Zaplecze teoretyczne oraz sam problem badawczy zdeterminowały selekcję meto-dologicznych rozwiązań. Poniżej określono cele szczegółowe i opisano procedurę badawczą im podporządkowaną, w której uwzględniono układ i brzmienie pytań, sposób przedstawienia materiałów respondentom, dobór uczestników, miejsca 7 O wizerunku „nieświadomym”, komunikowanym niecelowo, zob. np. Skawińska 2007; Borkowski 2011. 8 Opis narzędzi metodologicznych i przebiegu badania w kontekście innych niż tu referowane
badania oraz wykorzystanych tekstów, uzasadniono wybór poszczególnych felie-tonistów, by na końcu określić trafność wewnętrzną przeprowadzonego ekspery-mentu, zastosowane rozwiązania analityczne i w końcu ustalenia terminologiczne w zakresie definicji o charakterze operacyjnym.
1.3.1. Szczegółowe cele badania
Temat niniejszego opracowania, czyli określenie wizerunku możliwego do ko-munikowania werbalnie, przy jednoczesnej próbie scharakteryzowania wpły-wów zdjęcia i wiedzy pozatekstowej na image felietonisty, konstruowany przez czytelnika na podstawie lektury tekstu, to część zadań stawianych przed więk-szym projektem, w jakim istotne też było określenie wykładników komunikacyj-nych poszczególkomunikacyj-nych cech wizerunkowych i ocena zastosowanej metody. Poni-żej przedstawione zostaną wszystkie szczegółowe cele całego badania z uwagi na fakt, że realizowano je praktycznie jednocześnie i trudno je izolować (odpowiedzi na stawiane pytania uzyskiwano w tych samych grupach badawczych w trak-cie tego samego badania), a także w celu przedstawienia pełniejszego obrazu. To jednak, co nie stanowi problematyki niniejszego opracowania, traktowane będzie skrótowo lub wręcz zdawkowo i w odpowiednich miejscach Czytelnik znajdzie stosowne odwołania do opracowania szczerzej traktującego poszcze-gólne zagadnienia – Wizerunek felietonisty i sposoby jego werbalnego
komuni-kowania (Barańska-Szmitko 2018).
Szczegółowe cele prowadzonych w paradygmacie empirycznym badań zdefiniowano jako odpowiedzi na sformułowane niżej pytania, którym jed-nocześnie towarzyszą hipotezy badawcze, powstałe głównie na podstawie do-tychczasowych badań i obserwacji. Wszystkie te pytania można podzielić na cztery grupy: I. Opis wizerunków; II. Wzajemne wpływy (analiza i interpre-tacja danych zawarta w niniejszym opracowaniu dotyczyć będzie właśnie tych dwóch grup); III. Metoda; IV. Wykładniki komunikacyjne.
I. Opis wizerunków
Pytanie nr 1: Jaki wizerunek autora tekstu może być przez niego komuni-kowany, gdy pisze na temat inny niż własna osoba i w sytuacji, gdy taki autor słów pozostaje anonimowy dla odbiorcy wypowiedzi?
Pytanie nr 2: Jaki wizerunek autora tekstu może być przez niego komuni-kowany, gdy mówi na temat inny niż własna osoba i w sytuacji, gdy tożsamość takiego autora słów jest znana odbiorcy wypowiedzi?
Hipoteza do pyt. 1 i 2: Wizerunek werbalny anonimowego i jawnego twór-cy może komunikować cechy charakteru (np. „zabawny”, „inteligentny”, „in-dywidualista”, „szczery”, „empatyczny”), postawę (np. „racjonalista”, „otwarty”, „obserwator”, „doradzający”) i poglądy/wartości (np. „patriota”), wiedzę (np. fi-lozof) (Barańska 2011, 2012).
Pytanie nr 3: Jaki wizerunek osoby jest możliwy do komunikowania przez fotografię z jej podobizną?
Hipoteza: Wygląd i cechy charakteru będą elementami najbardziej pod-kreślanymi w image’u wizualnym. Zauważony powinien też być wiek.
Pytanie nr 4: Jaki wizerunek osoby jest możliwy do komunikowania przez całość działań komunikacyjnych (jakie cechy przypisuje się danej osobie, gdy przywoła się jej tożsamość – imię i nazwisko)?
Hipoteza: Ze względu na wielość możliwych źródeł wypowiedzi i podstaw konstrukcji wizerunku image publiczny powinien wykazywać się największą ab-sorbcją cech i kategorii z innych typów wizerunków (werbalnego i wizualnego). II. Wzajemne wpływy
Pytanie nr 5: Czy/jaki wpływ na kreowany przez interpretatora wizeru-nek autora wypowiedzi werbalnej ma informacja o tożsamości mówiącego oraz jego zdjęcie, które towarzyszy wypowiedzi werbalnej? = jaka jest różnica między wizerunkiem anonimowego autora tekstu a wizerunkiem autora tek-stu o znanej tożsamości i wyglądzie?
Hipoteza: Wizerunki będą podobne, przy czym image anonimowego fe-lietonisty będzie bardziej rozproszony (mając więcej cech) (Barańska 2011).
Pytanie nr 6: Czy/jaki jest wpływ wizerunku komunikowanego w systemie wizualnym na wizerunek komunikowany werbalnie? = jaka jest różnica mię-dzy wizerunkami komunikowanymi za pomocą warstwy wizualnej i werbalnej? Hipoteza: Wizerunek wizualny będzie aktualizował wizerunek publiczny i ten ostatni wpłynie na image werbalny.
Pytanie nr 7: Na ile wizerunek autora wypowiedzi determinowany jest przez samą jego wypowiedź, a na ile przez wygląd (towarzyszący tekstowi ob-raz z podobizną autora) i przypisywany mu przez odbiorcę wizerunek, po-wstały jeszcze przed przeczytaniem tekstu? Innymi słowy: który z wpływają-cych na konstrukcję wizerunku systemów znakowych jest dominujący?
Hipoteza: Fotografia aktualizuje wizerunek publiczny, dlatego jej wpływ jest niewielki. W konstrukcji wizerunku werbalnego dominuje wizerunek pu-bliczny, który wpływa na to, co tworzy czytelnik danej wypowiedzi werbalnej i jakie cechy przypisuje osobie z fotografii.
Pytanie nr 8: Czy/jaki jest wpływ tematu wypowiedzi na wizerunek jej autora?
Hipoteza: Wizerunek kreowany przez odbiorców zależy od poruszanej przez wypowiadających się tematyki (Barańska-Szmitko 2011, 2012). Na ja-kich zasadach – pozostaje pytaniem otwartym.
Pytanie nr 9: Czy/jaki jest wpływ postawy ideowej/światopoglądu na wi-zerunek jego przedstawiciela?
Hipoteza: Reprezentowany światopogląd ma wpływ na wizerunek. Tema-tyka społeczno-polityczna służyć będzie bardziej komunikowaniu cech wyra-żających poglądy ideowe.
Ponadto, poza interesującymi nas zagadnieniami, starano się określić wy-kładniki komunikacyjne cech wizerunkowych (pytanie nr 10: Jakie są językowe wykładniki cech przypisywanych autorom słów, czyli – jakie mechanizmy ko-munikacji na poziomie werbalnym odpowiadają za przypisanie określonej cechy wizerunku?) oraz ocenić stosowaną metodę („Jakie są możliwości i ogranicze-nia badai ogranicze-nia wizerunku za pomocą triangulacji metod, polegającej na połączniu eksperymentu z analizą dyskursu?”) (więcej w: Wizerunek felietonisty…).
1.3.2. Dobór metodologii do celów badania
By osiągnąć wymienione cele z perspektywy racjonalnego konstruktywizmu jako teorii wiodącej, wykorzystano narzędzia paradygmatu empirycznego w ramach interdyscyplinarnego podejścia, posłużono się więc triangulacją metodologiczną. Cechy wizerunku w każdym wariancie badania pozwoliły wyłonić metody badań społecznych, stosowane przez konstruktywistycz-ną naukę o komunikacji (eksperyment z wykorzystaniem ankiet – patrz: niżej). Metodę wyłonienia wykładników językowych podanych przez re-spondentów cech wizerunku narzucił sam językowy charakter materiału badawczego – wypisane fragmenty tekstów poddano konstruktywistycznej analizie dyskursu – zob. Wizerunek felietonisty…). Zawarty poniżej opis ba-dania skupia się głównie na części poświęconej poszczególnym wizerun-kom i wpływom na nie (patrz niżej o formule eksperymentu), a nawiązuje do drugiego etapu badania tylko tam, gdzie to konieczne (relacja cele ba-dawcze – wariant badania).
Posłużono się formułą eksperymentu, czyli metodą testującą hipotezy, ustalającą i wyjaśniającą związki przyczynowe (zob. np. Fleischer 2008a: 107; Babbie 2004: 246; Creswell 2013: 38; Lipski 2012: 96; Wójcik 2007: 135), po-nieważ celem interesującej nas tu części badania dotyczącej wizerunku (a nie wykładników językowych poszczególnych cech) było ustalenie wpływu
danego zjawiska komunikacyjnego (zdjęcie i znajomość nazwiska) na kształt wizerunku komunikowanego werbalnie.
Klasyczny schemat eksperymentalny zakłada utworzenie dwóch grup: eksperymentalnej i kontrolnej, z czego w obu przeprowadza się pomiar po-czątkowy (pretest) i pomiar końcowy (posttest), ale tylko grupa eksperymen-talna poddawana jest działaniu bodźca. By znieść jednak wpływ pretestu na wyniki, proponuje się także np. wyłącznie pomiar końcowy po zastosowaniu bodźca w grupie eksperymentalnej i pomiar początkowy w grupie kontrolnej (Wójcik 2007: 143; Babbie 2004: 258–259).
Ten ostatni schemat został zastosowany w opisywanym tu badaniu (zob. rysunek 1).
Wariant 1 badania (sam anonimowy tekst) – z jednej strony – stwa-rzał możliwość określenia, jaki wizerunek jest możliwy do komunikowania na poziomie werbalnym, z drugiej strony – jego realizacja stanowiła pretest w grupie kontrolnej. By sprawdzić, na ile odtworzony w grupie kontrolnej wi-zerunek jest wynikiem działania samego sytemu języka naturalnego, a na ile innych czynników, przedstawione respondentom w grupie eksperymentalnej (wariant 2) teksty miały postać kserokopii strony z tygodnika, zawierały więc informację o tożsamości autora oraz jego fotografię.
Rysunek 1. Schemat eksperymentalny: pomiar końcowy w grupie eksperymentalnej i początkowy w grupie kontrolnej dla badania:
„Kreowanie wizerunku autora felietonu przez odbiorcę tekstu”
Poza tą główną częścią badania w wariancie 3 (samo zdjęcie) i warian-cie 4 (skojarzenia z nazwiskiem) weryfikowano możliwości komunikowania wizerunku odpowiednio przez fotografię oraz przez całokształt działań komu-nikacyjnych, przywoływany za pomocą nazwiska felietonisty. Innymi słowy, wprowadzono w tych przypadkach tylko jeden pomiar. Teoretycznie można było stworzyć kolejne grupy eksperymentalne z bodźcami w postaci zdjęcia i osobno nazwiska autora z pomiarem końcowym w ten sposób, że w jednej z takich grup uczestnicy czytaliby teksty opatrzone zdjęciem felietonisty (bez informacji o nazwisku), a w drugiej teksty z informacją o nazwisku (bez zdję-cia). Nie miało to jednak uzasadnienia ani merytorycznego, ani w zakresie możliwości fizycznego wykonania. Zarówno samo nazwisko przywołuje wy-gląd osoby, jak i wywy-gląd osoby łączy się z jej tożsamością, w związku z czym niemożliwe jest izolowanie tych dwóch zmiennych, wyniki więc w dużej mie-rze nakładałyby się, jeśli nie byłyby niemal identyczne. Ponadto, przy koniecz-ności zachowania homogeniczkoniecz-ności grup i zapewnienia losowego do nich do-boru (patrz niżej), przy potrzebie dużej liczebności każdej z grup (252 osoby na grupę) i mając na uwadze, że eksperyment powinien odbywać się w tym samym czasie (a przynajmniej jedna z jego tur czasowych), to przeprowadze-nie eksperymentu z udziałem czterech grup, każda w liczbie 252 osób (więc razem 1008), było fizycznie niewykonalne.
Dlatego też zrezygnowano z potraktowania nazwiska felietonisty i jego wyglądu jako dwóch izolowanych zmiennych i weryfikowania wizerunku na podstawie wypowiedzi werbalnej osobno dla każdej z nich, ale za zasadne uznano sprawdzenie, jaki image jest możliwy do komunikowania na podstawie fotografii osoby (wariant 3) oraz, osobno, na podstawie jej nazwiska (wariant 4) (nie na podstawie tekstu z fotografią i tekstu z nazwiskiem). Po pierwsze, uzu-pełniało to główny cel badawczy (czyli ustalenie, jaki wizerunek na podstawie tekstu jest możliwy do komunikowania) o aspekt wizualny i ogólnokomuni-kacyjny9. Po drugie, porównanie rezultatów z tych dwóch wariantów znacząco uzupełniało wyniki z wariantów 1 (sam tekst) i 2 (tekst + zdjęcie + nazwisko), tj. umożliwiało lepsze ustalenie zależności wizerunku „tekstowego” od innych. Ponadto, możliwe było zadanie pytań dotyczących image’u na podstawie fo-tografii i nazwiska w trakcie realizacji głównych zadań (wariant 1 i 2), bez konieczności tworzenia kolejnych grup i bez szkody dla rzetelności wyników (zadbano o odpowiedni układ poleceń w poszczególnych wariantach – patrz: rozdziały:1.3.2.1, 1.3.2.2 oraz 1.3.2.7), powstały więc dwie grupy, liczące łącz-nie 504 osoby, których zgromadzełącz-nie na potrzeby badania okazało się możliwe. 9 W tym ostatnim przypadku założono, że image wywołany przez nazwisko będzie wizerunkiem,
którego podstawę tworzą wypowiedzi – z udziałem bądź na temat danej osoby – wszystkich syste-mów znakowych dostępnych respondentowi, stąd syste-mówienie o aspekcie ogólnokomunikacyjnym.
Jak już wspomniano, całość badania prowadzono w czterech jego wariantach: Wariant 1. Sam tekst. Respondenci otrzymywali sam tekst do przeczy-tania bez informacji o tożsamości autora oraz bez jego fotografii. Po prze- czytaniu tekstu przypisywali autorowi wypowiedzi cechy (a następnie wskazy-wali słowa/zdania/fragmenty, które stały się podstawą przypisania wskazanych cech, o czym – jak wyżej wspomniano – traktuje komplementarna publikacja
Wizerunek felietonisty i sposoby jego werbalnego komunikowania).
Wariant 2. Tekst + zdjęcie + nazwisko. Respondenci otrzymywali tekst do przeczytania z informacją o tożsamości autora oraz jego fotografią towa-rzyszącą tekstowi i tak samo jak w wariancie 1, po przeczytaniu, przypisywali autorowi wypowiedzi cechy (a następnie wskazywali słowa/zdania/fragmenty, które stały się podstawą przypisania wskazanych cech).
Wariant 3. Samo zdjęcie. Respondenci przypisywali cechy osobie wi-docznej na zdjęciu.
Wariant 4. Nazwisko. Respondenci przypisywali cechy osoby o poda-nym imieniu i nazwisku.
Poniższe zestawienie (tabela 2) ilustruje realizację każdego z pytań ba-dawczych przez poszczególne warianty i części badania. Na szaro zaznaczono te części, których dotyczy niniejsze opracowanie.
Tabela 2. Realizacja pytań badawczych w poszczególnych wariantach lub częściach badania
Wariant/część
badania (numery pytań – zob. rozdz. 1.3.1. Szczegółowe cele badania)Pytania badawcze
Wariant 1.
Respondenci otrzy-mują sam tekst BEZ nazwiska autora
Pyt. 1. Jaki wizerunek
anonimo-wego autora jest możliwy do ko-munikowania za pomocą samej wypowiedzi werbalnej?
Zestawienie tych dwóch wariantów i różnice między nimi pozwolą sformu-łować odp. na pyt. 5. (Jaka jest różnica między wizerunkiem powstającym wy-łącznie na podstawie tekstu a wizerun-kiem powstałym przy udziale zdjęcia i sprecyzowanej tożsamości autora?).
Wariant 2.
Tekst + zdjęcie + nazwisko autora
Pyt. 2. Jaki wizerunek autora
o podanym imieniu i nazwisku jest możliwy do komunikowania werbalnie?
Wariant 3.
Samo zdjęcie Pyt. 3. Jaki wizerunek jest
możli-wy do komunikowania za pomo-cą samego zdjęcia osoby?
Zestawienie z wariantem 1 i 2 może po-zwolić wyizolować oraz sprawdzić, czy i jaki wpływ ma warstwa wizualna na tekstową w zakresie komunikowania wizerunku (pyt. 6). Wariant 4. Pytanie o skojarzenia z samym nazwiskiem
Pyt. 4. Jaki wizerunek ma dana
osoba na podstawie całokształtu (dostępnych dla respondenta) działań komunikacyjnych?
Zestawienie z pozostałymi wariantami może pozwolić odpowiedzieć na pyt. 8. (Czy i który system znakowy dominuje w procesie konstruowania wizerunku na podstawie kilku takich systemów?).
Tabela 2 (cd.)
Wariant/część
badania (numery pytań – zob. rozdz. 1.3.1. Szczegółowe cele badania)Pytania badawcze
Wypisanie z tekstu słów/zdań/ fragmentów będących pod-stawą wyłonienia danej cechy autora tekstu
(w wariantach 1 i 2)
Pyt. 7. Jakie wykładniki językowe odpowiadają za komunikowanie
okre-ślonej cechy wizerunku?
Całość badania Pyt. 9. Czy i jak połączenie eksperymentu z analizą dyskursu sprawdza się
w celu określenia wizerunku i jego językowych wykładników?
Porównanie wyników dotyczących poszczególnych autorów
Pyt. 10. Czy/jaki jest wpływ tematu wypowiedzi na wizerunek jej autora? Pyt. 11. Czy/jaki jest wpływ postawy ideowej/światopoglądu na wizerunek
jego przedstawiciela?
Źródło: opracowanie własne
1.3.2.1. Układ poleceń w grupach i brzmienie pytań
Dwa czynniki wpłynęły na liczbę grup w badaniu i układ poleceń. Po pierw-sze, należało zadbać o porównywalność rezultatów między wynikami dla poszczególnych osób publicznych i dla każdego z wariantów. Po drugie, do choćby wstępnej generalizacji wniosków potrzebna była relatywnie duża pró-ba pró-badawcza.
Osiągniecie relatywnie dużej liczby uczestników i tym samym ankiet spo-tkało się z dwiema głównymi przeszkodami. Pierwszą było ograniczenie doty-czące kierunku studiów respondentów (głównie dziennikarstwo i dodatkowo polonistyka) i ich rocznika (tylko I i II rok – patrz: rozdz. 1.3.2.4. Uczestnicy
ba-dania). Drugie utrudnienie to podejście wykładowców, bowiem niektórzy nie
pozwalali na pojawienie się na zajęciach ze względu na niezgodność tematycz-ną ankiet z prowadzonym przez nich przedmiotem. Przeprowadzenie badania na zajęciach wprowadzono jako warunek obligatoryjny, ponieważ zapewniało to kontrolę nad osobami biorącymi udział w badaniu, tj. proponowano reali-zację zadań tylko tym, którzy mogli wziąć w badaniu udział. Te ograniczenia spowodowały, że powstały nie cztery (co byłoby idealnym rozwiązaniem), ale dwie grupy badanych, w których przeprowadzono cztery warianty badania, dbając o odpowiedni układ poleceń, wykluczający bądź minimalizujący wpływ jednych odpowiedzi na drugie. Warunek porównywalności wyników mógł być
osiągnięty poprzez bezwzględne zachowanie proporcji w obrębie wariantów, analogiczne brzmienie pytań i sugestię podania określonej liczby cech felieto-nisty. Łącznie udało się zebrać 1260 ankiet dla 4 wariantów badania, przepro-wadzonych wśród 504 respondentów.
Układ wariantów w każdej z grup oraz proporcje dla każdego z autorów przedstawia tabela 3. Sekwencję wariantów wraz z dosłownym brzmieniem py-tań w każdej grupie na przykładzie wizerunku werbalnego Krzysztofa Vargi, wi-zualnego Piotra Zaremby oraz publicznego Piotra Zaremby i Magdaleny Środy ilustruje tabela 4. Te dwa zestawienia posłużą jako punkt wyjścia dla opisu ko-lejności wariantów i kształtu poleceń oraz dla uzasadnienia podjętych wyborów.
Tabela 3. Układ i kolejność felietonistów, których dotyczyły pytania w poszczególnych grupach i wariantach badania
grupa niezależnazmienna felietonista, którego dotyczyły pytania× liczba ankiet razem grupa 1 (wariant 2 + 3) wariant 2: tekst + zdjęcie + nazwisko Krzysztof Varga × 63 Piotr Zaremba × 63 Magdalena Środa × 63 Szymon Hołownia × 63 252 (po 63 an-kiety na każde-go felietonistę) wariant 3:
zdjęcie Piotr Zaremba × 63 Krzysztof Varga × 63 Szymon Hołownia × 63 Magdalena Środa × 63 252 (po 63 an-kiety na każde-go felietonistę) grupa 2 (wariant 4 + 1) wariant 4:
nazwisko 1 Piotr Zaremba × 63 Krzysztof Varga × 63 Szymon Hołownia × 63 Magdalena Środa × 63 504 (po 126 ankiet na każdego felietonistę) wariant 4:
nazwisko 2 Magdalena Środa × 63 Szymon Hołownia × 63 Krzysztof Varga × 63 Piotr Zaremba × 63 wariant 1:
sam tekst Krzysztof Varga × 63 Piotr Zaremba × 63 Magdalena Środa × 63 Szymon Hołownia × 63 252 (po 63 an-kiety na każde-go felietonistę) Źródło: opracowanie własne. Zob. Barańska-Szmitko 2018: 62
Tabela 4. Układ wariantów i brzmienie pytań w każdej grupie na przykładzie badania wizerunku werbalnego Krzysztofa Vargi, wizualnego Piotra Zaremby
oraz publicznego Piotra Zaremby i Magdaleny Środy
grupa niezależnazmienna brzmienie poleceń grupa 1 (wariant 2 + 3) wariant 2: tekst + zdjęcie + nazwisko
1. Proszę przeczytać tekst.
2. Mając za podstawę tekst przeczytanego felietonu, jakimi sło-wami opisałby Pan/opisałaby Pani autora Krzysztofa Vargę? 3. Proszę do każdej wskazanej przez Pana/Panią cechy
Krzyszto-fa Vargi wypisać z tekstu słowa/zdania/fragmenty, które stały się podstawą do wyłonienia danej cechy.
wariant 3:
zdjęcie Mając za podstawę przedstawione zdjęcie, jakimi słowami opisałby Pan / opisałaby Pani przedstawioną na tej fotografii osobę? (na zdjęciu Piotr Zaremba – przyp. ABS)
Czy wie Pan/Pani, kogo przedstawia zdjęcie? TAK kogo?……….
Nie jestem pewny/pewna, ale wydaje mi się, że może to być (kto?) ……….. NIE grupa 2 (wariant 4 + 1) wariant 4:
nazwisko 1 1. Czy zna Pan/Pani nazwisko: Piotr Zaremba? Proszę zakreślić swoją odwiedź krzyżykiem (). TAK. Jeśli tak, proszę przejść do pytania nr 2.
NIE. Jeśli nie, proszę schować kartkę do teczki.
2. Jakimi słowami scharakteryzował(a)by Pan/Pani osobę pu-bliczną Piotra Zarembę?
wariant 4:
nazwisko 2 1. Czy zna Pan/Pani nazwisko: Magdalena Środa? Proszę zakre-ślić swoją odwiedź krzyżykiem (). TAK. Jeśli tak, proszę przejść do pytania nr 2.
NIE. Jeśli nie, proszę schować kartkę do teczki.
2. Jakimi słowami scharakteryzował(a)by Pan/Pani osobę pu-bliczną Magdalenę Środę?
wariant 1:
sam tekst 1. Proszę przeczytać tekst. [Krzysztofa Vargi – tożsamości re-spondentom w tym przypadku nie podawano – przyp. ABS] 2. Mając za podstawę tekst przeczytanego felietonu, jakimi
sło-wami opisałby Pan / opisałaby Pani autora tego tekstu? 3. Proszę do każdej wskazanej przez Pana/Panią cechy autora
felietonu wypisać z tekstu słowa/zdania/fragmenty, które stały się podstawą do wyłonienia danej cechy.
4. Czy wiesz, kto jest autorem tekstu?
TAK, wiem (kto?) ………. Nie jestem pewny/pewna – wydaje mi się, że autorem może być (kto?) ………..
NIE, nie wiem.
Jak pokazuje tabela 3, uzyskano następujące rezultaty liczbowe: –
– wariant 1 – 63 ankiety dotyczące każdego z felietonistów, razem: 252, –
– wariant 2 – 63 ankiety dotyczące każdego z felietonistów, razem: 252, łącznie dla wariantów z tekstem do przeczytania: 504 ankiety; –
– wariant 3 (samo zdęcie) – 63 ankiety dotyczące każdego z felietonistów, razem: 252,
–
– wariant 4 (wizerunek publiczny) – 126 ankiet dotyczących każdego z fe-lietonistów, razem: 504 (zob. Barańska-Szmitko 2018: 63).
Taka liczebność ankiet pozwala na wstępne generalizacje wyników i za-uważenie pewnych tendencji czy mechanizmów obserwowanych zjawisk. Warianty 1 i 2 dostarczyły łącznie 504 kwestionariusze z cytatami, manifestu-jącymi określone przez respondentów cechy felietonistów. Dało to niespełna 2500 wskazań przymiotów twórców (w każdej ankiecie sugerowano poda-nie pięciu cech wizerunkowych autora: 504 × 5 = 2516)10 i tyle samo cytatów. Uznano taki rezultat za satysfakcjonujący i wystarczający.
Dbałość o eliminację, a przynajmniej minimalizację wpływu odpowiedzi na kolejne zadania determinowała układ wariantów w grupach i tym samym istotnie wpływała na kolejność pytań.
Tak więc w grupie pierwszej (zob. tabela 4) proszono o przeczytanie tek-stu jednego z autorów, następnie o podanie cech budujących jego wizerunek i w końcu o wykładniki językowe wskazanych przymiotów twórcy. Dalej zapyta-no o image, możliwy do (od)tworzenia na podstawie zdjęcia innego felietonisty. Wariant 2 (tekst + zdjęcie + nazwisko) poprzedzał więc wariant 3 (tylko zdjęcie).
Oczywiście, by zachować rzetelność badania, posłużono się takim kształ-tem poleceń (zob. tabela 5), który nie traktował dosłownie celu badawczego (wizerunek i wykładniki cech wizerunkowych). Nazwisko w każdym z pole-ceń zmieniało się odpowiednio na: Piotra Zarembę / Magdalenę Środę / Szy-mona Holownię / Krzysztofa Vargę – w zależności od tego, czyj felieton czytał dany respondent. Zarówno w przypadku pierwszego z pytań, jak i drugiego na karcie odpowiedzi widniało pięć ponumerowanych punktorów, sugerujących podanie pięciu cech felietonisty w przypadku pierwszego pytania i pięciu cy-tatów w przypadku pytania drugiego. Zastosowano pytania otwarte z uwagi na eksploracyjny charakter badania (Babbie 2004: 111). Sformułowany problem badawczy zakłada bowiem dopiero sprawdzenie, jaki wizerunek jest możliwy do komunikowania na poziomie werbalnym. Zastosowanie pytań zamknię-tych narzucałoby odpowiedzi i tym samym uniemożliwiło osiągniecie wyzna-czonych zamierzeń (zob. m.in. Grech 2012: 14).
10 Nie wszyscy uczestnicy badania podali równo 5 epitetów określających wypowiadającego się.