, że podstawą obywatel-stwa będą ujednolicone standardy moralne i prawne. Równie aktualne kwestie podno-sił w 1975 r. Raport Leo Tindemansa. Sprawozdanie proponowało przyjęcie ponadna-rodowego obywatelstwa, w celu zbliżenia rozwijających się wówczas Wspólnot do obywateli państw członkowskich. Podobnie jak w czasach obecnych (kryzysu gospo-darczego, który niejako „przypomniał”, iż Unia Europejska (UE) jest projektem opie-rającym się na określonym zespole idei i wartości, a nie tylko na przesłankach ekono-micznych), postulowano wyjście poza współpracę ekonomiczną i położenie nacisku na międzyludzki wymiar integracji, kształtowanie bardziej demokratycznej Wspólnoty¹.

L. Tindemans widział potrzebę utworzenia obywatelstwa europejskiego, jako na-stępstwa przekształcenia Wspólnot w organizację polityczną. Najważniejsze dla

reali-1 A. Domagała, Prawa jednostek wynikające z obywatelstwa Unii, [w:] A. Florczak (red.), Ochrona praw podstawowych w Unii Europejskiej, Warszawa 2009, s. 128.

— 48 ^— Natalia Krzyżan

zacji tego celu wydawało się przeprowadzenie bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego i wypracowanie wspólnych standardów ochrony praw człowieka.

Obywatelstwo w kontekście Unii Europejskiej definiowane jest w literaturze wie-lorako. Można je rozumieć także w kontekście „praktycznym”, w którym obywatel-stwo UE jest narzędziem do podnoszenia jakości życia obywateli państw członkow-skich. Takie rozumienie, zdaniem Jarosława Kamińskiego i Marcina Małeckiego, wy-daje się najlepsze, ponieważ odnosi się do praw człowieka, a nie stanowi przyczynku do dyskusji nad terminologią².

Wykazane w niniejszym artykule działania Komisji Europejskiej (KE), mające na celu polepszenie komfortu i poziomu życia obywateli zamieszkujących Unię Europejskiej, wpisują się właśnie w ostatni sposób rozumienia obywatelstwa europejskiego.

Prawa obywateli UE kształtowały się na przestrzeni lat, poprzez: Akt o wprowa-dzeniu powszechnych bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego, raport Mario Scelba, raporty komisji Pietro Adonnino, Umowę z Schengen, Jednolity akt europejski (JAE), memorandum belgijskie, kolejne szczyty europejskie (np. szczyt w Dublinie w czerwcu 1990 r. i w Rzymie w grudniu tego samego roku), wprowadzo-ne w tym czasie dyrektywy (jak np. dyrektywa 90/365/EWG z dnia 28 lipca 1990 r.

o prawie pobytu), aż do Traktatu z Maastricht³.

Traktatem z Maastricht w 1992 r. ostatecznie zostało wprowadzone obywatelstwo europejskie, nadając nowy wymiar integracji europejskiej. Od tego momentu każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego jest jednocześnie obywa-telem Unii Europejskiej. Obywatelstwo nie zastępuje obywatelstwa krajowego, a uzu-pełnia je, przyznając wszystkim obywatelom Unii dodatkowe prawa mające znacze-nie dla ich codziennego życia.

Status obywatela Unii ma stanowić podstawowy status obywateli państw człon-kowskich, który pozwalałby im korzystać z takich samych uprawnień i rozwiązań w podobnych i/lub takich samych sytuacjach (jak wielokrotnie potwierdził Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej) bez względu na przynależność państwową⁴.

Wejście w życie traktatu lizbońskiego dodatkowo wzmocniło pojęcie obywatelstwa UE i związanych z nim praw. Artykuł 20 TFUE wymienia, iż obywatele UE mają m.in.

prawo do:

• swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich;

• głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wy-borach lokalnych w państwie członkowskim, w którym mają miejsce zamieszka-nia, na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa;

2 J. Kamiński, M. Małecki, Co warto wiedzieć o prawach obywatela Unii Europejskiej, Warszawa 2004, ss. 9-10.

3 A. Cieleń, A. Szymański, Obywatelstwo Unii Europejskiej, Warszawa 2004, ss. 22-33.

4 Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE – 2010 r., Usuwanie przeszkód w zakresie praw obywatel-skich UE, [Online], dostęp: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0603:FI-N:PL:PDF, 08.07.2013 r., s. 2.

Ku lepszemu wykonywaniu praw obywateli UE

• korzystania na terytorium państwa trzeciego, w którym państwo członkowskie, którego są obywatelami, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyploma-tycznej i konsularnej każdego z pozostałych państw członkowskich, na takich sa-mych warunkach jak obywatele tego państwa;

• kierowania petycji do Parlamentu Europejskiego, odwoływania się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz zwracania się do instytucji i organów dorad-czych Unii w jednym z języków traktatów oraz otrzymywania odpowiedzi w tym samym języku⁵.

Katalog praw, które przysługują obywatelom UE, ma jednak charakter otwarty.

Artykuł 25 TFUE mówi, iż Parlament i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, mogą wydać przepisy ułatwiające wykonywanie tych praw. Ponadto katalog praw obywatelskich jest uzupełniony o prawa podstawowe wynikające z Karty praw podstawowych oraz o prawa uczestników jednolitego rynku europejskiego.

Prawa obywateli UE nadal są więc konstruktem in statu nascendi.

Status jednostki w prawodawstwie jest realizowany w procesie tworzenia odpo-wiednich przepisów prawnych. Jednak choć czynniki prawne trzeba traktować jako determinanty teoretycznego kształtu praw obywateli UE oraz wynikających z tego możliwości, należy pamiętać, iż powstają one w ścisłym związku z funkcjonowaniem tych praw w praktyce⁶.

Praktyka stosowania prawa w tak skomplikowanym organizmie, jakim jest Unia Europejska, pokazuje, że przepisy wykonawcze nie nadążają za dynamiką życia co-dziennego i skomplikowanymi, jednostkowymi sytuacjami obywateli UE. Nadal istnieją rozbieżności między ustalonymi przepisami a rzeczywistością, z jaką oby-watele mają do czynienia na co dzień, szczególnie w sytuacjach o charakterze trans-granicznym.

Obywatelstwo europejskie w praktyce funkcjonowania UE

Podstawy obywatelstwa UE mają silne umocowanie w prawie pierwotnym UE i są w znacznym stopniu rozwinięte w prawie wtórnym. Wszyscy, którzy chcą – mogą wykorzystać szanse, jakie stawia przed nimi integracja europejska.

Badania związane z prawidłowym wykonywaniem praw obywateli prowadzone są przez unijne instytucje i organy, Eurobarometr, debaty i konsultacje społeczne (jak kampania Citizens’ Dialogues) czy sieć Punktów Informacji Europejskiej Europe Direct. Z uzyskanej informacji zwrotnej wyłania się obraz wielu trudności i prze-szkód, na które napotykają obywatele UE, chcący w pełni korzystać z praw, jakie przyznaje im obywatelstwo europejskie. Liczne bariery w korzystaniu ze swoich praw przedstawione zostały m.in. w:

5 Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), C 326/56, 26.10.2012, s. 464.

6 A. Cieleń, Prawa polityczne obywateli Unii Europejskiej, Warszawa 2008, s. 13.

— 50 ^— Natalia Krzyżan

• Sprawozdaniu europarlamentarzysty Alaina Lamassoure’a „The citizen and the ap-plication of community law”⁷;

• Rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 2 kwietnia 2009 r. w sprawie proble-mów i perspektyw obywatelstwa europejskiego (2008/2234(INI)⁸;

• Komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „W kierunku Aktu o jednolitym rynku […]”⁹;

• Sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE – 2010 r. „Usuwanie przeszkód w zakre-sie praw obywatelskich UE”¹⁰;

• Sprawozdaniu nas temat postępów w tworzeniu skutecznego obywatelstwa Unii Europejskiej 2007–2010 (sprawozdanie na podstawie art. 25 TFUE)¹¹;

• Sprawozdaniu na temat oceny wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2009 r.¹² Głównym celem powyższych dokumentów było usunięcie obecnego „rozdrobnie-nia” prawnego w UE w kwestiach, które mają fundamentalne znaczenie dla obywateli UE, co wiąże się z budową Europy obywateli oraz jednolitego rynku, który funkcjo-nowałby na miarę potrzeb i oczekiwań tychże obywateli¹³.

W Sprawozdaniu z 2010 r. przedstawiono, w jaki sposób obywatelstwo UE przynosi korzyści jego posiadaczom oraz na jakie główne przeszkody napotykają obywatele ko-rzystający z tych praw (osoby prywatne, konsumenci, studenci, osoby bierne zawodo-wo, uczestnicy życia politycznego). Komisja zidentyfikowała 25 głównych barier oraz przedstawiła środki, jakie zamierza podjąć w celu zapewnienia skutecznego egzekwo-wania tych należnych praw. W poniższym zestawieniu znajdują się głównie uwagi i pla-ny zawarte we wspomniai pla-nym sprawozdaniu oraz podjęte w tym zakresie działania.

7 Por. The citizen and the application of Community Law, [Online], dostęp: http://www.alainlamas-soure.eu/liens/975.pdf, 01.07.2013.

8 Por. [Online], dostęp: http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+

TA+P6-TA-2009-0204+0+DOC+PDF+V0//PL,

9 Por. Problemy i perspektywy obywatelstwa europejskiego, [Online], dostęp: http://eur-lex.europa.

eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0608:FIN:PL:PDF, 01.07.2013.

10 Por. Sprawozdanie na temat obywatelstwa Unii Europejskiej, [Online], dostęp: http://eur-lex.europa.

eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0603:FIN:PL:PDF, 01.07.2013.

11 Por. Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekono-miczno-Społecznego na podstawie art. 25 TFUE w sprawie postępów w skutecznym korzystaniu z obywa-telstwa, [Online], dostęp: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0602:FI-N:PL:PDF, 01.07.2013.

12 Por. Sprawozdanie dotyczące wyborów przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego (akt z 1976 r. zmieniony decyzją 2002/772/WE, Euratom) oraz udziału obywateli Unii Europejskiej w wyborach do Parlamentu Europejskiego w państwie członkowskim będącym ich miejscem zamieszkania (dy-rektywa 93/109/WE), [Online], dostęp: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CO-M:2010:0605:FIN:PL:PDF, 01.07.2013.

13 Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE – 2010 r., op. cit., [Online], dostęp: http://eur-lex.europa.

eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0603:FIN:PL:PDF, 08.07.2013 r., ss. 3-4.

Ku lepszemu wykonywaniu praw obywateli UE

Tabela 1. Porównanie założeń Sprawozdania na temat obywatelstwa 2010 r. z działaniami pod-jętymi przez KE po 2010 r.¹⁴

Obszar

Prawne działanie KE po 2010 r.¹⁴

Prawa

16 marca 2011 r. KE dwa wnioski

- w zakresie małżeńskich ustrojów majątko-wych COM(2011) 126

- w zakresie skutków majątkowych za-rejestrowanych związków partnerskich

- 24.04.2013 wniosek dot. rozporządze-nia w sprawie promowarozporządze-nia swobodnego przepływu obywateli i przedsiębiorstw poprzez uproszczenie zatwierdzania okre-ślonych dokumentów urzędowych w Unii Europejskiej i zmieniającego rozporządze-nie (UE) nr 1024/2012, COM(2013) 228 - 07.2010 uruchomienie „europejskiego portalu e-sprawiedliwość” https://e-justice.

- 11.2010 r. dyrektywa w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego w po-stępowaniu karnym (transpozycja do prawa krajowego do 27.10.2013 r.)

- 06.2012 r. dyrektywa w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym (transpozycja do prawa krajowego do 2 czerwca 2014 r.)

- 8.06.2011 r. wniosek KE dot. dyrektywy COM(2011) 326: prawa dostępu do adwo-kata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzy-maniu

- 18.05.2011 r. komunikat dot. wzmacniania praw ofiar w UE (COM(2011) 274) - 18.05.2011 r. wniosek dot. dyrektywy usta-nawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw COM(2011) 275

- 25.10.2012 r. dyrektywa 2012/29/UE usta-nawiającą normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw - Wniosek dot. rozporządzenia w sprawie wzajemnego uznawania środków ochrony w sprawach cywilnych COM(2011) 276

14 Informacje na temat działań następczych podejmowanych w związku z 25. działaniami przedstawio-nymi w sprawozdaniu z 2010 r. mają być regularnie aktualizowane na [Online], dostęp: http://ec.europa.

eu/commission_2010-2014/reding/factsheets/pdf/table_of_actions_en.pdf, 01.07.2013.

— 52 ^—

- 20.12.2010 r. komunikat „Eliminowanie transgranicznych przeszkód podatkowych dla obywateli Unii” COM(2010) 769 - 11.11.2011 r. komunikat dot. „Podwójnego opodatkowania w obrębie jednolitego ryn-ku” COM(2011) 712

- 4.04.2012 r. wniosek dot. rozporządze-nia PE i Rady w sprawie uproszczerozporządze-nia przenoszenia w ramach jednolitego rynku pojazdów silnikowych zarejestrowanych w innym państwie członkowskim COM (2012) 164

- 24.04.2011 r. Dyrektywa 2011/24/UE w spra-wie stosowania praw pacjentów w transgra-nicznej opiece zdrowotnej (transpozycja do prawa krajowego do 25.10. 2013 r.)

- ustanowiono sieć e-zdrowie

- Komisja finansuje od 01.2012 r. do końca 2014 r. dwa pilotażowe projekty SUSTAINS i PALENTE, obejmujące ponad 20 regionów w różnych państwach członkowskich

- 23.03.2011 r. komunikat „Ochrona konsu-larna obywateli UE w państwach trzecich:

Stan aktualny i perspektywy” COM(2011) 149

- 14.12.2011 r. wniosek dotyczący dyrekty-wy w sprawie ochrony konsularnej obywa-teli Unii za granicą COM(2011) 881

Prawa

- Rozporządzenie (UE) nr 1177/2010 do-tyczące pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową weszło w życie 6.01.2011 r.

- Rozporządzenie (UE) nr 181/2011 doty-czące praw pasażerów w transporcie auto-busowym i autokarowym weszło w życie 20.03.2011 r.

- 13.03.2013 r. Komisja zaproponowała przegląd praw pasażerów podróżujących drogą lotniczą, który umocniłby stosowanie tych praw COM(2013) 130

- 11.04.2011 r. Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady doty-czące funkcjonowania i skutków rozpo-rządzenia (WE) nr 1107/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r.

w sprawie praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ru-chowej podróżujących drogą lotniczą, COM(2011) 166

- 11.03.2013 r. Dyrektywa 2013/9/UE (inte-roperacyjność systemu kolei)

Ku lepszemu wykonywaniu praw obywateli UE

- 29.11.2011 r. pakiet ustawodawczy obejmu-jący: wniosek dotyczący dyrektywy w spra-wie alternatywnych metod rozstrzygania sporów konsumenckich (ADR) oraz zmie-niającej rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i dyrektywę 2009/22/WE, COM(2011) 793;

wniosek dotyczący rozporządzenia w spra-wie internetowego rozstrzygania sporów konsumenckich (ODR) Oba wnioski zo-stały przyjęte przez Parlament Europejski i Radę w grudniu 2012 r.

- Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie środków uła-twiających pracownikom korzystanie z praw przyznanych im w kontekście swobodnego przepływu pracowników COM(2013) 236 - KE opracowuje system elektronicznej wy-miany informacji dotyczących zabezpiecze-nia społecznego

Źródło: opracowanie własne na podstawie „Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE – 2010” i Załącznik nr 1 do „Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE – 2013 r. Prawa i przyszłość obywateli Unii”.

Działania proponowane w 2013 r.

Ponieważ praktyczna realizacja obywatelstwa UE w życiu obywateli jest procesem ciągłym, także działania Unii Europejskiej mające taki cel nie poprzestały na założe-niach przyjętych w 2010 r. Już w 2012 r. Komisja Europejska rozpoczęła szerokie kon-sultacje społeczne na temat obywatelstwa UE. W 2013 r. Eurobarometr przygotował badanie „Obywatelstwo Unii Europejskiej”¹⁵.

Rezultaty działań podjętych po 2010 r. oraz działania zaplanowane ku zwiększeniu skuteczności w egzekwowaniu praw traktatowych obywateli UE w zaprezentowano w „Sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE – 2013. Prawa i przyszłość obywateli”.

Komisja Europejska zaproponowała dwanaście nowych działań w sześciu kluczowych obszarach¹⁶.

Proponowane do poprawy obszary pokrywają się z obszarami problemowymi, ja-kie napotykali obywatele UE także przed 2010 r. Komisja planuje podjąć następujące działania:

I. Przedstawi wniosek w sprawie zmiany przepisów w zakresie koordynacji za-bezpieczenia społecznego; rozważy przedłużenie czasu przenoszenia zasiłków

15 Badanie Flash Eurobarometr 365, [Online], dostęp: http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/

fl_365_en.pdf, 01.07.2013.

16 Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomicz-no-Społecznego i Komitetu Regionów, Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE – 2013 r. Prawa i przy-szłość obywateli Unii, (COM) 2013 269, [Online]: dostęp: http://www.ipex.eu/IPEXL-WEB/dossier/files/

download/082dbcc53dbcb74e013ec8067f7d3a56.do, s. 4.

— 54 ^— Natalia Krzyżan

dla bezrobotnych na okres dłuższy niż obowiązkowe trzy miesiące, wezwie państwa członkowskie, aby umożliwiały bezrobotnym otrzymywanie zasiłku przez okres maksymalnie sześciu miesięcy – w czasie, gdy szukają pracy w in-nym państwie członkowskim.

II. Opracuje w 2013 r. jakościowe ramy odbywania staży. W 2013 r. Komisja za-proponuje inicjatywę mającą na celu modernizację EURES, aby poprawić ko-ordynację mobilności pracowników w UE oraz poprawę wymiany informacji na temat ofert staży i przyuczenia do zawodu w innych państwach UE¹⁷. III. W 2013 i 2014 r. będzie pracowała nad przygotowaniem rozwiązań w celu

usu-nięcia przeszkód, jakie napotykają obywatele Unii korzystający ze swobody przepływu osób i pracowników w związku z dowodami tożsamości i zezwo-leniami na pobyt wydawanymi przez państwa członkowskie, w tym poprzez jednolite europejskie dokumenty dla obywateli.

IV. W 2013 r. Komisja podejmie inicjatywy w celu właściwego stosowanie prawa UE, tak aby ułatwić obywatelom poradzenie sobie z różnymi zestawami przepi-sów podatkowych, a w szczególności unikanie podwójnego opodatkowania.

V. Podejmie w 2014 r. działania mające na celu ustanowienie „platformy wymiany informacji o pojazdach”, aby uprościć uznawanie świadectw przydatności do ruchu drogowego.

VI. Komisja zwiększy mobilność osób niepełnosprawnych na terytorium UE, wspierając w 2014 r. opracowanie wzajemnie uznawanej w UE karty niepełno-sprawności, która zapewni osobom niepełnosprawnym równy dostęp na tery-torium UE do rozmaitych udogodnień.

VII. Przed upływem 2013 r. Komisja przedstawi pakiet instrumentów prawnych służących dalszemu wzmacnianiu praw procesowych obywateli podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym, uwzględniając specyficzną sytuację dzieci i obywateli wymagających szczególnego traktowania.

VIII. Do końca 2013 r. Komisja dokona przeglądu europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń w celu ułatwienia rozstrzygania sporów związa-nych z dokonywaniem zakupów w innym państwie UE.

IX. Do wiosny 2014 r. uruchomi w całej UE ukierunkowaną kampanię na rzecz podnoszenia świadomości na temat praw konsumenckich oraz przyczyni się do zwiększenia przejrzystości informacji o produktach cyfrowych.

X. Podejmie działania skierowane do organów administracji lokalnej, by umożli-wić im pełne zrozumienie kwestii związanych z prawami obywateli Unii.

XI. W 2013 r. Komisja doprecyzuje informacje na temat tego, do kogo powinni się zwracać obywatele w celu dochodzenia swoich praw.

17 Więcej na temat modernizacji EURES w artykule „Lepszy Eures”, [Online], dostęp: http://ec.europa.

eu/polska/news/121126_eures_pl.htm, 01.07.2013.

Ku lepszemu wykonywaniu praw obywateli UE

XII. Komisja zamierza promować świadomość obywateli Unii na temat ich praw wynikających z obywatelstwa Unii¹⁸.

Wyżej wymienione działania można uszeregować w sześć głównych obszarów zainteresowania Komisji obejmujących: usuwanie przeszkód dla pracowników, stu-dentów i stażystów w UE; zmniejszenie formalności administracyjnych w państwach członkowskich; ochronę najsłabszych w UE; zniesienie przeszkód podczas dokony-wania zakupów w UE; promowanie dostępności ukierunkowanych i przystępnych in-formacji na temat UE; zwiększanie udziału obywateli w procesie demokratycznym¹⁹.

Podsumowanie

Analiza sprawozdań KE wykazuje, iż podstawą przeszkód w obszarze korzysta-nia z praw obywateli UE, poza brakiem odpowiednich przepisów w Unii, jest ko-nieczność poszerzenia i znowelizowania przepisów już istniejących, tak by nadążały one za zmieniającą się sytuacją społeczno-gospodarczą, polityczną i technologiczną.

Działania KE mające w założeniu zniwelować istniejące przeszkody w skutecznym eg-zekwowaniu obywatelstwa UE można podzielić na trzy kategorie: działania na rzecz skutecznego egzekwowania praw UE, działania ułatwiające korzystanie z nich w prak-tyce oraz działania propagujące wiedzę na ich temat.

Pierwsza grupa działań ma na celu zagwarantowanie pełnego egzekwowania przez państwa członkowskie i na ich terytorium praw przysługujących obywatelom. Tu szczególną wagę mają przepisy prawne wprowadzane w formie dyrektyw, gdyż sposób ich ostatecznej transpozycji leży w gestii państwa członkowskiego.

Działania drugiej kategorii mają na celu ułatwienie codziennego życia obywateli poprzez ułatwienie im korzystania z praw indywidualnych, w tym ułatwienia admi-nistracyjne. Można tu zastosować „miękkie” prawo w postaci np. zaleceń. W tym ob-szarze kluczowa jest także bliska współpraca na poziomie organów krajowych, a to z kolei wymaga uzupełnienia luk w systemie prawnym UE.

Działania należące do trzeciej kategorii mają na celu podniesienie poziomu wiedzy na temat praw obywateli wśród nich samych oraz wśród administracji krajowej. Na tym poziomie niezbędne są kampanie informacyjne oraz profesjonalne punkty kom-pleksowej obsługi obywateli.

Jak podkreśla KE – elementem kluczowym w osiągnięciu sukcesu jest zaangażo-wanie w działania samych obywateli, którzy nie tylko pasywnie korzystają ze swoich praw, lecz również aktywnie uczestniczą w europejskim projekcie²⁰. By tak się stało,

18 Załącznik nr 2 do Sprawozdania na temat obywatelstwa UE – 2013 r., op. cit., [Online], dostęp:

http://www.ipex.eu/IPEXL-WEB/dossier/files/download/082dbcc53dbcb74e013ec8067f7d3a56.do, 07.07.2013, ss. 42-43.

19 Obywatelstwo UE: Komisja proponuje 12 nowych działań na rzecz wzmocnienia praw obywate-li, IP/13/410, 08.05.2013 r., [Online]: dostęp: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-410_pl.htm, 08.07.2013.

20 Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE – 2010 r., op. cit., 07.07.2013, ss. 25-26.

— 56 ^— Natalia Krzyżan

konieczne jest kształtowanie wspólnej, europejskiej tożsamości – zgodnie z hasłem:

„Stworzyliśmy Europę, potrzebujemy Europejczyków”²¹.

Tożsamość europejska, opisywana w relacji do Unii Europejskiej, jest zdolnością do postrzegania siebie i obywateli innych państw członkowskich jako równoprawnych członków wspólnoty europejskiej, którzy zasługują na równe traktowanie i szacunek.

Jak podaje Stanisław Konopacki, każda idea obywatelstwa opiera się na rozważaniach wokół praw i tożsamości, w tym także tożsamości zbiorowej jednostki²².

W badaniu „Europejczycy na dwa lata przed wyborami europejskimi w 2014 r.”

widać, że jeszcze wiele pozostaje do zrobienia zarówno w kwestii kształtowania zna-jomości tych praw, jak i owej tożsamości obywatelstwa UE. W tym samym badaniu ankietowani wskazali na obszary, które pomogłyby im w zwiększeniu poczucia bycia obywatelem UE. Co ciekawe, obszary te pokrywają się z obszarami, o których spraw-ne funkcjonowanie zabiega także KE²³.

W dokumencie Unia Europejska - Perspektywy Społeczno-Ekonomiczne: rocznik naukowy. Nr 1(5)/2013 (Stron 47-59)