Należy określić charakter (profil) opracowanego programu ze względu na typ programu, tzn. jego szczególne cechy wymienione w opisie konkursu

Wyróżniamy w tym zakresie trzy typy (profile) programów:

ƒ interdyscyplinarne programy studiów doktoranckich o zasięgu krajowym lub międzynarodowym,

ƒ międzynarodowe programy studiów doktoranckich, prowadzone przez podstawowe nostki organizacyjne uczelni (lub inne jednostki naukowe) we współpracy z innymi jed-nostkami naukowymi krajowymi lub zagranicznymi,

ƒ programy studiów doktoranckich, kluczowe dla gospodarki i społeczeństwa, wspierające innowacyjność kraju i zapewniające możliwość transferu/komercjalizacji rezultatów stu-diów doktoranckich, określane w części A opracowania jako programy międzysektorowe.

Programy określonego typu (o określonym profilu) powinny odnosić się do sformułowanych niżej wymagań i zaleceń.

Programy interdyscyplinarne

W odniesieniu do programów interdyscyplinarnych można sformułować następujące wymagania:

a. zdefiniowane przez prowadzącą studia jednostkę/jednostki kompetencje absolwenta (za-kładane efekty kształcenia) odnoszą się do opisu kompetencji dla tego typu studiów (po-danego w rozdziale 5 w części A opracowania), a program studiów umożliwia uzyskanie tych kompetencji;

b. studia realizują ideę interdyscyplinarności zespołowej (patrz rozdział 3 w części A opraco-wania); w odniesieniu do każdego z uczestników tych studiów oznacza to, że:

ƒ realizowane przez niego badania mogą mieć charakter monodyscyplinarny, realizo-wane są jednak w środowisku wymagającym nabycia umiejętności pracy w zespole interdyscyplinarnym; ponadto konieczność efektywnego współdziałania z członkami zespołu reprezentującymi inne dyscypliny oznacza zwykle, że w programie studiów występują komponenty umożliwiające zdobycie wiedzy z zakresu innych dyscyplin, a także umiejętności i innych kompetencji, które ułatwiają tę współpracę;

ƒ realizowane przez niego badania mogą mieć charakter interdyscyplinarny.

W odniesieniu do programów interdyscyplinarnych można sformułować następujące zalecenia:

a. koncepcja studiów powinna odnosić się do misji uczelni i strategii rozwoju jednostki/

jednostek;

b. zalecane jest zastosowanie następujących rozwiązań:

ƒ elastyczność programowa, umożliwiająca daleko idące różnicowanie indywidualnych programów studiów; w szczególności, doktorant powinien mieć możliwość uzupełnie-nia kompetencji z innej dyscypliny, w tym również w ramach zajęć realizowanych na 6 i 7 poziomie Polskiej Ramy Kwalifikacji (program studiów doktoranckich powinien stwarzać możliwość realizacji i uznawania takich zajęć),

ƒ nasycenie programu studiów elementami kształtującymi różnego rodzaju kompetencje ogólne – niezwiązane z reprezentowaną dyscypliną naukową,

ƒ współpraca przy projektowaniu i realizacji programu studiów z innymi jednostkami naukowymi (w tym realizacja programu w formie studiów środowiskowych),

ƒ współpraca jednostki z podmiotami zewnętrznymi,

ƒ rozszerzona (grupowa) opieka naukowa nad doktorantem;

c. pożądane jest zdefiniowanie przez twórców programu kryteriów/wskaźników (miar), które to kryteria/wskaźniki mogłyby być później wykorzystane do monitorowania realizacji pro-jektu; wskaźnikami takimi mogłyby być przykładowo:

ƒ % stopni nadanych w dyscyplinach innych niż dominująca (dyscyplina, w której na-dano największą liczbę stopni),

ƒ % interdyscyplinarnych rozpraw doktorskich (przewodów, w których powołano dru-giego promotora).

Programy międzynarodowe

W odniesieniu do programów międzynarodowych można sformułować następujące wymagania:

a. jednostka powinna mieć atrakcyjną dla cudzoziemców ofertę programową, stanowiącą podstawę do opracowania programu studiów doktoranckich o zasięgu międzynarodowym;

studia takie powinny być prowadzone w języku obcym używanym w komunikacji między-narodowej w dyscyplinie będącej przedmiotem studiów;

b. w realizację studiów powinni być zaangażowani naukowcy z zagranicy; w szczególności powinni oni brać udział w procedurach związanych z przewodami doktorskimi (jako re-cenzenci, ale również kopromotorzy i drudzy promotorzy);

c. realizacja programu powinna być wspierana przez odpowiednie rozwiązania organizacyjne – na poziomie uczelni lub jednostki prowadzącej studia – w zakresie administrowania

procesem studiowania doktorantów zagranicznych (dokumenty i informacje w języku angielskim, odpowiednio przygotowani pracownicy, mający możliwość doskonalenia umiejętności językowych itp.).

W odniesieniu do programów międzynarodowych można sformułować następujące zalecenia:

a. koncepcja studiów powinna odnosić się do misji uczelni i strategii rozwoju jednostki;

b. pożądana jest realizacja przynajmniej niektórych spośród wymienionych niżej postulatów:

ƒ możliwie liczny udział w programie doktorantów-cudzoziemców,

ƒ możliwie duży wymiar zajęć prowadzonych przez zagranicznych wykładowców, w tym profesorów wizytujących,

ƒ włączenie do programu studiów kursów online z oferty instytucji zagranicznych, tuto-ring online z tutorem z zagranicy,

ƒ możliwie liczny udział doktorantów w projektach realizowanych we współpracy mię-dzynarodowej (projekty badawcze oraz projekty edukacyjne realizowane we współ-pracy z instytucjami zagranicznymi),

ƒ organizacja przez jednostkę/uczelnię krótkoterminowych spotkań naukowych o mię-dzynarodowym zasięgu: szkół letnich, konferencji itp.,

ƒ wyjazdy doktorantów na krótko- i długoterminowe staże naukowe związane z dyscy-pliną, w której realizowana jest praca doktorska,

ƒ udział doktorantów w innych krótkoterminowych wyjazdach naukowych: szkołach letnich, konferencjach itp.,

c. pożądane jest zdefiniowanie przez twórców programu kryteriów/wskaźników (miar), które to kryteria/wskaźniki mogłyby być później wykorzystane do monitorowania realizacji pro-jektu; wskaźnikami takimi mogłyby być przykładowo:

ƒ średnia liczba punktów ECTS uzyskanych przez doktorantów w wyniku zajęć zalicze-nia prowadzonych przez osoby zatrudnione w instytucji zagranicznej,

ƒ liczba publikacji doktorantów napisanych wspólnie z naukowcami zatrudnionymi w instytucji zagranicznej,

ƒ liczba międzynarodowych szkół letnich dla doktorantów,

ƒ liczba staży dla doktorantów w instytucjach zagranicznych,

ƒ liczba stopni doktora uzyskanych w formule joint degree.

Programy międzysektorowe

W odniesieniu do programów międzysektorowych można sformułować następujące wymagania:

a. udział przedstawicieli instytucji z otoczenia społeczno-gospodarczego w opracowaniu i re-alizacji programu studiów doktoranckich m.in. poprzez (katalog możliwych praktyk):

ƒ wspólne definiowanie problemu badawczego, jaki ma być przedmiotem pracy doktor-skiej, jak również określanie zakresu wiedzy aplikacyjnej, jaka powinna zostać przeka-zana w ramach studiów doktoranckich,

ƒ odbywanie części zajęć przewidzianych programem studiów doktoranckich w przed-siębiorstwie np. w postaci warsztatów dotyczących wdrażania nowych technologii,

ƒ realizację staży wdrożeniowych w przedsiębiorstwach, ukierunkowanych na testowanie generowanych pomysłów/koncepcji w naturalnym środowisku,

ƒ realizację badań w przedsiębiorstwie (korzystanie z udostępnionej infrastruktury, moż-liwość planowej obserwacji procesu technologicznego/wdrożeniowego);

a. organizacja zajęć powinna umożliwiać udział w nich osobom pracującym; osoby takie powinny mieć też stworzone możliwości prowadzenia na uczelni (lub w pozauczelnianej jednostce naukowej) badań związanych z działalnością zawodową,

b. aktywne uczestniczenie przedstawiciela instytucji zewnętrznej w komisji/zespole nad-zorującym proces powstawania pracy doktorskiej oraz przebieg studiów doktoranckich;

funkcjonowanie takiej komisji/zespołu powinno być szczegółowo określone w umowie z uwzględnieniem zakresu kompetencji poszczególnych jego członków (z jasnym wska-zaniem, że osobą odpowiedzialną za naukową jakość doktoratu jest opiekun naukowy/

promotor), sposobu sprawowania opieki, częstości i sposobu wewnętrznej komunikacji, c. zawarcie formalnej umowy trójstronnej (uczelnia/jednostka – instytucja zewnętrzna –

dokto-rant) definiującej zakres współpracy i przyjęte rozwiązania dot. ochrony własności intelektu-alnej oraz sposobu finansowania samych studiów (np. współudział podmiotu zewnętrznego).

W odniesieniu do programów międzysektorowych można sformułować następujące zalecenia:

a. koncepcja studiów powinna odnosić się do misji uczelni i strategii rozwoju jednostki (jeśli uwzględnia ona kształcenie kadr na potrzeby otoczenia społeczno-gospodarczego i współ-pracę z instytucjami z otoczenia społeczno-gospodarczego),

b. program studiów powinien obejmować moduły zajęć poszerzających kompetencje dok-toranta szczególnie przydatne we współpracy jednostki prowadzącej studia z instytu-cjami z otoczenia społeczno-gospodarczego, np. prawo patentowe i ochrona własności intelektualnej, analiza biznesowa, przedsiębiorczość, planowanie, zarządzanie projektami B+R we współpracy z partnerem pozanaukowym, pozyskiwanie finansowania na bada-nia ze środków publicznych i prywatnych; zajęcia takie powinny być prowadzone przez osoby posiadające doświadczenie w zakresie współpracy uczelni/jednostki naukowej z otoczeniem społeczno-gospodarczym lub osoby zatrudnione w instytucjach z otoczenia społeczno-gospodarczego,

c. wymiar obowiązkowych praktyk związanych z prowadzeniem zajęć dydaktycznych przez doktoranta powinien być znacznie zredukowany (w przypadku posiadania przez dokto-ranta doświadczenia w prowadzeniu działalności szkoleniowej można zwolnić doktodokto-ranta z tego obowiązku),

d. część kosztów prowadzenia studiów (w szczególności koszty badań prowadzonych przez doktorantów) powinna być pokrywana przez instytucje zewnętrzne; środki z projektu mo-głyby być natomiast użyte na realizację staży w instytucjach z otoczenia społeczno-gospo-darczego lub pokrycie kosztów przygotowania i prowadzenia zajęć przez osoby pracujące poza jednostką prowadzącą studia,

e. kryteria rekrutacyjne powinny preferować kandydatów zatrudnionych poza uczelnią z za-kresem obowiązków powiązanych z planowaną tematyką doktoratu lub posiadających do-świadczenie zawodowe bezpośrednio powiązane z planowaną tematyką doktoratu, f. jednostka prowadząca studia powinna przygotować i przeprowadzić akcję informacyjno-

-promocyjną skierowaną do instytucji z otoczenia społeczno-gospodarczego,

g. pożądane jest zdefiniowanie przez twórców programu kryteriów/wskaźników (miar), które to kryteria/wskaźniki mogłyby być później wykorzystane do monitorowania realizacji pro-jektu; wskaźnikami takimi mogłyby być przykładowo:

ƒ liczba utworzonych komisji/zespołów nadzorującym proces powstawania pracy dok-torskiej z udziałem przedstawiciela instytucji zewnętrznej

ƒ wymiar zajęć realizowanych w formach organizowanych przez podmiot zewnętrzny w odniesieniu do łącznego wymiaru zajęć zorganizowanych w ramach programu stu-diów doktoranckich (udział procentowy),

ƒ liczba obronionych rozpraw doktorskich, stanowiących praktyczne rozwiązanie pro-blemu zdefiniowanego (zgłoszonego) przez podmiot zewnętrzny.

Każdy z opracowanych programów powinien mieć przynajmniej jedną z wymienionych i opi-sanych wyżej cech (interdyscyplinarność, umiędzynarodowienie i międzysektorowość). Cechy te nie są oczywiście rozłączne - program może być jednocześnie w pewnym zakresie interdyscypli-narny, międzynarodowy i międzysektorowy.

Nie ma też rozłączności między ww. cechami a wcześniej wymienionymi kategoriami pro-gramów (akademicki, aplikacyjny). W szczególności program międzysektorowy jest niemal za-wsze programem aplikacyjnym, a program aplikacyjny w większości przypadków programem międzysektorowym.