Obrońcy praw zwierząt _

(133) Na początek chciałbym na przykładzie słownictwa czasop isma Frontu Wyzwolenia Zwierząt „Mamkły Mampazury" (oraz artykułów przedstawic ieli tego ugrupowania w czasopismach punkowych} omówić kształtowanie się swoistej undergroundowej nowomowy - zjawiska, gdzie kreatywne i wa rtościujące możli wości języka ujawniają się wyjątkowo wyraziście.

(134) Ugrupowanie to, występujące przeciw tak naturalnym i głęboko ugrunto wanym w kulturze zjawiskom , jak odmienność traktowania zwierząt i ludzi czy je dzenie mięsa, najpra wdopodobnie j świadomie stara się wykorzystywać wiążące się z poszczegó lnym i słowami i wyrażeniami konotacje, by przedstawiać opisy wane sprawy nie tak, jak się mają , dokonywać „manipulacji na wartościach", czyli manipulatorska wartościować.

(135) Przede wszystk im, pisząc o sobie, starają się przydać swej działalności czystości moralnej (zamaskowani młodzieńcy palący futra [MM ,4] - .,młodzie niec"

w odróżnieniu od „chłopaka" a tym bardziej „kolesia" jest bardziej niewinny i bliski biblijnym „młodziankom") i poważnego znaczenia. Mówiąc o sobie i swych przedsięwzięciach, używają słownictwa charakterystycznego dla opisu dział ań organizacji zhierarchizowanych (FWZ przekształcił się z lokalnej grupy sabota żowej w ogólnopolski ruch [PR,18], regionalna grupa [PR,19], w sieci FWZ [PR, 18]) a nawet - typu wojskowego ( grupa operacyjna, czujki [MM,54]), w tym słowa „akcja"

(np_ akcja antycyrkowa [MM,38], akcja antyfutrzarska [MM, 66][PR ,19]. akcja na rzecz praw zwierząt [MM,65], akcje bardziej propagandowe w stylu pikiet [PR,18]), lub wręcz: .,akcja bezpośrednia" czy „action directe" (akcje bezpośrednie niezbyt przemyślane [PR,19], akcja bezpośrednia w obronie Ziemi [MM,38]. Action Direct w obronie zwierząt [MM, 27]). Action Directe jest nazwą dość znanej francuskiej grupy terrorystyc znej.

(136) Działacze FWZ tym sposobem sugerują jakoby bojowy i niebezpieczny charakter swoich działań (choć deklarują jednocześn ie wyrzeczenie się przemo cy, jakoś jednak do niej tęskniąc; dowodem liczne rysunki ukazujące , jak zwierzę ta robią ludziom to, co ludzie im; tj. zabijają, polują na nich. itd.). Sugerują też niekiedy dużą skalę własnych działań: ruchy anty-McDonaldowskie rosną w sHę na całym świecie [MM,43], ewentualnie - przez ciągłe używanie cząstki „anty"

lub słowa „alternatywny" ([ktoś] radzi używać wielu [.. .

J

(137) Na uwagę zastuguje jednoczesne nieprzyznawanie się do tego, że ich akcje jednak są skierowane przeciw komuś. przeciw konkretnym ludziom . Prze ciwnik został odpersonalizowany. I tak pisze się o akcjach przeciwko sklepom związanym z wyzyskiem zwierząt [MM,57] lub przeciw mieszkaniom i samo chodom ludzi męczących zwierzęta [MM,48 ].

(138) W ten sposób zapewne ma powstać ogólna sugestia prowadzenia przez tę organizację działalności zdecydowanej i potenc jalnie groźnej, aczkol wiek na razie nikom u, żadnemu człowiekowi nie zagrażającej, a jeśli już to ta· kiemu, za którym mało kto się ujmie - np. wiwisektorowi [ MM ,51 ] (niszczmy więc fabryki wiwisektorów [BR,11]).

(139) Następna seria językowych manipulacji służy przede wszystkim tworze niu odpowiedniego obrazu zwierzącia - obiektu ochrony i obrony, obrazu zagra żającego mu zła. a na koniec źródła tego zła, czyli ludzi nie utożsamiających się z ideologią Frontu.

(140) Tak więc nie używa się zbyt często słowa „zwierzę" (w liczbie pojedyn czej). Bywa w użyciu odpowiednik angielski (braliśmy udział w zbiórce pieniędzy na Animals [PR,191), częście j ogólne słowo „istota" [MM,25,26], albo „zwierzak"

(pomagać zwierzakom [MM,2 ], wystawa dotyczyła zwierzaków [MM,68 ]. nie da wać żadnych szans zwierzakowi [MM,13], zorganizowali pogadankę o zwierza kach [MA,41]), ze względu zapewne na analogicznie brzmiąC€ słowo „dzieciak"

lub przyna jmniej rodzaj męski. (Użycie słowa „istota" akcentuje także jedność lu dzi i zwierząt. Zob. przykłady: Prowadzę warsztaty: .,Droga wszystkich istot"

[MM,38]. podstawa tego niezwykłego dla cywilizacji eurochrześcijańskiej podej ścia do wszystkich istot [MM.38]). Spotyka się także - sugerujące emocjonalne zaangażowanie relacjonującego - zdrobnienia, np.: zwierzaczki [MM,13], zwie rzątko [MM,59] .

(141) A kiedy już używa się słowa „zwierz ę" lub nazw pos zczegó lnych zwie rząt, to w takim kontekście, jaki zwykle występuje przy mówieniu o ludziach . Moż na zatem przeczytać o przestrzeganiu praw zwierząt w Grecji [MM,69], o

wy

swobadzaniu zwierząt [MM,42], proteście przeciw bezsensownej masakrze i ra bunkowi mórz [MM,20]. skrzyniach ze zwłokami świń [MM ,6 4], proteście prze ciwko korporacjom wykorzystującym zwierzęta [MM,51].

(142) Zwróćmy uwagę na przykład szczególnie wyrazisty: 700 Judzi zwróciło się[...] z prośbą o adopcję bezdomnych psów (MM,70]. Słowo „adopcja" odnosi się przec ież do losu tylk:o ludzkiego.

(143) Niekiedy personif ik uje się zwierzęta całkiem wprost: w zamierzeniach jest odstrzał 489 kolesi z rogami [MM,13 ) (chodzi o polowan ie na jelenie), jeste śmy na terenie, gdzie zarzynani są nasi bracia i siostry [MM,50} (- o rzeźnię), musimy sobie zadać pytanie , czy twoje jedzenie ma twarz [MM,50] . Rzadziej zdarza się pośrednia forma personalizacji polegająca na zasugerowaniu przeży wania przez zwierzę emocji w natężen iu raczej dla ludzi swoistym: przerażone ptaki [MM,1

9A.

(144) Redaktorzy starają się czysto językowymi środkami osiągnąć to, co bar dzo łatwo udaje się (napomknięto o tym w 136 akapicie) rysownikom: użyczyć zwierzętom cech czło wieczych. Czasopisma wegetariańskie pełne są rysunków zwierząt o ludzk ich (kiedy zwierzę występuje jako ofiara - najczęściej dziecię cych) twarzach .

(145) Popu larn e są również językowe chwyty pozwalające równocześnie per sonifiko wać zwierzęta i wzruszać czytelników ich losem . Zwierzęta są więc: znie walane [MM,26], znieważane [MM ,47], wykorzystywane [MM,42], wyzys kiwane, mordow ane, torturowane [MM,63], maltretowane [MM,63) , ,.bestialsko mordowa ne" (czł o wiek, który bestialsko zamordował -własnego psa [MM,63]). To dotyczyło pojedynczych zwierząt. Natomiast w przedstawianiu ich zbiorowego losu próbuje się uzyskać sugestię analogii tego losu do losu więźniów ob-ozów koncentracyj nych czy ofiar faszystowskich: Po zakończeniu polowania dokonuje się skrupu latnej selekcji[ ... ] osobniki słabsze, nie nadające się do handlu, są zazwyczaj

bez skrupułów mordowane [MM,6!,J); staniesz się koleJną ofiarą laboratoryjnych eksperymentów, majfjcych służyć rozwojowi dominującej rasy Judzkiej [MM,65 ].

(146) Przedstawiając we „właściwym świetle" obrońców i ofiary, nie można się jednak obejść bez wskazania na katów. Wymienia się : wiwisektorów [MM,51], panów myśliwych, czy panów dewizowców [MM,13] (epitet „pan" jest w tym wy padku ironiczną oznaką obcości}. Jest także dziedzina, w której lansowanych przez redakcję „Mamkły Mampazury" zasad nie podziela znakom ita część ludz kości.

(147) Obrońcy praw zwierząt i wegetarianie z „Mamk ły..." - jak już powiedzia no - ostrożnie wskazują na swych przeciwników. Jednak jedzenie mięsa wy,.,volu je ich stanowcze potępienie. Jeśli nie liczyć pomysłów poetyckict, (kraj Judzi -grobowców dla zwierząt [MM,69], niewegetarianie w ich ujęciu najczęściej przy pominają albo padlinożerców (starzy[...] jedzą trupa [MM,27], nie jemy padliny [MM,29]), albo przynajmniej stale tytułowani są mięsojadami [MM,21], mięsożer cami [MM ,24], mięsożernymi, itd.; normalny sposób odżywiania się - nazy,.,vany jest: mięsożerstwem [MM,21 ], ,.wchłanianiem" (wegetarianie [...] odmawiają wchłaniania wszystkiego [MM,21]) - a to przecież: określenia zwierząt i ich spo sobów przyjmowania pokarmu. Co więcej : pada sugestia, że owo

„mięsożerstwo" jest systemem, w który nas wmanewrowano, jest więc czymś, czego zmiana leży w naszej mocy.

(148) Wypada więc uznać , że w słownictwie „Mamkły Mampazury" (oraz -ogólniej - w słownictw ie ruchu obrońców praw zwierząt) nastąpiły zjawiska na stępujące:

- zaszła zmiana biegunów wartościowania; zwierzęta stały się ludźmi, a lu dzie - zwierzętami, co można zinterpretować jako charakterystyczną a nietypo wą próbę zamiany wartości instrumentalnych i podstawowych [Puzynina, 1991, s. 136], a więc jako postać charakterystycznego, stojącego u żródeł powstania subkultur zjawiska aksjologicznego resentymentu [Fiut. 1990, s. 101 ];

- pojawiły się charakterystyczne wyznaczniki językowej manipulac ji, a więc zarówno próba wycofywania z użytku niektorych słów (tu: ..zwierzę") jak i liczne modyfikacje znaczeń [Dobek-Ost rowska, Fraś, Ociepka, 1997, s. 991).

Ich obecność upoważnia do upatrywania w używanym w publikacjach obrońców praw zwierząt języku - formy swoistej, undergroundowej nowomowy (słowo „no womowa" rozumiem szeroko, jako określenie wysoce perswazyjmego języka pro pagandy bez względu na to, jakie idee ona reprezentuje [zob. Pisa rek, 1993]).

(149) Warto także wspomnieć o obecności na lamach tego czasopisma charakterystycznego słownictwa wegetariańskiego . W jego ramach w liczne związki frazeologiczne wchodzą przymiotniki: ..wegetar iański" (bar wegetariański [PR,18]. stołówka wegetariańska [PR,18], wegetariańskie jedzenie [PR,19}, we getariańskie jedzonko [PR,123], wegetariańskie żarcie [PR,20], akcje na rzecz Wegetariańskiego Świata [MM,24), stowarzyszenia Wegetariańskie [MM,29]) i „wegański" (stowarzyszenia[ ...] Wegańskie [MM ,29]⁹) oraz poręczne, utworzo ne od nich formy: .,wege " i „weget" (osoba może zrobić coś dla ruchu, bez wzglę du na to, czy jest wege, czy nie [PR ,18], akcja na rzecz wege i praw zwierząt [PR,19], alternatywnymi sposobami życia (eko-wege) [MM,37], nie jestem weget od urodzenia [MM,29]).

(150) Złożenie „eko-wege '' jak i przykłady inne Uesteśmy w posiadaniu{ ..] fil mów o tematyce vege, eko, praw zwierząt [M A,32]) wskazują na istnienie (w oczach alternatywistów) scistego powiązan ia idei „obrońców praw zwierząt"

z ideami ekologicznymi