Niektóre miejsca posiadają niezwykłe zdolności przyciągania, pewien magnetyzm, który dodaje uroku ich ofercie. Jednocześnie pozwala to na osiąganie komercyjnego sukcesu rynkowego, wynikającego ze zwiększonej liczby przyjazdów do tychŜe miejsc czy zakupów produktów z nich pochodzących. Zarówno kraje, jak teŜ regiony czy miasta zabiegają o to, aby mieć dobrą reputację i pozytywny wizerunek, co pozwala na zbudowanie silnej marki. Jednocześnie naleŜy odróŜniać markę miejsca i drogę do tej marki, czyli branding miejsca.
Markę2 moŜna zdefiniować jako sumę wraŜeń, jakie odnoszą konsumenci w wyniku jej uŜywania3. Według jednej z koncepcji S. Anholta marka jest duchem organizacji, powszechnym celem, który łączy organizację, miejsce, firmę oraz reputacją, która jest rezultatem zachowania organizacji lub samego produktu, lub teŜ doświadczenia ludzi z produktem lub usługą. Oznacza to, Ŝe marka nie jest związana tylko i wyłącznie ze świadomym aktem jej tworzenia4. Marka przyciąga ludzi i przekonuje ich, Ŝe dany produkt posiada pewne cechy, których w rzeczywistości moŜe
1 Mariola Łuczak – dr, Katedra Marketingu, Wydział Zarządzania, Uniwersytet Gdański.
2 „Marką będziemy nazywać kombinację produktu fizycznego, nazwy marki, opakowania, reklamy oraz towarzyszących im działań z zakresu dystrybucji i ceny, kombinację, która odróŜniając ofertę danego marketera od ofert konkurencyjnych, dostarcza konsumentowi wyróŜniających korzyści funkcjonalnych i/lub symbolicznych, dzięki czemu tworzy lojalne grono nabywców i umoŜliwia tym samym osiągnięcie wiodącej pozycji na rynku”. Za: J. Kall, Silna marka, Istota i kreowanie, PWE, Warszawa 2001, s. 12.
3 A.E. Pitcher, The Role of Branding in International Advertising, „International Journal of Advertising”
1985, nr 4, s. 241-246, za: G. Urbanek, Zarządzanie marką, PWE, Warszawa 2002, s. 14.
4 S. Anholt, Brands beyond business, „The Brands Lecture” z dnia 25.05.2005, http://www.britishbrandsgroup.org.uk/library/download/45dd81174dcf3, s. 4.
mu brakować5. „Marka jest mnoŜnikiem wartości i jako taka zapewnia właścicielowi podstawową przewagę konkurencyjną: jest równie dobra, jak lokata w banku. MoŜna ją zastawiać, kupować, sprzedawać, moŜna w nią inwestować, moŜna poprzez dobre lub złe zarządzanie zwiększać lub zmniejszać jej wartość”6.
Marki miejsc powstały jako wyraz uznania dla atrakcyjności, jakości, przewidywalności oraz oryginalności. Wszystkie marki tworzą się podobnie, a ich wzrost obejmuje pewne cechy. Po pierwsze, marka musi być wyrazista i odmienna, co odróŜnia ją od konkurentów. Po drugie, powinna być uŜyteczna. Po trzecie, musi cieszyć się szacunkiem i co za tym idzie, lojalnością konsumentów. Zaś po czwarte, winna dąŜyć do osiągania stanu zaŜyłości z jej uŜytkownikiem7. Marka to zwykle konkretny byt rynkowy, w tym przypadku konkretny region, odróŜniający się subiektywnie postrzeganą i ocenianą jakością od konkurencji i dlatego postrzegany jest przez pryzmat swojej toŜsamości – nazwy reputacji, osobowości czy teŜ symboliki8.
Aby zostać zauwaŜonym wśród konkurencyjnych regionów, koniecznie trzeba się wyróŜnić. Wyraźny, oryginalny, jednoznaczny i atrakcyjny dla nabywców wizerunek marki jest więc niezwykle waŜny, by zapewnić powodzenie w działaniach marketingowych regionów. Zawsze zacząć naleŜy jednak od toŜsamości9. Jest ona bowiem źródłem postrzegania marki przez odbiorców. Zrozumienie procesu, jakim jest dąŜenie do wykreowania odpowiedniego wizerunku, pomaga śledzić czynniki wpływające na wizerunek oraz podjąć odpowiednio wczesne i moŜliwie najskuteczniejsze działania, ułatwiające osiągnięcie sukcesu.
Właściciel marki nie kreuje jej wizerunku, ale definiuje jej toŜsamość, która go współtworzy10. Na toŜsamość regionu składa się zestaw cech dotyczących jego kultury, dziedzictwa, przeszłości, teraźniejszości, ale równieŜ przyszłości. Istotę miejsca stanowią między innymi: krajobraz, sztuka, historia, architektura, usługi publiczne, własne produkty miejsca, znani ludzie i ich reputacja. Elementy tworzące tzw. DNA miejsca przedstawiono na rysunku 1.
Branding miejsca wiąŜe się z przyciąganiem do niego ludzi, którzy mogą wybrać, gdzie chcą mieszkać, pracować, studiować, które miejsca odwiedzać, gdzie inwestować czy robić interesy. Odczuwanie danego miejsca i jego predyspozycje są uzaleŜnione od potrzeb indywidualnych zainteresowanych miejscem osób11. Magia miejsca powoduje, iŜ staje się ono waŜnym elementem w Ŝyciu ludzi, wówczas chcą oni do niego wracać,
5 H. Beckwith, Niewidzialny dotyk. Cztery klucze do nowoczesnego marketingu, Wyd. Helion, Gliwice 2006, s. 113.
6 S. Anholt. Sprawiedliwość marek, Instytut Marki Polskiej, Warszawa 2006, s. 7-8.
7 M.A. Boruc, Marka dla Polski POTparcie dla turystyki, w: Promocja i kreowanie turystycznego wizerunku Polski, red. J. Walasek, Polska Organizacja Turystyczna, Warszawa 2005, s. 37-38.
8 Analiza wyników badań wizerunku Polski i postrzegania polskiej marki na świecie. ZałoŜenia i rekomendacje do pozycjonowania Polski jako kraju docelowego podróŜy turystycznych na lata 2009-2015, Ekspertyza wykonana dla POT, Instytut Marki Polskiej, Warszawa 2008, s. 31.
9 ToŜsamość regionu (region identity) określa się jako sumę jego charakterystycznych cech i działań, które odróŜniają je od podobnych podmiotów.
10 J. Kall, Jak zbudować silną markę od podstaw, Wyd. Helion, Gliwice 2006, s. 28.
11 Hnadbook on Tourism Destination Branding, Draft, ETC, UNWTO, Stockholm June 2009, s. 53.
coraz więcej o nim wiedzieć, rekomendują ją na zewnątrz, cechują się duŜym entuzjazmem, wchodzą w zaŜyłość, która jest swoistą wartością12.
Rys. 1. DNA miejsca
Źródło: Hnadbook on Tourism Destination Branding, Draft, ETC, UNWTO, Stockholm June 2009, s. 56.
Branding to pewien proces lub procedura projektowania, planowania i komunikacji nazwy oraz toŜsamości regionu, celem zbudowania i/lub zarządzania jego reputacją13. ZałoŜeniem brandingu jest przypisanie regionowi atrakcyjnych cech znamiennych, charakterystycznych jedynie dla niego, jednoznacznie rozpoznawalnych i niosących wartości cenione i kupowane przez rynek14. Branding regionu jest to umyślne kreowanie, ulepszanie, komunikowanie i demonstrowanie jego jakości poprzez odpowiednie akcje: inwestycje, plany ekonomiczne i przestrzenne, atrakcyjne programy czy teŜ wydarzenia15.
W ogólnym znaczeniu branding to jedynie strategia komunikacji, hasło, toŜsamość wizualna czy logo. W rzeczywistości jest on pojęciem znacznie szerszym. Jest to strategiczny proces tworzenia długoterminowej wizji miejsca, która ma być istotna i atrakcyjna z punktu widzenia jego kluczowych odbiorców i wpływa on na pozytywne postrzeganie miejsca. Projekt brandingu miejsca winien być umocowany w społecznych, politycznych i gospodarczych celach społeczności poprzez skupienie się na jego waŜnych cechach wyróŜniających oraz zidentyfikowaniu obietnicy poczynionej kluczowym grupom odbiorców, jak teŜ ciągłym komunikowaniu najistotniejszych, pozytywnych atrybutów miejsca. Tylko całościowa strategia marki moŜe
12 M.A. Boruc, op. cit., s. 37.
13 S. Anholt, ToŜsamość konkurencyjna. Nowe spojrzenie na markę, Instytut Marki Polskiej, Warszawa 2007, s. 11.
14 Analiza wyników badań wizerunku …, s. 31.
15 Ph. Kotler, N. Lee, Marketing w sektorze publicznym. Mapa drogowa wyŜszej konieczności, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, WyŜsza Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2008, s. 12.
Place Produce People
– Topography/scenery – Public realm – Public art – History – Architecture
– „Own” products – Culture – Attitude – Accent – Reputation – Famous/infamous
zagwarantować osiągnięcie sukcesu i zaistnienie w umysłach odwiedzających, inwestorów czy teŜ potencjalnych mieszkańców16.
Branding według W. Olinsa to sztuka uwodzenia, w której na równi z wszystkimi moŜliwymi technikami i metodami marketingu liczą się takŜe inteligencja, urok, instynkt, intuicja. PoniewaŜ turystyka od zawsze polegała właśnie na uwodzeniu – urodą, egzotyką, atrakcyjnością, więc jej połączenie z brandingiem (kraju, regionu, miasta) wydaje się być w pełni uzasadnionym działaniem17.
Proces budowania marki miejsca powinien objąć następujące etapy: określenie jasnych, wyraźnych celów, zrozumienie docelowej grupy odbiorców, identyfikacja obecnego wizerunku marki, ustalenie aspiracyjnej toŜsamości marki miejsca, stworzenie pozycjonowania marki, stworzenie katalogu korzyści marki, realizacja strategii marki, mierzenie wyników realizacji strategii marki18. Komunikowanie marki turystycznej regionu najczęściej obejmuje: produkt regionu i jego zachowanie, identyfikację wizualną i działania promocyjne. Bardzo istotnym elementem z punktu widzenia zarządzania marką jest promocja, która umoŜliwia szczególnie efektywną i silną komunikację z klientami19.
W artykule szczególna uwaga zostanie poświęcona produktowi turystycznemu, działaniom promocyjnym i identyfikacji wizualnej pozwalającym na komunikowanie marki turystycznej województwa pomorskiego.