V I.la Pola z zastosow aniem prom ieniow ania elektronowego; wiązki przednie AP oraz tylne PA
V.3 Metoda II - Zastosowanie pól bocznych oraz w iązek elektronow ych
W stosowanej II technice naprom ieniania całego ciała (TBI), podobnie jak w I technice, całkowita sum aryczna dawka podana pacjentowi na punkt centrow ania wiązki (PC) była rów na 12 Gy. Ze względu na konieczność dostarczenia do obszaru tkanek śródpiersia minim alnej dawki równej 10 Gy, zaistniała konieczność dostarczenia na objętość tkanki płucnej w artości dawki równej 10 Gy.
N aprom ienianie pacjenta w II technice składało się z sześciu frakcji. Do naprom ieniania stosowano prom ieniow anie X o energii maksym alnej 15MV z m ocą dawki aparatu terapeutycznego rów ną 70 [JM /min.]. Każdą frakcję stanow iły naprzeciw ległe pola boczne - lewe i prawe. Dwie dodatkow e frakcje to boczne w iązki prom ieniow ania elektronowego, w' których naprom ieniony zostaje obszar ściany klatki piersiowej osłonięty z boku przed prom ieniow aniem fotonowym. Energię elektronów dopasow uje się w systemie planowania leczenia (SPL) indyw idualnie dla każdego pacjenta i zależy ona od grubości ściany klatki piersiowej pacjenta. Obszary te naprom ienia się bezpośrednio po naprom ienianiu w iązkam i prom ieniow ania X |5Mv, z odległości SSD = 100-110 cm, a wartość dawki określa się przy użyciu system u planow ania leczenia dla głębokości dawki maksymalnej d max, odpowiedniej dla energii zastosow anych elektronów7. Param etry wiązek oraz plan naprom ieniania zaw ierają odpow iednio tabela V.4 oraz tabela V.5.
Tabela V .4. Parametry w iązek stosow an ych w II m eto d zie TBI.
Tabela V .5. Schem at naprom ieniania pacjenta w II tech n ice TBI um ożliwić zespołow i m edycznem u obserw ację pacjenta w trakcie terapii.
Przygotowanie pacjenta do naprom ieniow ania całego ciała w m etodzie II nie różni się od sposobu realizacji przygotow ania w m etodzie I. Przeprow adza się kolejno:
• Symulację w stępną pacjenta,
• Tom ografię kom puterow ą (TK) - obrazy przesyłane są do system u planowania leczenia,
• Przygotowanie planu naprom ieniania.
Szczegółowy' opis w ym ienionych etapów przygotow ujących pacjenta do naprom ieniania zawiera rozdział IV. 1.
V.3.1 Przygotowanie danych w system ie planowania leczenia (SPL) do naprom ieniania bocznych w iązek elektronow ych
Przesłane do systemu planow ania leczenia obrazy tom ograficzne służą do zebrania danych topograficznych pacjenta: lokalizacji punktów pom iarow ych wr pacjencie, pom iaru grubości w arstw y bolusa dla każdego z punktów'. O brazy te pozw alają także na w yznaczenie kształtu osłony indywidualnej na tkankę płucną dla pól bocznych. D odatkow o w SPL wykonuje się plany naprom ieniania ściany klatki piersiowej z boku wiązkami elektronow ym i.
Kształt pola prom ieniow ania je st aperturą osłony bocznej dla w iązek prom ieniow ania X i5MV.
W ygląd wykonanej ze stopu W o o d 'a apertury dla bocznego pola elektronow ego stosowanego w m etodzie II przedstaw ia rysunek (V.10).
R ysunek V .10. Fotografia zam on tow an ej w uch w ycie ap lik atora ap ertu ry w iązk i elek tronow ej (gru bość apertury ma 2 cm ) dla pola b oczn ego stosow anego w II m etodzie n aprom ieniania TBI.
Plany rozkładów dawki dla naprom ieniania ściany klatki piersiowej wiązkami elektronow ym i i w yznaczenie LJM w ykonuje się w system ie planowania leczenia. Energię elektronów dobiera się tak. by izodoza 90% dawki planowanej obejm ow ała obszar, do którego należy dostarczyć brakująca daw kę. D obór energii elektronów je st zatem zależny od bocznej grubości ściany klatki piersiowej pacjenta. Zdarza się że stosuje się połączenie dwóch różnych energii elektronów , by naprom ienić żądaną dawką interesujący nas obszar. W taki sposób uzyskuje się 2 boczne pola elektronow e dla każdego z płuc. Tak wykonane osłony na pola elektronow e m ocow ane są do aplikatorów elektronow ych będących na wyposażeniu aparatu terapeutycznego (rysunek V.10). W trakcie naprom ieniania ściany klatki piersiowej pacjent ułożony je st na stole terapeutycznym aparatu w pozycji na plecach i, podobnie jak dla pól fotonow ych, z rękam i założonym i za głową. Pozycja ustaw ienia ram ienia akceleratora dla pola lewego w ynosi 90° a dla pola prawego 270°.
V.3.2 Obliczenia czasów naprom ieniania w m etodzie II
Przy w yznaczaniu czasu naprom ieniania bocznym i wiązkami prom ieniow ania X |5Mv, postępujem y zgodnie ze schematem i w edług w zorów jak w opisywanej w rozdziale (Y.1.2) technice I.
Do obliczeń czasu naprom ieniania dla frakcji bocznych oraz dawek w wyznaczonych punktach należy skorzystać z:
wyznaczonego dośw iadczalnie dla prom ieniow ania X |5mv spadku procentowych dawek wraz z głębokością (P D D ) (rozdział II.4.3 ),
profilu w iązki w yznaczonego w fantomie w odnym (rozdział łl.4.2),
pom iaru w ydajności przyspieszacza wykonanej w w arunkach naprom ieniania (rozdział II.4.4).
W procesie planow ania należy stosować odpow iednio param etrów w iązek tego akceleratora, na którym odbyw a się naprom ienianie (m etoda II - akcelerator ELEKTA).
V.3.3 Realizacja naprom ieniania m etodą II
Realizacja naprom ieniania pól bocznych w m etodzie II odbyw a się w edług identycznego schem atu zawartego w tabeli V.5. Jeśli w tej frakcji bocznej należy zastosow ać osłonę na płuca, w ów czas przed dostarczeniem pełnej dawki frakcyjnej w ykonuje się zdjęcie portalowe (podając około 1-2 JM) w celu spraw dzenia popraw ności ułożenia osłony bocznej.
Po zw eryfikow aniu jej ułożenia, pacjentowi zostaje dostarczona zaplanow ana dawka frakcyjna. Portalowe zdjęcia w eryfikacyjne, w ykonane przy użyciu w iązki generowanej przez akcelerator, przedstaw ia rysunek V .l 1
R ysunek V . l l . F otografie p rzed staw iające sposób k orekcji (w p rzyp ad ku stw ierdzen ia takiej k onieczności) ułożenia osłon y bocznej p oprzez w ykon ane b oczne zd jęcie p ortalow e.
Przed rozpoczęciem naprom ieniania pacjenta techniką TBI w ykonuje się spraw dzenie poprawności w ykonania i ułożenia osłony dla bocznych pól fotonow ych. K ształt i wielkość osłony bocznej są w eryfikow ane i zatw ierdza się je poprzez uzyskanie rentgenow skiego zdjęcia portalowego. Po stronie lewej na rysunku V. 11 w idoczny je st kształt osłony po korekcie jej ułożenia w zględem pozycji pacjenta. Po stronie prawej rysunku V. 11 w idoczne jest w ykonane zdjęcie w eryfikacyjne przed popraw ą położenia osłony względem tkanki płucnej. Na zdjęciu tym nieosłonięty fragm ent płuc nad przeponą pacjenta oznaczony został strzałką.