Liczba i struktura przedsiębiorstw

Możliwości rozwoju gospodarczego miasta w znacznej mierze zależą od liczby przedsiębiorstw w nim działających. im jest ich więcej, tym większy wybór poten-cjalnych kontrahentów – zarówno dostawców podzespołów i usług wspomagają-cych, jak i odbiorców produktów czy usług finalnych. duża liczba firm wchodzą-cych we wzajemne interakcje, sprzyja wzrostowi wydajności i jakości produkcji, innowacyjności oraz tworzeniu kolejnych przedsiębiorstw (M.e. Porter, 2001). sku-piska dobrze prosperujących przedsiębiorstw przyciągają nowych pracowników oraz sprzyjają rozwojowi infrastruktury. w 2014 r. w Gdyni zarejestrowanych było 37,8 tys. podmiotów gospodarczych⁴³. stanowiła ona 11. miasto w Polsce pod tym wzglę-dem. Zapewniała wymienione korzyści z tytułu koncentracji znacznej liczby przedsiębiorstw. Zdecydowana większość podmiotów gospodarczych (96%) to przed-siębiorstwa o liczbie pracujących do dziewięciu osób. kolejne 4% stanowiły pod-mioty o liczbie pracujących od 10 do 250 osób (ryc. 3.1). w gospodarce Gdyni, po-dobnie jak w całej Polsce, najliczniejsze były więc małe i średnie przedsiębiorstwa.

Podmiotów dużych, w których pracowało od 250 do 999 osób było w latach 2002-2014 od 38 do 47, a największych – o liczbie pracujących wynoszącej 1000 lub wię-cej funkcjonowało zaledwie od pięciu do ośmiu. w miastach o podobnej wielkości liczba firm dużych i największych była zbliżona⁴⁴. dla lokalnego rozwoju gospodar-czego istotne znaczenie ma również poziom przedsiębiorczości, a więc liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w stosunku do liczby mieszkań-ców. w Gdyni na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2014 r. przypadało 17,0 takich podmiotów. Poziom przedsiębiorczości był wyraźne najwyższy w stosunku do wy-branych miast o podobnej liczbie mieszkańców. Przewyższał także wartości odno-towane w niektórych największych ośrodkach miejskich Polski.

43 Fakt, że podmiot jest zarejestrowany nie oznacza, że rzeczywiście prowadzi działalność.

rozbieżność ta jest szczególnie duża w przypadku podmiotów najmniejszych. według re-GOn, w 2013 r. w województwie pomorskim podmiotów o liczbie pracujących 0-9 było 260,4 tys. wyniki badań skierowanych do tej grupy firm wskazują, że aktywnych, czyli prowadzących działalność gospodarczą w okresie sprawozdawczym było 112,4 tys. (Dzia-łalność przedsiębiorstw o liczbie pracujących…, 2015). stanowi to jedynie 43% ogółu podmiotów zarejestrowanych. Zakładając, że podobne relacje dotyczą podmiotów działa-jących w Gdyni, należałoby przyjąć, że aktywnych mikroprzedsiębiorstw było w 2014 r.

tylko 15,5 tys. a nie 36,2 tys. jak wskazują dane z rejestru reGOn. Podobnej redukcji na-leżałoby jednak dokonać w odniesieniu do wszystkich miast, co nie zmieniłoby istotnie pozycji Gdyni wśród nich.

44 do porównań wybrano cztery miasta o podobnej liczbie mieszkańców, położone w róż-nych częściach Polski: Białystok, Częstochowę, sosnowiec i toruń (patrz: wstęp).

3. Filary gospodarki

w latach 2002-2014 liczba podmiotów gospodarczych systematycznie rosła, z wyjątkiem 2004 i 2011 r., kiedy nastąpiła nieznaczna ich redukcja (ryc. 3.1).

w całym okresie liczba podmiotów, wzrosła o 28%. Był to wzrost należący do najwyższych, nawet w porównaniu z głównymi ośrodkami miejskim Polski.

w większości miast o zbliżonej liczbie mieszkańców odnotowano wręcz spadek liczby podmiotów gospodarczych.

ryc. 3.1. Podmioty gospodarcze według liczby pracujących w Gdyni w latach 2002-2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.stat.gov.pl.

Od 2004 do 2010 r. liczba nowo zakładanych podmiotów sukcesywnie rosła z poziomu ok. 2 do 4 tys. rocznie, by następnie ustabilizować się na poziomie 3,0-3,5 tys. rocznie (ryc. 3.2). Liczba podmiotów wyrejestrowanych przez większość badanego okresu była wyraźnie niższa. duża liczba likwidacji przeprowadzona została w latach 2010-2011. wyższa fala wyrejestrowań niż w innych miastach była następstwem spowolnienia gospodarczego spowodowanego światowym kry-zysem finansowym. Gdynia odczuła je silniej niż inne duże miasta i część miast o porównywalnej wielkości.

wzrost liczby przedsiębiorstw ogółem a w szczególności małej i średniej przed-siębiorczości, jaki miał miejsce w Gdyni w latach 2002-2014 stanowił symptom znacznego wzrostu gospodarczego, który nastąpił nie tylko w Gdyni, ale w całej

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 250 i więcej 50-249 10-49 0-9

aglomeracji trójmiasta. Fundamentem tego wzrostu były rozwijające się przed-siębiorstwa, a sam wzrost stwarzał miejsce na rynku dla kolejnych nowopowsta-łych podmiotów. Znaczną część z nich stanowiły podmioty jednoosobowe. Część z nich powstała zapewne jako przejaw autentycznej przedsiębiorczości. Oryginal-nych pomysłów na prowadzenie działalności gospodarczej wśród gdynian nie bra-kowało. Powstanie części z nich było jednak wyrazem uelastycznienia struktury gospodarki poprzez przesunięcie części działalności do wyspecjalizowanych pod-miotów zewnętrznych (outsourcing), które po części tworzone są przez dotych-czasowych pracowników. Jeżeli relacja między tymi podmiotami rzeczywiście miała charakter kooperacji dwóch przedsiębiorstw, to można mówić o outsourcin-gu. w części przypadków chodziło jednak o znalezienie bardziej elastycznej for-my zatrudnienia – tzw. samozatrudnienia. ta forma regulacji relacji z pracowni-kami jest szczególnie korzystna dla przedsiębiorców, gdyż umożliwia daleko idą-ce uelastycznienie zatrudnienia, ograniczenie kosztów i uproszczenie zarządza-nia kadrami. Jednocześnie samozatrudnienie może być, dla niektórych pracowni-ków, czymś więcej niż alternatywą utraty pracy. Może prowadzić do rozwoju wła-snego przedsiębiorstwa, osiągnięcia wyższych dochodów albo zdobycia cennych doświadczeń. Z drugiej strony, część samozatrudnionych nie posiada cech osobo-wych, wiedzy, umiejętności i w związku z tym chęci, aby prowadzić działalność gospodarczą. Mogą czuć się zmuszeni do założenia firmy i postrzegać tę zmianę ryc. 3.2. nowopowstałe i wyrejestrowane podmioty gospodarcze w Gdyni w latach 2003-2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.stat.gov.pl.

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 nowo zarejestrowane wyrejestrowane

3. Filary gospodarki

jako negatywną, z uwagi na utratę podstawowych praw pracowniczych, gwaran-towanych kodeksem pracy. skala zjawiska jest trudna do oceny. i. Hatfield (2015) szacuje, że w ii kwartale 2014 r. 17,7% pracujących w Polsce to byli samozatrud-nieni. Gdyby założyć, że w Gdyni proporcje były podobne, oznaczałoby to, że zna-cząca część podmiotów gospodarczych działających w mieście zalicza się do oma-wianej kategorii.