Przekład Pana Tadeusza Mickiewiczowskiego na język angielski, dokonany przez pannę Maude Ashurst Biggs, wyszedł już spod prasy drukarskiej, a ukazał się w dwóch tomach in 16°, z których pierwszy zawiera str. 316 i XXIV (przedmowy), drugi str. 268, pięknym drukiem na prze-ślicznym grubym welinie154, i odtąd cena tego dzieła, która tylko dla ziomków jego twórcy w przedpłacie wynosi-ła trzy ruble, za granicą zaś pięć rubli i pół, w handlu księgarskim podwyższoną została do rubli siedmiu i pół.
Panna Biggs wszakże, wywdzięczając się nam za dobre chęci nasze, choć niezbyt świetnym skutkiem uwieńczone, w popieraniu przedsięwziętego przez nią wydawnictwa, oświadczyła nam, że osoby, które za pośrednictwem na-szej redakcji zechcą przyjść do posiadania przekładu Pana Tadeusza, otrzymają go z przesyłką pocztową za trzy ruble i 50 kop.
153 Tekst niepodpisany. Ponieważ recenzja wyraża stanowisko re-dakcji „Kłosów”, można przypuszczać, że jej rzeczywistym au-torem był Adam Pług (redaktor pisma), który sam był tłuma-czem z angielskiego (między innymi przełożył Makbeta i Sonety Szekspira).
154 Welin – starannie wyprawiona skóra cielęca; welinowy papier – dobry gatunek papieru, gładki i cienki.
Parę próbek tłumaczenia panny Biggs jużeśmy daw-niej czytelnikom naszym podali, by jednak jeszcze lepiej uwydatnić talent jej poetycki, a równie i znajomość języka naszego, przytoczymy tu, przetłumaczoną przez nią w ob-jaśnieniach, Pieśń poranną Karpińskiego („Kiedy ranne wstają zorze”):
When morning dawn doth rise, To Thee earth, sea and skies, To Thee each living thing, Be praised, O Lord, doth sing.
And man, whom measurless Thy various gifts do bless, Who dost preserve his days155, Shall he not give Thee praise?
Scarce sleep unseals mine eye To Thee, O Lord, I cry,
My lord in heaven I call, And seek Thee round in all.
Many are dead who lay To sleep but yesterday;
We have avaked once more, To praise Thee and adore156.
Gdyby w ten sposób i cały Pan Tadeusz był przetłuma-czony, to przekład tego arcydzieła można by nazwać było arcydziełem przekładów; słuszność jednakże nie pozwala przemilczeć, że w niektórych miejscach pewne wyrazy i zwroty były snadź za trudne dla tłumaczki do
zrozumie-155 Jedyny wiersz niedokładnie oddany [przyp. autora recenzji].
156 A. Mickiewicz, Master Thaddeus or the Last Foray in Lithuania.
The Historical Epic Poem in twelve Books, translated from the Original by M.A. Biggs, with a preface by W.R. Morfill, t. 1, Lon-don 1885, s. 316. Cytat pochodzi z przypisu.
nia, bo je niewłaściwie po angielsku oddała. Przytaczać ich wszakże tutaj nie będziemy, wzmianka bowiem niniejsza nie jest krytyką, lecz tylko prostym zaznaczeniem faktu.
Przekład Pana Tadeusza poprzedza wstępne słowo Morfila [!], zalecające to arcydzieło poezji naszej publicz-ności angielskiej, tak mało z literaturą naszą obeznanej, iż nawet imię Mickiewicza rzadko komu śród niej nie jest zupełnie obcym; toteż autor poświęca mu pobieżną biograficzną notatkę i charakteryzuje treściwie jego talent i stanowisko, o tłumaczeniu zaś panny Biggs tak się wyra-ża, bez reklamy, lecz z najzupełniejszą słusznością:
Panna Biggs wypełniła swoje zadanie doskonale, chociaż język polski jest bardzo trudny, a poemat do przekładu wybrany – narodowy po samej rdzeni. Wiersze rymo-wane oryginału zastąpiła ona białymi, o rytmie, z jakim Anglicy są obyci w dłuższych poematach, co pozwoliło jej, uwolniwszy się od więzów rymu, być prawie literalnie wierną tekstowi. Nigdzie też nie sprzeniewierzyła się ona autorowi, umiejętnie ducha poematu jego odwzorowała, jakkolwiek każde tłumaczenie musi coś niecoś z właściwości pierwowzoru uronić. Męskie dźwięki języka angielskiego podatniejsze są od wielu innych do odbicia odgłosu jędr-nej i pełjędr-nej siły mowy polskiej157.
Po Morfilu [!] panna Biggs w swojej przedmowie, chcąc ułatwić swym ziomkom dokładne zrozumienie poematu, kreśli sympatycznie obraz historyczny epoki owej, na której tle rozwija się akcja jego, i powiada: „To-też spodziewać się możemy, że ta próba zaznajomienia naszych spółziomków [!] z myślami i uczuciami narodu, którego literatura przez to tylko jest u nas zaniedbana,
157 W. Morfill, Preface, w: A. Mickiewicz, Master Thaddeus…, t. 1, s. IX–X.
że nie ma on bytu państwowego, nie całkiem obojętnie będzie przyjęta”158.
Życząc z całego serca, aby ta nadzieja utalentowanej tłumaczki ziściła się jak najzupełniej i aby znakomita jej praca znalazła u spółziomków należyte uznanie, ze swo-jej strony składamy swo-jej najczulszą podziękę za podjęcie tego przekładu z taką miłością i czcią dla największego arcydzieła poezji naszej i za dokonanie go w taki sposób i w tym celu, aby rodaków swych sympatycznie z nami zapoznać. A niemałą pociechę i to także nam sprawia, że przekład ten powstał, jakby umyślnie, dla uczczenia jubi-leuszu półwiekowego narodzin Pana Tadeusza, a ukazał się w trzydziestą rocznicę zgonu jego twórcy.
Nadto jeszcze winniśmy szczerą wdzięczność i ziom-kowi naszemu, panu Edmundowi Naganowskiemu, który, jak czytamy w przedmowie panny Biggs, nie tylko czynnie jej pomagał w przygotowaniu tłumaczenia do druku, ale także dostarczył wielu cennych objaśnień, w które prze-kład jest zaopatrzony bardzo obficie i z należytą znajo-mością przedmiotu, a bez których straciłby wiele ze swojej wartości dla Anglików, nie w jednym bowiem miejscu byłby wcale niezrozumiałym.
158 M.A. Biggs, Translator’s Preface, w: A. Mickiewicz, Master Thad-deus…, t. 1, s. XXII–XXIII.