Ja k w ynika z nazwy na m aszynach c z te ro d z ia ła n io w y o h można wykonywać w s z y s tk ie c z te r y d z i a ł a n i a rachunkowe - dodaw anie,
odejm ow anie, m nożenie 1 d z i e l e n i e . N a jh a r d z ie j je d n ak wydajne s ą te maszyny p rz y wykonywaniu m nożenia 1 d z i e l e n i a .
Na r y s . 13 w idzim y schem at maszyny o z t e r o d z ia ła n lo w e j. S k ła da s i ę ona z mechanizmu nastaw ozego ( k la w ia tu r y lu b d ź w ig n i), meohanizmu p rzek ład n io w e g o lu b tr a n s m is y jn e g o , l i c z n i k a wyni
ków o ra z l l o z n l k a ob rotó w .
V
!2 tl 10 9 8 7 6 5 4 3 2 I
T T I I I I I l ~ l ' T T
Mechanizm nastawczy
Mechanizm przekładniowy
a
¡¡'"iii
¿'¡¡¡¡■¡i
T
Licznik
I
obrotów Licznik wyników
R y s .13 . Schemat o z te r o d z ia ła n lo w e j maszyny l l o z ą c e j
Zasadę d z i a ł a n i a ty o h maszyn w yjaśnim y na p r z y k ła d z ie mno
ż e n ia ll o z b 432 x 234.
Za pomocą meohanizmu nastaw o zeg o (k la w is z y lu b d ź w ig n i) n a s ta w ia s i ę mnożną - 432. N a stę p n ie w prawia s i ę w ru c h maszy
nę za pomocą k o r b k i lu b p r z e z n a o i ś n i ę c i e odpow iedniego k la w i
s z a , d z i ę k i ozemu za pośred nictw em mechanizmu p rzek ład n io w eg o
4 4
-l i c z b a 432 p rz e k a z a n a z o s t a j e do -l i c z n i k a wyników i je d n o c z e ś n i e z a r e j e s t r u j e s i ę je d y n k a w l i c z n i k u ob ro tó w . N astaw io n a l i c z b a 432 p o z o s ta je " z a p a m ię ta n a 11 w m echanizm ie nastaw czym . Poniew aż w mnożniku 234 w p o z y c ji cy fro w ej je d n o s te k mamy 4»
to czynność p rzek a zy w a n ia li c z b y 432 z a r e je s tr o w a n e j w mecha
n iz m ie nastaw czjan do l i c z n i k a wyników tr z e b a pow tórzyć j e s z cze 3 r a z y , a ż na l i c z n i k u obrotów utw o rzy s i ę w a rto ś ć 4 . L ic z n ik wyników pokaże w tym c z a s i e li c z b ę 17 2 8 , co odpow iada ilo c z y n o w i 432 x 4. K on ty nu ując n a s z p r z y k ła d pomnożymy mnoż
n ą p rz e z n a s tę p n y r z ą d m nożnika, a m ian ow icie p r z e z 3 0 . W tym c e l u przesuwamy o je d n ą p o d z ia łk ę w prawo m echanizm , n a k t ó rym umocowany j e s t l i c z n i k wyników i l i c z n i k o b ro tó w . N a stę p n i e t r z y k r o t n i e wprawiamy w ru c h s z y n ę , w w yniku czego n a s t a w iona l i c z b a 432 z o s ta n ie t r z y k r o t n i e p rz e k a z a n a do l i c z n i k a wyników p r z e s u n ię te g o o je d n o m ie js c e w praw o, w y kazując w ar
t o ś ć 14 688, k tó r a to l i c z b a j e s t ilo czy n em l i c z b 432 x 3 4 . D a le j przesuwamy znowu o jed n o m ie js c e w prawo l i c z n i k w yni
ków 1 l i ć z n i k obrotów i wprowadzamy d w u k ro tn ie maszynę w r u c h , co o zn ac za pomnożenie l i c z b y 43.2 p r z e z 2 00. Po z a k o ń c z e n iu ty c h c z y n n o ś c i na l i c z n i k u obrotów będziem y m i e l i l i c z b ę 234, k t ó r a j e s t w naszym p rzy p ad k u m nożnikiem , a na l i c z n i k u wyni
ków utw orzy s i ę l i c z b a 101 088, k t ó r a sta n o w i ilo c z y n l i c z b 432 x 234.
Czynnośó d z i e l e n i a b ę d z ie s i ę odbywać w k o l e j n o ś c i o d w ro t
n e j , a w ięc n a jp ie rw n a le ż y p rz e s u n ą ć l i c z n i k wyników i l i c z n i k obrotów w s to s u n k u do mechanizmu n astaw czeg o do końca w praw o, n a s tę p n ie n a s ta w ió w m echanizm ie nastaw czym d z i e l n ą , w prow adzając j ą do l i c z n i k a wyników. Po sk aso w an iu n a s ta w io n e j w m echanizm ie nastaw czym d z i e l n e j , nastaw iam y d z i e l n i k , po czym wprawiamy w ru c h maszynę w odwrotnym k ie ru n k u ja k p rz y m nożeniu (na odejm o w an ie), o d ejm u jąc k o le jn o d z i e l n i k od d z i e l n e j i p rz e s u w a ją c l i c z n i k obrotów i wyników w lewo a ż do c a łk o w ite g o w y czerp an ia s i ę d z i e l n e j . Po z a k o ń c z e n iu d z i e l e n i a w l i c z n i k u obrotów otrzymamy wynik d z i e l e n i a - i l o r a z , a w l i c z n i k u wyników e w e n tu a ln ą r e s z t ę .
Ręczne ary tm om etry dźw igniowe
Ze w zględu na p r o s t o t ę o b s łu g i, n ie d u ż e w ym iary, m ia ły c i ę ż a r o ra z stosunkow o niew ysoką cenę r ę c z n e arytm om etry d źw i
gniowe zdo były s o b ie d u ż ą p o p u la rn o ś ć . K o n s tru k c ja ic h o p a r ta j e s t n a z a s a d z ie k o ła Odhnera ( p a tr z r y s . 5 ) .
Maszyny t e s c h a ra k te ry z u je m y na p r z y k ła d z ie je d n e j z n a j b a r d z i e j ro zp o w szech n io n y ch maszyn m a rk i T riu m p h a to r, k t ó r e j model p r z e d s ta w ia r y s . 14. Z p u n k tu w id z e n ia k o n s t r u k c j i o ra z metod p ra c y w s z y s tk ie ary tm o m etry dźw igniowe s ą do s i e b i e
¡bardzo podobne.
R y s .14. Ręczny ary tm o m etr dźwigniowy T riu m p h ato r model CN 1 - l i c z n i k wyników, 2 - l i c z n i k o b ro tó w , 3 - mechanizm n a s ta w - c z y , 4 - d ź w ig ie n k i n a s ta w c z e , 5 - okienko k o n tr o ln e n a s ta w ie ń , 6 - k o rb k a , 7 - p r z e ł ą c z n i k " m n o ż e n ie - d z ie le n ie " , 8 - ko rb k a ka
sow ania l i c z n i k a obrotów i l i c z n i k a wyników, 9 - w y łą c z n ik ka
sow ania l i c z n i k a o b ro tó w , 10 - w y łą c z n ik kasow ania l i c z n i k a wyników, 1 1 - w ózek, 1 2 - p rzesuw acz w ózka, 1 3 - kasow nik n a s ta
w ie ń , 1 4 - w sk a ź n ik i przecinkow e
A rytm om etr te n p o s ia d a trz y n a sto m ie js c o w y l i c z n i k wyników ( 1 ) , ośm iom iejscow y l i c z n i k obrotów (2) o ra z d z i e s i ę c i o m l e j - scowy mechanizm n a staw cz y ( 3 ) . L iczb y n a s ta w ia s i ę za pomocą p rz e su w a n ia w k ie ru n k u "do s i e b i e " d źw ig len ek n astaw cz y ch (4 ).
4 6
-J e d n o c z e ś n ie n a s ta w io n a za pomocą d ź w ig ien ek l i c z b a u k a z u je s i ę w o k ie n k a c h k o n tro ln y c h n a s ta w ie ń ( 5 ) . N astaw iona l i c z b a p r z e n o s i s i ę do l i c z n i k a wyników za pomocą p ełn eg o o b ro tu , k o r b k i ( 6 ) . P rzy dodaw aniu i m nożeniu korbkę o b ra c a s i ę w p r a wo, a p rz y odejmowaniu i d z i e l e n i u - w lew o. J e d n o c z e śn ie n a
le ż y p a m lę ta ó , że p rz y m nożeniu t r z e b a p rz e s u n ą ć p r z e ł ą c z n i k (7) w prawo (w k ie ru n k u n a p is u MULI), a p rz y d z ie le n iu - w l e wo (w k ie ru n k u n a p is u DIY). P r z e łą c z n ik te n s t e r u j e k ie ru n k iem o b r o tu l i c z n i k a o brotów . P rzy dodaw aniu i odejm owaniu p o ło ż e n ie te g o p r z e łą c z n ik a n ie ma z n a c z e n ia .
Do k asow ania (zero w an ia) l i c z n i k a obrotów i l i c z n i k a w yni
ków s łu ż y k o rbk a (8) um ieszczona z lew ej s tr o n y ary tm o m etru . D la sp ro w a d zen ia do z e r a obydwu lic z n ik ó w n a le ż y n a jp ie r w n a- o is n ą ó w y łą c z n ik i kasowników - l i c z n i k a obrotów ( 9 ) i l i c z n i k a wyników ( 1 0 ) , a n a s tę p n ie wykonaó p ó ło b r ó t k o rb k ą (8) w k i e ru n k u "do s i e b i e " . N a c iś n ię c ie jed n eg o ty lk o w y łą c z n ik a kasow
ników (9) lub (10) wywołuje kasow anie ty lk o jed n eg o z l i c z n i ków.
Do p rzesu w an ia w lewo lu b w prawo wózka (11) wraz z um iesz
czonym i w nim lic z n ik a m i s łu ż y przeżuw acz wózka (12) um iesz
czony tu ż pod k o rb k ą ary tm om etru . W lewo wózek przesuw a s i ę p r z e z n a c i ś n i ę c i e p rzesu w acza palcem w skazującym w k ie ru n k u do s i e b i e , a w prawo - p rz e z n a c i ś n i ę c i e p ł y t k i p rzesu w acza k c iu k ie m w k ie ru n k u od s i e b i e . P rzesuw acz j e s t umocowany w te n s p o só b , aby można b y ło go używaó n ie zd ejm u jąc r ę k i z k o r b k i.
Do sk aso w an ia (sp ro w ad z en ia do z e r a ) d źw ig len n astaw czych (4) s łu ż y kasow nik n a s ta w ie ń (1 3 ). Gdy chcemy, aby w s z y s tk ie d źw ig n ie p o w ró c iły do p o z y c ji w y jścio w ej n a le ż y kasow nik pod
n i e ś ć za pomocą k c iu k a do g ó ry ; w tedy w o k ie n k a c h k o n tro ln y c h n a s ta w ie ń (5) p o ja w ią s i ę z e r a .
D la z a z n a c z e n ia m ie js c a p rz e c in k a p rz y operow aniu l i c z b a mi ułamkowymi o ra z d la u ła tw ie n ia o d c z y tu dużych l i c z b s łu ż ą w s k a ź n ik i p rzecin k o w e (1 4 ).
Z astoso w anie arytm om etrów dźw igniow ych. Mimo że ary tm o m e tr dźw igniowy j e s t maszyną c z te r o d z ia ła n lo w ą e fe k ty w n ie wy
k o n u je s i ę na mm je d y n ie mnożenie i d z i e l e n i e . Dodawanie 1 odejm owanie na ary tm o m etrach dźw igniow ych odbywa s i ę b a rd z o
wolno z uw agi na t o , że n a s ta w ia n ie l i c z b za pomocą d źw ig n i j e s t u c ią ż liw e i w o lne. T akie w ła ś n ie n a s ta w ia n ie l i c z b j e s t podstawową wadą k o n s tru k c y jn ą ty c h maszyn.
Mimo swych wad arytm om etry dźw igniowe s ą w d alszym c ią g u produkowane i z n a jd u ją n a całym ś w ie c ie ch ę tn y c h nabywców.
S to s u je s i ę j e p rzew ażn ie do wykonywania n ie w i e lk ic h s to s u n k o wo o b lic z e ń .
Arytm om etry dźwigniowe s ą n ie z a s tą p io n y m n arzę d ziem mecha
n i z a c j i o b lic z e ń p rz y p ra c a c h tere n o w y c h , w e k s p e d y c ja c h n au
kowych i t p .
Ręczne ary tm om etry klaw iszow e
W wyniku poszukiw ań m aszyny, k t ó r a zachow ałaby w s z y s tk ie z a l e t y ary tm o m etru dźw igniow ego, a je d n o c z e ś n ie b y ła b y w olna od jeg o z a s a d n ic z e j wady - k o n ie c z n o ś c i n a s ta w ia n ia l i c z b za pomocą niew ygodnych d ź w ig n i, k o n s tr u k to r z y o p ra c o w a li ary tm o m e tr , w którym z a m ia s t d ź w ig n i zastosow ano 10 k la w is z y p rz e d s ta w ia ją c y c h c y f r y od 0 do 9 , co pozw ala o sią g n ą ó 4 -5 r a z y sz y b sz e n a s ta w ia n ie l i c z b w porów naniu do arytm om etrów dźw ig
niow ych. D z ię k i z a sto so w a n iu klaw iszow ego n a s ta w ia n ia l i c z b na arytm om etrze tym o p ró cz m nożenia i d z i e l e n i a z d użą e f e k ty w n o śc ią wykonywaó można ró w n ież dodaw anie i odejm ow anie.
K o n s tru k c y jn ie ary tm o m etr klaw iszow y o p a r ty j e s t ta k ż e na z a s a d z ie k o ła O dhnera, z tym je d n a k ,ż e w m aszynach ty c h z o s ta ł o ono n ie c o zm odyfikowane.
Na r y s . 15 w idzim y r ę c z n y ary tm o m etr klaw iszow y m ark i F a c i t model C 1 -1 3 .
Z p u n k tu w id z e n ia m o ż liw o ści e k s p lo a ta c y jn y c h i metod ob
s ł u g i arytm om etr klaw iszow y j e s t b a rd z o podobny do ary tm o m etru dźwigniowego pokazanego na r y s . 14. P o s ia d a on tr z y n a s to m ie js c o - wy l i c z n i k wyników ( 1 ) , ośm iom iejscow y l i c z n i k obrotów (2)
o ra z d zie w ię c io m ie jsc o w y mechanizm n a staw cz y z o kien k iem kon
tro ln y m n a s ta w ie ń ( 3 ) .
Dane liczb o w e wprowadza s i ę do maszyny za pomocą k la w ia tu r y cy fro w ej (4) s k ła d a j ą c e j s i ę z 10 k la w is z y . N a sta w ia n ie
l i c z b odbywa s i ę p o c z y n a ją c od n a j s t a r s z e j p o z y c ji cy fro w ej l i c z b y , na p rz y k ła d k ie d y chcemy wprowadzió do maszyny l i c z b ę
4 8
-4 8 6 , to n a jp ie r w naciskam y na k la w is z -4 , n a s tę p n ie 8 i w re sz c i e 6. N astaw io n ą l i c z b ę możemy zobaczyó w o k ie n k u ( 3 ) .
R y s .1 5 . Ręczny a ry tm o m etr klaw iszow y ^
I - l i c z n i k wyników, 2 - l i c z n i k o b ro tó w , 3 - okien k o mechanizmu n a s ta w c z e g o , 4 - k la w ia tu r a cy fro w a , 5 - k o rb k a , 6 - d ź w ig n ia ka
sow ania mechanizmu n a sta w c z e g o , 7 - k la w is z przesuw u m ech an iz
mu n astaw cz eg o iw le w o , 8 - k la w is z przesuw u mechanizmu n a s taw czego w praw o, 9 - k la w is z c a łk o w ite g o p rz e sk o k u mechanizmu n astaw czeg o w le w o , 1 0- d ź w ig n ia k aso w an ia l i c z n i k a o b ro tó w , I I - d źw ig n ia k asow ania l i c z n i k a wyników, 1 2 - w sk a ź n ik i p r z e
cinkow e.
R ozpatrzym y k ró tk o metody p ra c y na ary tm o m etrze k la w is z o wym.
D o d a w a n i e . Nastawiamy p ie rw s z y s k ła d n ik za pomo
c ą k la w is z y cy fro w y ch , n a s tę p n ie wykonujemy p e łn y o b r ó t k o rb k ą (5) w k ie ru n k u zgodnym z ruchem wskazówki z e g a r a . D la o b ró c e n ia k o rb k i n a le ż y n a jp ie r w j e j uchwyt o d ciąg n ąó lek k o w p r a wo, in a c z e j o b r ó t k o r b k i b ę d z ie niem o żliw y ze w zględu n a b l o k u ją c y j ą b o le c . W w yniku o b r o tu k o rb k i n a s ta w io n a w m ech an iź- mie n a3tawczym l i c z b a p r z e n i e s io n a z o s ta n ie do l i c z n i k a wyni
k<5w (1 ) . N a s tę p n ie n a c i s k a ją c k ciu k iem na d źw ig n ię (6) k a s u je my mechanizm n a sta w cz y 1 wprowadzamy w a n a lo g ic z n y sposób n a s tę p n ą l i c z b ę . Sumę otrzymamy w l i c z n i k u wyników.
O d e j m o w a n i e . P ierw szy s k ła d n ik (odjem ną) wpro
wadza s i ę w sposób a n a lo g ic z n y - za pomocą o b r o tu k o rb k i w praw o. Po sk aso w an iu mechanizmu n a sta w c z e g o , nastaw iam y n a s tę p n ą li c z b ę (o djem nlk ) 1 obracamy ko rb kę w k ie ru n k u odwrotnym
(w le w o ). Otrzymamy w te n sposób wynik odejm owania ( r ó ż n ic ę ) w l i c z n i k u wyników.
M n o ż e n i e . .Mnożenie, podobnie ja k za pomocą, in n y c h maszyn,odbywa s i ę m etodą k o le jn e g o dodaw ania. Przypuśćm y, że wykonujemy m nożenie l i c z b 613 x 24. Nastawiamy za pomocą k l a w iszy mnożną 613 i c z t e r o k r o t n i e obracamy korbkę w praw o, mno
żąc w te n sposób 613 x 4 . L ic z n ik obrotów wykaże 4 , a l i c z n ik wyników 613 x 4 = 2 4 52. N a s tę p n ie naciskam y na k la w is z 7 o z n a c z o n y ["-■ l , d z i ę k i czemu n a s tę p u je p r z e s u n ię c ie mecha
nizm u n astaw czeg o o jed n o m ie js c e w lew o , co równa s i ę pomno
ż e n iu mnożnej 613 p r z e z 10. Potem obracamy znowu d w u k ro tn ie k o rb k ę w praw o, o trz y m u ją c w te n sposób na l i c z n i k u wyników
(1) l i c z b ę 14 7 12, k t ó r a s ta n o w i ilo c z y n naszeg o d z i a ł a n i a 613 x 24. W te n sposób po w ykonaniu m nożenia mnożna w idoczna b ę d z ie w o k ie n k u k o n tro ln y m mechanizmu n astaw czego ( 3 ) , i l o czy n w o k ie n k u l i c z n i k a wyników (1 ) , a mnożnik - na l i c z n i k u o brotów ( 2 ) .
D z i e l e n i e . P rz y wykonywaniu o p e r a c j i d z i e l e n i a na ary tm o m etrze n a le ż y : n a s ta w ió d z i e l n ą za pomocą k la w ia tu r y cyf
row ej , n a c is n ą ć k la w is z p ełn eg o p rz e sk o k u mechanizmu n a sta w czego (9) i dokonać jed n eg o o b ro tu w prawo k o rb k ą . W te n sp o sób d z i e l n a z o s t a j e z a r e je s tr o w a n a w l i c z n i k u wyników, poczy n a ją c od je g o n a j s t a r s z e j (p ie rw s z e j od le w e j) p o z y c ji c y f r o w e j. N a s tę p n ie kasujem y mechanizm n a staw c z y za pomocą d źw ig n i (6) o ra z l i c z n i k obrotów - za pomocą d źw ig n i (1 0 ). Z k o l e i n a staw iam y na k la w ia tu r z e d z i e l n i k , naciskam y na k la w is z p ełn eg o p rz e sk o k u (9) i obracamy korbkę w k ie ru n k u odejmowania (w l e wo) a ż do momentu, k ie d y dźw ięk dzwonka z n a jd u ją c e g o s i ę wew
n ą t r z ary tm o m etru n ie z a s y g n a liz u je ujemnego wyniku na l i c z n i ku wyników, co o z n a c z a , że dok o naliśm y o je d e n o b r ó t k o rb k ą za d u żo. T rzeb a w ięc dokonać k o ry g u jąc e g o o b ro tu k o rb k ą w p r a
S O
-wo (w k ie ru n k u d o d a w a n ia ), po czym n a c iś n ię c ie m na k la w is z 8 oznaczony — | p rz e su n ą ć mechanizm n astaw cz y o jed n o m ie js ce w praw o. N a s tę p n ie obracamy ko rbk ę w lewo (odejm ow anie) aż do ponownego sy g n a łu dzwonka i t d .
Po z a k o ń c z e n iu d z i e l e n i a je g o wynik ( i l o r a z ) odczytam y na l i c z n i k u o b ro tó w , d z i e l n i k z o s ta n i e w m echanizm ie nastaw czym , a d z i e l n a z a r e je s tr o w a n a p rz e d ro zp o cz ęcie m d z i e l e n i a na l i c z n ik u wyników - z o s ta n ie sprow adzona do z e r a . W p rz y p a d k u , gdy d z i e l e n i e n ie wykonuje s i ę b ez r e s z t y , r e s z t a p o z o s ta n ie w l i c z n i k u wyników.
Kasowanie l i c z n i k a odbywa s i ę za pomocą d źw ig n i (1 1 ).
Z asto so w an ie rę c z n y c h arytm om etrów k la w isz o n y ć h . W ary tm o m e tra c h k law iszow ych n a s ta w ia n ie l i c z b , d z i ę k i z a sto so w a n iu k la w i a tu r y , odbywa s i ę 4 -5 r a z y s z y b c ie j w porów naniu z a r y t mometrami dźw igniowym i.
Pomimo n ie w ą tp liw e j p rzew ag i nad arytm om etram i dźw igniow y
m i, arytm om etry klaw iszow e n ie w y p arły je d n a k c a łk o w ic ie ty c h p ie rw s z y c h . Tłumaczy s i ę to p rze d e w szy stk im n i ż s z ą ceną a r y t mometrów dźw igniow ych, a ta k ż e ic h w ię k sz ą p ew n o ścią d z i a ł a n ia ze w zględu n a m niej skom plikow aną budowę.
Pod względem c i ę ż a r u oba ty p y maszyn s ą b ard zo podobne.
Tak n p . arytm om etr pokazany na r y s . 14 waży 6 ,7 k g , a model 1 0 -k law iszo w y pokazany na r y s . 15 - 6 ,5 kg.
Ręczne arytm o m etry 1 0 -k la w isz o w e , p o dobnie ja k i ary tm o m e try dźw igniowe sta n o w ią pom ocnicze n a r z ę d z ie m e c h a n iz a c ji niem asowych o p e r a c j i o b lic z e n io w y c h . Z w ie lk im powodzeniem mo
g ą byó stosow ane p rz e z agronomów pow iatow ych, s łu ż b ę r o l n ą , s t a c j e d o św ia d c z a ln e r o ś l i n i t p . , t j . w sz ę d z ie tam , g d z ie c z y n n o ś c i o b lic z e n io w e n ie s ta n o w ią podstawowego z a j ę c i a p r a cow nika p o s łu g u ją c e g o s i ę t ą m aszyną.
E le k tr y c z n e maszyny c z te r o d z la ła n io w e
E le k tr y c z n e maszyny c z te r o d z la ła n io w e d z i e l ą s i ę n a dwie podstawowe g ru p y :
a) maszyny p ó ła u to m a ty c z n e , b ) maszyny a u to m aty c z n e .
W obydwu g ru p a c h spotykam y zarówno maszyny 1 0 -k law iszo w e, ja k 1 maszyny z ta k zw. p e łn ą k la w i a tu r ą .
Maszyny p ó ła u to m aty czn e r ó ż n i ą s i ę od autom atycznych tym, że wykonują a u to m a ty c z n ie j e d y n ie o p e r a c j ę d z i e l e n i a , p r z y mnożeniu n a t o m i a s t k o n ie c z n y j e s t u d z i a ł c zło w iek a d l a r e g u l o w ania i l o ś c i obrotów w ału maszyny i p rz e s u w a n ia k a r e t k i . Ma
szy ny auto m aty czn e wykonują samoczynnie zarówno d z i e l e n i e , j a k 1 m nożenie.
Maszyny p ó ła u to m a ty c z n e . Sposoby z a s to s o w a n ia maszyn p ó ł autom atycznych ro zp atrzy m y na p r z y k ł a d z i e maszyny p r o d u k c j i NRD model KEL I I o ( p a t r z r y s . 1 6 ) .
R y s . 16. E l e k tr y c z n a maszyna c z t e r o d z i a ł a n i o w a - p ó ła u to m a ty c z na + model KEL l i c
1 - k a r e t k a , 2 - l i c z n i k obrotów , 3 - l i c z n i k wyników, 4 - wskaź
n i k u s t a w i e n i a k a r e t k i , 5 - k la w i s z przesuwu k a r e t k i w lew o, 6 - k l a w i a t u r a cy fro w a, 7 - o k ie n k a k o n tr o l n e mechanizmu nastaw
c z e g o , 8 - k l a w i s z do daw ania, 9 - k la w i s z odejmowania, 10 - dźwi- g ie n k a p r z e ł ą c z n i k a l i c z n i k a o brotów , 11- k la w is z kasow ania
l i c z n i k a ob ro tó w , 12- k la w i s z kasow ania l i c z n i k a wyników, 1 3 - k la w i s z u tr z y m a n ia mechanizmu n as ta w c z e g o , 14- k la w i s z kasowa
n i a k l a w i a t u r y , 1 5 - k la w i s z odblokow ania k la w is z a "Rn , l 6 - k l a w isz przesuwu k a r e t k i w praw o, 1 7 - n a s ta w ia c z e l i c z b w l i c z n i k u wyników, 18- k la w i s z autom atycznego d z i e l e n i a , 19- k la w i s z
p r z e r w a n ia d z i e l e n i a
5 2
-K o n s t r u k c y jn i e maszyna t a o p a r t a j e s t na z a s a d z i e walców schodkowych ( p a t r z r y s . 7 ) . Wykonuje s i ę na n i e j z d u żą e f e k ty w n o ś c ią w s z y s t k i e c z t e r y d z i a ł a n i a a r y tm e ty c z n e . Zasady p r a cy na teg o r o d z a j u maszynie s ą b ardzo podobne do p r a c y ary tm o metrów r ę c z n y c h omówionych p o p r z e d n io . Maszyna ma ruchomą k a
r e t k ę ( 1 ) , w k t ó r e j wmontowany j e s t l i c z n i k obrotów (2) o r a z l i c z n i k wyników ( 3 ) . U sta w ie n ie k a r e t k i w s to s u n k u do m echaniz
mu nastaw czeg o o k r e ś l a s i ę według w sk aźn ik a ( 4 ) .
D z i a ł a n i a a ry tm e ty c z n e n a ty c h maszynach wykonujemy w s p o sób n a s t ę p u j ą c y .
D o d a w a n i e i o d e j m o w a n i e . Przesuw a
my k a r e t k ę ( l ) d o końca w lewo za pomocą k la w i s z a (5) o zn ac zo n e
go s t r z a ł k ą |-— | , po czym nastaw iamy n a k l a w i a t u r z e c y f r o wej (6) p ie rw s z y s k ł a d n i k lic z b o w y . N astaw ioną l i c z b ę możemy j e d n o c z e ś n i e p r z e c z y t a ć w o k ie n k u k o n tro ln y m mechanizmu nastaw czego ( 7 ) . N a s tę p n ie naciskam y na k l a w i s z (8) oznaczony [+"].
Spowoduje to u ru ch o m ien ie s i l n i k a o r a z o b r ó t w ału maszyny 1 n a s ta w io n a l i c z b a p r z e n i e s i o n a z o s t a n i e do l i c z n i k a wyników
( 3 ) . J e d n o c z e ś n i e a u to m a ty c z n ie s k a s u j e s i ę mechanizm n a s ta w - c z y . N a c i ś n i ę c i e na k la w i s z [+] w m aszynie e l e k t r y c z n e j wywo
ł u j e a n a l o g ic z n e d z i a ł a n i e j a k o b r ó t k o r b k i w prawo w ary tm o m e tra c h r ę c z n y c h .
P rzy odejmowaniu z a m ia s t k l a w i s z a [+] naciskam y na k la w is z [-1 . Sumę po wykonaniu dodawania o r a z r ó ż n i c ę p r z y odejmowaniu otrzymujemy w l i c z n i k u wyników ( 3 ) . J e d n o c z e ś n i e na l i c z n i k u obrotów możemy o d c z y ta ć i l o ś ó s k ład n ik ó w b i o r ą c y c h u d z i a ł w dodawaniu lu b odejmowaniu. W tym c e l u d źw ig ien k ę (10) n a l e ż y p r z e s u n ą ć w k ie r u n k u "do s i e b i e " , j e ś l i wykonujemy dodawanie lu b "od s i e b i e " - p rz y odejmowaniu. Kasowanie l i c z n i k a obrotów n a s t ę p u j e p r z e z n a c i ś n i ę c i e na k l a w i s z [ i ] ( 1 1 ) , a l i c z n i k a wy
ników - na k la w i s z [li] ( 1 2 ) . J e ś l i ohcemy skasować obydwa l i c z n i k i , to k la w i s z e (11) i (12) można n a c i s n ą ć ró w n o c z e ś n ie .
M n o ż e n i e . P rzed wykonaniem mnożenia n a l e ż y n a c i s nąć na k l a w i s z u tr z y m a n ia k l a w i a t u r y i mechanizmu nastaw czego
( 1 3 ) , a d źw ig ien k ę (10) p r z e s u n ą ć do s i e b i e . N a s tę p n ie n a s t a wiamy na k l a w i a t u r z e mnożną, po czym naciskam y n a k l a w i s z 0
(8) o r a z na k la w i s z przesuwu k a r e t k i (5) aż w o k ie n k u l i c z n i k a obrotów p o ja w i s i ę l i c z b a o d p o w iad ająca mnożnikowi. I l o c z y n
utw orzy się- w l i c z n i k u wyników. Dla sk asow ania n a s ta w io n e j na k l a w i a t u r z e l i c z b y n a l e ż y n a c i s n ą ć na k la w i s z l i l i i ( 1 4 ) . K la
w is z (15) s ł u ż y do odblokow ania k la w i s z a u tr z y m a n ia k l a w i a t u r y ( 1 3 ) .
D z i e l e n i e . W c e l u wykonania d z i e l e n i a przesuwamy k a r e t k ę w prawo za pomocą k la w i s z a l— H (16) i wprowadzamy do l i c z n i k a wyników d z i e l n ą . Można tego dokonać p r z e z n a s t a w ie n ie d z i e l n e j na k l a w i a t u r z e i n a c i ś n i ę c i e k la w i s z a 0 lub b ez u ż y c ia k l a w i a t u r y - p r z e z odpowiednie p o k r ę c e n ie n a s t a w i a czy ( 1 7 ) . N a s tę p n ie kasujemy l i c z n i k obrotów o r a z nastaw iam y na k l a w i a t u r z e d z i e l n i k w t e n sp o só b , aby n ajw y ższa p o z y c ja cyfrowa d z i e l n i k a zn ajd o w ała s i ę na jednym poziomie z najw y ż
s z ą p o z y c j ą d z i e l n e j . N a c iś n ię c ie m na k la w i s z 0 (18) w łą c z a my mechanizm autom atycznego d z i e l e n i a . Maszyna r o z p o c z n ie d z i e l e n i e , doko n u jąc samoczynnego odejmowania d z i e l n i k a od d z i e l n e j i p rz e s u w a ją c k a r e t k ę w lewo aż do p o z y c j i w y j ś c i o w ej. I l o r a z otrzymamy w l i c z n i k u obrotów , d z i e l n i k z o s t a n i e w mechanizmie nastawczym, a r e s z t a w l i c z n i k u wyników. K law isz
(19) s ł u ż y do p r z e r w a n ia d z i e l e n i a w dowolnym m i e js c u .
Innym przykładem c z t e r o d z i a ł a n i o w e j maszyny p ó ła u to m a ty c z n e j s ą pełno k law iszo w e maszyny p r o d u k c j i NRD Mercedes E u k l id . Z p u n k tu w id z e n ia m o ż liw o ści z a s to s o w a n ia maszyny t e s ą podob
ne do maszyn m ark i R h e in m e ta ll (o b ecn ie S oem tro n ). K o n stru k c y j n i e je d n a k r ó ż n i ą s i ę od n i c h w sposób z a s a d n i c z y . Maszyny R h e i n m e t a ll o p a r t e s ą j a k mówiliśmy na z a s a d z ie walców sch o d kowych L e i b n i z a , a w maszynach Mercedes E u k lid zastosow any j e s t system z ę b a te k ruchomych pokazanych na r y s . 8. Zastosow a
n i e ty c h maszyn omówimy na p r z y k ł a d z i e jednego z w ie l u m o d e li znanych w P o l s c e , a m ianow icie modelu R 22 ( p a t r z r y s . 1 7 ) .
Maszyna p o s ia d a 13-m iejscow ą k l a w i a t u r ę n a s ta w c z ą ( 1 ) , 16-m iejscow y l i c z n i k wyników (2) o r a z 8-m iejscow y l i c z n i k ob
ro tó w ( 3 ) . W c e l u b e z p o ś re d n ie g o n a s t a w i e n i a l i c z b y w l i c z n i ku wyników b ez u ż y c i a k l a w i a t u r y s ł u ż ą n a s ta w ia c z e ( 4 ) . Z obu s t r o n k l a w i a t u r y z n a j d u j ą s i ę k la w i s z e f u n k c y jn e . K law isz (5) s ł u ż y do kasow ania n as ta w io n y c h l i c z b na k l a w i a t u r z e , k la w i s z e
(6) i (7) - odpowiednio do kasow ania l i c z n i k a obrotów 1 l i c z n i k a wyników. K law isze (8) i (9) s ł u ż ą do u ru ch o m ien ia maszyn w c e l u wykonania dodawania ( k la w is z ES ) o r a z odejmowania
- 54
, .• . r ) 0 a ■■ ? l O O P - 0 ^
«•:«••;» » & . & ■ ■ % : &
7 ■ & } i o :-;.■ 7 » O f ) r 7 e '* n 0 0 e o a o 6
-•• ; Q 'ft& 's ^ s \ $ » ; © • © 5 5 4 * o a a ■> 4 * p o a 4 4 ■
p p - p f i - 3 " j & p & 3 j
> 3 ; O .& P : J 2 •
a O O ' . t - : i V J ; 0 f J O : . ? . t
( k la w is z 0 ) . W c z a s i e dodawania lu b odejmowania, j e ś l i chcemy, aby po d o d a n iu lub o d j ę c i u każdego s k ł a d n i k a z o s t a ł a
A 3
2
R y s .17. P ó łau to m aty czn a maszyna c z t e r o d z i a ł a n i o w a Mercedes model R 22
1 - k l a w i a t u r a n a s ta w c z a , 2 - l i c z n i k wyników, 3 - l i c z n i k o b r o tów, 4 - n a s t a w i a c z e , 5 - k la w i s z kasow ania k l a w i a t u r y , 6- k l a w is z kasow ania l i c z n i k a o bro tó w , 7- k la w i s z kasow ania l i c z n i ka wyników, 8 - k la w i s z d odaw ania, 9 - k la w i s z odejmowania, 10- d ź w ig n ia autom atycznego kasow ania k l a w i a t u r y , 11- k la w i s z do
d a w a n ia , 12- k la w i s z odejmowania, 1 3 - k la w i s z s t e r o w a n i a l i c z n ik ie m o b ro tó w , 1 4 , 15- k la w is z e przesuw u k a r e t k i , 16- klawisz d z i e l e n i a , 17- k la w i s z d z i e l e n i a ujemnego, 1 8 - d źw ig n ia w yłą
c z e n i a kasow ania k l a w i a t u r y
a u to m a ty c z n ie skasowana k l a w i a t u r a n a s ta w c z a , n a l e ż y d ź w ig ie n - kę (10) u s ta w ić na l i t e r ę "A". P rz y mnożeniu d źw ig n ię u s ta w ia s i ę na "M". K law isze 0 ] (11) o r a z 0 (12) z n a j d u j ą s i ę z l e wej s t r o n y k l a w i a t u r y ( 1 ) . S łu ż ą one do u ru c h o m ie n ia maszyny na dodawanie lub odejmowanie. Używane s ą one ró w n ież p rz y mnożeniu. R óżnica pomiędzy tym i k la w is z a m i, a k la w isz a m i ( 8 ) i
( 9 ) , zn a jd u ją c y m i s i ę z prawej s t r o n y k l a w i a t u r y , p o le g a j e d y n i e na tym, że p r z y i c h u ż y c iu n i e k a s u je s i ę k l a w i a t u r y n a - s ta w c z e j, n i e z a l e ż n i e od p o ło ż e n ia d źw ig n i ( 1 0 ) . K law isz COR
(13) s t e r u j ą c y l i c z n i k i e m obrotów może zajmować je d n ą z t r z e c h p o z y c j i :
- p o ło ż e n ie norm alne - l i c z n i k obrotów p r a c u j e w sposób a n a l o g ic z n y j a k l i c z n i k wyników, t z n . w c z a s i e dodawania o b r a ca s i ę w k ie r u n k u d o d atn im , a w c z a s i e odejmowania - w k i e r u n ku ujemnym;
- k la w i s z COR z o s t a n i e n a c i ś n i ę t y do k o ń ca, l i c z n i k o b ro tów p r a c u j e w k ie r u n k u odwrotnym - w c z a s i e dodawania odejm uje j e d n o s t k i , a w c z a s i e odejmowania - d o d a j e ;
- p o ło ż e n ie p o ś r e d n ie ( k la w is z COR w c i ś n i ę t y do połowy) - l i c z n i k obrotów z o s t a j e 5 całk o w ice w yłączony.
K law isze (14) i (15) s ł u ż ą do p rzesu w an ia k a r e t k i w k i e ru n k a c h wskazanych p r z e z s t r z a ł k i z n a j d u ją c e s i ę na ty c h k l a w is z a c h . K law isze (16) i (17) p o z w a la ją uruchomić maszynę przy wykonywaniu o p e r a c j i d z i e l e n i a . K law isz foDiy"! (16) s to s u je m y p rzy normalnym d z i e l e n i u , a k la w is z ["DIY11! p rz y d z i e l e n i u ujemnym, t z n . k ie d y i l o r a z chcemy je d n o c z e ś n ie o d ją ć od l i c z b y z n a j d u j ą c e j s i ę w l i c z n i k u obrotów , na p r z y k ła d p rzy wykonywa
n i u o b l i c z e n i a ty p u ^ - jj- .
Dźwignia "N - D" (18) w p o ło ż e n iu "D" w yłącza kasowanie (6) prawych m i e j s c k l a w i a t u r y . S t o s u j e s i ę j ą p rz y d z i e l e n i u w ty c h p r z y p a d k a c h , k ie d y d z i e l n a n i e przew yższa 7 , a d z i e l n i k 6 m i e j s c cyfrow ych.
Podobną maszyną - z pun ktu w id z e n ia m o żliw ości e k s p l o a t a c y jn y c h - c h o c i a ż z u p e ł n i e in n ą z w yglądu, j e s t p ó ła u to m a ty c z na maszyna l i c z ą c a 1O-klawiszowa. N a jb a r d z ie j ro zp o w szech n io nym modelem ty c h maszyn s ą maszyny firm y F a c i t o r a z r a d z i e c k i e ty p u WK-2. Wyglądem p rz y p o m in a ją one maszynę pokazaną na r y s . 1 5 .
Maszyny a u to m a ty c z n e . Jak wspominaliśmy ( p a t r z s t r . 51) do maszyn autom atycznych z alicz am y maszyny, k t ó r e wykonują w sposób samoczynny n i e ty l k o d z i e l e n i e , l e c z ró w n ież m nożenie.
D z i a ł a n i e t e j maszyny omówimy k ró tk o na p r z y k ł a d z i e j e d n e j z n a j b a r d z i e j ro zpow szechnionych maszyn tego ty p u w P o l s c e , a
m iano w icle maszyny m a rk i S u p e r m e t a l l (dawn. R h e l n m e t a ll) - mo
d e l SAR
5 6
-R y s .18. Automatyczna maszyna c z t e r o d z i a ł a n i o w a " S u p e r m e ta ll"
model SAR I I o „
2 0 - k l a w i a t u r a n a s t a w i a n i a m nożnika, 21- okienko k o n t r o l n e , 2 2 -d ź w ig n ia kasow ania mnożnika, 23 - d ź w ig n ia automatycznego po
w r o tu k a r e t k i p rz y mnożeniu, 2 4 - k l a w i s z autom atycznego mno
ż e n i a , 2 5 - k la w i s z mnożenia ujemnego, 2 6 - k l a w i s z p r z e n l e s i b - n i a d z i e l n e j do l i c z n i k a wyników, 2 7 - k l a w i s z o g r a n i c z e n i a przesuwu k a r e t k i p r z y d z i e l e n i u , 28- dźw ig n ia autom atycznego kasow ania l i c z n i k a wyników, 2 9 - d ź w ig n ia autom atycznego k a s o w ania l i c z n i k a o b ro tó w , 3 0 - k la w i s z p r z e n i e s i e n i a l i c z b y z
l i c z n i k a wyników do mechanizmu n astaw cz eg o .
Z wyglądu maszyna t a j e s t b a rd z o podobna do maszyny poka
z a n e j na r y s . 16. Oba t e r o d z a j e maszyn s ą ró w n ie ż b ard zo po
dobne do s i e b i e z pu n k tu w id z e n ia zasad k o n s t r u k c j i . Obie kon
s t r u k c j e s ą bowiem o p a r t e na z a s to s o w a n iu walców schodkowych, po kazanych na r y s . 7 . Omówimy w ięc j e d y n i e n i e k t ó r e s z c z e g ó ln e w ł a ś c i w o ś c i e k s p l o a t a c y j n e t e j maszyny w porów naniu z p o k aza
n ą na r y s . 16. J e ś l i k t ó r y ś z elementów lub k la w i s z y f u n k c y j n ych maszyny SAR l i c n i e z o s t a n i e omówiony, to n a l e ż y rozumieó, że wykonuje on a n a l o g i c z n ą f u n k c j ę j a k w maszynie KEL l i c
( r y s . 1 6 ) .
W c e l u autom atycznego wykonywania mnożenia maszyna ma do
datkową k l a w i a t u r ę ( 2 0 ) , za pomocą k t ó r e j n a s ta w ia s i ę mnożnik.
N a s ta w ie n ie mnożnika s k o n tro lo w a ć można' w okienku k ontrolnym ( 2 1 ) . J e ś l i w . c z a s i e n a s t a w i a n i a mnożnika popełnimy pomyłkę, to możemy go skasowaó za pomocą d źw ig n i ( 2 2 ) . Dźwignia (23) s ł u ż y do autom atycznego pow rotu k a r e t k i do p o z y c j i w yjściow ej po wykonaniu m nożenia. J e ś l i d źw ig n ia z o s t a n i e w y łą c z o n a ( p r z e s u n i ę t a w k ie r u n k u "do s i e b i e " ) , to po zak o ń c z e n iu mnożenia k a r e t k a zatrzy m a s i ę w t e j p o z y c j i , w k t ó r e j zakończyło s i ę m nożenie. Stosować to można w ty c h p r z y p a d k a c h ,k ie d y po zakoń
c z e n iu mnożenia otrzym any i l o c z y n b i e r z e u d z i a ł w n a s t ę p n e j o p e r a c j i ja k o d z i e l n a p r z y d z i e l e n i u .
K law isz S (24) s ł u ż y do r o z p o c z ę c i a automatycznego mno
ż e n i a . Naciskamy go po n a s t a w i e n i u mnożnej i mnożnika. J e ś l i chcemy, aby otrzym any i l o c z y n z o s t a ł je d n o c z e ś n ie o d j ę t y od z a r e j e s t r o w a n e j l i c z b y w l i c z n i k u wyników, to z a m ia s t k la w isz a
(24) naciskam y k la w i s z (25) oznaczony p r z e z [x] . Stosujem y go np. j e ś l i mamy wykonać o p e r a c j ę według wzoru (a • b)
(c • d ).
K law isz (26) używamy do z a r e j e s t r o w a n i a d z i e l n e j w l i c z n i ku wyników. Po n a s t a w i e n i u d z i e l n e j na k la w ia tia rz e maszyny n a
ciskamy na k la w i s z ( 2 6 ) . Spowoduje on u ru ch o m ien ie maszyny, p r z e s u n i ę c i e k a r e t k i w prawo i p r z e n i e s i e n i e l i c z b y n a s ta w io n e j na k l a w i a t u r z e do l i c z n i k a wyników o r a z skasow anie n a s t a wionej na k l a w i a t u r z e d z i e l n e j . W ystarczy wtedy n a s ta w ić na k l a w i a t u r z e d z i e l n i k , n a c i s n ą ć na k la w i s z d z i e l e n i a (18)
( p a t r z r y s . 1 6 ) , aby wykonana z o s t a ł a o p e r a c j a d z i e l e n i a . W ty c h p rz y p a d k a c h , k ie d y p rzy wykonywaniu d z i e l e n i a po
trz e b u je m y mniej n i ż 8 znaków cyfrowych w i l o r a z i e , możemy, w c e l u s k r ó c e n i a c z a s u t e j c z y n n o ś c i , k o r z y s t a ć z k la w i s z a (27) z n a jd u ją c e g o s i ę w lewym górnym ro g u k a r e t k i .
Sposób k o r z y s t a n i a z ty c h k la w i s z y j e s t n a s t ę p u j ą c y . P r z e d wykonaniem d z i e l e n i a naciskamy na je d e n z 7 k la w is z y z a l e ż n i e od tego na i l e m i e j s c w prawo chcemy p r z e s u n ą ć k a r e t k ę . J e ś l i n a p r z y k ła d p r z y d z i e l e n i u chcemy otrzym ać ty l k o 4 m i e j s c a w i l o r a z i e , to naciskam y na k la w i s z ż napisem 4 ( t r z e c i od p r a w e j ) . Maszyna SAR może być n a s ta w io n a w t a k i s p o só b , aby przed wykonaniem n a s t ę p n e j o p e r a c j i mnożenia z o s t a ł y wykasowane w
5 8
-sposób au tom atyczn y w y n ik i z p o p r z e d n ic h d z i a ł a ń . Do tego c e l u s ł u ż ą dźw ignie (2 8 ) i ( 2 9 ) . W łączenie ( p r z e s u n l ę o i e w k ie r u n k u "ku s o b i e " ) d źw ig n i (28) z a b e z p ie c z a autom atyczne skaso w an ie l i c z n i k a wyników, a d źw ig n i (29) - l i c z n i k a o b ro tów.
K law isz(3 0 ) 1 Rtj| s ł u ż y do p r z e n i e s i e n i a l i c z b y z n a j d u j ą c e j s i ę w l i c z n i k u wyników do mechanizmu n astaw cz eg o . Wykorzystu
j e s i ę go m . i n . p r z y p o tę g o w an iu , na p r z y k ła d chcemy o b l i c z y ć : X = 1163
P o d n i e s i e n i e do p o t ę g i t r z e c i e j p o le g a j a k wiemy na wyko
n a n i u mnożenia 116 x 116 x 116. Nastawiamy na k l a w i a t u r z e podstawowej mnożną 1 16, na k l a w i a t u r z e d o d a tk o w e j(20) n a b i e r a my mnożnik 116 i naciskam y na k la w i s z 24 u r u c h a m ia ją c y a u t o m aty czn ie m nożenie. Na l i c z n i k u wyników otrzymamy l i c z b ę 13 4 5 6 , k t ó r a j e 3 t ilo czy n em l i c z b 116 x 116. N a c is k a j ą c na k la w i s z 30 przen o sim y t ę l i c z b ę z l i c z n i k a wyników do mecha
nizmu n astaw czego o r a z n ab ieram y mnożnik 116 na k l a w i a t u r z e dodatkowej('2Q), po czym uruchamiamy za pomocą k la w i s z a (24) auto m aty czn e m nożenie. Na l i c z n i k u wyników otrzymamy 1 560 896, co j e s t wynikiem 116 .
Oprócz omówionego wyżej modelu s t o s u j e s i ę maszyny automa
ty c z n e m ark i Mercedes o r a z F a c i t . Maszyny t e p o w s ta ły w wyni
ku d a l s z e g o ro zw o ju a n a l o g ic z n y c h m od e li maszyn p ó ła u to m a ty c z nych i s ą do n i c h podobne zarówno z w yglądu, j a k i z p u n k tu w id z e n ia metod p r a c y .
Z asto so w anie e l e k t r y c z n y c h maszyn c z t e r o d z l a ł a n i o w y c h . W porów naniu z maszynami ręcz n y m i e l e k t r y c z n e maszyny c z t e r o - d z ia ła n io w e p o z w a la ją o s ią g n ą ć w ię k s z ą wydajność l i c z e n i a , a
t a k ż e s ą w y g o d n ie jsz e w u ż y c i u . N ajw ięk sze z n a c z e n ie z a s t o s o wania e l e k t r y c z n o ś c i -w maszynach l i c z ą c y c h p o le g a je d n a k n i e na tym, że p o z w o liło ono wyeliminować napęd r ę c z n y , a l e że u m o żliw iło z a s to s o w a n ie elementów autom atycznego s te r o w a n ia p ro c e sa m i o b lic z e n io w y m i, s z c z e g ó l n i e d z i e l e n i e m i mnożeniem, co b ez z a s to s o w a n ia p r ą d u e l e k tr y c z n e g o b y ło b y n ie m o żliw e .
E l e k tr y c z n e maszyny c z t e r o ń z i a ł a n i o w e , n i e z a l e ż n i e od t y pu i s t o p n i a zautom atyzow ania o p e r a c j i rachunkowych, mogą wy
konywać b a rd z o s z e r o k i z a k r e s o b l i c z e ń . Pomiędzy omówionymi
typami maszyn n i e ma t a k z a s a d n i c z e j r ó ż n i c y , k t ó r a by pozwo
60
-ł a n i a , c z ę s t e p r z y p a d k i a w a r i i i t p . , h a -ł a 3 stw a rz a n y p r z e z maszyny w c z a s i e p r a c y a ta k ż e i c h nadm ierny c i ę ż a r . Dużą r e w e la c je w t e j d z i e d z i n i e zapowiada z a s to s o w a n ie w p r o d u k c j i maszyn l i c z ą c y c h nowoczesnych elementów e l e k t r o n i c z n y c h . J e den z p ro to ty p ó w podobnych maszyn eksponowany b y ł na Ś w ia to wej Wystawie Maszyn Biurowych w 1963 r . w P a ry ż u . J e s t nim e l e k t r o n i c z n a maszyna c z t e r o d z i a ł a n i o w a , pokazana n a r y s . 19.
R y s .19. E l e k t r o n i c z n a maszyna c z t e r o d z i a ł a n i o w a A n ita produk
c j i a n g i e l s k i e j
O p arcie t e j maszyny na te c h n i c e e l e k tr o n o w e j pozwala o siąg
O p arcie t e j maszyny na te c h n i c e e l e k tr o n o w e j pozwala o siąg