I. Imiona greckie trzeciey formy kończąc# *ię na is, niektóre maią drugi przypadek na
es albo eos, niektóre na is tylko, niektóre za#
na idis albo idos; np. Charibdis, Mttamorpho-
sis, is, albo eos: Thacłhys,. Thethydis, albo dos. Kończące się na o, maią drugi przypa
dek na us, a insze przypadki na o, np. Clio
Clius.
II. Imiona greckie osobliwie te, które ma ią drugi przypadek na ois, ris, adis, maią czwarty przypadek liczby pojedyńczey dw o jako na em, lub na a. Kończące się na is, a jnaiące drugi przypadek liczby pojedyńczcy na idis, maią czwarty przypadek liczby po jedyńczey czworako: na im, in, en, a, np, P a
rta. K tóre zaś maią drugi przypadek na is,
maią czw'arty przypadek na em, im i in, np.
Charibdis, Charibdern, Charibdim, Charibdin.
Wyymuią się Syntaxis i Poesis, które ltpiey maią czwarty przypadek na im.
III. hiąty przypadek liczby pojedyńczey trzeciey formy w greckich imionach podobny jest do pierwszego przypadku; wyjąwszy im io- ©a kończące się na as i is, które maią drugi
5S Grammalyki Łacińskiey
przypadek na antis i i dis; te w piętym przy, padku s sdrzucaią, np. o! Calcha, o! Fari.
IV . Imiona greckie kończące się na is, a xnaiq.ce czwarty przypadek na im iin , szósty przypadek liczby pojedyńczey mr ją tylko na
i, np. Syntctxi.
V. Niektóre imiona greckie trzeciey formy,' osobliwie te, które maią drogi przypadek li czby pojedyńczey na atis, lub eos, maią dru gi przypadek liczby mnogiey na um i on, np.
Focmaton haereseon.
VI. Imiona greckie trzeciey formy kończą ce się na a, maią trzeci przypadek liczby mnogiey na is i ibus, np. Dogma, Dogmatis, albo dogmatibus.
YIL Imiona greckie te osobliwie, które ma ią czwarty przypadek liczby pojedyńczey na
em i a, maią czwarty przypadek liczby mno
g ie j na es i as, np. lieroas, Rhetoras, Arcadas.
C) S T O P N I O W A N I U P R Z Y M I O T N I K Ó W .
F. Cg jest stopniowanie (comparatioj?
O. Jest odmiana przymiotników przez sto
pnie, które dlatego, że w rzeczach przymio ty nie jednostajnie się znaydnią, lecz w je dnych większe, w drugich mnieysze, dla w y rażenia tey w rzeczach stopniów różnicy, muszą powierzchownej- w zakończeniach swo ich ulegać odmianie.
F. Jt iele jest stopniowi
O. Trzy: stopień równy (positięus), wyższy (comparativtu) i najwyższy (superlatipus).
Cześć II. o częściach mewy: 5 9
O. Jest, li tory rzeczy ani podwyższa, ani
poniża, np. dives bogaty, pauper ubogi.
* P. Co jest stopień w yższy (coimparatiyus)?
O. Jest, który rzecz podwyższa, albo poni
ża, np- ditior bogatszy, pauperior uboższy.
p , Co jest stopień najw yższy (superlatiyus)? O. Jest, który rzecz albo bsrdzo wynesi,
albo też bardzo poniża, np. ditissimus n a jb o gatszy, pauperrimiis nayuboźszy.
P. Wielorakie są przymiotniki względem stopniowanial
O. Dwojakie: odmienne ( comparabilia) i
nieodmienne (incomparabilia).
F . Co są przymiotniki odmienne, co do slo- pniowania?
O. Są te, które mogą się odmieniać przez
stopnie.
P . Co są przymiotniki nieodmienne? O. Są te, które stopniów nie maią.
jP. Które są przymiotniki nieodmienne co da
stopniowanial
O. N ajprzód: wszystkie przymiotniki dzier
żawcze (possessiva) i względne (relativa)y np.
meus móy, qui który, 13c.
Powtóre: przymiotniki, czasu, kolorów, li
czbowe (numeralia), i znaczące materyał z ja kiego rzecz jaka zrobiona, np. hesternus w czo- rayszy, yiridis zielony, secundus drugi, aureus słoty.
Potrzecie: przymiotniki kończące się na us,
które przed zgłoską lis maią samogłoskę, np.
idoneus zgodny, noscius szkodliwy, ardiws tru
od strenuus, gssiduissimus od assiduus, perpe.
tuissirnus od perpetuus, i l. d,
Poczwarte: przymiotniki, które w polskitr
języku nie mają stopnia wyższego i naywyż- szego, rzadko je miewaną w łacińskim, np.
fugitivus zbieg, vagabundus błąkający się, Naostatek: następujące przymiotniki, Jrugi- fer żyzny, almus sławny, mediocris mierny, modicus szczupły, novus nowy, salutaris zba
wienny, balbus zająkliwy, canorus głośny, e-
genus ubogi, mirus dziwny, eanus siwy, i in
sze tyrn podobne, któryeh używanie nauczy,
P . Ilorako stopniuią się przymiotniki? O. Dwojako: foremnie i nieforemnie. P . Ga jest foremne, a co nieforemne stopnio wanie przymiotników?
O, Stopniowanie foremne przymiotników
jest w ten czas, gdy one w stopniach swoich końcową tyłko przyymują odmianę, zachowu jąc w sobie głoski prawie wszystkie poprze dnie: np. Sanctus, Sanctior, Sanctissimus: nie foremne zaś, gdy przeciwnie stopnie maią,
np. bonus melior optimus. P . Jak się formują stopnie?
O. Od przypadku zakończonego na i, do^
daiąc do niego zgłoskę (sillaba) or, w stopniu wyższym, np. perfectus, perfecti, perfectior, for- muiąc zaś stopień naywyźszy zgłoska or za mienia się na głoskę (litera) s i przydaje się zgłoska simus, np. perfectior, perfectissimus.
P . Przymiotniki zakończone na er ja k sto pnie formują?
O, Stopień w yiszy tak jak i inne formują
od przypadku na i zakończonego or do niego
Aodaiąc, a stopień nay wyższy formują do sto
pnia równego dodaiąc rimus, np. celeber, cele-
brior, celeberrimus. W yjm u ją się jednak dex- ter, sinister, które stopień wyźsay mają od
równego wprost formowany dexterior, sini-
sterior, a najwyższy mają dextimus, sinistimus. P. Przymiotniki na lis zakończone ja k się Stopniują?
O. Stopniują się foremnie, np. subtilis sub
telny, suit Hor, subtilissimus; wyjąwszy nastę pujące, które zgłoskę lis zamieniają w sto pniu najwyższym nnlimus, jakoto: facilis ła- twy, difficilis trudny, similis podobny, dissi-
tnills niepodobny, humilis niski, gracilis szczu-
pły, maią facillimus, simillimus Ł?c. Imbecillis głąby ma inbecillimus i imbeciltissimus.
P, Przymiotniki pochodzące od słów, facio czy nię, dico mówię, volo chcę, ja k się stopniuia?
O. Stopień wyższy maią na entior, a naywyż—
s^y na entissimus, np. beneficus dobroczynny, be-
nefiyentior, beneficentissimus, maledicus, złorze-
czliwy, maledicentior, maledicenłissimus, benevo— dobrotliwy, benevolentior, benevolentissimus.
P. Które przymiotniki stopniuią się niefore-
łnaie?
O. £o/zz/j dobry, me/zor, optimus, malus zły fe/or, pessimus, magnus wielki, wmżor,
parvus mały, minor, minimuS, superus w y
soki, superior, supremus, inferus niski, inferior,
injimus, posterus pośledni, posterior, postrt mus, nequam złośliwy., nequior, neąuissimus, ezterui
Grammalyki Ł acińskiej
6*
cudzy, ezterior powierzchowny, ecefremus al bo extimus ostatni.
F. Które przymiotniki nie maią stopnia rdJ innego, ale tylko w yiszy i n ayw yiszy?
O. Ocyor prędszy, ocyssimus, interior wnę-
treny, intimus, citerior bliższy, ciii mus, ulteri~
or dalszy, ultimus, propior bliższy, proximus, ds- terior gorszy, deterrimus, prior pierwszy, primus, diutior dłuższy, diutissimus,potior przedhieyszy, potissimus, penitior skrytszy, penitissimus.
F . Które przymiotniki nie maią stopnia wyż szego, ale tylko równy i naywyiszy?
O. Inclitus zacny, inclitissimus, imictus nie
zwyciężony, imictissimus, meritus zasłużony,
meritissimus, sacer św ięty, sacerrimus , fidus
wierny, fidissimus, diversus różny, diversissi-
mus; perpetuus wieczny, perpetuissimus, plus
pobożny, piissimus, strenuus rześki, strenuissi-
mus, falsus fałszywy, falsissimus, imitus nie
chętny, invitissimus, consultus biegły, consul-
tissimus, assiduus pilny, assiditissimus, tnulius
wieloraki, plurimus, miperus świeży, nuperri-
mus, persuasus namówiony, pesuasissimus. F. Które przymiotniki nie maią stopnia naj wyższego, ale tylko równy i w y iszy ?
O. Juveni.s młody, junior, senex stary, seni or, longinquus daleki, longinęuior, propinguus
bliski, propinguior, declivis pochyły, declmor,,
comis łagodny, comior, adolescens młodzienia
szek, adolescentior, vicinus bliski, yicinior'.
F. Które przymiotniki, albo stopień w yiszy tylko maią, albo nayw yiszy?
65
irnus naynizszy, maią szczególnie stopień nay- wyiszy- Anterior przed osobny ma tylko sto
pień wyższy.
f . Jakie przysłówki mai a stopnie i rąk je formuią?
O. Stopniują się te tylko przysłówki, któ
re pochodzą od przymiotników stopnic maią- cych, których w stopniach wyższych zgłoskę
ot Dii us zamieniają, a w stopniach naywyż- łzyth us na e, np. sapientior, sapienlius, sa-
pientissimus, sapientissime.
Do tego trzeba tu dodać te przysłówki
multum wiele, plus, plurimum, param mado, minus, minimum, valde bardzo, ma gis, maxime.
P. Jeieli chcemy wyrazić stopień w yższy, lub najw yższy, przymiotnikami łacińskiemi sto pniów niemuiącymi, co czynić mamy?
O. Do stopnia wyższego powinniśmy dodać
który z tych stopniów wyższych magis, plus,
minus, np. magis necessarms, potrzebnićyszy:
a do stopnia najwyższego który z tych nay- wyźszych stopniów, maxime, minime, np. mi- nzme necsssarius nayniepotrzebmeyszy.
0 PRZYPADKG W ANIU PRZYMIOTNIKÓW. J°. Przymiotniki do których form należą?
O. Do pierwszey, drugiey i trzeciey.
P. Które z nich należą do pierwszey, które do drugiej, a które do trzeciey?
O. Przymiotniki trzech zakończeń, równie
jak i stopnie naywyźsze należą do formy pierwszey idru giśy, np.justus, sacer, Optimus„
6 4
T e zaś które chociaż są trzech zakończeń, lecz w rc zaju żeńskim kończą się na igy także przymiotniki dwu zakończeń, jednego, i stopnie wyższe należą do tdrmy trzeciey,
np. acer, brevis, prudens, melior.
P. Czy wszystkie przymiotniki jediwstaynie się przypadkuią?
0 . Są niektóre z nich, co się nieforemnie
przypadkują.
O PRZYMIOTNIKACH PRZYPADKUJĄCYCH SIĘ FOREMNIE.
P
rzymiotniki kończące się na
tis,a. mu,
przypadkuią się tym sposobem:
Liczba pojedyncza.
1. Bonus, bona, bonum, dobry, dobra, do
bre, 2 . boni, bonae, boni, 3. bono, bonae, bo no, 4. bonum, bonam, bonum, 5. o! bonę, bona, bonum, 6. a bono, bona, bono.
Liczba mnoga.
1* Boni, bonae, bona, 2. honorom, bona- rum, bonorum, 5. bonis, 4. bonos, bonas, bo«> na, 5. o! boni, bonae, bona, 6. a bonis.