Najczęstsze przyczyny wypadków w szkole

W szkołach bez względu na ich rodzaj, corocznie zdarza się wiele nieszczęśliwych wypadków. Przyczyn wypadków w szkole jest mnóstwo i nie sposób ich wszystkich wyliczyć.

W związku z tym w poniższym rozdziale zostaną wskazane tylko najczęstsze przyczyny, których skutkiem jest wypadek ucznia pozostającego pod opieką szkoły.

Generalnie przyczyny powstania wypadków można podzielić na: przyczyny wynikające z błędu lub niewła-ściwego zachowania się ucznia lub nauczyciela, dyrektora szkoły, pracownika administracyjnego⁶⁰, przyczyny natury technicznej oraz przyczyny zewnętrzne niezależne od po-zostałych.

60 Pomijamy tu kwestię okoliczności powstania niewłaściwego zachowa-nia i błędu.

Rys. 3. Najczęstsze przyczyny powstawania wypadków ucznia

Do najczęstszych przyczyn wypadków ucznia z winy na-uczyciela zalicza się:

– złą organizację zajęć i brak dyscypliny na lekcjach. Na lekcjach wychowania fizycznego, chemii i techniki zła organizacja zajęć i brak dyscypliny, prowadzi do bardzo poważnych w skutkach wypadków uczniów. Zła organizacja zajęć na lekcjach wy-chowania fizycznego prowadząca do wypadków uczniów, to przede wszystkim niewłaściwy podział ćwiczących na grupy, rozmieszczenie ćwiczących zbyt blisko ścian, drzwi, kalory-ferów i innych przeszkód na sali lub boisku, nieprawidłowy sposób przenoszenia przyborów i przyrządów, złe przygoto-wanie do zajęć sprzętu, przyborów i obiektów⁶¹;

– brak lub niedostateczny nadzór nad uczniami w klasie, jak i podczas przerw lekcyjnych;

– nieznajomość lub nieprzestrzeganie podstawowych przepi-sów bezpieczeństwa i higieny uczniów tj. przede wszystkim nie zapoznanie uczniów z regulaminami obowiązującymi na lekcjach wychowania fizycznego i pracowniach przed-miotowych, nie zapoznanie uczniów z instrukcjami obsługi używanych podczas zajęć maszyn i przyrządów.

Natomiast do najczęstszych przyczyn wypadków, leżących po stronie dyrektora należy przede wszystkim, nieprzestrze-ganie przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny utrzy-mania w należytym stanie budynku szkoły i jego otoczenia oraz znajdującego się w nim wyposażenia, nie zapewnienie należytego nadzoru na dyżurach podczas przerw międzylekcyj-nych, a także brak reakcji na pojawienie się w szkole zjawiska agresji wśród uczniów.

Nierzadko przyczyną wypadków w szkole są działania, czy zaniechania ze strony samych uczniów. Działania takie mogą być świadome lub nieświadome wynikające z

niewie-61 Ostrowska M., Bezpieczeństwo na lekcjach wychowania…, s. 8-34.

dzy i braku zrozumienia możliwych konsekwencji. Do takich przyczyn należą m.in. brak wykonywania poleceń nauczyciela, bójki pomiędzy uczniami, umyślne i nieumyślne uderzenia, bieganie po korytarzach, zjeżdżanie po poręczach, skakanie z parapetów, wychylanie się przez okna, zły stan zdrowia ucznia lub niepełna zdolność do zajęć, zwłaszcza w przypadku lekcji wychowania fizycznego, przeżycia osobiste (kłopoty ro-dzinne, złe samopoczucie, radość powodująca podejmowanie zadań przerastających możliwości – ćwiczenia wykonywane są beztrosko bez jakiejkolwiek samokontroli), oddziaływania grup rówieśniczych zachęcających do wykazania się odwagą i co za tym idzie złamania zasad i inne.

W końcu do grupy najczęstszych przyczyn zaistniałych w środowisku szkolnym wypadków o charakterze technicznym zalicza się między innymi:

– zły stan techniczny wyposażenia szkoły np. brak osłon na lampach oświetleniowych, uszkodzone lub ich brak obudowy kaloryferów na korytarzach, brak pokręteł od kaloryferów i wystające w związku z tym ostrze trzpienie zaworów na kaloryferach, zniszczone meble – szafy, ławki, krzesła z wystającymi gwoździami lub śrubami;

– zły stan techniczny urządzeń technicznych i różnego rodzaju sprzętu w szkole;

– niewłaściwe zabezpieczenie maszyn oraz urządzeń tech-nicznych;

– zły stan techniczny budynku szkoły m.in. luźne, oberwane, przegrzane gniazda elektryczne grożące porażeniem oraz pożarem, wystające niezaizolowane przewody elektryczne pod napięciem, zalegające na podłogach przewody elek-tryczne zasilające maszyny i urządzenia, brak pojedynczych klepek parkietowych na sali gimnastycznej, oderwane listwy podłogowe, uszkodzone progi na przejściach po-między pomieszczeniami, wystające ze ścian śruby, rury,

kątowniki, otwory w posadzkach, śliskie podłogi, niezabez-pieczone poręcze przy schodach zerwane płyty, wystające płyty chodnikowe lub kostka brukowa, braki i uszkodzenia w ogrodzeniu placówki i wiele jeszcze innych⁶²;

– zły stan obiektów znajdujących się na terenie szkoły – wystające druty z ogrodzenia, odpadające cegły z muru, nierówności – dziury w murawie boiska, niestabilne bramki, niesprawne urządzenia sportowe;

Nie sposób zapomnieć o przyczynach zewnętrznych, nie-zależnych od pozostałych. Zaliczamy do nich wypadki, do których dochodzi mimo zachowania wszystkich przepisów i zasad bezpieczeństwa przez pracowników szkoły i uczniów.

W podgrupie tej wyróżniamy:

– zdarzenia komunikacyjne (np. pijany kierowca samochodu osobowego powodujący wypadek, w którym udział bierze autokar z uczniami);

– wypadki spowodowane zdarzeniami o charakterze technicz-nym (np. spadająca z nie należącego do szkoły budynku cegła lód, dachówka na ucznia, który np. udaje się z klasą do kina);

– wypadki spowodowane zjawiskami atmosferycznymi, siłami natury, do których dochodzi mimo zachowania od-powiednich procedur;

– wypadek spowodowany błędną opinią, decyzją osób trze-cich np. dopuszczeniem przez lekarza dziecka do wyko-nywania ćwiczeń na lekcji wychowania fizycznego, mimo niewłaściwego stanu zdrowia dziecka, co w konsekwencji powoduje uraz;

– wypadki związane z błędami, niewłaściwymi zachowaniami osób niebędących pracownikami szkoły, lecz

wykonywujący-62 Szafrański Z., Zarządzanie bezpieczeństwem w szkołach i placówkach oświatowych, Zelów 2006, s. 5-10.

mi na rzecz szkoły, uczniów określone czynności np obsługę miejskiego basenu, do którego uczniowie udają się w ramach zajęć wychowania fizycznego lub zajęć dodatkowych.

Nadto należy wspomnieć o sytuacjach nie odnotowanych dotychczas w naszym kraju, ale możliwych do zaistnienia tzn. o zamachach terrorystycznych lub atakach osób chcących dokonać wielokrotnego morderstwa. Jest to tym bardziej niebezpieczne, że część tych zdarzeń następuje w wyniku działań byłych lub obecnych uczniów, a więc osób znających zasady działania danej placówki, rozkład jej pomieszczeń oraz nierzadko systemy zabezpieczeń i częściowo procedury bez-pieczeństwa przewidziane na okoliczność wystąpienia takiej sytuacji⁶³. Wydarzenia z ostatnich lat wskazują, że tego typu zachowania są coraz częstsze, także w Europie i nierzadko dotykają uczniów i personel szkół⁶⁴.

4. Statystyka wypadków uczniów na przykładzie