Analiza wyników badań
3.1.5. Miejsce zamieszkania respondentów a postawy względem głosowania przez internet
W kolejnej części realizowanych badań postanowiono sprawdzić, czy miejsce zamieszkanie respondentów różnicuje po-ziom odpowiedzi na temat głosowania elektronicznego.
Przeanalizowano sposób odpowiedzi respondentów na twierdzenia P.9.3.-P.9.9. (tabela 10). Wykonano serię analiz Kruska-la-Wallisa, która wykazała wyniki istotne statystycznie dla niemal wszystkich pozycji. Jedynie dla twierdzenia P.9.6 („Głosowanie przez internet powinno być wprowadzone przed dniem wyborów i trwać kilka dni”) nie odnotowano wyniku nawet na poziomie tendencji statystycznej. Konieczna była w takim razie analiza
post--hoc przy użyciu testów Dunn-Sidaka.
Przy analizie odpowiedzi na twierdzenie P.9.3. „Wprowadze-nie głosowania przez internet wydaje się jedy„Wprowadze-nie kwestią czasu” odnotowano szereg istotnych statystycznie różnic. Osoby, które najbardziej zgadzały się z tym stwierdzeniem to osoby mieszka-jące w miastach 100-200 tys. mieszkańców. Różniły się one staty-stycznie istotnie od wszystkich pozostałych grup. Z kolei najniższy wynik odnotowano w grupie mieszkańców wsi. Grupa ta różniła się istotnie statystycznie od mieszkańców miast 20-100 tys. kańców, 200-500 tys. mieszkańców oraz powyżej 500 tys. miesz-kańców. Dodatkowo, odnotowano różnicę na poziomie tendencji statystycznej między mieszkańcami miast do 20 tys. mieszkańców i miast 20-100 tys. mieszkańców. Pozostałe różnice okazały się nie być istotne statystycznie nawet na poziomie tendencji.
W przypadku odpowiedzi na twierdzenie P.9.4. „W Polsce powinno być wprowadzone głosowanie przez internet jako do-datkowa forma uczestnictwa w wyborach” także najwyższe wyniki odnotowano w grupie mieszkańców dużych miast powyżej 500 tys. mieszkańców. Grupa ta różniła się na poziomie istotnym
sta-92 Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań 93
tystycznie od pozostałych grup za wyjątkiem grupy mieszkańców miast o wielkości 20-100 tys. mieszkańców. Dodatkowo, odnoto-wano także różnicę pomiędzy mieszkańcami wsi, którzy najmniej zgadzali się z przytoczonym stwierdzeniem a mieszkańcami miast o wielkości 100-200 tys. mieszkańców. Pozostałe różnice okazały się nie być istotne statystycznie.
W zakresie twierdzenia P.9.5. „Skorzystał(a)bym z głosowa-nia przez internet, gdyby była taka możliwość” ponownie naj-wyższe wyniki odnotowano w grupie mieszkańców dużych miast powyżej 500 tys. mieszkańców. Grupa ta różniła się istotnie sta-tystycznie od mieszkańców wsi oraz miast do 100 tys. mieszkań-ców. Z kolei mieszkańcy wsi, cechujący się najniższym poziomem zgodności z twierdzeniem P.9.5. różnili się istotnie statystycznie od grupy mieszkańców miast 20-100 tys. oraz na poziomie tendencji statystycznej od mieszkańców miast 200-500 tys. mieszkańców. Pozostałe różnice okazały się nie być istotne statystycznie.
W wyniku analizy dotyczących twierdzenia P.9.7. „Chciał(a)bym, aby nie było, nie wprowadzano żadnych dodatkowych metod” odno-towano dziewięć różnic istotnych statystycznie. Okazało się, że trzy grupy o niższym poziomie zgodności z przedstawioną opinią – a więc mieszkańcy miast 20-100 tys. mieszkańców, 200-500 tys. mieszkań-ców oraz powyżej 500 tys. mieszkańmieszkań-ców różnią się istotnie statystycz-nie od trzech pozostałych grup – mieszkańców wsi, miast do 20 tys. mieszkańców oraz miast o wielkości 100-200 tys. mieszkańców. Pozo-stałe różnice okazały się nie być istotne statystycznie.
Przy twierdzeniu P.9.8. „Głosowanie tradycyjne - jest lepszą for-mą uczestnictwa w wyborach niż głosowanie przez internet” odnoto-wana została z kolei tylko jedna różnica istotną statystycznie. Najbar-dziej z tym twierdzeniem zgadzali się mieszkańcy wsi, najbarNajbar-dziej zaś mieszkańcy miast powyżej 500 tys. mieszkańców. Odnotowano także jedną różnicę na poziomie tendencji statystycznej – pomiędzy kańcami wsi a mieszkańcami miast o wielkości 200-500 tys. miesz-kańców. Pozostałe różnice okazały się nie być istotne statystycznie.
W zakresie pozycji P.9.9. „Głosowanie przez internet -
obni-ża rangę doniosłego aktu głosowania” odnotowano dwie różnice istotne statystycznie. Najbardziej z podanym twierdzeniem zga-dzali się mieszkańcy wsi i grupa ta różniła się od grupy mieszkań-ców miast o wielkości 200-500 tys. mieszkańmieszkań-ców oraz miast powy-żej 500 tys. mieszkańców. Odnotowano także różnicę na poziomie tendencji statystycznej pomiędzy mieszkańcami miast do 20 tys. mieszkańców a osobami z miast powyżej 500 tys. mieszkańców. Pozostałe różnice okazały się nie być istotne statystycznie nawet na poziomie tendencji statystycznej.
Tabela 11. Miejsce zamieszkania respondentów a deklarowane postawy i oceny głosowania przez internet
M SD
P.9.3. Wprowadzenie głosowania przez internet wydaje się jedynie kwestią czasu
wieś 3,82a 0,99
miasto do 20 tys. mieszkańców 3,86ab 1,05
miasto 20-100 tys. mieszkańców 4,12b 0,97 H(5) = 37,64
miasto 100-200 tys. mieszkańców 4,21c 0,92 p < 0,001
miasto 200-500 tys. mieszkańców 4,04b 1,10 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 4,00b 1,10 P.9.4. W Polsce
po-winno być wpro-wadzone głosowa-nie przez internet jako dodatkowa forma uczestnic-twa w wyborach
wieś 3,85a 1,19
miasto do 20 tys. mieszkańców 3,92ab 1,11
miasto 20-100 tys. mieszkańców 4,10abc 1,06 H(5) = 23,61
miasto 100-200 tys. mieszkańców 4,18b 0,98 p < 0,001
miasto 200-500 tys. mieszkańców 3,96abc 1,18 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 4,15c 1,09
P.9.5. Skorzystał(a) bym z głosowania przez internet, gdyby była taka możliwość
wieś 3,77aT 1,31
miasto do 20 tys. mieszkańców 3,80ab 1,33
miasto 20-100 tys. mieszkańców 4,09bc 1,20 H(5) = 26,86
miasto 100-200 tys. mieszkańców 3,98abc 1,20 p < 0,001
miasto 200-500 tys. mieszkańców 3,99abcT 1,31 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 4,10c 1,24
94 Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań 95
P.9.6. Jeśliby wpro-wadzono głosowa-nie przez internet, to powinno być przeprowadzone przed dniem wyborów i trwać kilka dni wieś 3,00 1,21
miasto do 20 tys. mieszkańców 2,97 1,22
miasto 20-100 tys. mieszkańców 3,06 1,24 H(5) = 7,47
miasto 100-200 tys. mieszkańców 2,78 1,33 p = 0,188
miasto 200-500 tys. mieszkańców 2,91 1,42 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 2,85 1,42 P.9.7. Chciał(a)
bym, aby nie było/ nie wprowadzano żadnych dodatko-wych metod
wieś 2,38b 1,35
miasto do 20 tys. mieszkańców 2,41b 1,36
miasto 20-100 tys. mieszkańców 2,06a 1,21 H(5) = 31,26
miasto 100-200 tys. mieszkańców 2,36b 1,33 p < 0,001
miasto 200-500 tys. mieszkańców 2,16a 1,40 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 1,98a 1,25 P.9.8. Głosowanie tradycyjne - jest lepszą formą uczestnictwa w wyborach niż głosowanie przez internet wieś 2,96b 1,31
miasto do 20 tys. mieszkańców 2,93ab 1,36
miasto 20-100 tys. mieszkańców 2,72ab 1,27 H(5) = 15,18
miasto 100-200 tys. mieszkańców 2,82ab 1,34 p = 0,010
miasto 200-500 tys. mieszkańców 2,69ab 1,37 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 2,65a 1,29 P.9.9. Głosowanie przez internet - obniża rangę doniosłego aktu głosowania wieś 2,79b 1,31
miasto do 20 tys. mieszkańców 2,74abT 1,36
miasto 20-100 tys. mieszkańców 2,57ab 1,35 H(5) = 24,63
miasto 100-200 tys. mieszkańców 2,75ab 1,42 p < 0,001
miasto 200-500 tys. mieszkańców 2,44a 1,39 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 2,42aT 1,33
Różne indeksy literowe wskazują na różnicę istotną statystycznie na poziomie p < 0,05. Testy
post-hoc Dunn-Sidaka
Źródło: opracowanie własne.
Następnie przeanalizowano sposób odpowiedzi respondentów na dwa twierdzenia dotyczące dostępności głosowania elektroniczne-go za pomocą maszyn do głosowania oraz głosowania przez internet (P.10.1. i P.10.2). Wykonano serię analiz przy użyciu dokładnych testów Fishera ze względu na niespełnienie założeń testu χ2. Jak można zoba-czyć w tabeli 12 odnotowano istotne statystycznie wyniki w zakresie wszystkich badanych zmiennych, jednakże siła odnotowanych efek-tów była niska, na co wskazuje wartość współczynnika V Cramera. Mieszkańcy dużych miast generalnie mniej sceptycznie podchodzili do udostępnienia różnych możliwości głosowania dla wszystkich.
Tabela 12. Miejsce zamieszkania respondentów a opinie na temat do-stępności e-głosowania dla wybranych grup wyborców
Miejsce zamieszkania wieś < 20 t ys . 20-100 t ys . m 100-200 t ys . 200-500 t ys . po w yż ej 500 t ys . Głoso w anie elektr oniczne – masz yn y do głoso w ania trudno powiedzieć N 89 30 29 17 38 41 χ 2(20) = 36,72 p = 0,012 V = 0,07 % 16,90% 12,00% 13,60% 10,70% 15,60% 14,10% nie powinno być takiej możliwości N 49 22 11 8 25 24 % 9,30% 8,80% 5,10% 5,00% 10,20% 8,30% dla osób przebywających za granicą N 22 9 1 4 7 7 % 4,20% 3,60% 0,50% 2,50% 2,90% 2,40%
tylko dla osób chorych, niepeł-nosprawnych, w podeszłym wieku N 75 31 31 13 18 35 % 14,20% 12,40% 14,50% 8,20% 7,40% 12,10% dla wszystkich N 293 157 142 117 156 183 % 55,50% 63,10% 66,40% 73,60% 63,90% 63,10% Głoso w anie pr zez in ter net trudno powiedzieć N 50 22 17 8 14 15 χ 2(20) = 32,81 p = 0,035 V = 0,07 % 9,50% 8,80% 7,90% 5,00% 5,70% 5,20% nie powinno być takiej możliwości N 42 23 11 8 22 15 % 8,00% 9,20% 5,10% 5,00% 9,00% 5,20% dla osób przebywających za granicą N 47 11 14 7 12 13 % 8,90% 4,40% 6,50% 4,40% 4,90% 4,50%
tylko dla osób chorych, niepeł-nosprawnych, w podeszłym wieku N 73 35 28 20 27 40 % 13,80% 14,00% 13,00% 12,60% 11,00% 13,70% dla wszystkich N 316 159 145 116 170 208 % 59,80% 63,60% 67,40% 73,00% 69,40% 71,50%
96 Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań 97
Następnie przeanalizowano sposób odpowiedzi responden-tów na twierdzenia P.14.1.-P.14.8. (tabela 12), które dotyczyły opinii na temat różnych cech (efektów) głosowania przez internet. Wyko-nano serię analiz Kruskala-Wallisa, która wykazała wyniki istotne statystycznie dla wszystkich pozycji za wyjątkiem 14.8. Wykonano więc serię analiz post-hoc przy użyciu testów Dunn-Sidaka.
W zakresie twierdzenia P.14.1. „Głosowanie przez inter-net ułatwia udział w wyborach” odnotowano najniższy poziom zgodności w grupie osób mieszkających na wsi. Grupa ta różniła się od mieszkańców miast powyżej 500 tys. mieszkańców, miast o wielkości 200-500 tys. mieszkańców oraz mieszkańców miast o wielkości 20-100 tys. mieszkańców. Z kolei mieszkańcy dużych miast (powyżej 500 tys. mieszkańców) cechowali się także istot-nie statystyczistot-nie większą zgodnością z przytoczonym twierdzeistot-nie niż mieszkańcy miast do 20 tys. mieszkańców. Odnotowano także różnicę na poziomie tendencji statystycznej pomiędzy mieszkań-cami miast do 20 tys. mieszkańców oraz miast o wielkości 20-100 tys. mieszkańców. Pozostałe pary grup nie różniły się między sobą nawet na poziomie tendencji statystycznej.
W przypadku odpowiedzi na twierdzenie P.14.2 „Głoso-wanie przez internet obniża prawdopodobieństwo popełnie-nia pomyłki w trakcie liczepopełnie-nia głosów” odnotowano szereg róż-nic istotnych statystycznie. Największy poziom zgodności z tym stwierdzeniem odnotowano w grupie mieszkańców miast powy-żej 500 tys. mieszkańców. Grupa ta różniła się istotnie statystycz-nie od wszystkich pozostałych grup za wyjątkiem mieszkańców miast 20-100 tys. mieszkańców. Najmniejszy był z kolei poziom zgody z przytoczonym stwierdzeniem w grupie mieszkańców wsi. Różnili się oni istotnie statystycznie także od mieszkańców miast 20-100 tys. mieszkańców oraz 100-200 tys. mieszkańców. Odnoto-wano także istotną statystycznie różnicę pomiędzy mieszkańcami miast do 20 tys. mieszkańców a mieszkańcami miast 20-100 tys. mieszkańców. Pozostałe pary grup nie różniły się między sobą na-wet na poziomie tendencji statystycznej.
Przy analizie odpowiedzi na twierdzenie P.14.3. „Głosowa-nie przez internet jest o wiele wygod„Głosowa-niejsze” odnotowano z ko-lei tylko jedną różnicę istotną statystycznie. Mieszkańcy wsi zga-dzali się z przytoczonym stwierdzeniem w mniejszym stopniu niż mieszkańcy miast o wielkości 20-100 tys. mieszkańców. Pozostałe pary grup nie różniły się między sobą nawet na poziomie tenden-cji statystycznej.
Z kolei przy twierdzeniu P.14.4. „Głosowanie przez internet wpływa na wzrost frekwencji wyborczej” odnotowano cztery róż-nice istotne statystycznie. Najwyższy poziom zgody z przytoczo-nym stwierdzeniem odnotowano w grupie mieszkańców miast 200-500 tysięcznych i mieszkańców wsi, najniższy zaś w grupach mieszkańców miast 100-200 tys. mieszkańców oraz miast powy-żej 500 tys. mieszkańców. Odnotowano także różnicę na poziomie tendencji statystycznej pomiędzy mieszkańcami miast powyżej 500 tys. mieszkańców a mieszkańcami miast 20-100 tys. miesz-kańców. Pozostałe pary grup nie różniły się między sobą nawet na poziomie tendencji statystycznej.
W zakresie analizy odpowiedzi do twierdzenia P.14.5. „Głosowanie przez internet stwarza zagrożenie dla zasady po-wszechności wyborów” testy post-hoc nie wykazały żadnych różnic istotnych statystycznie. Odnotowano tylko dwie różnice na poziomie tendencji statystycznej. Mieszkańcy miast powyżej 500 tys. mieszkańców nieznacznie bardziej zgadzali się z powyż-szym stwierdzeniem niż mieszkańcy miast do 20 tys. mieszkań-ców oraz miast o wielkości 200-500 tys. mieszkańmieszkań-ców. Pozostałe pary grup nie różniły się między sobą nawet na poziomie ten-dencji statystycznej.
98 Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań 99
Tabela 13. Miejsce zamieszkania respondentów a opinie na temat głoso-wania przez internet
M SD
P.14.1. ułatwia udział w wyborach
wieś 4,35a 0,89
miasto do 20 tys. mieszkańców 4,36ab 0,93
miasto 20-100 tys. mieszkańców 4,60bc 0,69 H(5) = 34,51 miasto 100-200 tys. mieszkańców 4,56abc 0,76 p < 0,001
miasto 200-500 tys. mieszkańców 4,52bc 0,87 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 4,59c 0,80
P.14.2. obniża prawdopodobień-stwo popełnienia pomyłki
wieś 3,93a 1,01
miasto do 20 tys. mieszkańców 3,96ab 1,03
miasto 20-100 tys. mieszkańców 4,21cd 1,08 H(5) = 52,96 miasto 100-200 tys. mieszkańców 4,21bcd 0,98 p < 0,001
miasto 200-500 tys. mieszkańców 4,03abc 1,09 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 4,33d 0,96
P.14.3. jest o wiele wygodniejsze
wieś 4,17a 0,94
miasto do 20 tys. mieszkańców 4,19ab 1,00
miasto 20-100 tys. mieszkańców 4,43b 0,78 H(5) = 15,20 miasto 100-200 tys. mieszkańców 4,30ab 0,89 p = 0,010
miasto 200-500 tys. mieszkańców 4,27ab 1,01 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 4,28ab 0,95
P.14.4. wpływa na wzrost frekwencji wyborczej
wieś 3,61b 1,11
miasto do 20 tys. mieszkańców 3,47ab 1,17
miasto 20-100 tys. mieszkańców 3,53abT 1,26 H(5) = 28,92 miasto 100-200 tys. mieszkańców 3,19a 1,36 p < 0,001
miasto 200-500 tys. mieszkańców 3,64b 1,31 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 3,19aT 1,38
P.14.5. stwarza zagrożenie dla zasady powszech-ności wyborów
wieś 3,21 1,08
miasto do 20 tys. mieszkańców 3,07T 1,10
miasto 20-100 tys. mieszkańców 3,12 1,12 H(5) = 12,19 miasto 100-200 tys. mieszkańców 3,21 1,10 p = 0,032
miasto 200-500 tys. mieszkańców 3,07T 1,24 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 3,35T 1,20
P.14.6. stwarza możliwość fałszerstw wyborczych
wieś 3,23b 1,06
miasto do 20 tys. mieszkańców 3,12ab 1,14
miasto 20-100 tys. mieszkańców 3,13ab 1,15 H(5) = 12,08 miasto 100-200 tys. mieszkańców 3,09ab 1,07 p = 0,031
miasto 200-500 tys. mieszkańców 2,96aT 1,30 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 3,23abT 1,16
P.14.7. nie ma zagwarantowanej tajności wyborów
wieś 3,49a 1,13
miasto do 20 tys. mieszkańców 3,43a 1,20
miasto 20-100 tys. mieszkańców 3,69ab 1,20 H(5) = 23,43 miasto 100-200 tys. mieszkańców 3,89bT 1,05 p < 0,001
miasto 200-500 tys. mieszkańców 3,53abT 1,26 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 3,66ab 1,16
P.14.8. jest mniej bezpieczne
wieś 3,19 1,09
miasto do 20 tys. mieszkańców 3,00 1,26
miasto 20-100 tys. mieszkańców 3,05 1,17 H(5) = 8,38
miasto 100-200 tys. mieszkańców 3,16 1,18 p = 0,137
miasto 200-500 tys. mieszkańców 3,00 1,24 miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 3,08 1,21
Różne indeksy literowe wskazują na różnicę istotną statystycznie na poziomie p < 0,05. Testy post-hoc Dunn-Sidaka
Źródło: opracowanie własne.
Przy twierdzeniu P.14.6. „Głosowanie przez internet stwarza możliwość fałszerstw wyborczych” odnotowano tylko jedną różnicę istotną statystycznie – pomiędzy mieszkańcami miast 200-500 tys. mieszkańców, którzy w najmniejszym stopniu zgadzali się z
przyto-100 Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań Elektroniczne głosowanie w opiniach Polaków. Analiza wyników badań 101
czonym stwierdzeniem a mieszkańcami wsi, którzy najbardziej się z nim zgadzali. Co ciekawe, drugą grupą, która w największym stop-niu wyrażała obawy możliwości fałszerstw wyborczych, byli miesz-kańcy miast powyżej 500 tys. mieszkańców. Grupa ta różniła się od grupy mieszkańców miast 200-500 tys. mieszkańców na poziomie tendencji statystycznej. Pozostałe pary grup nie różniły się między sobą nawet na poziomie tendencji statystycznej.
Wyniki analizy odpowiedzi do twierdzenia P.14.7. „Głoso-wanie przez internet nie ma zagwarantowanej tajności wyborów” wykazały dwie różnice istotne statystycznie. Ze stwierdzeniem tym najbardziej zgadzały się osoby mieszkające w miastach o wielkości 100-200 tys. mieszkańców. Ta grupa różniła się istotnie statystycz-nie od grup mieszkańców wsi i miast do 20 tys. mieszkańców oraz na poziomie tendencji statystycznej od mieszkańców miast o wiel-kości 200-500 tys. mieszkańców. Pozostałe pary grup nie różniły się między sobą nawet na poziomie tendencji statystycznej.
3.1.6. Województwo zamieszkania respondentów a poglądy