1) Pierwotna wartość czynnych środków trwa
łych na 1 stycznia 1948 r ...837 2) Oczekiwane wprowadzenie nowych środ
ków do eksploatacji w roku 1948 . . 1 6 8
Nr 4 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O 235
3) Przeciętny okres eksploatacji wprowadzo
nych w 1948 r. środków — w miesiącach 6 4) Przeciętna roczna wartość wprowadzonych
w 1948 r. środków trwałych
(168 X 6) : 12 = 84 a 1» Wartość środków trwałych, spisywanych
z majątku w ciągu roku 1948, na skutek starości i zużycia — według wartości
pier-• 1 Q
w o t n e ] ... 10 6) Przeciętny okres eksploatacji spisanych
w 1948 r. środków — w miesiącach . . 8 7) Przeciętna wartość roczna majątku spisa
nego w 1948 r.
18 X (12 - 8) = 12
8) Przeciętna wartość roczna czynnych środ
ków trwałych 837 + 84 — 6 =» 915 9) Oczekiwana wartość pierwotna środków
trwałych na 1 stycznia 1949 r. . . 837 + 168 — 18 = 987 10) Amortyzacja za 1948 r. według przewidy
wanego w y k o n a n ia ... 55 11) Przeciętny procent amortyzacji za 1948 r.
według przewidywanego wykonania . . 6 12) Wartość nowych obiektów wprowadzonych
do eksploatacji w 1949 r ... 400 13) Przeciętny okres eksploatacji wprowadzo
nych w ciągu roku 1949 środków — w mie
siącach . . . . . . . . . 6
14) Przeciętna roczna suma amortyzacyjna środków trwałych, wprowadzonych do eks
ploatacji w roku 1949 (400 X 6) : 12 = 200 15) Pierwotna wartość likwidowanego majątku
w ciągu roku 1949 ... 63 16) Przeciętny termin eksploatacji likwidowa
nego rpajątku w (ciągu 1949 r. — w mie
siącach ... 8 17) Przeciętna roczna wartość likwidowanego
majątku, podlegająca wyłączeniu przy obli
czeniu amortyzacji
18 X (12 — 8) 12
18) Pierwotna wartość przeciętnie czynnych środków trwałych, od których oblicza się amortyzację w r. 1949
987 + 200 — 21 = 1.166 19) Procent amortyzacji w 1949 r. 6,0 w tym na remont kapitalny . i . . • 3,43 20) Ogólna suma odpisów amortyzacyjnych
w 1949 r. (1,166 X 6) : 100 == 70 w tej liczbie na remont kapitalny
(1,166 X 3,43) : 100 = 40
Zysk organizacji przemysłowych służy jako źródło finansowania budownictwa inwestycyjnego w tej częś
ci, która pozostaje po uzupełnieniu ich środków obro
towych i po odliczeniach na fundusz dyrektora przed
siębiorstwa i fundusz artykułów codziennego użytku.
Część ta jest ustalana przy układaniu bilansu docho
dów i wydatków na planowany okres. W pełni wyko
rzystywany jest na prace inwestycyjne zysk zarządów budowli wykonywanych sposobem gospodarczym.
Rada Ministrów ZSRR ustaliła normy zysku orga
nizacji budowlanych w procencie do wydatków bez
pośrednich na roboty budowlane. Opierając się na tych normach, zysk organizacji wykonawczych prze
widywany w kosztorysach budowlanych, zarówno jak i zysk z prac inwestycyjnych, dokonywanych sposobem gospodarczym, powinien wynosić w stosunku do ogól
nego rozmiaru robót: 2,2% dla robót budowlanych i badań geologicznych, 2,91% dla montażu urządzeń i 0,92% dla montażu konstrukcji metalowych.
Ustawa o pięcioletnim planie odbudowy i rozwoju gospodarstwa narodowego ZSRR na lata 1946 — 1950 ustaliła obniżenie kosztów robót budowlano-montażo
wych w 1950 r. o 12% w stosunku do poziomu 1945 roku. Zadanie obniżenia kosztów budownictwa prze
widuje się co roku w planie gospodarstwa narodo
wego. Odpowiednio do tego określa się rozmiary osz
czędności na obniżce kosztów budownictwa, znajdu
jące swój wyraz w bilansie dochodów i wydatków.
Oszczędności na obniżce kosztów budownictwa wy- * odrębni a się (w części dochodowej bilansu docho
dów i wydatków) tylko dla robót wykonywanych spo
sobem gospodarczym. Oszczędność na obniżce kosztów robót budowlano-montażowych, wykonywanych drogą umów o dzieło, uwzględnia się przy określaniu aku
mulacji organizacji wykonawczych, drogą odpowied
niego podwyższenia ich planowanego zysku.
P r z y k ł a d . Przy konieczności obniżenia kosztów budownictwa o 4 % i ogólnej wartości robót budo
wlano-montażowych, wynoszącej 280 miln. rb., osz
czędność wyniesie: 280
X
4 = 11,2 miln. rb.i 00
Źródłem finansowania inwestycji może byc również kwota wpływu ze zbytu likwidowanego majątku.
W bilansie dochodów i wydatków w tej pozycji ujawniany jest czysty dochód z likwidacji środków trwałych, które utraciły zdolność wytwórczą. Przy określaniu wpływu z tej likwidacji wyłączane są kosz
ty likwidacji. Kwotę wpływu ustala się w drodze zwy
kłego obliczenia, wychodząc z faktycznego stanu pod
legającego likwidacji majątku, prawdopodobnie osią
ganej ceny i kosztów zbytu.
Przy układaniu bilansu dochodów i wydatków w m i
nisterstwie i w głównym zarządzie, wpływ ten jest
pla-236 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O Nr 4
nowany na podstawie danych sprawozdawczych za la
ta poprzednie. Na podstawie sprawozdań rocznych usta
lane są środki trwałe likwidowane corocznie w wyni
ku zużycia i starości oraz określany jest stosunek pro
centowy między pełną restytucyjną wartością likwido
wanych środków trwałych, a taką samą wartością wszystkich środków trwałych przedsiębiorstw, minister
stwa lub zarządu głównego na początek roku, jak rów
nież pomiędzy pełną i likwidacyjną wartością zlikwi
dowanych środków trwałych a czystym dochodem ze zbytu majątku. Poprzez rozciągnięcie tych stosunków na planowany rok określa się kwotę wpływu podle
gającą włączeniu do bilansu dochodów i wydatków.
P r z y k ł a d . Według sprawozdań rocznych, rocz
ny ubytek środków trwałych stanowi 3% pełnej war
tości środków trwałych przedsiębiorstw zarządu głów
nego na początek roku, wartość likwidacyjna pozby- wanego majątku — 20% jego pełnej wartości, czysty dochód ze zbytu tego majątku — 50% jego likwida
cyjnej wartości. Pełna wartość środków trwałych przedsiębiorstw zarządu głównego na początek plano
wanego roku określona zostąła na 300 miln. rb.
Wpływ ze zbytu likwidowanego majątku wyniesie:
300 X 3 v 20
100 1Ó0 X
50100
= 0,9 miln. rb.W praktyce, niezbyt rzadko, wpływ ze zbytu likw i
dowanego majątku projektowany jest w rozmiarach rzeczywistych wpływów roku poprzedzającego, lub na
wet nieco poniżej. Taka metoda planowania jest nie
prawidłowa, ponieważ przy wzroście środków trwa
łych przedsiębiorstwa prowadzi do obniżenia właści- -wej wartości zasobów gospodarstwa społecznego.
Przy sporządzaniu bilansu dochodów i wydatków trzeba również uwzględnić wszystkie, inne źródła finan
sowania: bezpłatne otrzymanie wartości materialnych i usług, amortyzację i wpływy z likwidacji środków trwałych należących do budownictwa, dochody od okolicznościowego wydobycia kopalin, czynsz dzier
żawny. za korzystanie z majątku należącego do bu
dowli, zysk o charakterze nieprodukcyjnym itd. W y
sokość wpływów z wymienionych źródeł określa się 'na podstawie danych sprawozdawczych budowy i ban
ków. Dochody te wykazywane są w jednej ogólnej su
mie w części dochodowej bilansu.
W zakresie tej grupy dochodów zatrzymamy się na wpływach z likwidacji majątku obiektów wykańcza
nych w planowanym roku (tzn. sumy zwrotne w trze
ciej części ogólnego kosztorysu budownictwa).
Kierownik zakończonej budowy winien w terminie wyznaczonym przez komisariat ludowy, ale nie później
jak w ciągu trzech miesięcy po przyjęciu budowy przez rządową lub resortową komisję:
1) zbyć według wskazówek ministerstwa, mecha
niczne urządzenia budowlane, niewykorzystane materiały i inne wartości. W tych przypadkach, kiedy urządzenia przejściowe, przedsiębiorstwa pomocnicze i inny majątek budowlany przeka
zywany jest na mocy decyzji ministerstwa nie
odpłatnie innej organizacji budowlanej, kwota niezamortyzowanej części tego majątku ulega włączeniu do kosztorysu przejmującej organi
zacji;
2) dokonać wszystkich rozrachunków z dłużnikami i wierzycielami;
3) wszystkie kwoty niewykorzystane po ostatecznej likwidacji majątku i dokonaniu rozrachunków, przekazać mi*isterstwu dla finansowania robót inwestycyjnych przewidzianych w planie mini
sterstwa na odpowiedni rok.
Prócz limitowanych nakładów inwestycyjnych znaj
dujemy w bilansach dochodów i wydatków przedsię
biorstw przemysłowych niecentralizowane (nielimito
wane) nakłady inwestycyjne i wydatki na remont ka
pitalny.
Nielimitowane nakłady inwestycyjne przewidywane są dla poszczególnych gałęzi gospodarstwa, zgodnie z postanowieniem Rady Komisarzy Ludowych ZSRR z 19 września 1935 r. N. 2106 „O wydatkach na bu
downictwo wykonywane poza planem robót inwe
stycyjnych“ i odpowiednimi postanowieniami rządu ZSRR. W bilansach dochodów i wydatków są one wy
kazywane w rozmiarach przewidzianych w planach gospodarstwa narodowego, z dołączeniem ich koszto
rysu.
Wydatki na remont kapitalny są planowane w gra
nicach odpisów amortyzacyjnych na ten cel, włącza
jąc niewykorzystaną pozostałość amortyzacji na po
czątek planowanego roku.
K O N TR O LA P LA N U F IN A N S O W A N IA PRAC IN W E STYC Y JN YC H
Rozmiar wydatków na budownictwo inwestycyjne ustalany jest w państwowym planie gospodarstwa na
rodowego. Jednakże byłoby zupełnie niewłaściwe, gdy
byśmy sprowadzili rolę organów finansowych w pla
nowaniu nakładów inwestycyjnych tylko do wprowa
dzania ustalonych limitów prac inwestycyjnych do bi
lansu dochodów i wydatków, Do zadań ich należy:
rozstrzyganie zagadnień dotyczących źródeł finanso
wania budownictwa inwestycyjnego, wykorzystywania do tego celu własnych środków organizacji gospodar
czej (amortyzacja, zysk), pełnej mobilizacji wewnętrz
Nr 4 W I A D O M O Ś C I N A R O D O W E G O B A N K U P O L S K I E G O 237
nych zasobów w budownictwie, i rozmiarów kredytów budżetowych oraz najbardziej prawidłowego i efek
tywnego wykorzystania środków przeznaczonych przez państwo do dyspozycji organizacji budowlanych.
Dlatego też, rozpatrując bilanse dochodów i wy
datków, organa finansowe sprawdzają przede wszyst
kim, czy zostały prawidłowo obliczone i w pełni wy
korzystane na budownictwo inwestycyjne własne środ
ki organizacji gospodarczych (amortyzacja, zysk) oraz wewnętrzne zasoby budowy, jak również czy zostały zastosowane, przy włączeniu do bilansu kredytów bud- żetowrych, wymogi przewidziane w § 5. Przy pomocy banków finansujących inwestycje organa finansowe określają niezbędne dla wykonania planu prac inwe
stycyjnych rozmiary środków obrotowych organizacji budowlanych i ustalają plan mobilizacji wewnętrznych zasobów budowli.
Łącznie z tym organa finansowe zwracają szczegól
ną uwagę na problemat obniżki kosztów budownictwa, poprzez prawidłową jego organizację, walkę o pod
wyżkę norm wytwórczych, mechanizację robót, skró
cenie czasu przestojów urządzeń i maszyn, wzmocnie
nie dyscypliny na budowie, prawidłowe sporządzanie rozliczeń, oszczędne użytkowanie paliwa, energii elek
trycznej, wydatków na płace oraz zmniejszenie wy
datków nakładowych i administracyjnych.
Analizę wewnętrznych rezerw budownictwa, w celu obniżenia jego kosztów, organa finansowe przeprowa
dzaj ą na podstawie materiałów posiadanych przez ban
ki finansujące inwestycje, rozporządzające sprawozda
niami dotyczącymi budowli i wyników ich kontroli.
Przy sprawdzaniu rachunku zysku budowli prowadzo
nych sposobem gospodarczym oraz organizacji wyko
nawczych, organa finansowe ujawniają poziom ren
towności według sprawozdań i wyjaśniają czy zysk odpowiada normom ustalonym postanowieniami Rady Ministrów ZSRR.
Organizacje gospodarcze pod formą niecentralizo- wanych (nielimitowanych) wydatków finansują często duże budowy, wykorzystując przy tym środki obro
towe, rozchodując materiały deficytowe i odciągając kadry robotników wykwalifikowanych od podstawo
wej budowy. Aby do tego nie dopuścić, organa finan
sowe szczegółowo sprawdzają kosztorysy wydatków przekraczających limity, przede wszystkim pod kątem widzenia ich zgodności z prawem.
Poważniejsze znaczenie posiada kontrola organów finansowych (szczególnie banków specjalnych) nad niedopuszczeniem do rozdrobnienia zasobów pienięż
nych i materiałowych oraz siły roboczej pomiędzy wielu budowami i nad ześrodkowaniem tych zasobów przede wszystkim na ważniej sżych pod względem go
spodarczym budowlach.
ORGANIZACJA
i T E C H N IK A F IN A N S O W A
Stefan Sgalowski