działal-ność w roku akademickim 1877/1878 z czterema wydziałami: Inżynierii Lądowej i Wodnej, Budownictwa, Budowy Maszyn oraz Chemii Technicznej. Cesarsko-Królewska Szkoła Politechniczna była do schyłku XIX wieku jedyną szkołą wyższą przygotowującą kadry inżynierskie na obszarze ziem polskich podzielonych między
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Ilustracja 91.
Petycję do cesarza Franciszka Józefa I w sprawie zreorganizowania Akademii Technicznej we Lwowie napisano w trzech językach. Oficjalną wersję niemiecką wspomagała wersja polska i rusińska [17 października 1871 roku]
1 4 7 1 4 6
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
299 Budynek przeznaczony na potrzeby Akademii Technicznej zaplanowano dla około 300 słuchaczy. Liczba studiujących na wydziałach Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej, która znacznie przekraczała pierwotne założenia, zmusiła władze uczelni do rozbudowania Gmachu Głównego. W latach 1904–1905 dobu-dowano do niego dwa skrzydła. W latach 1911–1912 powiększono także gmach Laboratorium Chemicznego, podwyższając go o jedną kondygnację.
300 J. Boberski, Pierwszy własny gmach i rozbudowa uczelni, [w:] Politechnika
Lwowska – macierz polskich politechnik. Materiały konferencji naukowej, Wrocław
1995, s. 47–48.
Ilustracja 90.
Blankiet świadectwa Akademii Technicznej we Lwowie z lat pięćdziesiątych XIX wieku.
w pełnym wymiarze zajęcia dla 220 słuchaczy. Od 1854 roku kandydaci do Akademii Technicznej musieli wykazywać się ma-turą ośmioklasowego gimnazjum lub ukończeniem szkoły realnej, a niekiedy także egzaminem. Oznaczało to zdecydowaną, chociaż nieformalną, wolę traktowania Akademii Technicznej jako szkoły wyższej.
Przełom w dążeniach do zorganizowania wyższej uczelni tech-nicznej na fundamentach lwowskiej Akademii Techtech-nicznej nastąpił z chwilą wejścia w życie w 1868 roku konstytucji monarchii au-stro-węgierskiej. Jej zapisy przyznały funkcjonującym na obszarze cesarstwa sejmom krajowym prawo organizowania szkolnictwa zawodowego. Jeszcze w tym samym roku galicyjski Sejm Krajo-wy powołał komisję do spraw reorganizacji lwowskiej Akademii Technicznej. Jak się rychło okazało, organizowana uczelnia tech-niczna mogła stać się szkołą o charakterze narodowym. Umożli-wił to reskrypt ogłoszony 26 sierpnia 1871 roku przez Franciszka Józefa I, w którym cesarz wyraził zgodę na wprowadzenie języka polskiego (jako wykładowego) do szkół działających na ziemiach I Rzeczypospolitej zajętych przez Austrię w wyniku rozbiorów. W 1873 roku Namiestnictwo we Lwowie przydzieliło kredyty na budowę pierwszych budynków dla Akademii Technicznej. Obiek-ty zlokalizowano blisko centrum Lwowa, na terenie ograniczonym przebiegiem ulic: Leona Sapiehy, (późniejszej) Juliana Zacharie-wicza, Franciszka Karpińskiego, Kornela Ujejskiego i Józefa Ni-korowicza. Trzypiętrowy Gmach Główny wzniesiono w latach 1874–1877 według projektu profesora Juliana Zachariewicza 299. Na początku 1877 roku zakończono także budowę jednokon-dygnacyjnego Gmachu Chemii. Obiekt ten usytuowano na tyłach głównego budynku szkoły przy placu św. Jura 300.
Ukoronowaniem działań podjętych przez galicyjski Sejm Krajo-wy było przekształcenie Akademii Technicznej w Cesarsko-Kró-lewską Szkołę Politechniczną. Nastąpiło to na mocy wydanego 8 października 1877 roku dekretu Franciszka Józefa I. Zgodnie z cesarskim postanowieniem, lwowska uczelnia otrzymała jedno-cześnie status szkoły wyższej (Technische Hochschule). Oficjalna inauguracja roku akademickiego zbiegła się z oddaniem do użytku Gmachu Głównego i „Gmachu Chemii”. Uroczystość odbyła się
15 listopada 1877 roku. Lwowska uczelnia rozpoczęła
działal-ność w roku akademickim 1877/1878 z czterema wydziałami: Inżynierii Lądowej i Wodnej, Budownictwa, Budowy Maszyn oraz Chemii Technicznej. Cesarsko-Królewska Szkoła Politechniczna była do schyłku XIX wieku jedyną szkołą wyższą przygotowującą kadry inżynierskie na obszarze ziem polskich podzielonych między
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Ilustracja 91.
Petycję do cesarza Franciszka Józefa I w sprawie zreorganizowania Akademii Technicznej we Lwowie napisano w trzech językach. Oficjalną wersję niemiecką wspomagała wersja polska i rusińska [17 października 1871 roku]
1 4 9 1 4 8
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
zaborców. Jej wysoki poziom naukowy został podkreślony przy-znaniem uczelni – w 1901 roku – prawa nadawania stopnia dok-tora nauk technicznych (doctor rerum technicarum).
Rolę Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej – do koń-ca XIX wieku jedynego ośrodka na ziemiach polskich, w którym kształcono młodzież w zakresie nauk technicznych na poziomie akademickim – podkreślało stosowanie języka polskiego jako ję-zyka wykładowego. Miało to znaczenie praktyczne. W warunkach galicyjskich język niemiecki, obecny na wszystkich poziomach edukacji młodzieży, był powodem stosunkowo niewielkiego zain-teresowania nauką w rodzimych szkołach. Wybierano po prostu studia w renomowanych niemieckojęzycznych uczelniach na te-renie Austrii 301 lub Niemiec. Wprowadzenie języka polskiego jako wykładowego przyciągało oprócz młodzieży z Galicji także Pola-ków z innych zaborów, gdzie stopień wykorzystania języka polskie-go w procesie nauczania był na diametralnie innym poziomie 302.
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
301 W monarchii austro-węgierskiej funkcjonowało sześć szkół o charakterze poli-technicznym. Były to cztery niemieckie Technische Hochschulen w Wiedniu, Pra-dze, Grazu i Brnie oraz dwie uczelnie, na których wykładano w językach narodo-wych – czeska Politechnika w Pradze i polska Szkoła Politechniczna we Lwowie.
302 A.J. Rotkiewicz, Założenie Politechniki w Warszawie i pierwsze lata jej
istnie-nia, [w:] Wspomnienia byłych studentów Politechniki Warszawskiej z pierwszych lat jej istnienia (1898–1905), Warszawa 1935, s. 11.
Ilustracja 92.
Neoklasycystyczną fasadę Gmachu Głównego Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej we Lwowie, zbudowanego według projektu profesora Juliana Zachariewicza – pierwszego rektora uczelni – zwrócono w kierunku ulicy Leona Sapiehy [około 1890 roku]
Ilustracja 93.
W 1880 roku Cesarsko-Królewską Szkołę Politechniczną wizytował cesarz Franciszek Józef I. Zamówił wtedy, do wystroju auli lwowskiej uczelni, jedenaście obrazów alegorycznie przedstawiających historię rozwoju ludzkości. Wykonano je w krakowskiej pracowni Jana Matejki.
1 4 9 1 4 8
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
zaborców. Jej wysoki poziom naukowy został podkreślony przy-znaniem uczelni – w 1901 roku – prawa nadawania stopnia dok-tora nauk technicznych (doctor rerum technicarum).
Rolę Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej – do koń-ca XIX wieku jedynego ośrodka na ziemiach polskich, w którym kształcono młodzież w zakresie nauk technicznych na poziomie akademickim – podkreślało stosowanie języka polskiego jako ję-zyka wykładowego. Miało to znaczenie praktyczne. W warunkach galicyjskich język niemiecki, obecny na wszystkich poziomach edukacji młodzieży, był powodem stosunkowo niewielkiego zain-teresowania nauką w rodzimych szkołach. Wybierano po prostu studia w renomowanych niemieckojęzycznych uczelniach na te-renie Austrii 301 lub Niemiec. Wprowadzenie języka polskiego jako wykładowego przyciągało oprócz młodzieży z Galicji także Pola-ków z innych zaborów, gdzie stopień wykorzystania języka polskie-go w procesie nauczania był na diametralnie innym poziomie 302.
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
301 W monarchii austro-węgierskiej funkcjonowało sześć szkół o charakterze poli-technicznym. Były to cztery niemieckie Technische Hochschulen w Wiedniu, Pra-dze, Grazu i Brnie oraz dwie uczelnie, na których wykładano w językach narodo-wych – czeska Politechnika w Pradze i polska Szkoła Politechniczna we Lwowie.
302 A.J. Rotkiewicz, Założenie Politechniki w Warszawie i pierwsze lata jej
istnie-nia, [w:] Wspomnienia byłych studentów Politechniki Warszawskiej z pierwszych lat jej istnienia (1898–1905), Warszawa 1935, s. 11.
Ilustracja 92.
Neoklasycystyczną fasadę Gmachu Głównego Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej we Lwowie, zbudowanego według projektu profesora Juliana Zachariewicza – pierwszego rektora uczelni – zwrócono w kierunku ulicy Leona Sapiehy [około 1890 roku]
Ilustracja 93.
W 1880 roku Cesarsko-Królewską Szkołę Politechniczną wizytował cesarz Franciszek Józef I. Zamówił wtedy, do wystroju auli lwowskiej uczelni, jedenaście obrazów alegorycznie przedstawiających historię rozwoju ludzkości. Wykonano je w krakowskiej pracowni Jana Matejki.
1 5 1 1 5 0
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Ilustracja 94.
Na fotografii z 1905 roku ukazano wnętrze auli Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej we Lwowie z fragmentem fryzu złożonego z malarskich alegorii Jana Matejki (u góry) oraz portretem Franciszka Józefa I (w centrum). Obraz namalowany przez Franciszka Krudowskiego został przekazany szkole w czasie cesarskiej wizyty we Lwowie w 1880 roku
Ilustracja 95.
W Gmachu Głównym Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej mieściło się kilkanaście muzeów. Jednym z nich było muzeum budowy maszyn. Nie były to jednak ogólnodostępne placówki kulturalno-oświatowe – pełniły funkcję edukacyjną dla adeptów wiedzy technicznej [1905 rok]
1 5 1 1 5 0
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Ilustracja 94.
Na fotografii z 1905 roku ukazano wnętrze auli Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej we Lwowie z fragmentem fryzu złożonego z malarskich alegorii Jana Matejki (u góry) oraz portretem Franciszka Józefa I (w centrum). Obraz namalowany przez Franciszka Krudowskiego został przekazany szkole w czasie cesarskiej wizyty we Lwowie w 1880 roku
Ilustracja 95.
W Gmachu Głównym Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej mieściło się kilkanaście muzeów. Jednym z nich było muzeum budowy maszyn. Nie były to jednak ogólnodostępne placówki kulturalno-oświatowe – pełniły funkcję edukacyjną dla adeptów wiedzy technicznej [1905 rok]
1 5 3 1 5 2
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Ilustracja 96.
Istotą działalności studenckiej organizacji zwanej Bratnią Pomocą była pomoc uboższym studentom. Mieściło się w tym także prowadzenie tanich jadłodajni. Tak wyglądało wnętrze „bratniackiej” stołówki w Cesarsko-Królewskiej Szkole Politechnicznej we Lwowie w 1905 roku
Ilustracja 97.
1 5 3 1 5 2
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Ilustracja 96.
Istotą działalności studenckiej organizacji zwanej Bratnią Pomocą była pomoc uboższym studentom. Mieściło się w tym także prowadzenie tanich jadłodajni. Tak wyglądało wnętrze „bratniackiej” stołówki w Cesarsko-Królewskiej Szkole Politechnicznej we Lwowie w 1905 roku
Ilustracja 97.
1 5 5
1878–1918 w Cesarsko-Królewskiej Szkole Politechnicznej wyda-no 1608 dyplomów inżynierskich oraz 405 dyplomów ukończenia kursów mierniczych (geodetów) 311. Inżynierowie wykształceni we Lwowie w latach 1877–1918 byli grupą, która stanowiła prze-ważający procent wyższej kadry technicznej czynnej zawodowo w początkowym okresie niepodległej Polski 312.
Konflikty o podłożu narodowościowym pojawiające się u schył-ku pierwszej wojny światowej w krajach monarchii austro-węgier-skiej nie ominęły terenu Galicji Wschodniej. Dnia 19 października 1918 roku Ukraińskie Zgromadzenie Konstytucyjne podjęło decy-zję o utworzeniu na tym obszarze niezawisłej republiki. W nocy 1 listopada 1918 roku Ukraińcy próbowali opanować Lwów, a wkrótce potem obszar Galicji Wschodniej. We Lwowie, wobec zbrojnego oporu Polaków, doszło do gwałtownych walk ulicznych, zakończonych dopiero 22 listopada. W tym dniu oddziały ukra-ińskie opuściły miasto. W lipcu 1919 roku udana operacja wojsk polskich definitywnie zakończyła działania zbrojne w rejonie Lwo-wa. Dnia 1 września 1919 roku podpisano polsko-ukraińskie za-wieszenie broni.
Społeczność akademicka lwowskiej uczelni technicznej wzięła czynny udział w obronie Lwowa w listopadzie 1918 roku. W wal-kach zbrojnych uczestniczyło ponad 300 osób związanych ze Szkołą Politechniczną 313. Byli wśród nich liczni studenci. O tym, 1 5 4
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Kwestia ta dotyczyła zwłaszcza powstałego w 1898 roku war-szawskiego Instytutu Politechnicznego imienia cara Mikołaja II, w którym wykłady prowadzono po rosyjsku 303.
W połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku Cesarsko-Królewska Szkoła Politechniczna pod względem liczby słuchaczy zajmowała wśród austriackich uczelni przedostatnie miejsce (najmniej licz-nie obsadzona była politechnika w Brlicz-nie). W roku akademickim 1883/1884 wykazano 203 304 studiujących. Dziesięć lat później (1893/1894) było ich 254 (z tego 242 osoby deklarowały naro-dowość polską 305). W roku akademickim 1905/1906 immatryku-lowano już 1325 studentów, w tym 1095 Polaków, wśród któ-rych grupę 986 osób stanowili mieszkańcy Galicji. Po rewolucji 1905 roku, w związku z bojkotem warszawskiego Instytutu Poli-technicznego, na studiach we Lwowie pojawiło się 294 studentów pochodzących z Królestwa Polskiego. W 1913 roku Królewiacy stanowili 34% studiujących – 542 osoby na ogółem 1582 słucha-czy 306. Oddanie w 1911 roku do kompetencji dziekanów poszcze-gólnych wydziałów spraw dotyczących przyjmowania „zagranicz-nych” studentów niewątpliwie ułatwiło nabór polskiej młodzieży spoza zaboru austriackiego 307. W 1914 roku, tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej, liczba słuchaczy pochodzących z za-boru rosyjskiego wzrosła do 584 osób 308, przy utrzymanej na poziomie około 1,6 tysiąca liczbie studiujących na Politechnice Lwowskiej. Niewielu z nich rekrutowało się z ziem zaboru pruskie-go. Przed wybuchem pierwszej wojny światowej udział Polaków – obywateli Rzeszy Niemieckiej w ogólnej liczbie immatrykulowa-nych szacuje się na zaledwie od kilku do kilkunastu osób w ko-lejnych latach akademickich 309. Niezależnie jednak od położenia geograficznego ziem, z których wywodzili się Polacy – adepci stu-diów inżynierskich, przytoczone liczby na pewno świadczą o naro-dowym charakterze lwowskiej uczelni technicznej.
W 1914 roku kadra nauczycielska Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej składała się z 41 profesorów, 47 docentów oraz 70 adiunktów i asystentów. Zajęcia odbywały się na pięciu wy-działach: Wydziale Inżynierii Dróg, Kolei i Mostów, Wydziale In-żynierii Wodnej, Wydziale Budownictwa (pod tą nazwą kryły się studia architektoniczne), Wydziale Budowy Maszyn z Oddziałem Elektrotechnicznym (otwartym w 1915 roku) oraz Wydziale Che-mii Technicznej. Na prowadzonym poza strukturami wydziałowy-mi trzyletnim kursie przygotowywano adeptów górnictwa, któ-rzy po jego ukończeniu byli pktó-rzyjmowani na ostatni rok studiów w austriackich Akademiach Górniczych. Na podobnie zorganizo-wanych dwuletnich studiach kształcono geodetów 310. W latach
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Ilustracja 98.
W latach 1914–1920 w Gmachu Głównym lwowskiej Szkoły Po-litechnicznej działał wojskowy szpital polowy. W listopadzie 1918 roku stał się szpitalem dla polskich obrońców Lwowa. Zmar-łych chowano na prowizorycznym cmentarzu w ogrodach Szkoły Politechnicznej
303 Język polski (jako wykładowy) został wprowadzony w czasie niemieckiej oku-pacji Warszawy w 1915 roku. Rosyjską uczelnię przekształcono wówczas w Po-litechnikę Warszawską.
304 Średnia liczba studentów studiujących w austriackich uczelniach w połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku, przy znacznych różnicach frekwencji między zajmu-jącą pierwsze miejsce Politechniką Wiedeńską (1013 studiujących) a Technische
Hochschule w Brnie (115), wynosiła 391. Powyżej tej średniej plasowała się tylko
uczelnia wiedeńska i czeska Politechnika w Pradze.
305 Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844–1945..., s. 108.
306 Ibidem, s. 130–131.
307 Obszerne materiały archiwalne dotyczące przyjmowania na studia w lwowskiej Szkole Politechnicznej w latach 1908–1918 – zob. Archiwum Główne Akt Daw-nych, Akta c.k. Ministerstwa Wyznań i Oświaty, sygn. 143 u.
308 J. Piłatowicz, Politechnika Lwowska w dwudziestoleciu międzywojennym..., s. 31.
309 Ibidem.
310 R. Sroczyński, Politechnika Lwowska 1844–1994, [w:] Politechnika Lwowska
– macierz polskich politechnik..., s. 19.
311 Politechnika Lwowska. Rys historyczny, [w:] Album inżynierów i techników w Polsce, Lwów 1932, t. 1 cz. 1, s. 21. Zob. też: Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844–1945..., s. 261.
312 M. Burak, Politechnika Lwowska – jedyna polska wyższa uczelnia techniczna
w czasie rozbiorów – jej rola w procesie modernizacyjnym niepodległej Polski, [w:] Gospodarcze i społeczne skutki zaborów Polski, red. J. Chumiński, K. Popiński,
Wrocław 2008, s. 215.
1 5 5
1878–1918 w Cesarsko-Królewskiej Szkole Politechnicznej wyda-no 1608 dyplomów inżynierskich oraz 405 dyplomów ukończenia kursów mierniczych (geodetów) 311. Inżynierowie wykształceni we Lwowie w latach 1877–1918 byli grupą, która stanowiła prze-ważający procent wyższej kadry technicznej czynnej zawodowo w początkowym okresie niepodległej Polski 312.
Konflikty o podłożu narodowościowym pojawiające się u schył-ku pierwszej wojny światowej w krajach monarchii austro-węgier-skiej nie ominęły terenu Galicji Wschodniej. Dnia 19 października 1918 roku Ukraińskie Zgromadzenie Konstytucyjne podjęło decy-zję o utworzeniu na tym obszarze niezawisłej republiki. W nocy 1 listopada 1918 roku Ukraińcy próbowali opanować Lwów, a wkrótce potem obszar Galicji Wschodniej. We Lwowie, wobec zbrojnego oporu Polaków, doszło do gwałtownych walk ulicznych, zakończonych dopiero 22 listopada. W tym dniu oddziały ukra-ińskie opuściły miasto. W lipcu 1919 roku udana operacja wojsk polskich definitywnie zakończyła działania zbrojne w rejonie Lwo-wa. Dnia 1 września 1919 roku podpisano polsko-ukraińskie za-wieszenie broni.
Społeczność akademicka lwowskiej uczelni technicznej wzięła czynny udział w obronie Lwowa w listopadzie 1918 roku. W wal-kach zbrojnych uczestniczyło ponad 300 osób związanych ze Szkołą Politechniczną 313. Byli wśród nich liczni studenci. O tym, 1 5 4
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Kwestia ta dotyczyła zwłaszcza powstałego w 1898 roku war-szawskiego Instytutu Politechnicznego imienia cara Mikołaja II, w którym wykłady prowadzono po rosyjsku 303.
W połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku Cesarsko-Królewska Szkoła Politechniczna pod względem liczby słuchaczy zajmowała wśród austriackich uczelni przedostatnie miejsce (najmniej licz-nie obsadzona była politechnika w Brlicz-nie). W roku akademickim 1883/1884 wykazano 203 304 studiujących. Dziesięć lat później (1893/1894) było ich 254 (z tego 242 osoby deklarowały naro-dowość polską 305). W roku akademickim 1905/1906 immatryku-lowano już 1325 studentów, w tym 1095 Polaków, wśród któ-rych grupę 986 osób stanowili mieszkańcy Galicji. Po rewolucji 1905 roku, w związku z bojkotem warszawskiego Instytutu Poli-technicznego, na studiach we Lwowie pojawiło się 294 studentów pochodzących z Królestwa Polskiego. W 1913 roku Królewiacy stanowili 34% studiujących – 542 osoby na ogółem 1582 słucha-czy 306. Oddanie w 1911 roku do kompetencji dziekanów poszcze-gólnych wydziałów spraw dotyczących przyjmowania „zagranicz-nych” studentów niewątpliwie ułatwiło nabór polskiej młodzieży spoza zaboru austriackiego 307. W 1914 roku, tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej, liczba słuchaczy pochodzących z za-boru rosyjskiego wzrosła do 584 osób 308, przy utrzymanej na poziomie około 1,6 tysiąca liczbie studiujących na Politechnice Lwowskiej. Niewielu z nich rekrutowało się z ziem zaboru pruskie-go. Przed wybuchem pierwszej wojny światowej udział Polaków – obywateli Rzeszy Niemieckiej w ogólnej liczbie immatrykulowa-nych szacuje się na zaledwie od kilku do kilkunastu osób w ko-lejnych latach akademickich 309. Niezależnie jednak od położenia geograficznego ziem, z których wywodzili się Polacy – adepci stu-diów inżynierskich, przytoczone liczby na pewno świadczą o naro-dowym charakterze lwowskiej uczelni technicznej.
W 1914 roku kadra nauczycielska Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej składała się z 41 profesorów, 47 docentów oraz 70 adiunktów i asystentów. Zajęcia odbywały się na pięciu wy-działach: Wydziale Inżynierii Dróg, Kolei i Mostów, Wydziale In-żynierii Wodnej, Wydziale Budownictwa (pod tą nazwą kryły się studia architektoniczne), Wydziale Budowy Maszyn z Oddziałem Elektrotechnicznym (otwartym w 1915 roku) oraz Wydziale Che-mii Technicznej. Na prowadzonym poza strukturami wydziałowy-mi trzyletnim kursie przygotowywano adeptów górnictwa, któ-rzy po jego ukończeniu byli pktó-rzyjmowani na ostatni rok studiów w austriackich Akademiach Górniczych. Na podobnie zorganizo-wanych dwuletnich studiach kształcono geodetów 310. W latach
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Ilustracja 98.
W latach 1914–1920 w Gmachu Głównym lwowskiej Szkoły Po-litechnicznej działał wojskowy szpital polowy. W listopadzie 1918 roku stał się szpitalem dla polskich obrońców Lwowa. Zmar-łych chowano na prowizorycznym cmentarzu w ogrodach Szkoły Politechnicznej
303 Język polski (jako wykładowy) został wprowadzony w czasie niemieckiej oku-pacji Warszawy w 1915 roku. Rosyjską uczelnię przekształcono wówczas w Po-litechnikę Warszawską.
304 Średnia liczba studentów studiujących w austriackich uczelniach w połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku, przy znacznych różnicach frekwencji między zajmu-jącą pierwsze miejsce Politechniką Wiedeńską (1013 studiujących) a Technische
Hochschule w Brnie (115), wynosiła 391. Powyżej tej średniej plasowała się tylko
uczelnia wiedeńska i czeska Politechnika w Pradze.
305 Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844–1945..., s. 108.
306 Ibidem, s. 130–131.
307 Obszerne materiały archiwalne dotyczące przyjmowania na studia w lwowskiej Szkole Politechnicznej w latach 1908–1918 – zob. Archiwum Główne Akt Daw-nych, Akta c.k. Ministerstwa Wyznań i Oświaty, sygn. 143 u.
308 J. Piłatowicz, Politechnika Lwowska w dwudziestoleciu międzywojennym..., s. 31.
309 Ibidem.
310 R. Sroczyński, Politechnika Lwowska 1844–1994, [w:] Politechnika Lwowska
– macierz polskich politechnik..., s. 19.
311 Politechnika Lwowska. Rys historyczny, [w:] Album inżynierów i techników w Polsce, Lwów 1932, t. 1 cz. 1, s. 21. Zob. też: Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844–1945..., s. 261.
312 M. Burak, Politechnika Lwowska – jedyna polska wyższa uczelnia techniczna
w czasie rozbiorów – jej rola w procesie modernizacyjnym niepodległej Polski, [w:] Gospodarcze i społeczne skutki zaborów Polski, red. J. Chumiński, K. Popiński,
Wrocław 2008, s. 215.
1 5 7
jak dalece postawy patriotyczne kierowały studiującymi we Lwo-wie młodymi ludźmi, zaświadcza smutna statystyka. W wal-kach w obronie niepodległości Polski, prowadzonych w latach 1918–1921, zginęło 90 słuchaczy Szkoły Politechnicznej. Ich na-zwiska uwieczniono na tablicy wmurowanej w 1924 roku w Gma-chu Głównym Politechniki Lwowskiej oraz na pomniku, który stanął rok później w ogrodach uczelni.
W semestrze zimowym 1920/1921, a zatem w schyłkowym okresie wojny polsko-bolszewickiej, w wojskowej służbie czynnej pozostawało 1506 słuchaczy Szkoły Politechnicznej na 1867 im-matrykulowanych 314. Poświęcenie studentów wynikało z głęboko zakorzenionej tradycji patriotycznej, której nośnikiem była lwow-ska szkoła techniczna. W 1944 roku generał Kazimierz Sosnkow-ski, absolwent Wydziału Architektury Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej, w artykule napisanym do wydawnictwa przygoto-wywanego na stulecie uczelni zauważył: „Lwów pozostawał aż do wybuchu wojny światowej centralą polskich organizacji wojsko-wych, których sieć stopniowo pokrywała całą Małopolskę, zabór rosyjski, centra polskie w Rosji oraz liczne kraje Europy środkowej i zachodniej. Ośrodkiem – rzec można matecznikiem – odradzają-cej się wojskowości polskiej była Politechnika Lwowska i jej mło-dzież” 315. W 1922 roku uczelnię uhonorowano Krzyżem Obrony Lwowa. W 1936 roku odznaczenie Politechniki Lwowskiej Krzy-żem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski uzasadniono „wybit-nym udziałem w walce o zjednoczenie Ziem Polskich w latach 1918–1920” 316.
Sytuacja militarna Polski uniemożliwiła rozpoczęcie zajęć w roku akademickim 1918/1919, a także utrudniła prowadzenie regular-nych wykładów w 1920 roku. W 1919 roku uczelnię podporząd-kowano, jako Szkołę Politechniczną (już bez określenia „Cesar-sko-Królewska”), Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Dnia 8 listopada 1919 roku powołano nową jednost-kę organizacyjną lwowskiej uczelni – Wydział Rolniczo-Leśny, na którym pierwsze zajęcia rozpoczęły się 17 listopada 1919 roku. Nastąpiło to miesiąc po skromnej oficjalnej inauguracji roku aka-demickiego, która odbyła się 16 października 1919 roku. Pierwszy pełny rok akademicki lwowskiej Szkoły Politechnicznej rozpoczął się 10 stycznia 1921 roku. Sześć miesięcy później, 28 czerwca 1921 roku, statut nadany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wprowadził nową nazwę: Politechnika Lwowska. Dokument ustalał strukturę lwowskiej uczelni, którą tworzył Wydział Komunikacyjny (przemianowany w 1926 roku na Wydział Inżynierii Lądowej i Wodnej) z oddziałami drogowym, 1 5 6
P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a P o l i t e c h n i k a W r o c ł a w s k a
Ilustracja 99.
Dnia 22 listopada 1925 roku w ogrodach Politechniki Lwowskiej uroczyście odsłonięto pomnik poświęcony bo-haterom walk o Lwów. Dzieło Erazma Rawskiego, widoczne na tle skrzydła bocznego Gmachu Głównego, zostało wystawione w miejscu polowego cmentarza, na którym chowano poległych w listopadzie 1918 roku