Monitorowanie poziomu wyszkolenia maszynistów

Prezes UTK wykonuje liczne działania związane z procesem szkolenia i egzaminowania kandydatów na maszynistów oraz samych maszynistów. Działania te mają zarówno charakter stały, związany z ciągłymi procesami realizowanymi w Urzędzie, w tym procesem monitorowania poziomu bezpieczeństwa, jak również są reakcją na zaobserwowane trendy.

Prezes UTK prowadzi „Rejestr szkoleń i egzaminów”, w którym zamieszczane są dane pozyskane z protokołów i zawiadomień przekazywanych przez ośrodki szkolenia i egzaminowania maszynistów i kandydatów na maszynistów. W 2016 r. przekazanych zostało z ośrodków szkolenia i egzaminowania 631 dokumentów, które zostały zagregowane w ww. rejestrach. Działanie Prezesa UTK w tym obszarze ma charakter stały i wpisuje się w proces monitorowania aktywności ośrodków szkolenia i egzaminowania maszynistów. Celem takiego postępowania jest zapobieganie niepożądanym zdarzeniom, jakie mogą powstać w toku prowadzenia działalności przez ośrodki szkolenia i egzaminowania. Przykładem takiego niepożądanego działania jest np. powołanie osoby nieuprawnionej (to znaczy nie znajdującej się w wykazie instruktorów i egzaminatorów prowadzonym przez Prezesa UTK) do składu komisji egzaminacyjnej, co może skutkować niewłaściwym poziomem przeprowadzania egzaminu. Ma to szczególne znaczenie podczas egzaminów praktycznych odbywających się na pojeździe trakcyjnym.

Rysunek 65. Zdawalność egzaminów na licencję maszynisty¹⁹

19 liczby od 1 do 15 oznaczają poszczególne ośrodki szkolenia i egzaminowania 0%

20%

40%

60%

80%

100%

1

2 3

4

5

6

7 8

9 10

11 12

13 14

15

Zdawalność

Tabela 39. Liczba egzaminów na licencję maszynisty oraz poziom zdawalności w ośrodkach szkolenia i egzaminowania w 2016 r.

Lp. Poziom zdawalności w ośrodkach (licencje)

Liczba podmiotów

1. 51% - 75% wyników pozytywnych 2

2. 76% - 99% wyników pozytywnych 6

3. 100% wyników pozytywnych 7

Na podstawie stale uzyskiwanych danych gromadzone są informacje o rodzaju egzaminu (wyróżniamy bowiem egzaminy na licencję i świadectwo maszynisty), terminie rozpoczęcia, miejscu szkolenia oraz liczbie osób w nim uczestniczących. Analogiczne dane zbierane są na podstawie informacji o egzaminach, w tym skład komisji egzaminacyjnej. Na podstawie protokołów z egzaminów na licencję lub świadectwo maszynisty uzyskiwana jest informacja o liczbie egzaminowanych, zdawalności i częstotliwości egzaminów.

Rysunek 66. Zdawalność egzaminów na świadectwo maszynisty²⁰

Tabela 40. Liczba egzaminów na świadectwo maszynisty oraz poziom zdawalności w ośrodkach szkolenia i egzaminowania w 2016 r.

Lp. Poziom zdawalności w ośrodkach (świadectwa)

Liczba podmiotów

1. 71% - 80% wyników pozytywnych 4

2. 81% - 90% wyników pozytywnych

wyników pozytywnych 0

3. 91% - 100% wyników pozytywnych 5

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1

2

3

4

5 6

7 8

9

Zdawalność

Na poziom wyszkolenia maszynistów niewątpliwy wpływ mają kompetencje instruktorów i egzaminatorów w ośrodkach szkolenia i egzaminowania maszynistów i kandydatów na maszynistów. Wpis tych osób do wykazu przez Prezesa UTK poprzedzony jest szczegółową weryfikacją dowodów potwierdzających doświadczenie i kompetencje tych osób.

Prezes UTK w decyzjach nadających uprawnienia instruktora lub egzaminatora określa precyzyjnie zakres tematów szkolenia oraz zagadnień będących przedmiotem egzaminu, którymi może zajmować się dany instruktor lub egzaminator. Decydujące znaczenie mają posiadane przez nich uprawnienia i doświadczenie zawodowe.

Niezależnie od powyższego działania o charakterze ciągłym, związanego z realizacją ustawowych zadań Prezesa UTK, w UTK funkcjonują innowacyjne narzędzia informatyczne wspierające m.in. proces monitorowania poziomu bezpieczeństwa w obszarze wyszkolenia maszynistów.

Pierwszym z nich jest aplikacja teleinformatyczna System Obsługi Licencji Maszynisty („SOLM”), która powstała z inicjatywy Prezesa UTK. Prace nad budową tej aplikacji rozpoczęły się w 2016 r., a uruchomiona została 1 stycznia 2017 r. W systemie gromadzone są informacje dotyczące licencji danego maszynisty tj.

- dane osobowe;

- dane kontaktowe;

- informacje o wydanych blankietach dla danego maszynisty;

- informacje o ograniczeniach zdrowotnych oraz

- informacje o badaniach lekarskich na licencję maszynisty oraz na świadectwo maszynisty.

Stworzenie aplikacji SOLM z jednej strony usprawniło procesy związane z licencjonowaniem maszynisty (czyli procesy wydawania, aktualizacji, wydawania wtórników, przedłużenia, przywracania), a z drugiej strony jest skutecznym narzędziem analitycznym umożliwiającym weryfikację uprawnień i kwalifikacji zdrowotnych poszczególnych maszynistów.

Drugą aplikacją informatyczną, będącą narzędziem do monitorowania kwalifikacji maszynistów, jest prowadzony od 2015 r. Rejestr Maszynistów (w latach 2012-15 nosił nazwę

„Rejestr Praw Kierowania”). W Rejestrze Maszynistów gromadzone są, przekazywane przez podmioty rynku kolejowego w okresach kwartalnych, informacje o osobach zatrudnionych na stanowiskach związanych z prowadzeniem pojazdów kolejowych.

Na podstawie analizy struktury wieku prowadzących pojazdy kolejowe według stanu na koniec 2016 r. zdiagnozowano istnienie luki pokoleniowej Szczegółowa identyfikacja tego zjawiska możliwa była dzięki dysponowaniu innowacyjnymi narzędziami informatycznymi oraz ciągłemu procesowi monitorowania działalności ośrodków szkolenia i egzaminowania. Lukę pokoleniową jako zjawisko demograficzne należy ocenić bardzo negatywnie zarówno ze względu na to, że jest jedną z przyczyn nieprzestrzegania czasu pracy, zatrudniania się maszynistów w kilku podmiotach, a w dłuższej perspektywie uniemożliwia rozwój transportu kolejowego w Polsce.

Rysunek 67. Piramida wieku maszynistów i kierujących pojazdami kolejowymi wg stanu na 31 grudnia 2016 r.

By minimalizować skutki luki pokoleniowej Prezes UTK rozpoczął szeroko zakrojone działania, w tym ścisłą współpracę z Ministerstwem Edukacji Narodowej, szkołami kolejowymi, uczelniami wyższymi, które zintensyfikowane zostały pod koniec roku. Efekty podjętych wówczas działań zaobserwować będzie można dopiero w kolejnych latach.

Dostrzegając konieczność wdrożenia w Polsce nowoczesnych narzędzi szkoleniowych dla maszynistów Prezes UTK przeprowadził kampanię informacyjną związaną ze szkoleniem i egzaminowaniem maszynistów i kandydatów na maszynistów na symulatorze pojazdu kolejowego.

Szkolenie takie jest obowiązkowe dla maszynistów od 1 stycznia 2018 r. Realizując działania edukacyjne, Prezes UTK na stronie internetowej Urzędu opublikował artykuł: „Szkolenia z wykorzystaniem symulatora” z 8 listopada 2016 r. Jednocześnie na potrzeby wewnętrzne sporządzona została „Ekspertyza dotycząca możliwości wykorzystania rozwiązań systemu szkoleń symulacyjnych w transporcie kolejowym”. W odpowiedzi na głosy płynące z rynku kolejowego na przełomie roku 2016 i 2017 sporządzone i opublikowane zostały scenariusze szkoleń

Minimalizacja ryzyka zaistnienia zdarzeń związanych z czynnikiem ludzkim wymaga rozwiązań technicznych na sieci kolejowej jak i w pojazdach. Wdrożenie tych rozwiązań technicznych będzie zabezpieczać przed błędami ludzkimi. Potrzeba wdrożenia takiego rozwiązania technicznego wynika ze wzrostu w ostatnich latach liczby zdarzeń kolejowych polegających pominięciu semafora wskazującego na sygnał „Stój”. Każde takie zdarzenie może doprowadzić do katastrofy kolejowej.

Ponadto w aspekcie przeciwdziałania negatywnym skutkom wpływu czynnika ludzkiego zasadnym jest utrzymanie funkcjonowania sygnału Radiostop umożliwiającego wdrożenie niezależnego od innych sygnałów nagłego hamowania pociągów w przypadku stwierdzenia zagrożenia. Obecne rozwiązania technologiczne uniemożliwiają zastosowanie funkcjonalności systemu Radiostop w przypadku systemu sterowania ruchem opartym na technologii GSM-R, który w kolejnych latach będzie ma zastąpić obecną technologię radiołączności.