Przyczynek do historji
A. Mazur ek oznaczając zachodnią granicę kredy nadnidziań
skiej [15], zalicza utwory jurajskie, wykształcone w postaci siwych i brunatnych iłów (margle) z Poręby Dzierżnej i Lgoty Wielkiej (leżących w okolicy Wolbromia) do kimerydu.
S u j k o w s k i w pracy wolbromskiej [22] wymienia również siwe margle z okolic Wolbromia (str. 385—386). Są to niewątpli
wie te same margle, które opisałem z Rudnik, wynika to nie tylko ze zgodnych cech petrograficznych, ale przedewszystkiem ze względu na stosunek ich do otaczających wapieni płytowych i skalistych.
S u j k o ws k i przyjmuje, iż margle te należy uznać za partję spągową wapieni płytowych, które w okolicach Wolbromia odpo
wiadają najprawdopodobniej Oksfordowi lub raurakowi w żadnym wypadku zaś kimerydowi.
W okolicy Wolbromia rozróżnił autor ten trzy poziomy w jurze białej t. j. wapień skalisty, wapienie płytowe i margle siwe. Uważa on, iż margle siwe są najstarszem (oksford lub rau- rak) a wapień skalisty najmłodszem (najwyższy sekwan) ogniwem
jury. Widzimy więc, że S u j k o w s k i zajmuje odmienne stano
wisko w stratygrafji tych utworów od naszego. — Z tego powodu musimy zatrzymać się nieco nad tą pracą. Przedtem jednak pod
kreślić powinniśmy, iż stratygrafja jury okolic Wolbromia daw
niejszych i nowszych badacza jak Roemera, Mi c hal s ki ego, K o n t k i e wi c z a i Ma z ur k a stoi w niezgodzie ze stratygrafją S u j k ows k i e go, o czem wyżej już wspomnieliśmy.
Analiza mapy geologicznej Sujkowskiego wykazuje, iż naj
bliższe okolice Wolbromia mają budowę synklinalną.
Zewnętrzna (skrzydła) część niecki wolbromskiej zbudowana jest jak to widać z mapki z wapieni skalistych, potem z wapieni płytowych, jądro zaś z niebieskawych margli a w końcu z kredy.
Doskonale zaznacza się zatokowate występowanie różnych poziomów kredy w niecce Wolbromskiej. Podłużna oś jej ma kieruwek W—E. Ku zachodowi niecka owa wychodzi w powie
trze, ku wschodowi zaś zanurza się.
Z powyższej interpretacji wypływa, iż utwory, leżące na skrzydłach owej poprzecznej depresji a więc wapień skalisty jest najstarszym elementem stratygraficznym a margle niebieskawe (siwe) najmłodszym. Na tym ostatnim leżą kolejno już utwory kredowe.
S u j k o w s k i przyjmując, iż margle są najstarsze na tym terenie zmuszony był do przyjęcia olbrzymich uskoków, odgrani
czających je od wapieni skalistych. Niewątpliwie budowa geolo
giczna tego terenu jest skomplikowana. Nie ulega też wątpliwości, iż obszar ten już przed transgresją kredową był porzeźbiony, i że osady kredowe leżą na różnych ogniwach jury. Autor sądzi, iż główne ruchy w tym obszarze odbyły się tutaj przed transgresją kredową.
Fakty obserwowane w krakowskim potwierdzą istnienie ru
chów przedkredowych, widzimy bowiem na Krzemionkach w ka
mieniołomie cementowni jak utwory kredowe ścinają szczyty pła
skich antyklin, zbudowanych z jurajskich wapieni. Niemniej jednak fakty tutaj obserwowane mówią nam przedewszystkiem, iż główne ruchy odbyły się w czasie i po osadzeniu się kredy. Obser
wujemy bowiem na Krzemionkach liczne większe dyslokacje, które zaznaczają się w utworach jurajskich, kredowych i mioceń
skich. Z tego wynika jasno, iż tektonika utworów jurajskich i kre
dowych południowej części pasma krakowsko-wieluńskiego zawdzię
cza swoje powstanie przeważnie ruchom pokredowym i mioceńskim.
Dodać musimy, iż S u j k o w s k i zastrzega się, iż z powodu
braku dostatecznej ilości skamielin nie był w stanie przeprowadzić dokładnej stratygrafji, a zatem i podany obraz budowy geolo
gicznej tego terenu należy uważać za pierwszą próbę (str. 395—396).
Na zakończenie podkreślić należy, iż znając białą jurę całego pasma krakowsko-wieluńskiego, nigdzie nie stwierdziliśmy, aby między warstwami kordatowemi a wapieniami skalistemi wystę
powały skały wyżej opisane.
Według więc naszej interpretacji mapy geologicznej Wolbro
mia wynika, iż najstarszym utworem jest wapień skalisty, którego wiek według licznych skamielin zebranych i oznaczonych przez S u j k o w s k i e g o został określony na górnosekwański (względnie część ich na dolnosekwański), a więc zgodnie naogół z zapatry
waniami Mi c h a l s k i e g o , Ko n t k i e wi c z a , S i e mi r a d z k i e g o i mojemi. Młodszym wiekowo byłby wapień płytowy, obejmujący środkowy i górny kimeryd. Margiel niebieskawy reprezentowałby zaś dolny portland.
Zwrócić musimy jeszcze uwagę na zlepieńce, znalezione przez Suj kows ki e go w Glanowie([22], str. 392). Składają się one z kawał
ków niebieskawego wapienia, zlepionych cementem marglistym o za
barwieniu kawowem. Zawierają one faunę, która według autora oznacza wiek zlepieńców na górno sekwański względnie prawie na dolno kimerydzki (leżą one na granicy sekwanu i kimerydu).
Naszem zdaniem reprezentują one najprawdopodobniej średnią kredę i odpowiadałyby one wiekowo utworom, opisanym przez S a m s o n o w i c z a [20].
W czasie swoich badań na obszarze powiatu wieluńskiego i częstochowskiego zmuszony byłem celem rozwiązania niektórych zagadnień zaznajomić się z utworami, leżącemi poza granicami tych powiatów. W obszarze dorzecza Widawki i środkowej Warty zetknąłem się z odkrywkami jury białej, która ma zupełnie od
mienny habitus pod względem petrograficznym i faunistycznym niż jura pasma krakowsko-wieluńskiego.
W okolicy wsi Gawłowa i Skąpej na NE od Pajęczna napoty
kamy w dołach zbite, kremowo-białe wapienie z drobnemi, czar- nemi konkrecjami krzemiennemi. Wapienie te są cienko uławicone.
Na N od Rząsnej w przysiółku Brutus widać przy starym wapienniku doły w których występują wapienie barwy żółtawo- szarej, struktury zbitej, z drobnemi nielicznemi żyłkami kaleytir W skład wapieni wchodzą liczne skamieliny, z których oznaczyć
zdołaliśmy Pleuromya tellina Agass., var. Agassizi Lew. (rzadkie), Osłrea sp., Pecłen sp., Waldheimia sp., Terebratula sp., Penta- crinus pentagonalis G o 1 d f. (rzadkie). — Posuwając się ku N spotykamy niedaleko Widawki w Sarnowie znane już M i c h a l s k i e m u wapienie o zabarwieniu biało-kremowem, strukturze zbitej, nawpół krystalicznej z żyłami przeźroczystego kalcytu. Wa
pień ten zawiera drobne ślimaczki jak Iłieria, Cerithium, Nerinea lub skorupki małżów jak Peden, Osłrea. Pod nim leży biały, zbity, marglisty wapień.
Na E od Sarnowa przy ujściu rzeczki Krasowy do Widawki na północno-zachodnim krańcu wsi Korablew widać w głębokim dole rumowisko wapienne. Wapienie owe są bardzo margliste i kruche. W skale tej zaobserwować można liczne gniazda przeźro
czystego kalcytu, bardzo małe otoczaki wapienne i otoczone drobe ślimaczki z rodz. Cerithium, Nerinea, Natica, Chemnitzia. Ponadto zawiera ona kawałki kolców jeżowców i mszywiołów.
Skała ta swoim wyglądem odpowiada wapieniom inwałdzkim, różniąc się od tych ostatnich znaczną marglistością, wielkością otoczaków i skorupek gastropodowych. Wśród skamielin odgrywają znaczną role małże jak Ceromya, Anisocardia, Osłrea, Myłilus,
Corbula?, Ludna?, Astarte.
Skamieliny są jednak bardzo małe i źle zachowane i z tego względu trudne do oznaczenia. Z małżów, oznaczyliśmy tylko formę Astarte Saemanni Lor. Okazów tego gatunku mamy kilkanaście.
Odpowiadają one formom, opisanym przez A l t h a ([5], tabl. VIII., fig. 26 i tabl. IX., fig. 16) z tą różnicą, iż okazy z Korablewa są znacznie mniejsze od niżniowskich. Ponadto skorupki nasze są mniej wypukłe, odznaczają się jednak taką samą różnorodnością i współśrodkowem prążkowaniem. U niektórych okazów prążki są bardzo wybitne i dość znacznie oddalone od siebie, u innych zaś są one mniej wyraźne ale gęściej występują obok siebie.
Między głównemi prążkami występuje kilka rzędów delikat
niejszych prążków.
Skamielina ta znana jestzgórnych warstw’árodkowego portiandu.
Stratygrafja wyżej opisanych wapieni przedstawia się na
stępująco: idąc od Gawłowa ku Korablewowi od SW ku N E na
potykamy coraz to młodsze ogniwa jury.
Najstarszym utworem są wapienie ze Skąpej i Gawłowa, zbliżone petrograficznie do wapieni skalistych. Z nich wymienia S i e m i r a d z k i Astarte supracorallina O r b., Protocardia
eduli-formis R o e m , Pleuromya donacina Ag. i zalicza je do poziomu Oppelia tenuilobata i Rhynchonella inconstans ([12], str. 436).
Wapienie ze wsi Brutus swoim wyglądem petrograficznym jak i fauną odpowiadają wapieniom z pod Kościelca względnie spą
gowym warstwom wapieni płytowych. Wobec tego reprezentowa
łyby one dolną część środkowego kimerydu.
Wapienie z Sarnowa (dolna ich część) zaliczył M i c h a l s k i na podstawie skamielin Pholadomya Protei Br ogn. , Mytilus perplicatus Et a 1., Exogyra sp., Thracia incerta, Olcostephanus tri- merus O p. do dolnego kimerydu [6]. S i e m i r a d z k i zaś do najwyższego poziomu warstw z Oppelia tenuilobata ([12], str. 438).
Stropowa partja wapieni Sarnowskich zawierająca mnóstwo drob
nych ślimaków jak Itieria, Cerithium, Nerinea jest środkowo- lub nawet górno-kimerydzkiego wieku.
Wapienie z Korablewa zawierają faunę, wśród której wystę
pują formy jak Astarte Saemanni, znane z jury niżniowskiej, a które reprezentują najgórniejszą jurę po środkowy portland włącznie. Możliwem jest przeto, iż wapienie korablowskle są portlandzkiego wieku.
Wapienie z okolic Burzenina, Ruszkowa, Barczewa, Brzykowa i Wielkiej Wsi, opisane przez L e w i ń s k i e g o [8] bądź S i e m i r a d z k i e g o [12], odpowiadają w swych spągowych partjach wapieniom z Sarnowa (prócz dolnych wapieni z porowatęmi nie- bieskawemi krzemieniami z Ruszkowa, te uważamy za starsze) w stropowych zaś ze względu na ten sam lub podobny wygląd petrograficzny i faunistyczny, wapieniom z Korablewa.
Z górnych wapieni wymienia S i e m i r a d z k i z wyżej wy
mienionych miejscowości (Ruszków, Barczew, Burzenin) skamie
linę Exogyra virgula, która zdecydowanie określa wiek wa
pieni na górnokimerydzki. Na powyższych wapieniach leżą w Brzykowie i najbliższej okolicy utwory, które zwracają na siebie uwagę swem wykształceniem petrograficznem. Są to war
stwy zlepieńców wapnistych, złożone z otoczaków wapiennych o średnicy 8 —15 mm, zlepionych zielonawo-szarym, marglisto- ilastym cementem. Zlepieniec ten jest dość luźny. W większości otoczaków istnieją wewnątrz skorupki exogyr.
Zlepieńce owe są niewątpliwie młodsze od utworów górno- kimerydzkich.
Z powyższych opisów wynika, iż na północno-wschodniem skrzydle antyklinorjum śląsko-krakowsko-wieluńskiego jakoteż
w synklinorjum Nidy występują utwory jurajskie znacznie młodsze aniżeli dotychczas sądzono.
Niżej podajemy schemat stratygraficzny utworów jurajskich., położonych na wschodnim stoku pasma krakowsko-wieluńskiego synklinorjum Nidy i innych części Polski jakoteż porównanie tychże z jurą innych krajów.
Z powyższego zestawienia widać jasno, iż jura pasma
kra-Południowo-zach. Niemcy Fraakonja Litograficzne; wapienie (solnhofeńskie) p.Waagenia Beckeri Wap. skaliste Dolomitfran koński
o40
« E . 3 .2
Szwab] a Margiece mentowe wap. płytowe Wapieńskalisty z Rhynch. Astieriana Pseudom poz wap. skaliste Dentatus. | poziom
10 t o > - 0 2
-Polska Rudniki Wolbrom Niebieskawe margle(cemen towe) z Astarte scalana Roem. i Ast. cingutata Co n t j. wapieniepły towe wap. skalisty z Rhynch. Astierlana wapienieska listegórne i dolne
Tomaszów i okolice
XoiJOJJO } BMOZSBUI -Ojf Z 3MO}X]d 0IU -8 ¡OEM I 0 |3jEUI
Muszlowce i wapienie z Sulejowa Grab i oolit z Sulejowa. Białewapie nie z Dtceras
Trojanów
uinojmiiuDD sDJdOopfdsy z I^zg ! CA\OUB[OJX Z 9JU0ldByV\
Burzenin Korablew Sarnów Wapnistezle pieńcez Kora- blewa z Astarte Saemarint L o r. i Brzy- kowa wap. z Burze nina, Barczewa i Ruszkowa wap. z Sarno wa i Brutusa wap. zeSkąpej i (jawłowa
1
Francjakowsko-wieluńskiego i z Trojanowa [21] wykazuje wielkie podo
bieństwo do jury południowych Niemiec.
Utwory te wykazują u nas jak i w Niemczech znaczne zróżni
cowanie facjalne, co utrudnia w wysokim stopniu określenie ich wieku i paralelizację. Zróżnicowanie to uzależnione było od two
rzenia się osadów bądź na skrzydłach antyklinorjum śląsko-kra- kowskiego bądź w synklinie nadnidziańskiej, Ta ostatnia nie ma wcale budowy prostej lecz tworzy synklinorjum ( Te i s s e y r e , [11], No wa k , [23]). Z obserwacji naszych wynika, iż na badanym ob
szarze występuje kilka płaskich fałdów. Do takich należy fałd Sarny—Dubie—Szczerców, zbudowany z jury i iłów poznań
skich? [26]. Oś podłużna jego biegnie z N W ku SE. Oś tego fałdu wynurza się ku NW , gdzie jądro jego zbudowane jest z wa
pieni jurajskich (Korablew—Sarny). Drugi fałd prawdopodobnie złożony z kilku mniejszych reprezentują wysady wapieni juraj
skich w okolicach Burzenina. Stanowią one już południowo-za
chodnie skrzydło antyklinorjum świętokrzyskiego. Kierunek jego jest taki sam jak poprzedniego. Skrzydło jego południowo-za
chodnie jest bardziej strome jak to obserwować można w Barczewie i Ruszkowie. Wysady jury w Trojanowie i Szalu mają również zapewne budowę antyklinalną. To samo możemy powiedzieć 0 wysadach jury, opisanej przez M a z u r k a z pod Buska (na SE) w pobliżu wsi Skotniki Duże ([14], str. 105). jura ta przedstawia się jako muszlowiec składający się ze skorup Exogyra Bruntrutana T h u r m., Ostrea Dubiensis C o n t., Avicula Douvillei L o r., Myłilus 1 zęby ryb. Wiek muszlowca określił autor na górno-kimerydzki.
Z rozmieszczenia wysadów jurajskich wynika, iż najwięcej ich jest w północno-zachodniej części omawianego obszaru. Zja
wisko to tłumaczyć należy spłaszczeniem antyklinorjum śląsko- krakowsko-wieluńskiego i świętokrzyskiego ( N o w a k), co oczy
wista odbiło się również na synklinorjum Nidy. Stało się ono zupełnie płaskie, nie różniąc się zbytnio od antyklinorjów. Ku SE synklinorjum Nidy pogłębia się znacznie i przechodzi w synklinę przedkarpacką. Wysadów jurajskich jest tutaj mniej. Kryją się one w głębi intenzywnie spiętrzonych fałdów ( T e i s s e y r e , [11]).
Wspomnieć należy, iż wysady jury okolic Trojanowa, Szal i Burzenina oddzielone są od występywań jury w okolicy Wie
lunia, Gawłowa, Skąpej wielkim obszarem nizinnym, na którym nie ma śladu skał tej formacji. Już kilkakrotnie wspominałem, iż na tym obszarze istnieje nietylko wielka depresja morfologiczna,
R o cz n ik P o l. T o w . G e o l. V II. 10
ale i tektoniczna [16]. Tędy biegnie prawdopodobnie podłużna oś synklinorjum nadnidziańskiego (na linji, leżącej na południe od Złoczewa i Szczercowa).
Bardzo charakterystycznem zjawiskiem jest wielkie podobień
stwo facjalne jury korablewskiej do niżniowskiej i andrychowskiej.
Zjawisko to staje się zrozumiałem w świetle stosunków paleogeo- graficznych, istniejących w owym czasie, a przedstawionych w spo
sób bardzo jasny przez N o w a k a [23].
Synklinorjum Nidy przechodzi w kierunku S i SE w synklinę przedkarpacką i pokucką ( No wa k , [23]), które łączą się na znacz
nej przestrzeni z synklinorjum Niżniów—Warszawa—Gdańsk.
W tych warunkach zrozumiałem staje się, iż na całym tym obszarze istniały podobne albo nawet miejscami identyczne wa
runki tworzenia się osadów jurajskich. W synklinorjum Nidy i na południowo-zachodniem skrzydle antyklinorjum świętokrzyskiego na obszarze Trojanowa, Szal, Burzenina, Sarnowa i Korablewa wynurzają się (zapewne niezupełnie równocześnie) z pod po
wierzchni płytkich wód płaskie fałdy, których czoła były ni
szczone przez wody, tworząc ten sposób masy zlepieńców. W tym samym czasie w innych miejscach tego synklinorjum (w synkli- nach) mogły tworzyć się białe lub niebieskawe margle (Trojanów, Szale, Tomaszów, Rudniki, Wolbrom).
Z powyższego rozważania wynika, iż z końcem jury morze znacznie kurczy się, ale w portlandzie dolnym istnieje jeszcze wąski pas morza w obszarze Nidy, łączący basen wód brózdy środkowo-polskiej z basenami niżniowskim i karpackim. W środku tych basenów wodnych wznosi się ląd świętokrzyski. W tym kierunku należy skorygować mapkę rozmieszczenia lądów i mórz L e w i ń s k i e g o [10, 13].
Późniejsza transgresja środkowej kredy zalała prawdopo
dobnie ponownie synklinę Nidy, pozostawiając osady zlepieńcowate (Wolbrom) i inne.
Na zakończenie wspomnieć należy, iż w obszarze południowej części pasma-krakowsko-wieluńskiego po Częstochowę napotyka się dyslokacje, elewacje i depresje o kierunkach W—S z małemi odchyleniami.
Zaburzenia te zdaje się są odgłosem karpackich ruchów górotwórczych. Czas ich powstania jest stosunkowo młody, bo pokredowy względnie mioceński.
Podkreślić jeszcze'należy, iż obserwowane przez nas znaczne
zróżnicowanie facjalne utworów nietylko górno- lecz i środkowo- jurajskich na badanym obszarze, świadczy o permanencji ruchów tej części skorupy ziemskiej, których nasilenie raz wzmaga się, innym razem słabnie.
Kraków, Zakład Geologiczny Uniw. Jag. 1930 r.
SPIS LITERATURY. — OUVRAGES CONSULTES.
1 . 1849. Z e j s z n e r L.: G eognostische Beschreibung des Nerineèn-Kal'kes von Inwałd und Roczyny. Naturw issenschaftliche Abhandlungen III, 1 Abt. Wien.
2. 1859. C o n t e j e a n Ch.: Étude de l’étage Kimméridgien dans les environs de Montbéliard et dans le Jura.
3. 1870. R o e m c r F.: Geologie von Oberschlesien.
4. 1872. L o r i o l , T o m b e c k e t R o y e r : Monographie des étages supérieurs du terrain jurassique de la Hauté-Marne.
5. 1881. A l t h Al.: W apień niżniowski i jego skamieliny. Pamiętnik Akad.
Umiejętności, Kraków.
6. 1885. M i c h a l s k i A.: Formacja jurajska w Polsce. Pamiętnik Fizjogr. T. V.
7. 1890. K o n t k i e w i c z S t.: Badania geologiczne w paśm ie formacji jury między Częstochow ą a Krakowem. Pam iętnik Fiz. T. X.
8. 1904. L e w i ń s k i J.: Sprawozdanie z badań geologicznych, dokonanych wzdłuż drogi żelaznej W arszawsko-Kaliskiej. Pam. Fiz. T. XVIII.
9. 1910. L e w i ń s k i J.: Przyczynek do znajomości utw orów górnojurajskich na Kujawach. Odbitka ze Sprawozdań z posiedzeń Tow. Nauk.
W arsz., Rok 111. Zesz. 5.
10. 1921. L e w i ń s k i J.: Kopalne prądy morskie w Bononie polskim. Kosmos.
Rocznik 46.
1 1 . 1921. T e i s s e y r e W.: Zarys tektoniki Podkarpacia. Cz. I. Kosmos.
Rocznik 46.
12. 1922. S i e m i r a d z k i J.: Geologja Ziem Polskich T. I.
13. 1923. L e w i ń s k i J.: M onographie géologique et paléontologique du Bo-nonien de la Pologne. Mém. Soc. Géol. de France. Paléontologie.
T. 24—25. Fasc. 3 - 4 .
14. 1923. M a z u r e k A.: N ow e dane o cenomanie i turonie niecki nadni
dziańskiej. Spraw. Państw . Inst. Geol., T. II. Zesz. 1—2.
15. 1924. M a z u r e k A.: O zachodniej granicy kredy nadnidziańskiej. Pos.
Nauk. P. I. G. Nr. 9.
16. 1924. P r e m i k J.: O zastoisku W idawskiem. Spraw. Państw . Inst. Geol., T. II. Zesz. 3 —4.
17. 1924. P r e m i k J.: Sprawozdanie z badań geologicznych w okolicach Ole-wina, Kraszkowic, Burzenina, W idawy i Szczercowa. Pos. Nauk.
P. I. G. Nr. 8.
18. 1924. K a y s e r E.: Lehrbuch der geologischen Form ationskunde. II. Bd.
Jura, Kreide, T ertiär und Quartärformation.
19. 1925. P r e m i k J.: Górna Jura Skąpego i Gawłowa, Szal i Trojanow a.
Pos. Nauk. P. I. G. Nr. 10.
20. 1925. S am s o n o w i c z J.: Szkic geologiczny okolic Rachowa nad W isłą oraz transgresje albu i cenomanu w bróżdzie północno-europejskiej.
Spraw. Państw . Inst. Geol. T. III., Zesz. 1—2.
21. 1926. P r e m i k J.: W arstw y z Aspidoceras acanthicum w Trojanow ie pod Kaliszem. Spraw. P aństw . Inst. Geol., T. III. Zesz. 3—4.
22. 1926. S u j k o w s k i Z b.: O utw orach jurajskich, kredowych i czwarto
rzędowych okolic W olbromia. Spraw. Państw . Inst. Geol. T. III.
Zesz. 3—4.
23. 1927. N o w a k J.: Zarys tektoniki Polski. II. Zjazd Słowiańskich Geogra
fów i Etnografów w Polsce 1927. Kraków.
24. 1930. P r e m i k J.: Utwory górnej jury i portlandu w okolicy Rudnik i Rędzin na N E od Częstochowy, II. Jura górna nad środkow ą W idawką. V. Pos. Nauk. P. I. G. Nr. 25.
25. 1930. P a s s e n d o r f e r E.: Sprawozdanie z badań, wykonanych w r. 1929 na arkuszu Opoczno oraz w Tatrach. Pos. Nauk. P. I. G.
26. 1930. P r e m i k J.: Badania nad dyluwjum w ojew ództw a Łódzkiego. Cz. I.
geologiczna. Rocznik Pol. Tow. Geol. T. VI.
RESUME.
A l’Est du versant de la chaîne Cracovie—Wieluń, à Rudnik près de Częstochowa et environs (fig. 1), j’ai constaté dans le dépôt jurassique un profil du bas en haut, à savoir:
1. Des calcaires rocheux qui se, caractérisent par leur couleur blanche et par leur structure compacte. Leur stratification est peu apparente. Parmi les fossiles on rencontre le plus souvent Rhyn- chonella Astieriana.
2. Au-dessus, reposent des calcaires blancs finement stratifiés,, sans fossiles.
3. Dans les dépôts précédents se trouvent des calcaires en dalles dont l’épaisseur atteint 100 mètres.
4. Des marnes bleuâtres, dures et compactes, dont l’épaisseur atteint 6 mètres, reposent le plus haut. Parmi les fossiles il faut, énumérer Astarte scalaria Ro e m. et Astarte cingulata Cont .
Les dépôts ci-dessus mentionnés forment une suite d’anticli
naux et de synclinaux plats. Les noyaux des synclinaux sont faits de marnes bleuâtres. Le calcaire rocheux, à cause de sa nombreuse faune, a été classé par R o e m e r [3], par K o n t k i e - w i c z [12] et par S u j k o w s k i [22] dans l’étage du Séquanien supérieur ou relativement dans la partie inférieure du Kimmé- ridgien moyen. Les calcaires finement stratifiés sont probablement du même âge.
Les calcaires en dalles, dont l’épaisseur atteint 100 mètres, n’ont pas de fossiles caractéristiques, mais leur position strati- graphique indique nettement l’âge Kimméridgien supérieur et même l’âge Portlandien inférieur.
Les marnes bleuâtres doivent être classées tout au moins dans le Portlandien inférieur en égard à la grande affinité aux dépôts du Portlandien aux environs de Tomaszów et de l’Alle
magne et en égard à la position des calcaires en dalles.
S u j k o w s k i [22] décrit des dépôts identiques dans les environs de Wolbrom. Cet auteur considère les marnes bleuâtres comme étant les plus âgées et les calcaires rocheux comme étant plus jeunes. Mais l’analyse de la carte géologique de cet auteur prouve, sans équivoque, que le dépôt le plus jeune ne peut être que les marnes bleuâtres sur lesquelles se trouvent les couches de Crétacé moyen.
Dans la région de Widawka et de la Warta moyenne, j’ai rencontré du Jurassique possédant un caractère tout à fait diffé
rant du Jurassique de la chaîne Cracovie—Wieluń, au point de vue de la faune et de la pétrographie.
Dans la région de Gawłów et de Skąpa on rencontre des calcaires blancs d’une stratification fine et compacte. S i e m i r a d z k i [12] en énumère les fossiles Astarte supracorallina Orb., Protocordia eduliformis R o e m , Pleuromya donacina Ag. Dans le village de Brutus on voit des calcaires jaunâtres avec des fossiles Pleuromya tellina Ag. var. Agassizi L e w., Pentacrinus pentagonalis Gol df . , Terebratula sp.
Si nous nous dirigeons vers le Nord, nous rencontrons à Ko- rablew et en partie à Sarnów un conglomérat de calcaire avec de petits escargots du genre Cerithium, Nerinea, Natica, Chemni- tzia, de plus des spécimens d'Astarte Saemanni Lor.
Les calcaires de Gawłów et de Skąpa appartiennent à l’ho
rizon Oppelia tenuilobata et Rhynchonella inconstans (12, p. 436).
Les calcaires du village de Brutus ressemblent à la partie inférieure des calcaires en dalles, c’est pourquoi ils représenteront la partie inférieure du Kimméridgien moyen. Les calcaires de Ko- rablew au contraire avec les fossiles Astarte Saemanni Lor. re
présenteront probablement le Portlandien inférieur.
L e w i ń s k i [8] et S i e m i r a d z k i [12] décrivent les calcaires de Burzenin, Ruszków, Barczew, Wielka Wieś et de Brzyków, et ils les classent soit dans la couche de la zone Oppelia tenuilobata
, soit de la zone Exogyra virgula. Sur les calcaires susdits de Brzyków et environs reposent des conglomérats de calcaires pro
bablement plus jeunes de Kimméridgien supérieur. Les calcaires de Trojanów près de Kalisz représentent tout le Kimméridgien et probablement le Portlandien inférieur [21].
Ci-dessous nous donnons le schéma stratigraphique des dépôts
Ci-dessous nous donnons le schéma stratigraphique des dépôts