O DWUNASTU ZNAKACH [ZODIAKU]

(1) Na niebie jest dwanaście znaków [zodiaku]. Baran – dzięki pomocy oka-zanej Liberowi⁵, ponieważ gdy prowadził on wojsko do Indii przez Libię, przez suche i piaszczyste okolice, kiedy brakowało wody, a jego armię dręczyło pra-gnienie, baran wskazał mu wodę. Z tego powodu Liber nazwał go Jowiszem Ammonem i wzniósł mu wspaniałą świątynię w miejscu oddalonym o dziewięć tysięcy podwójnych kroków od Egiptu i Aleksandrii⁶. Na pamiątkę tego

wyda-novem. Ob eam rem a Iove petiit ut inter sidera reciperetur. Alii putant eum esse qui Hellen et Phrixum vexerit.

(2) Taurus beneficio Iovis, quem Iuppiter a Neptuno fratre per gratiam abduxit, qui sensum humanum figura tauri continebat, isque Iovis iussu Europam, Agenoris filiam Sidonia adludens decepit et eam Cretam deportavit.

Ob eam rem Iuppiter in sideribus eum dignatus est immortali memoria.

(3) Gemini qui Samothraces nominantur [esse]; quorum argumentum nefas est pronuntiare praeter eos qui initiis praesto sunt. Alii Castorem et Pollucem dicunt quod hi principes mare tutum a praedonibus praestitissent. Sunt qui dicant Herculem et Theseum, quod similia athla sint adepti.

(4) Cancer – καρκίνος – receptus beneficio Iunonis, quod eius iussu, cum Hercules missus esset ad hydram Lernaeam – quam nos excetram dicimus – interficiendam, carcinus ingressus Herculis pedes et crura lanians incom-modiorem faciebat eum quam ipsa excetra; idque malum Hercules difficillimum habuit; carcinumque – cancrum – ob id factum Iuno sideribus est dignata.

(5) Leo – λέων – qui educatus est Nemeae Iunonis consilio ad Herculis interitum: missus in terram Argivam diu spelunca latitavit; quem Hercules dicitur interfecisse cum Molorcho hospite suo, cuius clavam ei tributam tum principio est adeptus; qua leonem interfecit eiusque pellem postea pro tegumento habuit. Ob id factum Iunoni odio esse coepit leonemque caelesti dignitate est honorata.

(6) Virgo, quam nos Iustitiam dicimus, fuit cum hominibus; sed postquam homines malefacere coeperunt Iovis eam inter signa posuit. Sunt qui Erigonem Icarii filiam, Atheniensem dicunt: cuius patri Liber vinum dedit ut hominibus ad suavitatem daret: quibus dedit ebriati sunt et lapidibus eum occiderunt. Canis, qui cum illo erat, vidit hominem occisum, et cum ululatu ad Erigonam rediit;

quem ut maestum et singularem vidit, sollicita proficiscitur cum eo. Venere ad locum ubi Icarius iacebat. Vidit corpus patris, magna lamentatione in Hymetto monte sepelivit; ipsa vero se suspendit laqueo. Canis ad pedes eius discumbens diutius et sine alimentis deficiens, post aquam anhelans in puteum se proiecit.

Tum Liber a Iove petiit, quod suo imperio deficerent, ut inter siderum cursus ponerentur. [Erigone] Virgo, Icarius autem Arcturus nominatus est, cuius stella cum exoritur continuas tempestates facit; canis, Canicula.

rzenia [Liber] wyprosił u Jowisza, by [baran] został przyjęty między gwiazdy.

Inni sądzą, że jest on tym, który wiózł Helle i Fryksosa⁷.

(2) Byk – za przysługę wyświadczoną Jowiszowi, który otrzymał go w pre-zencie od brata Neptuna. Miał on ludzką świadomość, zachowując jednocześnie postać byka. Na rozkaz Jowisza zwiódł w Sydonie Europę, córkę Agenora i w czasie zabawy uwiózł ją na Kretę. Na pamiątkę tego wydarzenia Jupiter ucz-cił go nieśmiertelną pamięcią pośród gwiazd⁸.

(3) Bliźnięta – które nazywane są samotrackimi. Nie wolno zdradzić ich ta-jemnicy, co nie tyczy się jedynie tych, którzy biorą udział w misteriach⁹. Inni nazywają tak Kastora i Polluksa, ponieważ oni jako pierwsi uczynili morze bez-piecznym od piratów. Są i tacy, którzy powiedzą tak o Herkulesie i Tezeuszu, ponieważ osiągnęli podobne sukcesy.

(4) Rak – [po grecku] karkinos, został przyjęty [na niebo] dzięki przysłudze wyświadczonej Junonie, ponieważ, kiedy Herkules został wysłany, by zgładzić hydrę lernejską, którą my nazywamy ekscetrą, rak zbliżył się do niego na jej rozkaz i kalecząc jego stopy i golenie, naprzykrzał mu się bardziej niźli sama ekscetra. Herkules uznał go za najbardziej wymagającego potwora i za to ów karkinos, czy też rak, został uczczony przez Junonę umieszczeniem go pośród gwiazd¹⁰.

(5) Lew – [po grecku] leon, zgodnie z planem Junony wychowany w Ne-mei¹¹ na zgubę Herkulesa, został wysłany na ziemię argiwską¹² i tam przez długi czas czaił się w jaskini. Ponoć Herkules zgładził go z pomocą swojego gospoda-rza Molorchosa, od którego uprzednio otrzymał maczugę. Dzięki niej zabił lwa, a z jego skóry sporządził sobie później okrycie. Z powodu tego czynu Junona zaczęła go odtąd [jeszcze bardziej] nienawidzić, a lwa upamiętniła niebiańską godnością¹³.

(6) Panna – którą my nazywamy Sprawiedliwością, żyła razem z ludźmi, lecz gdy oni zaczęli dopuszczać się niegodziwości, Jowisz umieścił ją pośród gwiazd¹⁴. Niektórzy mówią, że jest to raczej Erigone, córka Ateńczyka Ikarosa, któremu Liber podarował wino, by przekazał je ludziom dla osłody [ich życia].

Oni jednak upili się i ukamienowali go. Pies¹⁵, który był razem z nim zobaczył, że jego pan został zabity i ze skamleniem uciekł do Erigone. Skoro tylko [dziewczyna] zauważyła jego rozpacz i to, że zjawił się sam, zaniepokojona poszła za nim. Przybyli do miejsca, gdzie leżał Ikaros. Spostrzegła ciało ojca, zanosząc się płaczem, pochowała go na górze Hymettus, sama zaś powiesiła się na powrozie. Pies długo jeszcze leżał u jej stóp, aż wycieńczony brakiem poży-wienia, łaknąc wody, rzucił się do studni. Wówczas Liber, jako że to jego moc przyniosła im zgubę, wyprosił u Jowisza, aby umieścił ich na drodze gwiazd.

Erigone została nazwana Panną, Ikaros Arkturem – kiedy wschodzi jego gwiaz-da, dochodzi do nieustannych burz – pies Kanikułą¹⁶.

(7) Libra, quam Graeci ζυγόν appellant, virile nomen est: adeptusque is, omni clementiae iustitia, Stathmochos dictus, qui primus dicitur librae pondus hominibus invenisse, quae utilissima mortalibus aestimantur; ideoque in nume-rum stellanume-rum est receptus et Libra est dictus.

(8) Scorpius, qui dicitur ad perniciem Orionis in insula Chio in monte Pele-naeo voluntate Dianae natus. Orion autem, dum venatur, visa Diana stuprare eam voluit. Illa scorpionem subiecit qui eum vita privaret. Iuppiter et scorpio-nem et Orioscorpio-nem inter sidera recepit.

(9) Sagittarius: Crotos, filius nutricis Musarum; quae Musae semper dilexe-runt eum quod plausu et lusu sagittarum eas oblectaret. Alii Chironem dicunt, quod iustus et pius, doctus, hospitalis fuerit; ab eo Aesculapius medicinam [di-dicit], Achilles citharam et alia multa.

(10) Capricornus, cui nomen Pan. Quo tempore Python speluncas incolens in monte Tauro Aegyptum profectus est ad bellum, Pan se in caprae figuram convertit. Igitur dii immortales, postquam Pythonem digna poena affecerunt, Pana astrorum memoria decoraverunt.

(11) Aquarius, qui putatur esse Ganymedes, dicitur Deucalion Thessalus qui maximo cataclysmo cum uxore Pyrrha solus evasit et hic, pietatis causa,c inter sidera locatus est.

(12) Pisces, id est duo pisces, quia bello Gigantum Venus perturbata in piscem se transfiguravit. Nam dicitur et in Eufrate fluvio ovum piscis in ora flu-minis columba adsedisse dies plurimos et exclusisse deam benignam et miseri-cordem hominibus ad bonam vitam. Utrique memoriae causa pisces inter sidera locati.

III. [DE SIDERIBUS]

(1) Praeter duodecim signa potentissima sidera in caelo: Septemtriones duo, maior et minor, qui numquam merguntur ideoque navium cursus regunt; quorum alter Cynosura dicitur. [alter] Βοώτης, idem Arcturus.

(2) Orion, qui magnitudine sua dimidiam caeli obtinet partem. Πλειάδες, quae latine Virgiliae dicuntur. Ὑάδες, quae a nobis Suculae dicuntur; quarum or-tus et occasus a nautis et ab agricolis observantur. Canicula, cuius vis praecipue solstitio est.

(7) Waga – którą Grecy nazywają Jarzmem, przyjęła swoją nazwę od męż-czyzny o imieniu Stathmochos¹⁷, który znany był ze swojej wyjątkowej łagod-ności i sprawiedliwości. Powiadają, że on pierwszy wymyślił ludziom pojęcie ciężaru, co śmiertelnicy uznali za niezwykle przydatne. Z tego więc powodu został przyjęty w poczet gwiazd i nazwany Wagą.

(8) Skorpion – którego wiąże się ze zgubą Oriona, z woli Diany wykluł się na wyspie Chios na górze Pelineus. Otóż Orion ujrzał Dianę w czasie polowania i zapragnął ją zgwałcić, ona jednak rzuciła [w niego] skorpionem, który pozbawił go życia. Jupiter przyjął między gwiazdy zarówno skorpiona, jak i Oriona¹⁸.

(9) Strzelec – Krotos, syn piastunki Muz, które zawsze ceniły go za to, że za-bawiał je grą i dźwiękiem wydawanym przez strzały. Inni mówią, że chodzi o Chirona, gdyż był on sprawiedliwy, pobożny, uczony i gościnny. Od niego Eskulap nauczył się medycyny, zaś Achilles gry na kitarze i wielu innych [umie-jętności]¹⁹.

(10) Koziorożec – któremu na imię jest Pan. W czasach, gdy Pyton²⁰, za-mieszkujący jaskinie na górze Taurus wyruszył do Egiptu na wojnę [z bogami], Pan przybrał na siebie postać kozy²¹. Kiedy więc nieśmiertelni bogowie wymie-rzyli Pytonowi zasłużoną karę, zaszczycili Pana pamięcią w gwiazdach²².

(11) Wodnik – co do którego sądzi się, że jest to Ganimedes. Powiadają [tak-że], że jest to Tessalczyk Deukalion, który jako jedyny, razem z żoną Pyrrą, ura-tował się z wielkiego potopu i że to on, z powodu swojej pobożności, został umieszczony pośród gwiazd²³.

(12) Ryby – dokładnie dwie, dlatego, że w czasie wojny z Gigantami przera-żona Wenus zamieniła się w rybę²⁴. Powiadają również, że i nad brzegiem rzeki Eufrat gołębica przez wiele dni wysiadywała rybie jajo, aż wykluła się [z niego]

bogini współczująca ludziom i chętna by uczynić ich życie lepszym²⁵. Dla upa-miętnienia obydwu tych wydarzeń ryby zostały umieszczone między gwiazdami.