rozpoznanym. Pragnąc to zmienić, badacze z Zakładu Epok Brązu i Wczesnego Żelaza w Instytucie Archeologii UMCS w Lublinie – dr hab. Elżbieta M. Kłosińska, dr hab. Halina Taras oraz dr Sylwester Sadowski – podjęli się organizacji spotkań naukowych poświęconych problematyce tej kultury.
Cykl został zatytułowany „Epoka brązu i wczesna epoka żelaza we wschodniej Polsce”. Pierwsze spotkanie odbyło się w roku ubiegłym i poświęcone było metalurgii, a jego szczególną atrakcją stała się prezentacja oryginalnych skarbów przedmiotów brązowych odkrytych ostatnio na Lubelszczyźnie.
Wizualizacja procesu lepienia i zdobienia naczyń
Rys. E. M. Kłosińska, T. Demidziuk
N a u k a i l u d z i e
kultury łużyckiej były zasadniczo odmienne w stosunku do następu-jącej po niej kultury pomorskiej.
Wnikliwa analiza źródeł ceramicz-nych z jednego z wielkich cmenta-rzysk ciałopalnych położonych na wschód od Wisły pozwoliła na nie-zwykle interesujące wnioski. Zawarła je w swoim wystąpieniu pt. „Cmenta-rzysko kultury łużyckiej w Maciejo-wicach, pow. garwoliński – badania specjalistyczne ceramiki jako źródło poznania nie tylko ceramiki” dr Mał-gorzata Mogielnicka-Urban z Insty-tutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie. Badaczka dowiodła, iż nawet dziś analizy prowadzone pod kątem wykrycia określonych pier-wiastków we wnętrzach naczyń gro-bowych dają możliwość stwierdze-nia obecności pokarmów składanych zmarłym na wędrówkę w zaświaty.
Dr Marcin Ignaczak z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu przedsta-wił szeroką panoramę znalezisk ce-ramicznych z wczesnej epoki żelaza i początków okresu lateńskiego w ob-szernym referacie pt. „Problem genezy ceramiki podkrawędnie perforowanej na obszarze Niżu Polskiego w świetle kontaktów ze społecznościami kultur lasostepu pontyjskiego”. Jego badania potwierdziły funkcjonujące w nauko-wym obiegu poglądy o wschodniej genezie pewnych form ceramicz-nych i motywów zdobniczych. W ob-szernym zbiorze naczyń pochodzą-cych z archeologicznych stanowisk wschodniej Europy oraz obszarów środkowej i wschodniej Polski
szcze-gólną uwagę przyciągają workowa-te garnki zdobione pod krawędzią systemem otworków i niewielkich guzków, tzw. perełek (żemczużin).
Dwa kolejne wystąpienia poświę-cone zostały wyrobom glinianym tarnobrzeskiej kultury łużyckiej i są one warte szczególnej uwagi ze względu na nowe spojrzenie na źródła dawno już rozpoznane i funk-cjonujące w naukowym obiegu.
Dr Katarzyna Trybała-Zawiślak z Instytutu Archeologii Uniwer-sytetu Rzeszowskiego, w referacie pt. „Wybrane aspekty badań nad ceramiką tarnobrzeskiej kultury łużyckiej”, powróciła do bogatych materiałów z wielkiego cmentarzy-ska ciałopalnego w Kosinie, stan. II, na Powiślu Lubelskim. Rozważa-nia dotyczące ceramiki naczynio-wej z tego stanowiska posłużyły do podjęcia próby analizy planigraficz-nej nekropoli. Naczynia omówiono w kontekście ich ramowej chrono-logii, typochrono-logii, a także w aspekcie zarejestrowanych układów straty-graficznych współwystępowania po-szczególnych elementów w zespołach grobowych. Analiza wydzielonych grup inwentarzy (groby z naczy-niami wykonanymi w tzw. stylisty-ce nadsańskiej, groby o wschodnich nawiązaniach, groby z naczyniami w typie „ogólnołużyckim” oraz in-wentarze z naczyniami garnkowaty-mi) pozwoliła nie tylko na wskazanie chronologii i przedziału użytkowa-nia poszczególnych skupisk gro-bów, ale też na rekonstrukcję roz-woju przestrzennego cmentarzyska.
Prof. dr hab. Sylwester Czopek z In-stytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego na przykładzie tar-nobrzeskiej kultury łużyckiej z po-łudniowo-wschodniej Polski sfor-mułował kilka uwag o rysujących się aktualnie problemach badawczych związanych z ceramiką. W wystą-pieniu pt. „Chronologia – funkcja – znaczenie. Kilka uwag o dyskusyjnych problemach związanych z cerami-ką tarnobrzeskiej kultury łużyckiej”
zwrócił uwagę na podziały typolo-giczno-chronologiczne, których rozu-mienie powinno być obecnie inne niż dawniej, na co wskazują coraz liczniej-sze serie datowań absolutnych. Podjął także problem różnic między cerami-ką znaną z cmentarzysk i osad, wska-zując na rozbieżności formalne i ich chronologiczne konsekwencje. Badacz podał przykłady wykorzystania cera-miki dla rekonstrukcji mikrostruk-tur społecznych w odniesieniu do materiałów funeralnych i osadowych.
Ostatnie wwystąpienie pt. „Cera-mika kultury łużyckiej w ujęciu bio-grafii rzeczy. W poszukiwaniu czło-wieka” przygotowała mgr Katarzyna Solarska, doktorantka Instytutu Ar-cheologii Uniwersytetu Rzeszow-skiego, zatrudniona w radomskiej placówce Instytutu Archeologii i Et-nologii PAN w Warszawie. Badaczka wyraziła przypuszczenie, że krytyka antropocentryzmu oraz tęsknota za tym, co rzeczywiste, doprowadzi-Gliniana
fi-gurka jeźdź-ca na koniu z cmentarzy-ska ciałopalne-go w Topornicy
Wybrane popielnice i przy-stawki z cmentarzyska cia-łopalnego w Wieprzcu
Fot. P. Maciuk Fot. M. Piotrowski
N a u k a i l u d z i e
ły do pojawienia się w humanisty-ce w końcu lat 90. XX w. tendencji określanej jako „powrót do rzeczy”,
„zwrot ku materialności” czy „biogra-fia rzeczy”. Ciężar pytań stawianych o status pozostałości po przeszłości, o relacje między rzeczami a ludź-mi oraz a ludź-między samya ludź-mi rzeczaa ludź-mi przeniesiono z podmiotu na przed-miot. Na bazie kilku kontekstów ce-ramiki ludności kultury łużyckiej au-torka zilustrowała zastosowanie tej tendencji teoretycznej w badaniach nad społecznościami przeszłości.
W spotkaniu wzięło udział blisko 50 osób. Dopisali Goście spoza Lub-lina i regionu, reprezentujący znaczą-ce placówki archeologiczne w ośrod-kach uniwersyteckich, PAN oraz muzealnych całego kraju. Oprócz wcześniej wymienionych, gościli-śmy także prof. dr. hab. Wojciecha Blajera z Instytutu Archeologii UJ, dr Dagmarę Łaciak z Instytutu Pra-historii UAM w Poznaniu, dr Joannę Urban z Instytutu Archeologii i Et-nologii PAN w Warszawie, mgr. Bar-tłomieja Kaczyńskiego z Warszawy, mgr Mirosławę Andrzejowską, mgr Annę Drzewicz i mgr. Łukasza Kacz-marka z Państwowego Muzeum Ar-cheologicznego w Warszawie, mgr.
Błażeja Muzolfa z Muzeum Archeo-logicznego i Etnograficznego w Łodzi
W
dniach 27–28 maja 2015 r. w Lublinie odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa o charakterze interdyscyplinarnym pt. „Me-muarystyka w dawnej Polsce”, zorganizowana przez Za-kład Literatury Dawnej Uniwersytetu Pedagogicznegoim. KEN w Krakowie i Zakład Literatury Staropolskiej IFP UMCS. W sesji poświęconej ważnej części dziedzi-ctwa kultury dawnej (literatura dokumentu osobiste-go, pamiętnikarstwo) udział wzięli badacze z ośrodków krajowych (Warszawa, Kraków, Poznań, Katowice, Opo-le) oraz zagranicznych (Wilno, Fryburg Szwajcarski).
Konferencja obfitowała w referaty o źródłowych od-kryciach; zaprezentowano przy tym nowe metody bada-nia ego-dokumentów. Spotkanie zorganizowano w Bazy-lice oo. Dominikanów w Lublinie przy ul. Złotej 9, dzięki życzliwemu wsparciu przeora o. Grzegorza Kluza. Arty-stycznym dopełnieniem konferencji był występ zespołu muzyki i tańca dawnego „Belriguardo” w krużgankach klasztornych. Patronat naukowy nad przedsięwzięciem ob-jęli: Prezydent Miasta Lublina Krzysztof Żuk, Rektor Uni-wersytetu Pedagogicznego im. KEN prof. dr hab. Michał Śliwa, Rektor UMCS prof. dr hab. Stanisław Michałowski.
Tomasz Lawenda i mgr Teresę
Ma-zurek z Muzeum Ziemi Chełm-skiej im. Wikto-ra Ambroziewi-cza w Chełmie.
Swoją obecnoś-cią zaszczyci-li nas również przedstawiciele urzędów kon-serwatorskich – mgr Ewa Ba- nasiewicz-Szy-kuła z WUOZ w Lublinie, pry-w at nyc h a
r-cheologicznych firm badawczych, doktoranci, liczna grupa pracowni-ków Instytutu Archeologii UMCS i studentów archeologii UMCS.
Obradom towarzyszyła choć nie-wielka, to interesująca ekspozycja ceramiki pochodzącej z najważniej-szych w regionie stanowisk archeolo-gicznych epoki brązu i wczesnej epo-ki żelaza, głównie kultury łużycepo-kiej.
Dzięki uprzejmości mgr Marty Po-lańskiej, mgr Marty Stasiak-Cyran i mgr. Michała Drewniaka, pracow-ników Działu Archeologii Muzeum Lubelskiego w Lublinie mogliśmy oglądać naczynia i drobne glinia-ne formy figuralglinia-ne z cmentarzysk
w Topornicy, Wołkowianach, Bli-skowicach i Krupach, a materiały ze spektakularnych odkryć w Lublinie–
–Jakubowicach Murowanych udo-stępniła nam mgr Urszula Kurzątkow-ska z Instytutu Archeologii UMCS.
Spotkanie naukowe odbyło się w Sali Rady Wydziału Humani-stycznego UMCS dzięki przychyl-ności Dziekana dr. hab. Roberta Litwińskiego, prof. nadzw. Prag-niemy kontynuować nasze semi-naria w kolejnych latach w podob-nej formule. Najbliższe poświęcone będzie obrządkowi pogrzebowemu i kulturze symbolicznej.
Elżbieta Małgorzata Kłosińska
Ceramika pod-krawędnie per-forowana z gro-bu ciałopalnego w Bliskowicach
Fot. P. Maciuk
Memuarystyka
Uczestnicy konferencji z członkami zespołu muzyki i tańca dawnego „Belriguardo” w krużgankach klasz-toru oo. Dominikanów w Lublinie
Fot. Anna Nowicka-Struska
N a u k a i l u d z i e
W
obecnej, rozszerzonej formule spotkanie od-było się już po raz piąty.Obrady prowadzono na Zamku Lu-belskim w dwóch reprezentacyjnych Galeriach Malarstwa Polskiego.
Zebranych powitała Zastępca Dy-rektora Muzeum Lubelskiego mgr Jolanta Żuk-Orysiak, zaś w imieniu ścisłego grona organizatorów mgr Marta Polańska, Kierownik Działu Archeologii Muzeum Lubelskiego oraz dr hab. Anna Zakościelna z In-stytutu Archeologii. Władze Uni-wersytetu reprezentowała Prorektor ds. Studenckich prof. sztuk muz. Ur-szula Bobryk, a Wydziału Humani-stycznego – Dziekan dr hab. Robert Litwiński, prof. nadzw. W uroczysto-ści otwarcia konferencji wziął również udział przedstawiciel Urzędu Marszał-kowskiego Województwa Lubelskie-go, Zastępca Dyrektora Departamen-tu KulDepartamen-tury, Edukacji i SporDepartamen-tu Andrzej Miskur. Wojewoda Lubelski Wojciech