ZAKOŃCZENIE
NARODZENIA NMP
IV. OBIEKT NIEZIDENTYFIKOWANE W TERENIE
11. MERYTORYCZNE UZASADNIENIE ZAKWALIFIKOWANIA DO DANEJ GRUPY:
RozstrzygniĊcie decyzji (nr rej. 1281 d. 299/1-6 z dnia 06.07.1989) wymienia w zespole browaru 6 obiektów chronionych (m.in. jako obiekt nr 2 - wieĪĊ ciĞnieĔ). Na zaáączniku graficznym do decyzji obiekty chronione są obwiedzione linią, która w legendzie jest objaĞniona jako granica ochrony konserwatorskiej. Zaznaczono 5 obiektów, ale nie opisano ich nazwami ani numerami z sentencji decyzji.
Podczas weryfikacji w terenie stwierdzono, Īe Īaden z obiektów zakreĞlonych na zaáączniku graficznym nie odpowiada okreĞleniu „wieĪa ciĞnieĔ”, nie znaleziono równieĪ takiego obiektu w caáym zespole browaru.
Jedyna wieĪa w zespole browaru to charakterystyczna czworoboczna wieĪa kominowa sáodowni, bĊdąca jednym z elementów wieloczáonowego i wielofunkcyjnego „budynku produkcyjnego” (chroniony obiekt nr 1 w zespole) – wieĪa nie jest jednak wyróĪniona na zaáączniku graficznym i nie moĪna jej zidentyfikowaü jako wieĪy ciĞnieĔ.
ZAŁĄCZNIK 7
ANKIETA – OBIEKT, KTÓRY UTRACIŁ WARTOŚCI ZABYTKOWE (1)
ZaãĈcznik nr 5
V. OBIEKT, KTÓRY UTRACIâ WARTOģCI ZABYTKOWE
(wypeãniane dla poszczególnych obiektów; w uzasadnionych przypadkach – gdy walory zabytkowe
utraciãy wszystkie obiekty wpisanego zespoãu oraz sam zespóã* – moİna wypeãniþ zbiorczo dla
caãego zespoãu)
1. IDENTYFIKATOR REKORDU Z BAZY REJESTRU ZABYTKÓW KOBIDZ – A1 [A]:
DZN_RE/22523
2. WOJEWÓDZTWO: âódzkie
3. POWIAT - A-4 [B] lub [F]: skierniewicki
4. GMINA - A-3 [C] lub [F]: Kowiesy
5. MIEJSCOWOģý (ewentualnie – po myĤlniku jej czčĤþ) - A-2 [D] lub [F]: Wola Pčkoszewska
6. OKREģLENIE OBIEKTU (zgodnie z zapisem w tabeli weryfikacyjnej) - A-2 [G] i [H]:
Spichrz z zespoãu dworsko-folwarcznego
7. OKREģLENIE ZESPOâU (wpisujemy tylko dla obiektów niesamodzielnych) - [I]:
Zespóã dworski skãadajĈcy sič z: dworu i zespoãu budynków gospodarczych – spichlerza, obory, parnika)
8. ADRES (wpisujemy zarówno adres pod którym obiekt zostaã wpisany do rejestru jak i ostatni znany adres posesji) - A-7 [M] lub [N] i [O]:
9. NUMER REJESTRU (wpisujemy zarówno numer i datč rejestru widniejĈce na decyzji o
wpisie jak i aktualny numer rejestru – A-8 [P] i [R]: A 518 z dnia 30.01. 1979 r.
10. OKREģLENIE PRZEDMIOTU OCHRONY (zgodnie z zapisem na decyzji – o ile jest on zasadniczo róİny od podanego w tabeli weryfikacyjnej [G]) – A-5 [AR]
11. MERYTORYCZNE UZASADNIENIE ZAKWALIFIKOWANIA DO DANEJ GRUPY (naleİy syntetycznie opisaþ na czym polega utrata walorów historycznych, artystycznych lub naukowych – nawet jeĤli nie zostaãy precyzyjnie opisane w decyzji - i co fizycznie pozostaão z okreĤlonego obiektu - materiaã, konstrukcja, forma, rozplanowanie, itp.; na czym polegajĈ zaobserwowane zmiany w obiekcie oraz opisaþ wystčpujĈce nadal zagroİenia dla obiektu, np. przebudowy, rozbudowy dokonywane z naruszeniem oryginalnej substancji zabytkowej, przebudowy caãkowicie deformujĈce zabytkowy charakter obiektu, przeksztaãcenie/zniszczenie otoczenia obiektu itp.) – B8a, B9a i B5a
* Teoretycznie jest moĪliwe zachowanie walorów przestrzennych zespoáu przy caákowitej wymianie wszystkich elementów.
ZAŁĄCZNIK 7
ANKIETA – OBIEKT, KTÓRY UTRACIŁ WARTOŚCI ZABYTKOWE (2)
Spichlerz wpisany zostaã do rejestru zabytków jako element zespoãu folwarcznego. Wpis uzasadniono tym, ze jest to zaãoİenie typowe dla epoki i regionu, podkreĤlone zostaãy równieİ wartoĤci historyczne zespoãu naleİĈcego do znanej rodziny Górskich.
Jednak ostanie inwestycje obecnego wãaĤciciela czčĤci obiektów spowodowaãy utratč wartoĤci zabytkowych spichlerza.
Historyczny budynek byã dwukondygnacyjny przekryty dwuspadowym dachem, wzniesiony zostaã na planie prostokĈta. Jego przeznaczenie podkreĤlaãy charakterystyczne dla tego typu obiektów niewielkie otwory okienne, prostokĈtne i zwieęczone ãukiem peãnym, rozmieszczone regularnie na tle pãycin utworzonych przez lizeny biegnĈce przez caãĈ wysokoĤþ kaİdej z elewacji oraz gzymsy kordonowe podkreĤlajĈce wysokoĤþ poszczególnych kondygnacji. Tego tupu bryãy charakterystyczne sĈ dla kaİdego z wičkszych zespoãów dworsko-folwarcznych.
Obiekt zostaã rozbudowany, a podziaãy elewacji zatarte. Wymieniono równieİ dach, zmieniajĈc kĈt nachylenia poãaci. W bryãach budynków obecnie znajdujĈcych sič na miejscu dawnego spichlerza trudno rozpoznaþ tč naleİĈcĈ do wpisanego do rejestru zabytków obiektu.
1. fot z karty biaãej, stan z 1978 r.
ZAŁĄCZNIK 7
ANKIETA – OBIEKT, KTÓRY UTRACIŁ WARTOŚCI ZABYTKOWE (3)
3. Widok spichlerza, wrzesieę 2010 r.
ZAŁĄCZNIK 8
ANKIETA – OBIEKT SZCZEGÓLNIE ZAGROŻONY, KTÓRY NIE UTRACIŁ WARTOŚCI ZABYTKOWYCH (1)
VII. OBIEKT SZCZEGÓLNIE ZAGROįONY, KTÓRY NIE UTRACIâ WARTOģCI ZABYTKOWYCH
1. IDENTYFIKATOR REKORDU Z BAZY REJESTRU ZABYTKÓW KOBIDZ – A1 [A]:
DZN_RE/12084
2. WOJEWÓDZTWO: kujawsko-pomorskie
3. POWIAT - A-4 [B] lub [F]: toruęski
4. GMINA - A-3 [C] lub [F]: Toruę
5. MIEJSCOWOģý (ewentualnie – po myĤlniku jej czčĤþ) - A-2 [D] lub [F]: Toruę
6. OKREģLENIE OBIEKTU (zgodnie z zapisem w tabeli weryfikacyjnej) - A-2 [G] i [H]:
Kamienica (willa)
7. OKREģLENIE ZESPOâU (wpisujemy tylko dla obiektów niesamodzielnych) - [I]:
8. ADRES (wpisujemy zarówno adres pod którym obiekt zostaã wpisany do rejestru jak i
ostatni znany adres posesji) - A-7 [M] lub [N] i [O]: ul. Mickiewicza 20
9. NUMER REJESTRU (wpisujemy zarówno numer i datč rejestru widniejĈce na decyzji o
wpisie jak i aktualny numer rejestru – A-8 [P] i [R]: A/437 z 25.05.1984
10.OKREģLENIE PRZEDMIOTU OCHRONY (zgodnie z zapisem na decyzji – o ile jest on
zasadniczo róİny od podanego w tabeli weryfikacyjnej) – A-5 [G]: kamienica
11.MERYTORYCZNE UZASADNIENIE ZAKWALIFIKOWANIA DO DANEJ GRUPY (naleİy
precyzyjnie opisaþ prezentowane/zachowane walory obiektu/zespoãu oraz rodzaj i przyczyny zagroİeę; bierzemy pod uwagč zarówno zagroİenia faktyczne jak i potencjalne - nie tylko zwiĈzane z bezpoĤrednim zagroİeniem katastrofĈ budowlanĈ, ale równieİ nieuİytkowaniem czy innymi czynnikami, np. tĈpničciami gruntu, zawaliskami, zalaniem wodĈ, dziaãalnoĤciĈ kopalni odkrywkowych i in.; okreĤlamy ewentualnĈ moİliwoĤþ powrotu do stanu sprzed zagroİenia, np. sprzed przebudowy; naleİy w miarč moİliwoĤci okreĤliþ najwaİniejsze cechy decydujĈce o wartoĤci zabytku, np. oryginalnoĤþ materiaãu, rozplanowania wnčtrza, bryãy, wyposaİenia i in.; w przypadku zespoãu naleİy zwróciþ
uwagč równieİ na pozostaãe elementy zespoãu i ich otoczenie) – B4, B4a, B5a:
WolnostojĈca kamienica/willa z 1912 r., murowana ceglana, z bogatym detalem architektonicznym, od wielu lat opuszczona, ulega postčpujĈcemu zniszczeniu, tym samym tracĈc walory decydujĈce o wpisie do rejestru zabytków. Ponadto wpisem naleİy
ZAŁĄCZNIK 8
ANKIETA – OBIEKT SZCZEGÓLNIE ZAGROŻONY, KTÓRY NIE UTRACIŁ WARTOŚCI ZABYTKOWYCH (2)
ZAŁĄCZNIK 9
ANKIETA – OBIEKT ZASŁUGUJĄCY NA WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW (1)
VI b. OBIEKT ZASàUGUJĄCY NA WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW
1. IDENTYFIKATOR REKORDU Z BAZY REJESTRU ZABYTKÓW KOBiDZ
2. WOJEWÓDZTWO: wielkopolskie
3. POWIAT: grodzki Kalisz
4. GMINA: miasto Kalisz
5. MIEJSCOWOĝû:Kalisz - Szczypiorno
6. OKREĝLENIE OBIEKTU – cmentarz niemiecki od 1914, ukraiĔski od 1923 roku
7. OKREĝLENIE ZESPOàU: zespóá cmentarza wojskowego ukraiĔskiego
8. ADRES – ul. 29 Puáku Piechoty lub UkraiĔska, na polach, na póánoc za koszarami d. urzĊdu celnego
9. NUMER REJESTRU –
10. OKREĝLENIE PRZEDMIOTU OCHRONY: ukraiĔski cmentarz wojskowy z nagrobkami i obeliskiem, ogrodzenie z bramą, w granicach dziaáki
11. MERYTORYCZNE UZASADNIENIE ZAKWALIFIKOWANIA DO DANEJ GRUPY –
W Szczypiornie, przy ul. Obozowej znajdowaá siĊ obóz internowania oficerów ukraiĔskich pod wodzą atamana Petruli którzy walczyli w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. o wyzwolenie Ukrainy po stronie wojsk polskich, dowodzonych przez Józefa Piásudskiego. Po zakoĔczeniu dziaáaĔ wojennych i zajĊciu Ukrainy przez bolszewików, Īoánierze, a przede wszystkim oficerowie, nie mogli powróciü do swoich domów. Dla nich i ich rodzin uruchomiono kilka obozów w Polsce. Jeden z nich znalazá siĊ w Szczypiornie na terenie dawnych koszar wojskowych. Czynny byá do 1939 r., choü wiĊkszoĞü rodzin wczeĞniej opuĞciáa obóz.
Na polach, poáoĪonych na zachód od koszar w Szczypiornie, w 1914 r. zaáoĪono cmentarz dla Īoánierzy niemieckich. W 1923 r. zaczĊto na tym cmentarzu chowaü zmaráych Īoánierzy ukraiĔskich. Cmentarz zostaá zrekonstruowany w 1999 r. przez harcerzy polskich i ukraiĔskich przy wsparciu Ğrodków Rady Ochrony PamiĊci Walk i MĊczeĔstwa oraz Miasta Kalisza. Odtworzono wtedy ogrodzenie z bramą, uporządkowano teren cmentarza, uczytelniono zachowane groby, zakonserwowano krzyĪe i obelisk z datą 1923, zaáoĪono przed cmentarzem parking.
Cmentarz Īoánierzy ukraiĔskich jest Ğwiadectwem historii politycznej Polski. Ze wzglĊdów artystycznych i historycznych powinien byü wpisany do rejestru zabytków. Ochronie podlega ukraiĔski cmentarz wojskowy, z nagrobkami, obeliskiem, ogrodzeniem z bramą, zadrzewieniem, w granicach dziaáki.
ZAŁĄCZNIK 9
ANKIETA – OBIEKT ZASŁUGUJĄCY NA WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW (2)
Kalisz-Szczypiorno – widok z parkingu na cmentarz Īoánierzy ukraiĔskich
ZAŁĄCZNIK 10
OPIS ZASOBU ZABYTKOWEGO NA TERENIE POWIATU GŁUBCZYCKIEGO, WOJ. OPOLSKIE (1)
Opis zasobu zabytkowego na terenie powiatu gãubczyckiego, woj. opolskie
I.
W okresie od VI.2009 do IX.2009 przeprowadzono weryfikacjč/lustracjč obiektów wpisanych do rejestru zabytków na terenie powiatu gãubczyckiego.
II.
Wedãug stanu bazy zabytków KOBiDZ na terenie powiatu znajdowaão sič 278 obiektów wpisanych do rejestru. Podczas weryfikacji stwierdzono 2 zespoãy obiektów wpisanych do rejestru zabytków (zespóã szpitala w Branicach; sãodownia i suszarnia w Gãubczycach), a dotychczas nie figurujĈcych w bazie (kopie decyzji wpisujĈcych do rejestru zabytków w zaãĈczeniu).
III.
W terenie ãĈcznie lustracji poddano 278 obiektów. Do grup weryfikacyjnych zaliczono ãĈcznie 95 obiektów. IV.
Stwierdzono, İe:
x nie istnieje 35 obiektów (kwestionariusze w zaãĈczeniu) x do skansenów przeniesiono 0 obiektów
x translokowano w inne miejsce 0 obiektów
x nie zidentyfikowano 4 obiektów (kwestionariusze w zaãĈczeniu) x wartoĤci zabytkowe utracião 30 obiektów (kwestionariusze w zaãĈczeniu) x jest zagroİonych, ale nie utracião wartoĤci zabytkowych 26 obiektów
(kwestionariusze w zaãĈczeniu) Ponadto podczas weryfikacji stwierdzono 0 obiektów kwalifikujĈcych sič do wpisu do rejestru zabytków, a dotychczas w nim nie figurujĈcych oraz 0 obiektów jako uzupeãnienie dotychczas istniejĈcych wpisów.
ZAŁĄCZNIK 10
OPIS ZASOBU ZABYTKOWEGO NA TERENIE POWIATU GŁUBCZYCKIEGO, WOJ. OPOLSKIE (2)
Obiekty nieistniejące
BOBOLUSZKI, stodoáa, DZN_RE#35837
BOGUCHWAàÓW, spichrz, ob. dom nr 27, DZN_RE#35816 CHOMIAĩA, chaáupa 22, DZN_RE/35862
CZERWONKÓW, spichrz, DZN_RE#35819
DZIELÓW, ogrodzenie z brama i furtą w zagrodzie 14, N_RE#1732 GROBNIKI, Szkolna10, brama, N_RE#1725
GROBNIKI, Szkolna 10, spichlerz, N_RE#1724 GROBNIKI, Szkolna 57, brama, DZN_RE#35932 GROBNIKI, ul. Gáubczycka 13, dom DZN_RE#35904 GROBNIKI, ul. Szkolna 48, spichrz, DZN_RE#35921
GROBNIKI, ul. Szkolna 56, ogrodzenie z bramą i furtą, DZN_RE#35928 GROBNIKI, ul. Szkolna 57, dom, DZN_RE#35930
GROBNIKI, ul. Szkolna 63, brama, DZN_RE#35940 GROBNIKI, ul. Szkolna 63, spichrz DZN_RE#35939
KIETRZ, ul. Górska 2, ogrodzenie z bramą i furtą, DZN_RE#36028 KIETRZ, ul. Górska 16, dom, DZN_RE#36030
KIETRZ, ul. Górska 40, ogrodzenie, DZN_RE#36035 KIETRZ, ul. Górska 40, spichrz, DZN_RE#36034 KLISINO, dom nr 42 (11), DZN_RE#35954 KOZàÓWKI, dom nr 55, DZN_RE#36045 KOZàÓWKI, dom nr 57, DZN_RE#36046
KOZàÓWKI, ogrodzenie w zagrodzie nr 7, DZN_RE#36040 KRÓLOWE, bud. gosp. w zagrodzie nr 73, DZN_RE#35971 KRÓLOWE, bud. gosp. w zagrodzie nr 73, DZN_RE#35971
ZAŁĄCZNIK 10
OPIS ZASOBU ZABYTKOWEGO NA TERENIE POWIATU GŁUBCZYCKIEGO, WOJ. OPOLSKIE (3)
KRÓLOWE, ogrodzenie w zagrodzie nr 44, DZN_RE#35965 KRZYĩOWICE, dom nr 60 DZN_RE#35973
LISIĉCICE, brama w zagr. 72 DZN_RE#35983
LISIĉCICE, ogrodzenie w zagrodzie 61, DZN_RE#35982 NASIEDLE, oficyna, DZN_RE#36050
NOWA CEREKWIA, dom, ul. Raciborska 19 DZN_RE#36056 NOWA WIEĝ GàUBCZYCKA, zagroda nr 59, DZN_RE#35993 POMORZOWICZKI, dwór, DZN_RE#36004
ROGOĩANY, ogrodzenie w zagrodzie 37, DZN_RE#36067 ZUBRZYCE, dom nr 44, DZN_RE#36014
ZUBRZYCE, dom nr 110, DZN_RE/36015
Obiekty niezidentyfikowane w terenie
DOBIESZÓW, dom nr 42, DZN_RE/35866 KRÓLOWE, zagroda nr 10, DZN_RE#35957 LISIĉCICE, zagroda nr 61, DZN_RE/35979 ZUBRZYCE, dom nr 157, DZN_RE/36016
Obiekty, które utraciáy wartoĞci zabytkowe
BABORÓW, dom, ul. Wiejska 7, DZN_RE#35813 CZERWONKÓW, zagroda nr 22 (46), DZN_RE#35817
GàUBCZYCE, zbiorowa mogiáa straĪników i celników czeskich na cmentarzu komunalnym, DZN_RE#35875
GROBNIKI, ul. Gliwicka 1, dom DZN_RE#35902 GROBNIKI, ul. KoĞcielna 10, dom DZN_RE#35908 GROBNIKI, ul. Szkolna 10, zagroda DZN_RE#35909 GROBNIKI, ul. Szkolna 38, zespóá domu DZN_RE#35910
ZAŁĄCZNIK 10
OPIS ZASOBU ZABYTKOWEGO NA TERENIE POWIATU GŁUBCZYCKIEGO, WOJ. OPOLSKIE (4)
GROBNIKI, ul. Szkolna 42, zespóá domu, DZN_RE#35913 GROBNIKI, ul. Szkolna 48, zagroda, DZN_RE#35919 GROBNIKI, ul. Szkolna 52-53, zagroda, DZN_RE#35922 GROBNIKI, ul. Szkolna 56, dom DZN_RE#35927 GROBNIKI, ul. Szkolna 56, zagroda DZN_RE#35926 GROBNIKI, ul. Szkolna 57, zagroda DZN_RE#35929 GROBNIKI, ul. Szkolna 63, zagroda DZN_RE#35937 KIETLICE, zagroda nr 54, DZN_RE#35944
KIETLICE, zagroda nr 54, DZN_RE#35944 KIETRZ, ul. Górska 40, dom, DZN_RE#36033 KIETRZ, ul. Górska 40, zagroda, DZN_RE#36032 KOZàÓWKI, dom w zagrodzie nr 8, DZN_RE#36042 KOZàÓWKI, spichrz w zagrodzie nr 8, DZN_RE#36043 KOZàÓWKI, zagroda nr 7, DZN_RE#36037
KOZàÓWKI, zagroda nr 8, DZN_RE#36041 KRÓLOWE, zagroda nr 33, DZN_RE#35960 KRÓLOWE, zagroda nr 44, DZN_RE#35963 KRÓLOWE, zagroda nr 55-57, DZN_RE#35966 KRÓLOWE, zagroda nr 73 DZN_RE#35969 KRZYĩOWICE, dom nr 26, DZN_RE#35972 ROGOĩANY, dom w zagr. 37, DZN_RE#36066 ROGOĩANY, dom, w zagrodzie nr 17, DZN_RE#36062 ROGOĩANY, zagroda nr 37, DZN_RE#36065
Obiekty zagroĪone
ZAŁĄCZNIK 10
OPIS ZASOBU ZABYTKOWEGO NA TERENIE POWIATU GŁUBCZYCKIEGO, WOJ. OPOLSKIE (5)
BOBOLUSZKI, spichrz, DZN_RE#35836 CHOMIĄĩA, dom nr 2, DZN_RE#35861 CZERWONKÓW, dom, DZN_RE#35818
DZIERĩYSàAW, dom Willa w lesie, DZN_RE#36019 GàUBCZYCE, cmentarz Īydowski, DZN_RE#35874 GàUBCZYCE, sáodownia i suszarnia, BRAK NR W BAZIE GROBNIKI, ul. Dolna 1, zespóá domu DZN_RE#35898 GROBNIKI, ul. Szkolna 44#46, zespóá domu DZN_RE#35916 KIETRZ, kaplica cmentarna p.w. ĝw. KrzyĪa, DZN_RE#36023 KIETRZ, ul. Górska 6, dom, DZN_RE#36029
KIETRZ, ul. Górska 32, zagroda, DZN_RE/36031 KOZàÓWKI, ogrodzenie w zagr. nr 8, DZN_RE#36044 KOZàÓWKI, spichrz w zagrodzie nr 7, DZN_RE#36039 KRÓLOWE, dom w zagrodzie nr 44, DZN_RE#35964 LENARCICE, ogrodzenie, DZN_RE#35977
LENARCICE, oranĪeria, DZN_RE#35976 LISIĉCICE, zagroda nr 171, DZN_RE#35987
NOWA CEREKWIA, ruina koĞcioáa cmentarnego p.w. Ğw. Wacáawa, DZN_RE#36054 NOWA CEREKWIA, ruina zamku, DZN_RE#36055
PIELGRZYMÓW, ruina koĞcioáa p.w. Ğw. Józefa, DZN_RE#35998 ROGOĩANY, dom nr 47, DZN_RE#36068
TURKÓW, dom nr 3, DZN_RE#35845
WàODZIENIN, ruina koĞcioáa cmentarnego, DZN_RE#35847 WYSOKA, paáac, DZN_RE#35851
ZAŁĄCZNIK 10
OPIS ZASOBU ZABYTKOWEGO NA TERENIE POWIATU GŁUBCZYCKIEGO, WOJ. OPOLSKIE (6)
Obiekty niezidentyfikowane
Podstawowym problemem utrudniającym / uniemoĪliwiającym lokalizacjĊ obiektów w terenie, są nieprecyzyjne zapisy w decyzji. Dotyczy to szczególnie druków jednostronicowych z lat 60. XX w., które w sposób lakoniczny i maáo obrazowy definiują przedmiot wpisu (są to czĊsto kalki z tekstu opracowanego wczeĞniej – w 1958 r. – tomu Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce dotyczącego pow. gáubczyckiego). W decyzjach tych nie jest okreĞlony zakres ochrony, brak teĪ jakichkolwiek zaáączników graficznych. SytuacjĊ ratują Karty Zielone (zazwyczaj posiadają rzut, zdjĊcie, czasem rys. sytuacyjny), które w archiwum WUOZ w Opolu są przechowywane w teczkach obiektów (operujemy tu starym modelem dokumentacji, gdyĪ jest on opracowany dla znacznie wiĊkszej iloĞci obiektów niĪ Karty Biaáe).
Brak map dodatkowo utrudnia poszukiwania obiektów w przypadku zmian adresowych: nie tylko w sytuacji przesuniĊcia numeracji w wyniku dzielenia parcel, ale równieĪ zastĊpowania numeracji ciągáej nazwami ulic. Istnieją przypadki pozostawiania starej numeracji domów z dodaniem nazwy ulicy, czĊĞciej jednak wraz z nadaniem nazw ulicom pojawia siĊ nowa numeracja. Informacje takie nie zawsze docieraáy do UrzĊdu Konserwatorskiego, wiĊc dane te nie zawsze aktualizowano w archiwaliach.
Podczas wyjazdów terenowych bardzo pomocne przy poszukiwaniach (szczególnie folwarków, nie istniejących koĞcioáów i zaáoĪeĔ paáacowo – parkowych) są niemieckie mapy sztabowe z lat 30. XX w. w skali 1:25000 (Messtischblatty dostĊpne na www.amzp.pl).
Podobnie jest z dokumentacją fotograficzną – nie wszystkie obiekty posiadają KZ, a problem z identyfikacją obiektu zwiĊksza siĊ w przypadku przebudowaĔ.
Z praktyki terenowej moĪna wyróĪniü typowe problemy:
a) pod wymienionym w decyzji adresem zlokalizowany jest obiekt, którego opis w decyzji nie pokrywa siĊ ze stanem faktycznym, nawet jeĞli uwzglĊdnimy ewentualne przebudowy, przy czym nie dysponujemy archiwalnymi zdjĊciami (por.: zagroda Królowe 10 w wykazie obiektów niezlokalizowanych w terenie).
b) w terenie znajduje siĊ inny obiekt, niĪ ten którego dotyczy decyzja – Ğwiadczy o tym opis i posiadana dokumentacja fotograficzna; jednoczeĞnie we wsi nie znajdujemy szukanego obiektu (por: dom Dobieszów 42 w wykazie obiektów niezlokalizowanych w terenie). c) niemoĪnoĞü ustalenia obecnego adresu po zmianach adresowych we wsi, przy jednoczesnym braku archiwalnej ikonografii – nie wiemy gdzie obiekt staá i nie wiemy jak wyglądaá, a jego opis w decyzji odpowiada wielu innym typowym budynkom we wsi (por.: zagroda Zubrzyce 157 w wykazie obiektów niezlokalizowanych w terenie).
d) w maáej wsi (którą moĪna szybko przejĞü), nie znajdujemy obiektu, którego posiadamy fotografiĊ ale nie znamy adresu. Zapytani mieszkaĔcy nie potrafią wskazaü gdzie taki obiekt siĊ znajdowaá (por.: dwór w Pomorzowiczkach w wykazie obiektów niezlokalizowanych w terenie).
Obiekty o utraconych wartoĞciach zabytkowych
W przypadku pow. gáubczyckiego charakterystycznym typem obiektu wpisanego do rejestru zabytków są zagrody wielobudynkowe o zwartej zabudowie wokóá podwórza z bramą wjazdową i wejĞciem (tzw. zagroda frankoĔska o czworobocznym ukáadzie budynków), które tu (w decyzjach, a nastĊpnie w bazie danych PRiEZ) ujĊte są jako zespoáy. Uwaga: zagrody wpisywane do rejestru (czasem wpisywane jako dom (zespóá domu), czasem jako zagroda) skáadaáy siĊ z wielu budynków, natomiast w treĞci decyzji wymienione są tylko te obiekty, które widoczne byáy z drogi (dom, brama, spichrz) – to co wewnątrz zagrody (obora, stajnia, chlew, stodoáa), schowane za charakterystyczną dla tego typu obiektów bramą, i tworzące integralną caáoĞü, nie byáo wpisywane do rejestru zabytków. Skutkiem tego dziĞ w bazie PRiEZ figurują takie a nie inne rekordy (por. szczegóáowe rysunki zagród w formularzach).
ZAŁĄCZNIK 10
OPIS ZASOBU ZABYTKOWEGO NA TERENIE POWIATU GŁUBCZYCKIEGO, WOJ. OPOLSKIE (7)
Ewentualne uzupeãnienie dotychczas istniejĈcych wpisów mija siĊ z celem, gdyĪ zdecydowana wiĊkszoĞü tych obiektów juĪ nie istnieje.
Reasumując, z kompleksów zagród przetrwaáy gáównie domy, czĊsto przebudowane z utratą cech stylowych: zamiana oryginalnej stolarki okiennej na okna jednoramowe z pcv bez podziaáów; przekucie wiĊkszych otworów okiennych i co za tym idzie zmiana iloĞci osi, np. czterech na dwie; wprowadzanie izolacji termicznej domów niosące za sobą zanik detalu; zmiana pokrycia dachu (tradycyjny w tym rejonie áupek zostaje zastąpiony najczĊĞciej blachą); wejĞcia do domów bywają poprzedzane wiatroáapami; wprowadzana jest teĪ dowolnie kolorystyka.
Bramy wjazdowe, najczĊĞciej okreĞlane jako ogrodzenie z bramą i furtą, zamykające niegdyĞ wewnĊtrzny dziedziniec gospodarczy od strony drogi, w wielu przypadkach nie zachowaáy siĊ. Likwidowano je, gdyĪ stanowiáy przeszkodĊ ograniczającą ruch (np. wiĊkszych maszyn rolniczych). Sąsiadujące z bramami spichrze, przebudowywano lub rozbierano, powiĊkszając w ten sposób plac przed domem, lub zyskując miejsce pod np. garaĪ.
Doprowadziáo to do sytuacji, gdy z wykruszającej siĊ systematycznie historycznej wieloelementowej kompozycji zagrody, pozostaje tylko dom mieszkalny. Jest on zazwyczaj oskubany z historycznej estetyki i tylko bryáą (jednokondygnacyjny z uĪytkowym poddaszem, na rzucie prostokąta, z dwuspadowym dachem z naczóákiem) akcentuje swą proweniencjĊ, a caáy kontekst ulegá juĪ zatarciu.
Utrata wartoĞci nastąpiáa wskutek zuĪycia technicznego, braku bieĪącej konserwacji, bądĨ poprzez modernizacjĊ wg wáasnych upodobaĔ. JednoczeĞnie likwidowano zbĊdne w codziennym Īyciu elementy gospodarstwa. NajwiĊcej walorów historycznych, artystycznych i naukowych zachowaáy zagrody, które niezamieszkane przetrwaáy nie poddawane modernizacjom. Takie przypadki naleĪą jednak do rzadkoĞci, gdyĪ czĊĞü obiektów niezamieszkanych i nieuĪytkowanych znajduje siĊ zazwyczaj w záej kondycji.
Uwidacznia to szerszy problem spoáeczny i uzmysáawia niewydolnoĞü prawnej ochrony zabytków na terenach, gdzie historyczna ciągáoĞü pokoleniowa zostaáa przerwana i nastąpiáa caákowita wymiana ludnoĞci. Nowi mieszkaĔcy, z innym bagaĪem doĞwiadczeĔ, wychowani w innej kulturze materialnej, nie odnajdywali siĊ w takich realiach. Trudno w takim wypadku o zrozumienie, szacunek i opiekĊ dla nie swojego dziedzictwa. Trosce nie sprzyjaá teĪ klimat powojennego ubóstwa i niepewnoĞci.
Obiekty szczególnie zagroĪone
ZagroĪenia wynikają zazwyczaj z braku bieĪącej konserwacji, wpáywającej zarówno na strukturĊ budowlaną obiektów, jak i na ich detal architektoniczny. NajczĊstsze zagroĪenia są typowe: dziurawe dachy, brak sprawnego odprowadzania wody deszczowej, odpadające tynki, niekontrolowany rozrost zieleni. Dotyczy to gáównie obiektów dáugotrwale nieuĪytkowanych i opuszczonych, gdzie dodatkowo zachodzi problem dewastacji.
Osobnym problem są zaniedbane przypaáacowe zaáoĪenia parkowe (wpisane jako:
park, park dworski, bądĨ park paáacowy – w pow. glubczyckim jest 10 takich wpisów).
Temat wymaga rozeznania przez osoby kompetentne w tym temacie. Tu jedynie sygnalizujemy problem.
ZAŁĄCZNIK 11
KLASYFIKACJA OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH STOSOWANA W DEiRZ
Klasyfikacja obiektów zabytkowych stosowana w DEiRZ
URBANISTYKA - zaáoĪenia przestrzenne - ukáady urbanistyczne, ruralistyczne, dzielnice i osiedla, place i ulice (jako wnĊtrza urbanistyczne), strefy ochrony konserwatorskiej krajobrazu, kanaáy, linie kolejowe, zaáoĪenia rekreacyjne i sportowe, miejsca pamiĊci narodowej
SAKRALNE - obiekty sakralne - koĞcioáy róĪnych wyznaĔ, klasztory, dzwonnice, kaplice, kaplice cmentarne, kostnice, kapliczki przydroĪne, figury
OBRONNE - obiekty budownictwa obronnego - mury obronne, bramy miejskie, forty, arsenaáy PUBLICZNE - budowle uĪytecznoĞci publicznej - siedziby wáadz, szkoáy i internaty, banki, poczty, hotele i pensjonaty, teatry i kina, koszary i wiĊzienia, dworce kolejowe, szpitale i zakáady opiekuĔcze, budynki administracyjne zakáadów przemysáowych
PAàACE - paáace wiejskie (oĞrodki dóbr), paáace miejskie (w zespoáach rezydencjonalnych) DWORY - dwory wiejskie (oĞrodki dóbr), dwory podmiejskie (w zespoáach rezydencjonalnych), dwory obronne (wieĪe mieszkalne)
ZIELEē - parki paáacowe i dworskie, ogrody dworskie, ogrody willowe (jako elementy komponowanych zaáoĪeĔ), parki miejskie, aleje
FOLWARCZNE - zabudowa folwarczna - oficyny mieszkalne i gospodarcze (w zespoáach), budynki inwentarskie (w zespoáach), budynki produkcyjne (w zespoáach), budynki mieszkalno- uĪytkowe pracowników folwarcznych (domki ogrodnika, leĞniczego, doktora itp.), pojedyncze obiekty pozostaáe po zespoáach folwarcznych, spichlerze, magazyny
GOSPODARCZE - budynki gospodarcze - wszelkie pojedyncze obiekty gospodarskie w zagrodach wiejskich, spichlerze, magazyny jako obiekty samoistne, poza zespoáami folwarcznymi, budynki pomocnicze w obiektach uĪytecznoĞci publicznej i domach mieszkalnych
MIESZKALNE - domy mieszkalne - domy, kamienice, chaáupy wiejskie, paáace i dwory miejskie, plebanie, wikariaty i organistówki, domy w osiedlach (wyszczególnione w decyzjach przestrzennych), domy w osiedlach robotniczych (wpisane w zespoáach zakáadów przestrzennych)
PRZEMYSàOWE - budownictwo przemysáowe - hale produkcyjne w zespoáach fabrycznych, warsztaty, obiekty towarzyszące, parowozownie, kotáownie, wieĪe szybowe w kopalniach, pojedyncze budynki produkcyjne, poza zespoáami folwarcznymi (kuĨnie, olejarnie itp.), máyny, wiatraki, urządzenia hydrotechniczne, wodociągowe wieĪe ciĞnieĔ, mosty i wiadukty, elektrownie, gazownie i wodociągi
CMENTARZE - cmentarze komunalne, wojenne, wyznaniowe, kwatery cmentarne, pojedyncze