do artykułu 14 rozporządzenia Rzym I)
I. Materialnoprawne korzenie
Od czasu wejścia w życie konwencji rzymskiej o prawie właści‑
wym dla zobowiązań umownych trwa nieustanny spór o interpretację jej art. 12, w którym uregulowano kolizyjnoprawne aspekty przelewu wierzytelności6. Niełatwo o temat z zakresu ujednolicenia prawa pry‑
watnego międzynarodowego w ramach Wspólnoty Europejskiej, który przysporzyłby więcej wątpliwości zarówno praktykom, jak i teoretykom prawa, dając tym samym asumpt do skrajnie różnych poglądów dok‑
tryny i judykatury7. Spór dotyczy kolizyjnych aspektów cesji jako czyn‑
ności rozporządzającej i z określoną, choć niewielką, dozą eufemizmu powiedzieć można, że tak naprawdę nie wiadomo, czy zostały one unor‑
mowane w art. 12 konwencji rzymskiej, a jeśli tak, to w jakim zakresie, i w konsekwencji co — w duchu kwalifikacji autonomicznej — ustawo‑
dawca europejski miał na myśli pod pojęciem „przelew”8. O pewności prawa dla stron transakcji oraz osób trzecich, których sytuacja może ulec zmianie w jej wyniku, można zatem mówić jedynie w ramach po‑
szczególnych państw członkowskich UE, tam gdzie sądy krajowe zajęły jednoznaczne, aczkolwiek rozbieżne stanowiska odnośnie do kolizyj‑
nej regulacji cesji wierzytelności na gruncie konwencji9. Tak rzecz się
6 Artykuł 12 konwencji rzymskiej: „1. Dla wzajemnych zobowiązań cedenta i cesjo‑
nariusza wierzytelności właściwe jest prawo, które zgodnie z niniejszą Konwencją ma zastosowanie do zawartej pomiędzy nimi umowy. 2. Prawo, któremu podlega przenie‑
siona wierzytelność, rozstrzyga o jej zbywalności, stosunku pomiędzy cesjonariuszem a dłużnikiem, przesłankach skuteczności przelewu wobec dłużnika oraz zwalniającym skutku świadczenia przez dłużnika”.
7 Wbrew przewidywaniom twórców konwencji, zob. M. Guiliano, in: M. Guilia‑
no, P. L aga rde: Council Report on the Convention on the Law Applicable to Contractual Obligations, dostępne na stronie internetowej http://www.rome‑convention.org/instru‑
ments/i_rep_lagarde_en.htm, pkt 1 komentarza do art. 12 konwencji rzymskiej, którego zdaniem „interpretacja tego przepisu nie przysparza trudności” (tłum. — M.P.Z.).
8 Zob. W. Kurowski: Prawo właściwe dla przelewu wierzytelności na podstawie art. 12 konwencji rzymskiej z 1980 r., EPS 2/2010, nr 2, s. 16—19; J.A. K r upski: Connec‑
ting Security Rights in Receivables — A Canadian Perspective on the Rome Convention.
„European Review of Private Law” [dalej: ERPL] 2002, no. 6(10), s. 741—742; R. Plen‑
der, M. Wilderspin: The European Contracts Convention. The Rome Convention on the Choice of Law for Contracts. London 2001, s. 229; M. Pazdan: Zagadnienia kolizyjno‑
prawne przelewu wierzytelności. W: Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątko‑
wa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu. Red. M. K ępi ński. Poznań 2005, s. 890—891, a także C. Walsh: Receivables Financing and the Conflict of Laws:
the Uncitral Draft Convention on the Assignment of Receivables in International Trade.
„Dickinson Law Review” no. 106, s. 162.
9 W Polsce brak jak dotychczas wypowiedzi judykatury na gruncie art. 12 konwencji rzymskiej, co niewątpliwie wynika z krótkiego okresu jej obowiązywania w naszym kra‑
118
Michał Piotr Zachariasiewiczma np. w Holandii10 i w Niemczech11, a także — jak można mniemać
— w Wielkiej Brytanii12. Jednolita wykładnia postanowień konwencji rzymskiej w tym zakresie pozostaje tym samym niespełnionym celem.
ju. Zob. stanowisko Sądu Najwyższego w wyroku z 19 grudnia 2003 r., III CK 80/02, OSNC 2005, nr 1, zgodnie z którym „przelew wierzytelności zawsze podlega prawu właściwemu dla tej wierzytelności” (z glosą E. Wieczorek: Statut przelewu. „Gdańskie Studia Prawnicze, Przegląd orzecznictwa” 2005, nr 1—2, s. 65—71 oraz W. Kurow‑
skiego: Prawo właściwe dla przelewu wierzytelności. Glosa do wyroku Sądu Najwyż‑
szego z dnia 19 grudnia 2003 r. (III CK 80/02). PPPM 2007, T. 1, s. 145—152). Por.
także M. Pazdan: Zagadnienia kolizyjnoprawne …, s. 894; W. Kurowski: Przelew wierzytelności w prawie prywatnym międzynarodowym. Zakamycze 2005, s. 101—102;
F. Z oll: Międzynarodowe prawo prywatne w zarysie. Kraków 1947, s. 61; A. Wowerka:
Das auf das Factoring anwendbare Recht nach polnischem Kollisionsrecht. „Praxis des Internationalen Privat ‑ und Verfahrensrechts” [dalej: IPRax) 2008, H. 5, s. 460 oraz H. Stoll: Die Forderungsabtretung im internationalen Privatrecht. Eine Studie zur Ve‑
reinheitlichung des Kolisionsrechts in Europa. W: Rozprawy prawnicze. Księga pamiąt‑
kowa Profesora Maksymiliana Pazdana. Red. L. Og iegło, W. Popio łek, M. Szpuna r.
Zakamycze 2005, s. 313. Zob. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 20 stycznia 2006 r., I ACa 1063/05, w którym Sąd Apelacyjny, powołując się na wspomnia‑
ne wyżej orzeczenie SN, zastosował lex causae wierzytelności do kwestii skuteczności umownego zakazu jej cedowania.
10 Zob. orzeczenie holenderskiego Sądu Najwyższego (dalej: Hoge Raad) z 16 maja 1997 r. w sprawie Brandsma q.q./Hansa Chemie AG, Nederlandse jurisprudentie 1998, 585 (cyt. za: A. F lessner, H. Verhagen: Assignment in European Private International Law, Claims as property and the European Commission’s ‘Rome I Proposal’. München 2006, s. 8—12), w którym opowiedział się on za właściwością art. 12 ust. 1 konwencji rzymskiej dla wszelkich rozporządzeniowych aspektów cesji, które nie zostały wyraźnie wyłączone do ust. 2 (zob. uwagi C. Joustra: Proprietary Aspects of Voluntary Assignment in Dutch Private International Law. IPRax 1999, H. 4, s. 280—284; B. L orenz, in: Das Europäische Schuldvertragsübereinkommen. Übereinkommen über das auf vertragliche Schuldverhältnisse anzuwendende Recht. Kommentar. Hrsg. D. Czernich, H. Heiss, K. Nemeth. Wien 1999, s. 254). Zob. także orzecznictwo holenderskich sądów niższych instancji, które cytuje P. Mankowski: Der Vorschlag für die Rom I‑Verordnung. IPRax 2006, H. 2, s. 111.
11 Zob. np. orzeczenia niemieckiego Sądu Najwyższego (Bundesgerichtshof; dalej:
BGH): z 20 czerwca 1990 r., VIII ZR 158/89, IPRax 1991, H. 4, s. 248 i n., z 26 listopada 1990 r., II ZR 92/90, IPRax 1992, H. 1, s. 43 i n., z 24 lutego 1994 r., VII ZR 34/93, IPRax 1995, H. 3, s. 168 i n., z 8 grudnia 1998 r., XI ZR 302/97, IPRax 2000, H. 2, s. 128 i n., konsekwentnie stosującego do cesji jako czynności rozporządzającej prawo właściwe dla cedowanej wierzytelności (Forderungsstatut).
12 Stosowanie art. 12 ust. 2 konwencji rzymskiej (a więc prawa właściwego dla cedowanej wierzytelności) do kwestii skuteczności cesji erga omnes poparł także an‑
gielski Sąd Apelacyjny (Court of Appeal) w sprawie Raiffeisen Zentralbank Osterreich v. Five Star General Trading LLC [2001], 1 Lloyd’s Rep, s. 597, cyt. za: R. Hay wa rd:
Conflict of Laws. Ed. 4. London 2006, s. 171. Zob. także uwagi R. Stevens, T.H.D.
Str uycken: Assignment and the Rome Convention. „Law Quarterly Review” [dalej:
LQR] 2002, no. 118, s. 16 oraz J.G. Collier: Conflict of Laws. Ed. 3. Cambridge 2001, s. 257.
119
Zmiany w unormowaniu cesji wierzytelności…
W naturalny sposób przyczynia się to do wspierania procederu forum shopping13, godząc w podstawy ujednolicenia norm kolizyjnych na po‑
ziomie europejskim14.
Powodów takiego stanu rzeczy należy poszukiwać przede wszyst‑
kim w daleko idących różnicach merytorycznoprawnych regulacji cesji wierzytelności w ramach poszczególnych państw członkowskich UE15. W Niemczech16, Szwajcarii17 i Austrii18, a także w innych systemach prawnych czerpiących z modelu germańskiego19 rozgraniczenie, z jednej strony, statutu kontraktowego umowy zobowiązującej do dokonania ce‑
sji od — z drugiej strony — statutu przelewu jako czynności rozporzą‑
dzającej nie nastręcza szczególnych trudności. Przy tym statut przelewu reguluje zmiany majątkowe będące następstwem cesji, łącznie z ich po‑
tencjalnymi konsekwencjami zarówno dla samych stron transakcji, jak i dla osób trzecich. Wspomniane rozgraniczenie stanowi naturalną kon‑
sekwencję tzw. Trennungsprinzip, tj. wyraźnego odróżnienia na gruncie merytorycznym czynności rozporządzającej od zobowiązania stanowią‑
cego jej przyczynę. Zasada ta obowiązuje w określonym zakresie także w Polsce, choć akurat w przypadku cesji wierzytelności mamy do czy‑
nienia z tzw. czynnością o podwójnym zobowiązująco ‑rozporządzającym
13 Zob. np. L. Steffens: The New Rule on the Assignments of Rights in Rome I — The Solution to All Our Proprietary Problems? Determination of the Conflict of Laws Rule in Respect of the Proprietary Aspects of Assignment. ERPL 2006, no. 4(14), s. 549.
14 Zob. K. K reuzer: Zu Stand und Perspectiven des Europäischen Internationa‑
len Privatrechts — Wie europäisch soll das Europäische Internationale Privatrecht sein?
„Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht” [dalej: RabelsZ]
2006, Nr. 1(70), s. 79.
15 Zob. Ch.G. von B ernstor ff: Die Forderungsabtretung in den EU‑Staaten. „Recht der Internationalen Wirtschaft“ [dalej: RIW] 1994, Nr. 7, s. 542; J.A. K r upski: Connec‑
ting Security Rights…, s. 747; D. Ma r tiny: Neue Impulse im Europäischen Internationa‑
len Vertragsrecht. „Zeitschrift für Europäisches Privatrecht” [dalej: ZEuP] 2006, Nr. 1, s. 84; E. Wieczorek: Statut…, s. 68.
16 Zob. K. Zweiger t, H. Kötz: Introduction to Comparative Law. Oxford 1998, s. 445—446; A. Stad ler: Der Streit um das Zessionsstatut — eine endlose Geschichte?
IPRax 2000, H. 2, s. 105, H. Stoll: Die Forderungsabtretung…, s. 311 oraz W. Kurow‑
ski: Przelew…, s. 29; D. Ma r tig ny, in: Ch. R eithmann, D. Ma r tig ny: Internationa‑
les Vertragsrecht. 7. Auf. Köln 2010, s. 292.
17 Zob. uwagi A. Stad ler: Der Streit…, s. 105, K. Zweiger t, H. Kötz: Introduc‑
tion…, s. 446, i J.A. K r upski: Connecting Security Rights…, s. 748.
18 Zob. A. Stad ler: Der Streit…, s. 105, K. Zweiger t, H. Kötz: Introduction…, s. 446, i J.A. K r upski: Connecting Security Rights…, s. 748.
19 M.in. w Chorwacji (zob. A. Stad ler: Der Streit…, s. 105) i w Holandii (zob.
A. Stad ler: Der Streit…, s. 105; J.A. K r upski: Connecting Security Rights…, s. 748 oraz C. Joustra: Proprietary Aspects…, s. 281).
120
Michał Piotr Zachariasiewiczskutku20. Inaczej niż we wspomnianych wcześniej systemach prawnych, zobowiązanie do dokonania przelewu wierzytelności automatycznie pociąga za sobą zatem skutki rozporządzeniowe21. Nie przeszkadza to jednak polskiej doktrynie w dokonywaniu na potrzeby merytoryczne22 i kolizyjne23 ścisłego podziału między obiema sferami. W Niemczech i Szwajcarii granicę pomiędzy czynnością zobowiązującą i rozporzą‑
dzającą podkreśla dodatkowo zasada abstrakcyjności24, zgodnie z któ‑
rą ewentualna wadliwość czynności zobowiązującej nie ma wpływu na ważność rozporządzenia25.
Równocześnie o ile w omawianych tu systemach prawnych samo zo‑
bowiązanie do scedowania wierzytelności skutkuje zasadniczo jedynie powstaniem więzi obligacyjnej pomiędzy cedentem i cesjonariuszem, o tyle rozporządzenie pociąga za sobą w jednej chwili całą gamę skutków prawnych zarówno w stosunku wewnętrznym stron umowy cesji, w po‑
staci majątkowego przesunięcia wierzytelności i tym samym zmiany oso‑
by wierzyciela, jak i w stosunku zewnętrznym, tj. wobec osób trzecich26. Dodatkowo moment przesunięcia majątkowego jest właściwy w szczegól‑
ności dla oceny ewentualnej kwestii pierwszeństwa np. pomiędzy kilkoma cesjonariuszami tej samej wierzytelności27. Reguła ta nie ulega zmianie
20 Zob. art. 510 § 1 Kodeksu cywilnego z 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późń. zm. (dalej: k.c.)).
21 Zob. jednak uwagi w doktrynie dotyczące dopuszczalności w prawie polskim prze‑
lewu o skutkach czysto rozporządzających, a więc bez uprzedniego zobowiązania do do‑
konania go — M. Pazdan: Przelew wierzytelności na zabezpieczenie. „Kwartalnik Pra‑
wa Prywatnego” [dalej: KPP] 2002, z. 1, s. 124—125.
22 Zob. np. E. Niezbecka, A. Jakubecki, J. Mojak: Prawne zabezpieczenie wierzy‑
telności bankowych. Zakamycze 2000, s. 178 i 185; M. Pazdan: Przelew wierzytelności…, s. 124; W. Kurowski: Przelew…, s. 36; J. R ajski, W.J. Kocot, K. Za rad kiew icz:
Prawo kontraktów handlowych. Wyd. 1. Warszawa 2007, s. 373—374; J. Mojak, w: Ko‑
deks cywilny. Komentarz do artykułów 450—1088. T. II. Red. K. P ietrzykowski. Wyd. 5.
Warszawa 2009, s. 152; K. Zag robelny, w: Kodeks cywilny. Komentarz. Red. E. Gnie‑
wek. Wyd. 2. Warszawa 2006, s. 881; K. Zawada, w: System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań — część ogólna. Red. A. Olejniczak. T. 6. Warszawa 2009, s. 1032—1035.
23 Zob. M. Pazdan: Zagadnienia kolizyjnoprawne…, s. 894; W. Kurowski: Prze‑
lew…, s. 207—208; A. Wowerka: Das auf das Factoring…, s. 460.
24 W Austrii natomiast Abstraktionsprinzip nie obowiązuje (zob. A. Stad ler: Der Streit…, s. 105).
25 Zob. K. Zweiger t, H. Kötz: Introduction…, s. 446; A. Stad ler: Der Streit…, s. 105; W. Kurowski: Przelew…, s. 29.
26 Chwilowo pomijam tu kwestię skuteczności cesji wobec dłużnika, która co do za‑
sady uzależniona jest od jego dobrej wiary. Zob. s. 153—154.
27 Odnośnie do sytuacji w Niemczech, Austrii i Szwajcarii zob. K. Zweiger t, H. Kötz: Introduction…, s. 446; B. Lurger, in: Elgar Encyclopedia of Comparative Law.
Ed. J.M. Smith. 2006, s. 96—97, B. L orenz, in: Das Europäische Schuldvertragsübe‑
reinkommen…, s. 261; W. Kurowski: Przelew…, s. 34.
121
Zmiany w unormowaniu cesji wierzytelności…
także w sytuacji, gdy czynność rozporządzająca ma charakter realny28. Je‑
żeli cesja wymaga dla swej ważności jakiegoś aktu ją ujawniającego, np.
w postaci powiadomienia dłużnika lub uczynienia odpowiedniej wzmian‑
ki w księgach cedenta, to całość skutków rozporządzających, obejmują‑
cych stosunek wewnętrzny i zewnętrzny cesji, odsunięta jest w czasie do chwili dopełnienia stosownego wymogu jawności29. Dobrze obrazują to konstrukcje cesji wierzytelności oraz zastawu i zastawu rejestrowego na wierzytelności30 w prawie polskim. Pomimo że wspomniane czynności dochodzą do skutku w różnym momencie, tj. z chwilą, odpowiednio, pod‑
pisania umowy cesji31, wydania stosownego dokumentu zastawnikowi lub powiadomienia dłużnika zastawianej wierzytelności32 oraz wpisu do rejestru33, wiąże się to zawsze z wywołaniem skutków rozporządzających w całej ich rozciągłości, a więc w sferze inter partes i erga omnes. Funk‑
cjonują one jako nierozerwalna całość34.
Układ materialnoprawnych powiązań istotnie determinujących ko‑
lizyjnoprawne podejście do cesji wierzytelności w krajach takich jak Niemcy dopełnia wreszcie specyfika cesji w ogóle, niewynikająca z jej szczególnej charakterystyki na gruncie modelu germańskiego. Przelew wierzytelności ingeruje bowiem w zasadniczy sposób w obowiązki dłuż‑
nika zobowiązanego do jej zaspokojenia, w związku z czym jakakolwiek regulacja kolizyjna cesji musi w dostateczny sposób uwzględniać ochronę jego interesów. Oznacza to, że dłużnik nie powinien być zmuszany do
28 W Polsce, w Niemczech i w Austrii, co do zasady, dochodzi ona do skutku jedynie na podstawie stosownego oświadczenia woli stron. Zob. odpowiednio art. 510 § 1 k.c.,
§ 398 niemieckiego kodeksu cywilnego (Bürgerliches Gesetzbuch) i § 1392 austriackiego kodeksu cywilnego (Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch).
29 Tak jak to ma miejsce w przypadku cesji wierzytelności na zabezpieczenie w pra‑
wie austriackim. Moment dopełnienia wymogów jawności transakcji jest równocześnie chwilą rozporządzenia skutecznego inter partes i erga omnes (zob. K. Zweiger t, H. Kötz:
Introduction…, s. 445 i 447).
30 Odniesienie do zastawu w tym miejscu nie powinno dziwić, jeśli weźmie się pod uwagę obecną treść art. 14 rozporządzenia Rzym I, w którym przewidziano nie tylko prawo właściwe dla przelewu wierzytelności, ale także dla zabezpieczeń na wierzytelno‑
ściach, w tym naturalnie także zastawu zwykłego oraz rejestrowego.
31 Zob. art. 510 § 1 k.c.
32 Zob. art. 329 § 2 k.c.
33 Zob. art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i reje‑
strze zastawów (Dz.U. 1996, nr 149, poz. 703).
34 Zdaniem E. Kieninger, nierozerwalną także na poziomie kolizyjnym (zob. E. K ie‑
ninger: Das Statut der Forderungsabtretung im Verhältnis zu Dritten. RabelsZ 1998, Nr. 4(62), s. 709—710 oraz E. K ieninger, E. S chütze: Die Forderungsabtretung im Internationalen Privatrecht. Bringt die “Rom I‑Verordnung” ein “Ende der Geschichte”?
IPRax 2005, H. 3, s. 206). Zob. także A. F lessner: Die internationale Forderungsabtre‑
tung nach der Rom I ‑Verordnung. IPRax 2009, H. 1, s. 35.
122
Michał Piotr Zachariasiewiczświadczenia na innych zasadach lub wobec innego podmiotu, niż jak to zostało uregulowane w prawie, z którym musiał się liczyć, kiedy zaciągał swoje zobowiązanie, a więc w prawie właściwym dla przelewanej wierzy‑
telności. W kontekście cesji prowadzi to do właściwości wspomnianego prawa m.in. do oceny zbywalności wierzytelności, jej istnienia jako prze‑
słanki ważności cesji, stosunku pomiędzy nowym wierzycielem a dłużni‑
kiem oraz przesłanek skuteczności przelewu wobec tego ostatniego. Nie‑
trudno zauważyć, że przynajmniej niektóre z tych kwestii znajdują się również w sferze potencjalnego zainteresowania statutu przelewu jako czynności rozporządzającej35. Możliwość zlikwidowania potrzeby skrupu‑
latnego rozgraniczania zakresów tego ostatniego od prawa właściwego dla cedowanej wierzytelności lub konieczności ich kumulatywnego stoso‑
wania stanowi czynnik, który odgrywa ważną rolę w procesie ustalania prawa właściwego dla przelewu wierzytelności36.
Przedstawione uwarunkowania materialnoprawne — a więc wyraź‑
ne oddzielenie przelewu od jego kauzy, szeroki zakres i nierozerwalność skutków rozporządzających przelewu i wreszcie jego niebagatelny wpływ na pozycję dłużnika przelewanej wierzytelności — stanowią o istnieniu w ramach systemów wywodzących się z modelu niemieckiego silnych tendencji kolizyjnych do poddawania aspektów rozporządzeniowych cesji w całej ich rozciągłości prawu właściwemu dla cedowanej wierzytelno‑
ści37. Znaczenie tych czynników nie jest oczywiście decydujące38, choć‑
by z racji tego, że kwalifikacje merytorycznoprawne nie przekładają się
35 Wątpliwości dotyczą przede wszystkim dopuszczalności określonych form obrotu wie‑
rzytelnościami np. w postaci przelewu na zabezpieczenie, cesji wierzytelności przyszłych, cesji globalnej, jak również skutków pactum de non cedendo. Zob. uwagi A. F lessner, H. Verhagen: Assignment…, s. 46; A. F lessner: Die internationale Forderungsabtre‑
tung…, s. 41—42 oraz E. K ieninger, E. S chütze: Die Forderungsabtretung…, s. 207.
36 Zob. E. K ieninger: Das Statut der Forderungsabtretung…, s. 696, D. Ma r tiny:
Neue…, s. 86.
37 Zob. np. H. Stoll: Die Forderungsabtretung…, s. 312; F. Vischer, L. Huber, D. Oser: Internationales Vertragsrecht. 2. Auf. Bern 2000, s. 484; B. L orenz, in: Das Europäische Schuldvertragsübereinkommen…, s. 253; E. Wieczorek: Statut…, s. 67.
38 Wystarczy tu choćby wskazać szwajcarską regulację kolizyjną, sankcjonującą wy‑
bór prawa (nieskuteczny wprawdzie wobec dłużnika bez jego zgody) odnośnie do aspek‑
tów rozporządzeniowych cesji. Niemniej w braku wyboru prawa ustawodawca szwaj‑
carski także posługuje się prawem właściwym dla przelewanej wierzytelności (zob. art.
145 szwajcarskiej ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym (dalej: IPRG)). Także w doktrynie niemieckiej można spotkać coraz częściej głosy mocno opowiadające się za innymi rozwiązaniami (zob. np. D. Einsele: Das Internationale Privatrecht der For‑
derungszession und der Schuldnerschutz. „Zeitschrift für Vergleichende Rechtswissen‑
schaft” 1991, Nr. 90, s. 1—24; E. K ieninger: Das Statut der Forderungsabtretung…, s. 678—711; A. Stad ler: Der Streit…, s. 104—110; H. Stoll: Die Forderungsabtretung…, s. 307—321; E. K ieninger, E. S chütze: Die Forderungsabtretung…, s. 200—208).
123
Zmiany w unormowaniu cesji wierzytelności…
bezpośrednio na rozumowanie w ramach prawa prywatnego międzyna‑
rodowego39. Niemniej jednak nie dziwi, że pogląd o zasadności stosowa‑
nia legis causae do przelewu wierzytelności dominował w orzecznic‑
twie i nauce prawa w Niemczech jeszcze przed wejściem w życie reguł kolizyjnych zawartych w konwencji rzymskiej40. Podobnie także po jej wejściu w życie, niemieckie sądy i w większości doktryna odnalazły w jej art. 12 potwierdzenie swego dotychczasowego stanowiska41. Spo‑
śród państw znajdujących się pod wpływem niemieckiej myśli prawnej pogląd taki należy uznać za dominujący również w Polsce42. W Szwaj‑
carii43 i w Holandii44 znalazł on poparcie w starszym, już jednak nie‑
aktualnym orzecznictwie. Ponadto w ograniczonym zakresie zbliżone stanowiska występują także w doktrynie angielskiej45, włoskiej46 i fran‑
39 Zob. M. Pazdan: Prawo prywatne…, s. 57—59.
40 Zob. Rechtsvergleichendes Handwörterbuch für das Zivil‑ und Handelsrecht des In‑ und Auslandes. Bd. 4. Hrsg. F. S chlegelberger. Berlin 1933, s. 385—386; H. Stoll:
Die Forderungsabtretung…, s. 312; W. Kurowski: Przelew…, s. 125.
41 Zob. orzeczenia BGH wymienione w przypisie 11 oraz Ch. von Ba r: Abtretung und Legalzession im neuen deutschen Internationalen Privatrecht. RabelsZ 1989, Nr. 3(53), s. 484; A. Held r ich, in: Palandt. Bürgerliches Gesetzbuch. Bd. 7. 63. Auf. München 2004, s. 2606 i literatura cyt. tamże, a także uwagi H. Stoll: Die Forderungsabtre‑
tung…, s. 312; Ch.G. von B ernstor ff: Die Forderungsabtretung…, s. 544; F. Vischer, L. Huber, D. Oser: Internationales Vertragsrecht…, s. 484; L. Steffens: The New Rule on the Assignments…, s. 566 i 574; J.A. K r upski: Connecting Security Rights…, s. 748 i literatura cyt. tamże.
42 Por. W. Kurowski: Przelew…, s. 94—102; patrz także przypis 9. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można też przypuszczać, że lex causae cedowanej wierzytelności zostanie przyjęta jako statut przelewu w nowej polskiej ustawie o prawie prywatnym międzynarodowym (zob. art. 31 projektu ustawy z dnia 16 grudnia 2008 r. o prawie prywatnym międzynarodowym — z uwzględnieniem zmian zaproponowanych w maju 2009 r.), przedstawiony przez M. Pazdan: Prawo prywatne…, s. 348). Zob. także mniej stanowcze podejście E. Wieczorek: Statut…, s. 71.
43 Zob. W. Kurowski: Przelew…, s. 125 i orzeczenia szwajcarskiego Sądu Najwyż‑
szego cyt. tamże.
44 Zob. orzeczenie Hoge Raad z 17 kwietnia 1964 r., Nederlandse jurisprudentie 1965, s. 22 (cyt. za: E. K ieninger: Das Statut der Forderungsabtretung…, s. 691).
45 Zob. P. Nor th, J.J. Fawcett: Cheshire and North’s Private International Law.
Ed. 13. Oxford 2004, s. 960—962. W tym kierunku także J.H.C. Mor r is, D. McCle‑
an: The Conflict of Laws. Ed. 5. London 2000, s. 406—407; P. Bi rks: English Private Law. Vol. 2. Oxford 2000, s. 792; A. Br iggs: The Conflict of Laws. Oxford 2002, s. 212;
R. Hay wa rd: Conflict of Laws…, s. 171; J. O’Br ien: Conflict of Laws. Ed. 2. London 1999, s. 574.
46 Zob. poglądy cytowane przez A. Malatesta: Some Answers to the Green Paper on the Conversion of the Rome Convention of 1980 on the Law Applicable to Contractual Obligations into a Community Instrument and its Modernisation, 1, dokument dostępny na stronie internetowej http://ec.europa.eu/justice_home/news/consulting_public/rome‑
_i/news_summary_rome1_en.htm.
124
Michał Piotr Zachariasiewiczcuskiej47, a jakiś czas temu w podobnym duchu wypowiedział się także angielski Court of Appeal48.
Wskazane materialnoprawne właściwości regulacji cesji wierzytelności nie mają jednak charakteru uniwersalnego. Niemiecka Trennungsprin‑
zip jest obca większości europejskich systemów prawnych49, w szczegól‑
ności francuskiemu, w ramach którego cesja wierzytelności następuje na podstawie jednej umowy o podwójnym zobowiązująco ‑rozporządzającym skutku50. W Wielkiej Brytanii z kolei sam materialnoprawny charakter przelewu jest sporny. Wątpliwe jest bowiem, czy cesję postrzegać należy jako czynność o charakterze wyłącznie zobowiązaniowym51, czy raczej jako umowę pociągającą za sobą przeniesienie tytułu do wierzytelności jako uprawnienie o charakterze prawnorzeczowym52. W konsekwencji problematyczne jest także poszukiwanie prawa właściwego w tym za‑
kresie. Część doktryny angielskiej, poddając analizie art. 12 konwencji rzymskiej, dostrzega w nim kompletną regulację przelewu wierzytel‑
ności pojmowanego jako czynność prawna o charakterze zobowiązanio‑
wym53. Zgodnie z poglądem alternatywnym zasadniczo materię związa‑
47 Zob. literatura cyt. przez E. K ieninger: Das Statut der Forderungsabtretung…, s. 696. Zob. także L. Steffens: The New Rule on the Assignments…, s. 562.
48 Zob. Raiffeisen Zentralbank Osterreich v. Five Star General Trading LLC [2001], 1 Lloyd’s Rep, s. 597, cyt. za: R. Hay wa rd: Conflict of Laws…, s. 171. Zob. także uwagi R. Stevens, T.H.D. Str uycken: Assignment…, s. 15—20; P. R ogerson: Choice of Law
— Notice of Assignment. „Cambridge Law Journal” [dalej: CLJ] 2001, no. 1(60), s. 14—17.
49 Zob. H. Stoll: Die Forderungsabtretung…, s. 311; D. Ma r tig ny, in: Ch. R eith‑
mann, D. Ma r tig ny: Internationales Vertragsrecht. 7. Auf…, s. 292.
50 Zob. np. W. Kurowski: Przelew…, s. 30.
51 Wyraźnie uznają, że wierzytelności w ogóle nie są przedmiotem praw rzeczo‑
wych: G.L. Gretton: Ownership and its Objects. RabelsZ 2007, Nr. 4(71), s. 839—841.
Podobnie A. Br iggs: The Conflict of Laws…, s. 211. Przyjmując założenie, że w ra‑
mach przelewu nie dochodzi do czynności prawa rzeczowego, także — jak się wydaje —
mach przelewu nie dochodzi do czynności prawa rzeczowego, także — jak się wydaje —