Uchwalone dotychczas nowelizacje Kodeksu karnego pozwalają stwier-dzić, że karnomaterialne przepisy kształtujące sądowy wymiar kary wyróż-nia ogólna i postulowana stabilność2. Pomimo zgłaszanych na przestrzeni lat propozycji zmian w tej materii3, przez ponad dwudziestoletni okres obowią-zywania Kodeksu karnego, swą niezmienną postać normatywną zachowały bowiem zasady sądowego wymiaru kary, jego ogólne dyrektywy, a także większość szczególnych dyrektyw4 oraz okoliczności wpływających na wspo-mniany proces decyzyjny.
Wyraźne, a przy tym realne (w czym utwierdza aktualny etap prac legi-slacyjnych5) przełamanie zasygnalizowanej niezmienności postanowień ogólnych dyrektyw sądowego wymiaru kary wyraża ostatnia propozycja no-welizująca art. 53 § 1 k.k., która w istocie zmierza do poważnej ingerencji
1 Celem artykułu jest analiza wybranych zagadnień, dotyczących problematyki sądowego wy-miaru kary, jakie przedstawiono w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 3451 (data dostępu: 11.06.2019). Dostępny w In-ternecie: https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=3451; analiza na dzień 15.06.2019 r.
2 Zob. m.in. W. Wróbel, Drogi i bezdroża prawa karnego, „Państwo i Prawo” 2007, nr 9, s. 3;
P. Kardas, J. Giezek, Nowa filozofia karania, czyli o założeniach i zasadniczych elementach nowe-lizacji kodeksu karnego, „Palestra” 2015, nr 7–8, s. 10 i n.; S. Paździoch, Uwarunkowania i konse-kwencje braku stabilności prawa w Polsce, [w:] Stabilność prawa w kontekście wartości, instytucji i funkcjonowania systemu prawnego, (red.) T. Biernat, Kraków 2016, s. 193 i n.
3 Zob. w tym zakresie A. Kania, Prewencja ogólna jako dyrektywa sądowego wymiaru kary.
Rozważania na tle Kodeksu karnego, Zielona Góra 2016, s. 253–255.
4 Na uwagę zasługują wcześniejsze zmiany wprowadzone m.in. przez ustawę o zmianie usta-wy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 lutego 2015 r., Dz.U. z 2015 r., poz. 396, a także przez ustawę o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o postępowaniu w spra-wach nieletnich oraz ustawy Kodeks postępowania karnego z dnia 23 marca 2017 r., Dz.U. z 2017 r., poz. 773.
5 Niniejsze analizy zakończono na etapie prac projektowych, przypadających na dzień 15.06.2019 r. W dniu 14.06.2019 r. niniejszą ustawę nowelizującą przekazano Prezydentowi RP do podpisania.
Studia Prawnoustrojowe 43 UWM
2019
Agnieszka Kania 156
w treści tego przepisu6. Warto jednocześnie nadmienić, iż omawiany projekt rozszerza także obowiązujący zakres regulacyjny art. 53 k.k., poprzez doda-nie do doda-niego nowych jednostek redakcyjnych, tj. § 2a i § 2b, przewidujących odpowiednio katalogi okoliczności łagodzących oraz obciążających, jak rów-nież § 2c, w którym z kolei expressis verbis wskazano, iż charakteru tych ostatnich okoliczności nie będzie posiadała okoliczność stanowiąca ustawowe znamię, chyba że – jak zastrzeżono – wystąpi ona ze szczególnie wysokim albo ze szczególnie niskim nasileniem.
Odczytując intencje projektodawców należałoby wywnioskować, że prze-budowa redakcyjna, alokacyjna, ale przede wszystkim merytoryczna ogól-nych dyrektyw sądowego wymiaru kary, zawartych w art. 53 § 1 k.k. ma na celu osiągnięcie: „(…) pożądanych i oczekiwanych rezultatów w zakresie po-lityki karnej, w tym w szczególności w płaszczyźnie realizacji funkcji spra-wiedliwościowej oraz ochronnej prawa karnego i powiązanych z nią funkcji afirmacyjno-motywacyjnej oraz prewencyjnej”7. Stąd też w świetle projekto-wanej regulacji art. 53 § 1 k.k. wymierzona przez sąd kara powinna uwzględ-niać stopień społecznej szkodliwości czynu, okoliczności obciążające i okolicz-ności łagodzące, cele w zakresie społecznego oddziaływania, a także cele zapobiegawcze w stosunku do skazanego. W dalszej części zawarto również stwierdzenie, że dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy.
W porównaniu do obowiązującej przez wiele lat redakcji art. 53 § 1 k.k.
istotną „nowością” pozostaje niewątpliwie: zaakcentowanie okoliczności ob-ciążających i łagodzących (oraz wprowadzenie ich osobnych katalogów do Kodeksu karnego), odwołanie się do celów w zakresie społecznego oddziały-wania kary, które verba legis zastąpią dawne brzmienie dyrektywy ogólno-prewencyjnej w postaci uwzględnienia potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, jak również sprowadzenie sensu indy-widualnoprewencyjnego oddziaływania kary wyłącznie do celów zapobie-gawczych, jakie ma ona osiągnąć w stosunku do skazanego. Ponadto, stosow-nej modyfikacji miałoby ulec dotychczasowe umiejscowienie ogólnych dyrektyw sądowego wymiaru kary. Jako pierwsza w projektowanym art. 53
§ 1 k.k. została wymieniona dyrektywa stopnia społecznej szkodliwości czy-nu, następnie dyrektywa ogólnoprewencyjna, po niej dyrektywa indywidual-noprewencyjna oraz w zdaniu drugim tego przepisu dyrektywa stopnia winy.
Zmodyfikowana kolejność ogólnych dyrektyw sądowego wymiaru kary nie jest przypadkowa. W przekonaniu projektodawców służy ona bowiem
pod-6 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 3451 (data dostępu: 11.06.2019). Dostępny w Internecie: https://www.sejm.gov.
pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=3451.
7 Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 3451, s. 2 (data dostępu: 11.06.2019). Dostępny w Internecie:
https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=3451.
Kierunki zmian w zakresie sądowego wymiaru kary... 157 kreśleniu, że dzięki niniejszemu przestawieniu priorytetowy charakter uzy-skają – wymienione odpowiednio na pierwszym i drugim miejscu – dyrekty-wa społecznej szkodliwości czynu oraz dyrektydyrekty-wa ogólnoprewencyjna8. Ustosunkowując się zaś do zmiany redakcyjnej oraz merytorycznej dwóch dyrektyw prewencyjnych projektodawcy wyrazili przekonanie, że odmienne określenie dyrektywy prewencji ogólnej pozwoli m.in. na zaakcentowanie jej równorzędnego charakteru z dyrektywą prewencji indywidualnej, jak rów-nież na zapobieżenie wykładni nadającej dyrektywie prewencji indywidual-nej prymat nad dyrektywą prewencji ogólindywidual-nej. Odnosząc się natomiast do me-rytorycznego sensu nowelizowanej dyrektywy ogólnoprewencyjnej, która w dotychczasowym ujęciu nawiązywała wyłącznie do idei prewencji ogólnej pozytywnej, w uzasadnieniu do omawianego projektu podniesiono, iż: „Ocze-kiwanie, że kara zostanie pozbawiona swojej odstraszającej funkcji i trakto-wana będzie wyłącznie jako środek społecznej integracji, który prowadzi do akceptacji norm prawnych i w rezultacie do zmiany zachowań społecznych, zdaje się być przejawem czysto idealistycznej aksjologii, nieprzystającej do rzeczywistości. Ustawodawca nie może dezawuować faktu, że przynajmniej w stosunku do części społeczeństwa kształtowanie świadomości prawnej na-stępuje nie tyle poprzez uświadomienie nieuchronności, co surowości kary i przez to nieopłacalności zachowań, które polegają na naruszeniu zakazów karnych. Stąd też proponowane ujęcie ogólnoprewencyjnego znaczenia kary wymierzanej za przestępstwo, odcina się od jego sprowadzenia wyłącznie do pożądanego oddziaływania na stan świadomości prawnej społeczeństwa (podporządkowanego założeniu, że dolna granica wymiaru kary nie może być niższa niż potrzeba potwierdzania zasadności postępowania zgodnego z pra-wem w zakresie danego typu zachowania szkodliwego), nakazując sądowi, aby przy określaniu dolnej granicy wymiaru kary (dotyczącej zarówno jej rodzaju, jak i wysokości) uwzględniać również polityczno-kryminalne potrze-by w zakresie kreowania bądź wzmacniania bodźców zniechęcających poten-cjalnych sprawców przez czysto oportunistyczne powody do postępowania naruszającego zakaz prawnokarny, a więc przez odstraszanie od popełnienia przestępstwa”9. Z kolei zmienioną redakcję dyrektywy indywidualnoprewen-cyjnej uzasadniano przede wszystkim koniecznością przełamania nieaktual-nych, XX-wiecznych założeń, akcentujących wychowawczą rolę norm prawa karnego10, którą określono wprost jako iluzoryczną.
Oceniając trafność przedstawionej przez projektodawców argumentacji nasuwa się w pierwszej kolejności spostrzeżenie, iż niewątpliwie wiele kon-trowersji musi wzbudzać wyrażone przez autorów nowelizacji przekonanie,
8 Ibidem, s. 11.
9 Ibidem, s. 6.
10 Ibidem, s. 11.
Agnieszka Kania 158
że dyrektywami wiodącymi w procesie sądowego wymiaru kary będą odpo-wiednio: dyrektywa stopnia społecznej szkodliwości oraz dyrektywa prewen-cji ogólnej, za czym miałaby przemawiać już sama kolejność ich wymienienia w nowym brzmieniu art. 53 § 1 k.k. Niezależnie od forsowanego w ten sposób stanowiska, wydaje się, że projektowe ujęcie relacji międzydyrektywalnej trudno jest jednak rozpatrywać w układzie hierarchicznej nadrzędności i podrzędności, pozwalającej na wyodrębnienie dyrektywy czy dyrektyw do-minujących. Warto bowiem przypomnieć, że system języka polskiego nie przewiduje – przy „zwykłym” wyliczaniu elementów – możliwości nadania któremukolwiek z nich priorytetowej wartości, wynikającej z samego tylko pierwszeństwa wymienienia. Ewentualne podkreślenie szczególnego znacze-nia jednej z dyrektyw mogłoby wprawdzie nastąpić, ale przykładowo przy użyciu właściwej partykuły – np. „przede wszystkim”11 bądź też w drodze opisowego uzasadnienia, na którą wskazywałaby dalsza część tekstu.
Analizując dalsze propozycje zmian w zakresie kodeksowej regulacji są-dowego wymiaru kary, uwagę zwraca także alokacyjne „przesunięcie” w tre-ści art. 53 § 1 k.k. dyrektywy stopnia winy. Mając wprawdzie na względzie – z jednej strony – powyższe ustalenia, dotyczące kwestii dyrektywalnej pre-ponderancji, a z drugiej intencje, które towarzyszą projektodawcom, trudno byłoby uniknąć pytania czy jej nowe umiejscowienie nie stanowi jednak – przynajmniej – swoistej próby zademonstrowania przez twórców noweliza-cji, iż dolegliwość: „(…) kary nie będzie już tak ściśle limitowana stopniem zarzucalności, jaka wiąże się z popełnionym czynem”12.
Odnosząc się z kolei do „nowego” ujęcia dyrektywy ogólnoprewencyjnej oraz do przedstawionego w tej materii uzasadnienia projektodawców należa-łoby zaznaczyć, że rodzą one jednoznaczne skojarzenia z sensem „społeczne-go odziaływania kary”, jakie przyjęto i zaaprobowano w okresie obowiązywa-nia Kodeksu karnego z 1969 r.13. Powyższa propozycja sugerowałaby więc
11 Warto w tym miejscu wspomnieć, że priorytetowe znaczenie dyrektywy indywidalnopre-wencyjnej (w czym utwierdza zwrot „przede wszystkim”) wynika z treści art. 54 § 1 k.k. Tym sa-mym sformułowaniem posłużył się ustawodawca verba legis w art. 85a k.k., podkreślając wiodące znaczenie dyrektyw prewencyjnych przy wymiarze kary łącznej. Zob. w tym zakresie m.in.
P. Kardas, Kara łączna i ciąg przestępstw, [w:] Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, red.
W. Wróbel, Kraków 2015, s. 626 i n.
12 J. Giezek, R. Zawłocki, Opinia Komisji Legislacyjnej Naczelnej Rady Adwokackiej do pro-jektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, s. 8 (data dostępu:
11.06.2019). Dostępny w Internecie: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12320403/12565609/12565 612/dokument383430.pdf.
13 Warto wspomnieć, iż próbę zmiany dyrektywy ogólnoprewencyjnej przewidywał prezy-dencki projekt nowelizujący z 2002 r., w którego uzasadnieniu stwierdzono, że: „Co się zaś tyczy przywrócenia tradycyjnej formuły wyrażającej prewencję ogólną, w postaci »społecznego oddziały-wania kary«, to trzeba uznać, iż jest ona bardziej odpowiednia od zawartego obecnie w omawia-nym przepisie określenia »kształtowanie świadomości prawnej«. To określenie wykracza bowiem poza oddziaływanie kary i wiąże się z szerokim spektrum oddziaływań edukacyjnych na społe-czeństwo” – zob. Uzasadnienie prezydenckiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny,
Kierunki zmian w zakresie sądowego wymiaru kary... 159 wymownie, że dyrektywa prewencji ogólnej, służąca wówczas jako uzasad-nienie dla orzekania surowych kar, była: „(…) w okresie PRL ujęta (…) lepiej niż w budowanej po 1989 roku wolnej i demokratycznej Polsce”14. Wobec potencjalnych obaw, związanych ze wzrostem represyjności polityki karnej, należałaby zastanowić się czy powrót do dawnej redakcji dyrektywy prewen-cji ogólnej nie oznacza w istocie powrotu do: „(...) pierwotnego i najbardziej prymitywnego rozumienia prewencji ogólnej, przy którym budzenie strachu przez wymiar surowych kar stanowić ma najpewniejszy środek budowania społecznego respektu dla prawa”15?
Na odrębną uwagę zasługuje także propozycja uzupełnienia art. 53 k.k.
o wspomniany katalog okoliczności łagodzących oraz obciążających. Pomi-nięcie wspomnianego katalogu okoliczności w dotychczas obowiązującym brzmieniu art. 53 k.k. (co w istocie pozostawało bliskie tradycji poprzednich kodyfikacji karnych16) wynikało – jak się wydaje – nie tylko z zaufania dla
ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 181, [dostęp 11.06.2019]. Dostępny w Internecie: http://orka.sejm.gov.pl/Druki4ka.nsf. Z kolei w poselskim projekcie Kodeksu karnego, pochodzącym z 2002 r. przekonywano, iż „społeczne od-działywanie kary”, jako postulowana treść dyrektywy ogólnoprewencyjnej, potwierdza, że: „Pro-jekt nie ujmuje prewencji generalnej zbyt wąsko, jak to niesłusznie zrobiono w obowiązującym kodeksie karnym. Według Projektu społeczne oddziaływanie kary polega bowiem na wywieraniu wpływu na każdego, kto dowiedział się o popełnionym przestępstwie oraz o ukaraniu jego spraw-cy. Wpływ ten nie musi jednak polegać wyłącznie na odstraszaniu. Może też bowiem polegać na utwierdzaniu w społeczeństwie przekonania, że przestępcy są sprawiedliwie karani” – zob. Uza-sadnienie poselskiego projektu Kodeksu karnego z 2002 r. (data dostępu 11.06.2019). Dostępny w Internecie: http://orka.sejm.gov.pl/Druki4ka.nsf druk sejmowy nr 387. Taką samą próbę zmian przewidziano również w projekcie z 2007 r. „Dotychczasowe brzmienie art. 53 § 1 k.k., w zakresie dyrektywy wymiaru, w postaci „potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społe-czeństwa”, wynika z odrzuconej obecnie idealistycznej aksjologii, wyznaczonej przez twórców Ko-deksu karnego z 1997 r. i jest nieadekwatne do preferowanych aktualnie celów represji karnej.
Dlatego proponuje się określenie dyrektywy prewencji ogólnej w sposób obejmujący nie tylko pre-ferencję pozytywną, ale też negatywną – powracając do tradycyjnego jej ujęcia jako „społeczne oddziaływanie kary” – zob. Uzasadnienie projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw wraz z projektami aktów wykonawczych, druk sejmowy nr 1756 [dostęp 11.06.2019]. Dostępny w Internecie: http://orka.sejm.gov.pl/Druki5ka.nsf/0/C1CA93E0F503AF-82C12572EC00267570?OpenDocument.
14 J. Giezek, R. Zawłocki, op. cit., s. 8.
15 T. Kaczmarek, Opinia o projekcie rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2001, nr 1, s. 69.
16 „Projekt nie zawiera tzw. katalogu okoliczności obciążających i łagodzących, katalogu przeważnie niewyczerpującego (przykładowego), sporządzonego dla orientacji sądu. Katalog taki, jak wiadomo, zawierają tylko niektóre kodeksy karne państw socjalistycznych. (…). Pominięcie katalogu okoliczności obciążających i łagodzących wynika również z innej przesłanki. Katalog taki bardzo silnie akcentuje „wyważenie” kary jako odpłaty. Wprawdzie Projekt nie neguje tego cha-rakteru kary, jednakże wskazując na inne dyrektywy co do jej wymiaru, stara się zmodyfikować ideę odpłaty względami celowościowymi” – zob. Projekt kodeksu karnego oraz przepisów wprowa-dzających, Warszawa 1968, s. 113. Należy jednak zaznaczyć, że jeszcze projekt z 1963 r. przewi-dywał odpowiednio w art. 59 i 60 katalog okoliczności obciążających oraz łagodzących przy wymia-rze kary – zob. Projekt kodeksu karnego, Warszawa 1963, s. 12–13.
Agnieszka Kania 160
kompetencji sędziowskich17, lecz także z przekonania, że nie zawsze jest możliwe jednoznaczne ustalenie, że taka czy inna okoliczność jest bezwzględ-nie obciążająca czy łagodząca18. Mając na względzie aktualność powyższych spostrzeżeń, należałoby jednocześnie w tym miejscu zasygnalizować, iż za-proponowane ujęcie katalogu okoliczności łagodzących oraz obciążających wzbudza pewne zastrzeżenia, które w istocie odnoszą się nie tylko do ich re-dakcyjnej, ale również merytorycznej poprawności, w tym zwłaszcza wątpli-wej koherencji wspomnianych rozwiązań z regulacją przewidzianą w art. 53
§ 2 k.k.
W ramach dalszych uwag dotyczących projektowanej treści art. 53
§ 1 k.k. warto także zaznaczyć, że przedstawione w uzasadnieniu powody pominięcia celu wychowawczego z ustawowej konstrukcji dyrektywy indywi-dualnoprewencyjnej implikują nieuniknione kontrowersje. Z jednej bowiem strony, jako argument przemawiający za jego wyeliminowaniem, powołano swoistą anachroniczność tego celu, a z drugiej zaś strony podniesiono, że w szerokim rozumieniu celu zapobiegawczego mieści się wspomniany cel wy-chowawczy, co w konsekwencji oznaczałoby, że jedynie jego osobne akcento-wanie (a nie zaś sam cel wychowawczy jako taki) pozostaje zbędne19. Nasu-wa się zatem wniosek, że rzeczywiste powody rezygnacji z wymienienia celu wychowawczego z art. 53 § 1 k.k. nie są do końca przejrzyste, a co więcej okazują się wzajemnie sprzeczne. Mając na względzie powyższą uwagę, wy-daje się, że osobne zaakcentowanie (a de facto pozostawienie) celu wycho-wawczego w art. 53 § 1 k.k. nie zubożyłoby jego „przyszłej” treści, a co więcej służyłoby podkreśleniu czy napomnieniu, że osiągnięcie wspomnianego efektu
17 Jako argument, przemawiający za rezygnacją z formułowania katalogu okoliczności łago-dzących i obciążających podawano także potrzebę szerszego uwzględnienia w wymiarze kary jej celowości. Zob. I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973, s. 230.
18 Zob. W. Wolter, Zasady wymiaru kary w kodeksie karnym z 1969 r., „Państwo i Prawo”
1969, nr 10, s. 515–516.
19 Na temat znaczenia celu wychowawczego zob. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocła-wiu z dnia 10 kwietnia 2018 r., II AKa 59/18, LEX nr 2501269, w którym wprost zaakcentowano, że: „Kara oprócz dolegliwości powinna także spełniać cele zapobiegawcze i wychowawcze. Ma za zadanie zapobiegać powrotowi sprawcy do przestępstwa oraz kształtować właściwe postawy w społeczeństwie. Oczywistym przy tym jest, iż wychowanie sprawcy nie jest tożsame z pobłaża-niem jemu i koniecznością wymierzenia kary łagodnej, gdyż w określonych sytuacjach to właśnie kara izolacyjna odpowiednio wymierzona spełnia nie tylko rolę odwetu za popełnione przestęp-stwo, ale jest też czynnikiem wychowawczym, pozwalającym na uzmysłowienie sprawcy nie tylko faktu nieopłacalności łamania prawa, ale i związanych z tym konsekwencji”. Na rolę wspomnia-nego celu zwrócono uwagę także w innym orzeczeniu, wskazując, że: „Idea wychowania (resocjali-zacji) przez karę zakłada (…) takie dostosowanie wysokości i rodzaju kary kryminalnej do indywi-dualnych potrzeb sprawcy, aby przez sankcję został on »wychowany«, tj. zrozumiał naganność swojego zachowania i w przyszłości przestrzegał porządku prawnego” – zob. wyrok Sądu Apelacyj-nego we Wrocławiu z dnia 14 lutego 2018 r., II AKa 11/18, LEX nr 2464892; zob. także wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 sierpnia 2017 r., II AKa 198/17, LEX nr 2358931.
Kierunki zmian w zakresie sądowego wymiaru kary... 161 wychowawczego powinno jednak stanowić jeden z celów kary. Niniejsza kon-statacja nabiera zaś szczególnie wymownego znaczenia wobec młodych sprawców, wśród których mogą być bowiem wszak tacy, którzy chcieliby ustabilizować swoje życie „u progu dorosłości”20.
Reasumując dotychczasowe uwagi należy w pierwszej kolejności stwier-dzić, że rozwiązania prawne, obliczone nawet na wiele lat obowiązywania, wymagają – niemal z oczywistych względów – dokonania koniecznych zmian po pewnym okresie ich obowiązywania21. Wychodząc z optymistycznego za-łożenia, iż nowa regulacja powinna być „lepsza” od poprzedniej, trzeba jed-nak wyraźnie podkreślić, że żadne zmiany prawa nie powinny następować zbyt często, pośpiesznie, a także z pominięciem wysłuchania opinii przedsta-wicieli teorii oraz praktyki wymiaru sprawiedliwości. Podobne kontrowersje wzbudza także idea kreowania czy modyfikowania dotychczas obowiązują-cych przepisów, oparta na inspiracji „bieżącymi wydarzeniami”, jak również propozycja wprowadzania takich regulacji, które swój sens czerpią z daw-nych, a przy tym nierzadko skompromitowanych rozwiązań. Nawiązując do ostatniej z wyrażonych uwag, trudno byłoby zwłaszcza uznać, iż racjonalną propozycją zmian pozostaje swoisty „renesans” dyrektywy ogólnoprewencyj-nej w jej de facto tzw. negatywogólnoprewencyj-nej odmianie. Możliwe wykorzystanie niniej-szej dyrektywy jako uzasadnienia dla zmiany kierunku polityki karnej – wzbudzającej w nieunikniony sposób pewne deja vu do tej polityki, która była prowadzona pod rządami poprzedniej kodyfikacji karnej – nakazuje przede wszystkim zastanowić się czy ogólnoprewencyjne odstraszanie może w ogóle stanowić cel kary, skoro już bowiem od czasów antycznych przekony-wano, że przecież „strach nie jest trwałym nauczycielem obowiązku” („timor non est diuturnus magister offici”)22.
20 Uwagi zgłoszone do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw przez sędziów wizytatorów Sądu Apelacyjnego w Szczecinie oraz Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie (data dostępu: 11.06.2019). Dostępny w Internecie: https://
legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12320403/12565609/12565612/dokument383435.pdf, s. 4.
21 Warto w tym miejscu przypomnieć, iż: „(...) kodeksom przysługuje szczególne miejsce w systemie prawa ustawowego. Istotą kodeksu jest stworzenie koherentnej i – w miarę możliwości – zupełnej oraz trwałej regulacji w danej dziedzinie życia (a prawo handlowe należy do dziedzin o szczególnie bogatej już tradycji). Kodeksy przygotowywane są i uchwalane w odrębnej – bardziej złożonej procedurze niż »zwyczajne ustawy«. Istotą kodeksu jest dokonanie kodyfikacji danej ga-łęzi prawa” – zob. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 1994 r., K 2/94, OTK 1994, poz. 36; zob. także M. Kępiński, M. Seweryński, A. Zieliński, Rola kodyfikacji na przy-kładzie prawa prywatnego w procesie legislacyjnym, „Przegląd Legislacyjny” 2006, nr 1, s. 95.
22 T. Kaczmarek, Ogólne dyrektywy wymiaru kary w teorii i praktyce sądowej, Wrocław 1980, s. 57.
Agnieszka Kania 162
Wykaz literatury
Andrejew I., Świda W., Wolter W., Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973.
Kaczmarek T., Ogólne dyrektywy wymiaru kary w teorii i praktyce sądowej, Wrocław 1980.
Kaczmarek T., Opinia o projekcie rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2001, nr 1.
Kania A., Prewencja ogólna jako dyrektywa sądowego wymiaru kary. Rozważania na tle Kodeksu karnego, Zielona Góra 2016.
Kardas P., Kara łączna i ciąg przestępstw, [w:] Nowelizacja prawa karnego 2015. Ko-mentarz, red. W. Wróbel, Kraków 2015.
Kardas P., Giezek J., Nowa filozofia karania, czyli o założeniach i zasadniczych
Kardas P., Giezek J., Nowa filozofia karania, czyli o założeniach i zasadniczych