Nakłady na działalność innowacyjną

Mimo dostrzegalnych pozytywnych tendencji w kierunkach nakładów na innowacje i strukturze finansowania w latach 2008-2011 obniżył się odsetek przedsiębiorstw realizujących projekty innowacyjne. Tendencja jest wyraźna, niezależna od sektora gospodarki. W tym przypadku Mazowsze odbiega od ogólnopolskich wyników na minus, spadek jest wyraźnie głębszy, a w przypadku przedsiębiorstw przemysłowych Mazowsze w 2011 roku uzyskało wynik gorszy od średniej krajowej. Oznacza to, że działalność innowacyjna staje się coraz bardziej skoncentrowana. Okres największego spadku pokrywa się ze spowolnieniem gospodarczym 2009, co daje nadzieje na to, że za pogorszenie odpowiada w znacznym stopniu cykl koniunkturalny. Tezę tę potwierdza także wyraźnie głębszy i skoncentrowany w 2009 roku spadek w sektorze przemysłowym, którego w stopniu większym niż pozostałych części gospodarki dotknęło spowolnienie. Można liczyć na to, że wraz z powrotem szybszego wzrostu gospodarczego obserwowana tendencja ulegnie odwróceniu.

33

Tabela 25. Odsetek przedsiębiorstw, które realizowały projekt innowacyjny Jednostka terytorialna

przedsiębiorstwa

przedsiębiorstwa z sektora usług przedsiębiorstwa przemysłowe 2008 2009 2010 2011 2008 2009 2010 2011

% % % % % % % %

POLSKA 13,1 11,6 10,4 9,6 17,1 14,4 13,9 12,8

MAZOWIECKIE 17,9 15,5 12,8 11,9 19,8 13,7 13,4 11,7

DOLNOŚLĄSKIE 13,3 8,7 11,1 7,2 19,5 17,5 14,0 14,0

KUJAWSKO-POMORSKIE 10,2 10,2 6,6 9,1 17,1 13,8 14,1 13,2

LUBELSKIE 10,6 8,6 9,6 9,1 17,6 14,1 15,1 16,7

LUBUSKIE 14,1 6,7 8,4 6,0 9,9 11,0 11,5 10,6

ŁÓDZKIE 8,2 7,8 7,2 6,2 11,2 10,7 10,0 9,5

MAŁOPOLSKIE 12,5 10,2 11,2 10,4 18,3 15,9 13,7 14,7

OPOLSKIE 10,5 17,4 11,7 5,3 17,0 14,6 15,5 16,2

PODKARPACKIE 13,3 10,7 10,8 10,0 18,0 18,9 16,1 16,7

PODLASKIE 8,0 7,7 7,2 6,1 19,7 15,2 13,9 11,4

POMORSKIE 12,7 9,6 10,8 11,5 19,1 15,5 12,6 12,0

ŚLĄSKIE 15,0 13,9 10,4 11,9 19,1 16,9 17,3 13,3

ŚWIĘTOKRZYSKIE 8,2 5,1 9,5 6,4 15,9 12,6 13,1 12,5

WARMIŃSKO-MAZURSKIE 10,2 7,4 6,2 7,6 14,7 13,3 14,8 11,6

WIELKOPOLSKIE 10,6 12,4 9,8 8,7 15,9 12,8 13,3 13,3

ZACHODNIOPOMORSKIE 7,7 12,0 9,4 5,6 14,9 11,1 12,8 9,3

Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych.

Okres 2008-2011 zaowocował obniżeniem nakładów na działalność innowacyjną na Mazowszu, przy czym było ono mniejsze niż w skali kraju, jednak ich wahania i tendencje odzwierciedlają te ogólnopolskie. Choć główną formą działalności innowacyjnej pozostają nakłady inwestycyjne na środki trwałe, to jednak widoczna jest tendencja do obniżania ich roli. W przypadku Mazowsza ich udział obniżył się z 77,4% w 2008 roku do 61,8% w 2011 roku, przy czym dynamika tych zmian była większa niż w przypadku pozostałej części kraju.

Biorąc pod uwagę niemalże takie samo tempo zmian nakładów inwestycyjnych na Mazowszu jak w pozostałej części kraju, oznacza to, że obserwujemy korzystną zmianę struktury, w której rośnie rola bardziej zaawansowanych technik, niesprowadzających się tylko do importu innowacji. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na dwie pozycje. Po pierwsze – ponad dwukrotnie wzrosła rola nakładów na bezpośrednią działalność badawczo-rozwojową i ich udział wynosi obecnie 11,2%. Po drugie – zwiększyła się także rola zakupów oprogramowania. Obie te tendencje, choć występują także w przypadku pozostałej części kraju, na Mazowszu były silniejsze. Znaczenie pozostałych form nakładów pozostaje marginalne. Można postawić tezę, że struktura nakładów na działalność innowacyjną ewoluuje w kierunku bardziej dojrzałej, w większym stopniu nakierowanej na tworzenie innowacji in house, a w mniejszym stopniu na ich zakup.

34

Tabela 26. Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 zmiana

2008 –

nakłady inwestycyjne na środki trwałe ogółem

Polska 28 829 23 786 23 821 22 221 -22,9

udział w ogółem 81,6 76,9 69,0 69,9 -11,7

mazowieckie 10 066 7 746 8 982 7 747 -23,0

udział w Polska 34,9 32,6 37,7 34,9 -0,1

udział w ogółem 77,4 69,9 61,9 61,8 -15,6

szkolenia personelu związane bezpośrednio z wprowadzaniem innowacji

Polska 276 117 188 69 -75,1

udział w ogółem 0,8 0,4 0,5 0,2 -0,6

mazowieckie 54 49 66 6 -88,8

udział w Polska 19,6 42,2 35,0 8,8 -10,8

udział w ogółem 0,4 0,4 0,5 0,0 -0,4

marketing związany z wprowadzeniem nowych lub istotnie ulepszonych produktów

Polska 891 858 944 935 5,0

35

Mazowsze jest odpowiedzialne za blisko 40% krajowych nakładów na działalność innowacyjną przedsiębiorstw i udział ten zwiększył się w 2011 w stosunku do 2008 roku.

Podstawowym źródłem finansowania nakładów na działalność inwestycyjną pozostają, podobnie jak w całej Polsce, środki własne. Jednak o ile w Polsce udział ich jest stabilny na poziomie około ¾, to w przypadku mazowieckich przedsiębiorstw obniża się systematycznie, w ciągu 3 lat spadek przekracza 6 pp. Rośnie natomiast rola finansowania zewnętrznego, kredytów bankowych oraz środków pozyskanych z zagranicy. O ile w przypadku tych ostatnich jest to zgodne z ogólnokrajowym trendem, o tyle w odniesieniu do kredytów w Polsce obserwujemy bardzo znaczący spadek wykorzystania tego źródła. Może to odzwierciedlać relatywnie dobrą sytuację finansową przedsiębiorstw na Mazowszu w tym okresie (widoczną np. w kwartalnych badaniach koniunktury gospodarczej GUS), co przekłada się na lepszy niż przeciętnie w kraju dostęp do kredytu bankowego. Jednak udział finansowania nakładów kredytem jest na Mazowszu nadal niższy niż przeciętnie w kraju.

Poprawiający się dostęp do finansowania bankowego można jednak uznać za optymistyczny czynnik w kontekście ewolucji nakładów w kolejnych latach, w których dostępność niektórych innych źródeł finansowania (szczególnie zagranicznych) może zostać ograniczona.

Tabela 27. Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach wg źródeł finansowania działalności innowacyjnej i PKD 2007

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 zmiana 2011

- 2008

36

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 zmiana 2011

- 2008

mazowieckie 603 1 230 892 1 008 67,2

udział w ogółem 4,6 11,1 6,2 8,0 3,4

udział w Polska 9,6 17,7 27,7 30,8 21,1

Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych.

Nakłady na działalność badawczo-rozwojową są bardzo silnie skoncentrowane na pojedynczych jednostkach w gospodarce, choć grupa firm decydująca się na tę formę działalności innowacyjnej systematycznie rośnie. Udział w przypadku Mazowsza wynosi 0,8 promila dla wszystkich podmiotów, natomiast w przypadku przedsiębiorstw jest to 1,2 promila. Jednak już dynamika bezwzględnej liczby podmiotów w latach 2009-2011 odbiega na minus od ogólnokrajowej, będąc zbliżona do notowanych w Polsce wschodniej. Można jednak postawić tezę, że gorszy wynik Mazowsza jest odzwierciedleniem raczej bardzo słabego punktu wyjścia dla pozostałej części kraju niż słabości regionu – nadal koncentruje się tu od 20 do 25% podmiotów angażujących się w badania i rozwój.

Tabela 28. Liczba przedsiębiorstw w stosunku do wszystkich podmiotów regionu Mazowsza, które ponosiły nakłady na działalność badawczo-rozwojową

Jednostka terytorialna 2009 2010 2011

zmian

37

Tabela 29. Odsetek przedsiębiorstw w stosunku do wszystkich podmiotów regionu Mazowsza, które ponosiły nakłady na działalność badawczo-rozwojową

Jednostka terytorialna 2009 2010 2011 2009 2010 2011 ogółem w sektorze przedsiębiorstw

POLSKA 3,5% 4,5% 5,7% 5,0% 7,1% 9,3%

MAZOWIECKIE 5,4% 6,4% 8,2% 6,8% 8,6% 12,0%

DOLNOŚLĄSKIE 3,5% 4,4% 6,3% 6,1% 8,3% 12,2%

KUJAWSKO-POMORSKIE 3,0% 4,1% 4,8% 5,3% 7,5% 8,8%

LUBELSKIE 2,8% 4,1% 5,4% 3,5% 6,1% 8,1%

LUBUSKIE 1,7% 2,2% 3,0% 2,7% 4,3% 5,6%

ŁÓDZKIE 3,9% 4,8% 5,7% 5,4% 7,1% 8,8%

MAŁOPOLSKIE 3,6% 4,9% 6,3% 4,2% 6,9% 8,9%

OPOLSKIE 2,0% 2,5% 4,6% 3,8% 5,4% 10,4%

PODKARPACKIE 3,7% 4,4% 5,5% 7,3% 8,1% 9,8%

PODLASKIE 2,7% 3,9% 4,5% 3,5% 4,6% 5,8%

POMORSKIE 2,6% 3,9% 5,0% 4,1% 7,1% 8,9%

ŚLĄSKIE 4,0% 5,2% 6,4% 6,2% 8,7% 11,0%

ŚWIĘTOKRZYSKIE 2,2% 3,0% 3,3% 3,7% 6,1% 5,8%

WARMIŃSKO-MAZURSKIE 1,9% 2,9% 3,6% 2,4% 4,1% 5,6%

WIELKOPOLSKIE 3,3% 4,5% 5,4% 5,1% 7,1% 8,6%

ZACHODNIOPOMORSKIE 1,2% 2,0% 2,5% 1,5% 3,3% 4,4%

Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych.

38