S t r e s z c z e n i e
Przepisy związane z ochroną środowiska wymuszają na producentach kruszyw oferowanie wysokiej jakości produktu. Klasyfikatory pulsacyjne stosowane od szeregu lat pozwalają na spełnienie wyżej wymienio-nych wymagań dla surowców mineralwymienio-nych. W artykule przedstawiono zasadę działania klasyfikatora pulsa-cyjnego. Zaprezentowano odmiany rozwiązań kon-strukcyjnych oraz przykłady wdrożeń klasyfikatorów.
Opisano wprowadzone modernizacje podzespołów urządzenia. Przedstawiono wybrane wyniki badań laboratoryjnych pod kątem zwiększenia skuteczności rozdziału.
S u m m a r y
Regulations as regards environment protection force the aggregates producers to offer high quality product.
Pulsatory classifiers, which have been used for many years, enable to meet the above mentioned requirements for minerals. The principle of operation of pulsatory classifier is presented. Versions of design solutions and examples of implementations of classifiers are given. Modernizations of sub-systems of the device are described. Selected results of laboratory tests as regards increase of effectiveness of separation are presented.
1. Wprowadzenie
Klasyfikator pulsacyjny typu KOMAG przeznaczony jest do oddzielania zanieczyszczeń organicznych (drewno, lignit, węgiel) oraz zanieczyszczeń węglano-wych (kreda) od kruszywa o granulacji 16 (32) – 2 (0) mm [2].
Jest to urządzenie, w którym w sposób ciągły odby-wa się rozdzielanie mieszaniny żwirowo-piaskowej w pulsującym ośrodku wodnym, w wyniku czego nastę-puje rozdział mieszaniny na trzy produkty: żwir, piasek i odpady.
Podstawowe zalety klasyfikatora pulsacyjnego:
− możliwość doboru parametrów cyklu pulsacji wody do zmiennych parametrów technologicznych nadawy,
co pozwala na skuteczny rozdział i oczyszczanie frakcji żwirowo–piaskowej,
− automatyczne sterowanie procesem technolo- gicznym,
− dostosowanie parametrów technologicznych pro-duktów do wymagań odbiorcy,
− produkcja piasku i żwiru spełniającego wymagania norm jakościowych,
− bezobsługowa eksploatacja urządzenia,
− możliwość dostosowania konstrukcji do wymagań konkretnych odbiorców.
W tabeli 1 przedstawiono podstawowe parametry techniczne klasyfikatorów zaprojektowanych w Instytucie Techniki Górniczej KOMAG.
Podstawowe parametry techniczne klasyfikatorów typu KOMAG [3]
Tabela 1
Wydajność nominalna t/h 60 80 100 150 200
Całkowita powierzchnia robocza m2 ok. 2,0 ok. 4,0 ok. 4,0 ok. 4,0 ok. 4,0
Zapotrzebowanie mocy kW 22,5 30,5 30,5 42 42
Zapotrzebowanie wody m3/h 120-140 140-170 150-200 250-300 300-320
Ciśnienie wody MPa 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1
Masa klasyfikatora z konstrukcją
mobilną kg ok. 15000 ok. 18000 ok. 19000 ok. 21500 ok. 21900 Masa klasyfikatora bez konstrukcji
mobilnej kg ok. 7500 ok. 9150 ok. 9950 ok. 12600 ok. 13000
Rys.1. Klasyfikator pulsacyjny K-101 [3]
2. Budowa i zasada działania klasyfikatora Klasyfikator pulsacyjny na podbudowie mobilnej przeznaczony jest do wydzielania zanieczyszczeń organicznych i mineralnych z pozyskiwanych kruszyw.
Składa się on z następujących elementów (rys. 1):
1 - korpus wodny z korytem roboczym i komorami pulsacyjnymi klasyfikatora, 2 - podbudowa klasyfikatora z podestem obsługi i schodami, 3 - zsuwnia nadawy, 4 - zsuwnia odprowadzenia żwiru, 5 - koryto przelewu odpadów, 6 - instalacja odprowadzająca wodę i piasek z lejków, 7 - zawór pulsacyjny ZP-4 (przedstawiony na rysunku 2), 8 - tłumik wylotu powietrza, 9 - oświetlenie klasyfikatora.
Zasada działania klasyfikatora opiera się na typowym procesie wzbogacania grawitacyjnego mine-rałów i polega na rozwarstwieniu, w pulsacyjnym ośrodku wodnym, odpowiednio przygotowanej nadawy, według jej składu ziarnowego oraz gęstości skła-dników [3, 5].
Produktem koncentratowym urządzenia są ziarna żwirowe o zmniejszonych udziałach zanieczyszczeń i ziaren piaskowych, natomiast produktem odpadowym ziarna piaskowe i zanieczyszczenia. Produkt koncen-tratowy wyprowadzany jest na końcu koryta roboczego z poziomu jego pokładu sitowego, za pomocą wyno-szącego odbieralnika obrotowego. Produkt odpadowy odprowadzany jest przez krawędź progu przelewowego
koryta roboczego oraz przez otwory stożków wypły-wowych usytuowane w dolnej części klasyfikatora.
Prawidłową pracę klasyfikatora zapewnia system elektronicznego sterowania, który umożliwia sterowa-nie charakterystyką pulsacji wody i odbiorem oczysz-czonego żwiru [3].
3. Rozwój konstrukcji klasyfikatora
Konstrukcja klasyfikatora jest stale doskonalona.
W roku 2010 powstał zmodernizowany klasyfikator pulsacyjny K-100 oznaczony symbolem K-101. Zmie-niono w nim m.in. zawór pulsacyjny (rys. 2), w którym zastosowano 4 regulowane talerze, co pozwoliło na niezależne sterowanie układu zasilania powietrzem roboczym. Zabudowano pomocniczy upust powietrza, umożliwiający dodatkową regulację ciśnienia powietrza roboczego. Zastosowano skuteczniejszy tłumik wylotu powietrza roboczego.
Zmodernizowano urządzenie odbioru produktu (rys. 3) poprzez wprowadzenie możliwości płynnej regulacji kąta nachylenia pokładu sitowego oraz alternatywne rozwiązanie układu odbioru oczyszczonego kruszywa – zastosowanie elastycznego wygarniacza odbieralnika (rys. 4). Wprowadzone zmiany umożliwiają regulację ilości odbieranego produktu i zwiększenie maksymalnej wielkości ziaren w nadawie do 32 mm [3].
MASZYNY GÓRNICZE 4/2012 51 Wprowadzono nowy algorytm pracy klasyfikatora,
który umożliwia dobór trybów pracy klasyfikatora dla różnych typów nadaw.
Dodatkowo zainstalowano przepustnice wody i powietrza w celu zwiększenia zakresu parametrów regulacyjnych, co umożliwia uzyskiwanie wyższej skuteczności oczyszczania kruszywa.
Rys.2. Zawór pulsacyjny ZP-4 [3]
Rys.3. Pokład sitowy z regulacją kąta nachylenia
Rys. 4. Odbieralnik elastyczny
4. Prace badawcze na stanowisku osa-dzarki laboratoryjnej
Doświadczenia uzyskane w wyniku eksploatacji klasyfikatora pulsacyjnego oraz prowadzone badania laboratoryjne wykazały, że jego skuteczność w oczy-szczaniu kruszywa z zanieczyszczeń jest zależna od szeregu czynników, wpływających zarówno na prawi-dłowość osadzarkowego procesu rozwarstwiania materiału, jak i na stopień ich rozdziału [1].
Czynnikami mającymi istotny wpływ na skuteczność oczyszczania kruszywa są parametry przerabianego materiału, spośród których do najważniejszych należy zaliczyć rodzaj zanieczyszczeń występujących w mate-riale surowym oraz zakres uziarnienia materiału.
Materiałem doświadczalnym w badaniach był żwir w klasie ziarnowej 16 – 3 mm, oraz nadawa żwirowo – piaskowa o uziarnieniu 16 – 0,5 mm, o udziale mate-riału drobnoziarnistego w klasie 3 – 0,5 mm (nazy-wanego dalej piaskiem) wynoszącym 25 i 50 %. Wyniki skuteczności wydzielania zanieczyszczeń z badanych materiałów zestawiono w tabeli 2.
Przeprowadzone badania wykazały, że skuteczność osadzarkowego wzbogacania kruszywa ulega zmniej-szeniu wraz ze wzrostem obciążenia nadawą, gęstości zanieczyszczeń oraz udziału w nadawie ziaren piaskowych.
Zestawienie wyników skuteczności gęstościowego rozdziału nadaw żwirowych i żwirowo-piaskowych [1]
Tabela 2
Próba 1 2 3 4 5 6
Udział 3-0,5 mm w nadawie, % 0,0 0,0 25,0 25,0 50,0 50,0
Wydajność, t/h 2,1 4,2 2,1 4,2 2,1 4,2
Obciążenie jednostkowe, t/h m2 12 24 12 24 12 24
< 1,5 g/cm3 99,6 100,0 96,0 91,4 43,3 74,6
1,5-1,8 g/cm3 100,0 100,0 95,5 91,6 35,6 68,6
Skutecz- ność rozdziału, %
2,1 g/cm3 87,1 79,1 34,6 56,2 20,4 21,8
Wykazano, że zwiększenie otworów pokładu sitowego korzystnie wpływa na poprawę natężenia i stabilności ruchu pulsacyjnego wody oraz zwiększa skuteczność oczyszczania kruszywa z zanieczyszczeń o gęstości < 1,8 g/cm3.
Niekorzystne wyniki rozdziału cząstek o gęstości 2,1 g/cm3 podczas wzbogacania nadaw żwirowo–
piaskowych wskazują, że proces ich oczyszczania powinien być prowadzony w wąskich klasach ziarno-wych i w przypadku wzbogacania nadaw żwiroziarno-wych nie powinny one zawierać ziaren piaskowych.
5. Wdrożenia klasyfikatorów pulsacyjnych [3]
Efektem realizacji projektu rozwojowego badaw-czego oraz zebranych doświadczeń z badań prototypu klasyfikatora są wdrożenia do eksploatacji na różnych obiektach przemysłowych. Przykładowe wdrożenia to:
1. Żwirownia KSM sp. z o.o. w Borzęcinie, należąca do CEMEX Polska (rys. 5), dla nadawy żwirowo–
piaskowej z zanieczyszczeniami organicznymi.
2. Zakład Produkcji Kruszyw i Prefabrykatów w Suwałkach, należący do PPMD KRUSZBET S.A.
W ramach projektu „Linia technologiczna do produkcji betonu i urządzenie do oczyszczania kruszyw z zanieczyszczeń” dofinansowanego w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, wybudowano układ technologiczny, a klasyfikator (rys. 5) zastosowano do oczysz-czania nadawy żwirowo–piaskowej z występu-jących w niej głównie zanieczyszczeń mineralnych.
3. Żwirownia PRInż. Surowce Sp. z o.o. w Januszko-wicach, przejęta następnie przez CEMEX Polska.
Po raz pierwszy klasyfikator został posadowiony na własnej mobilnej konstrukcji (rys.5).
4. Zakład Produkcji Betonów w Zdzieszowicach, należący do Przedsiębiorstwa Usługowo Handlo-wego „M +” Sp. z o.o. w Kędzierzynie Koźlu (rys.
5). W obydwu przypadkach urządzenie zostało wykorzystane do wydzielania z nadawy zanie-czyszczeń organicznych. Nowością było zastoso-wanie zsuwni rozprowadzającej nadawę, zsuwni odwadniającej produkt żwirowy, oraz regulowanej zsuwni odwadniającej odpady.
5. W wyniku prowadzonych prac rozwojowych skons-truowano klasyfikator pulsacyjny o zwiększonej wydajności do 150 t/h (K-150), który wdrożono w Żwirowni Bierawa, należącej do CEMEX Polska (rys. 6).
6. Najnowsza realizacja wzbogacalnika do żwiru to klasyfikator pulsacyjny K-80 zainstalowany w Żwirowni Rokitno, w którym kruszywo zanieczy-szczone jest ziarnami kredowymi o wysokiej gęsto-ści (rys. 6). Klasyfikator ten wykorzystywany jest do oddzielnego oczyszczania nadawy żwirowej w
dwóch klasach ziarnowych 16 – 8 oraz 8 – 2 mm. Rys.5. Klasyfikator K-100 w: a) Borzęcinie, b) Suwałkach, c) Januszkowicach, d) Zdzieszowicach [3]
b)
MASZYNY GÓRNICZE 4/2012 53 Rys.6. Klasyfikator K-150 w Bierawie oraz klasyfikator
K-80 w okolicach Lublina [3]
6. Podsumowanie
Konstrukcja klasyfikatora pulsacyjnego jest rozwią-zaniem o charakterze innowacyjnym, a jego zasada działania opiera się na typowym procesie wzbogaca-nia, poprzez rozwarstwianie w pulsacyjnym ośrodku wodnym odpowiednio przygotowanej nadawy, wg jej składu ziarnowego oraz gęstości składników [2].
W celu zwiększenia skuteczności działania klasy-fikatora, w Zakładzie Systemów Przeróbczych ITG KOMAG stale prowadzone są prace modernizacyjne oraz badawcze, które umożliwiają jego rozwój.
Prowadzone prace badawcze z wykorzystaniem stanowiska osadzarki laboratoryjnej pozwalają na określanie wpływu różnych czynników procesowych na skuteczność działania klasyfikatorów pulsacyjnych.
Odpowiedni dobór podzespołów wykonawczych oraz parametrów technologicznych procesu do składu granulo-grawimetrycznego nadawy może w znaczący
sposób zwiększać skuteczność rozdziału wzbogaca-nego kruszywa. Dzięki temu uzyskuje się wysoką skuteczność rozdziału produktów oraz wydzielenie zanieczyszczeń organicznych i mineralnych.
Niewątpliwą zaletą klasyfikatora typu KOMAG jest możliwość dostosowania konstrukcji do wymagań konkretnego odbiorcy, pod względem warunków prze-strzennych miejsca zabudowy oraz oczekiwanej wydajności i jakości produktów handlowych, co daje gwarancję wysokiej funkcjonalności.
Klasyfikator pulsacyjny typu KOMAG jest urządze-niem pozwalającym na otrzymanie produktów handlo-wych zaspokajających wymagania rynku. Jest urządze-niem konkurencyjnym cenowo w porównaniu do urzą-dzeń producentów zagranicznych [3, 4, 5].
Prowadzone prace udoskonalające skutkują kolej-nymi wdrożeniami zmodernizowanych urządzeń.
Literatura
1. Kowol D., Łagódka M.: Badania wpływu udziału ziaren piaskowych na skuteczność procesu osadzarkowego wzbogacania kruszywa. Maszyny Górnicze 2012, nr 4 (w przygotowaniu).
2. Lenartowicz M i inni.: Innowacyjne rozwiązanie klasyfikatora pulsacyjnego do oczyszczania surowców mineralnych. Maszyny Górnicze 2010, nr 3-4, s. 119-125.
3. Matusiak P., Kowol D.: Klasyfikator pulsacyjny jako sprawdzone urządzenie do oczyszczania surow-ców mineralnych. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, Górnictwo i Geologia XVII 2012 nr 134/41, s. 191-199.
4. Osoba M., Lutyński A.: Nowa generacja osadzarek pulsacyjnych typu KOMAG do pozyskiwania żwiru i piasku. Maszyny Górnicze 2004, nr 2.
5. Osoba M.: Osadzarki wodne pulsacyjne typu KOMAG do przeróbki kruszyw naturalnych. W:
Innowacyjne systemy przeróbcze surowców mineralnych. KOMEKO 2006. ITG KOMAG, Gliwice 2006, s. 45-54.
Artykuł wpłynął do redakcji w listopadzie 2012 r.
Dr inż. Daniel KOWOL Michał ŁAGÓDKA
Instytut Techniki Górniczej KOMAG