Ocena jakości życia związanej z występowaniem choroby serca

3. Materiał i metodyka badań

3.11 Ocena jakości życia związanej z występowaniem choroby serca

Ponadto, 29 pacjentów pacjentów wyraziło zgodę na wypełnienie kwestionariusza MacNew, który umożliwia ocenę jakości życia związanej z chorobą serca. W dniu wizyty pacjentów proszono o wypełnienie kwestionariusza MacNew. Kwestionariusz ten składa się z 27 pytań. Dzięki zastosowaniu tego testu uzyskano wartość globalną testu (MacNew global), jak również wartości dla jego składowych: jakości życia związanej ze stanem fizycznym (MacNew physical) - 13 elementów, jakości życia związanej ze stanem emocjonalnym (MacNew emotional) - 14 elementów oraz jakości życia związanej ze stanem socjalnym (MacNew social) - 13 elementów. Poszczególne pytania zawierały 7 możliwych odpowiedzi ocenianych w skali od 1 do 7 punktów. Chorzy wypełniali kwestionariusz samodzielnie i mieli wystarczającą ilość czasu do spokojnego wypełnienia wszystkich pytań.

W analizie końcowej nie brano pod uwagę pytań, na które pacjent nie udzielił odpowiedzi.

3.11 Analiza statystyczna

Wszystkie obliczenia statystyczne zostały wykonane z zastosowaniem oprogramowania statystycznego STATA wersja 13.1, StataCorp, Texas, USA, oraz arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel.

W przypadku zmiennych ilościowych obliczono średnią arytmetyczną, odchylenia standardowe, medianę. Zmienne typu jakościowego zostały opisane za pomocą liczebności

oraz wartości procentowych. W celu ustalenia, czy dana zmienna ilościowa pochodziła z populacji o rozkładzie normalnym stosowano test W Shapiro-Wilka. Test Levena posłużył natomiast do weryfikacji hipotezy o równych wariancjach. Do oceny istotności różnic pomiędzy dwoma grupami wykorzystano test t-Studenta lub w sytuacji, gdy niemożliwe było zastosowanie powyższego testu - test U Manna-Whitneya. W przypadku zmiennych jakościowych stosowano testy niezależności Chi-kwadrat. Do oceny zależności, siły oraz kierunku między zmiennymi przeprowadzono obliczenie współczynników korelacji Pearsona i/lub Spearmana.

W celu oceny wpływu stosowania TMZ w badanej populacji, zastosowano analizę z wykorzystaniem mieszanych modeli z efektami losowymi (funkcja "mixed" w pakiecie STATA). Metoda ta pozwala na uwzględnienie specyfiki protokołu grup naprzemiennych i ocenę zmienności parametrów w czasie oraz umożliwia przeprowadzenie porównań międzygrupowych. Ponadto, przed przystąpieniem do właściwej analizy wykluczono wpływ efektów: leczenia (treatment effect), przeniesienia (carry over effect), okresowości (period effect) i sekwencji (sequence effect) na uzyskane wyniki w obrębie badanej populacji (ANOVA/funkcja pkcross w programie STATA). Efekty te nie są uwzględniane w analizie z wykorzystaniem mieszanych modeli z efektami losowymi.

Wyniki analiz przedstawiono jako zmiany wartości danego parametru w poszczególnych punktach czasowych w obrębie dwóch grup. Wartości liczbowe przeprowadzonych analiz oraz wartości średnie z poszczególnych punktów czasowych przedstawiono w aneksie w tabelach dodatkowych.

W pracy wykorzystano także metody analizy przeżycia - wykresy funkcji wg Kaplana-Meiera oraz test log-rank do przeprowadzenia porównań międzygrupowych. Wpływ TMZ na przeżycie i ryzyko wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych (hospitalizacja z przyczyn sercowo-naczyniowych, adekwatna interwencja ICD, zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych) oceniono przy użyciu modelu hazardu z dyskretnym czasem (discreet-time hazard model).

Model ten także pozwalił na uwzględnienie specyfiki protokołu badania.

Za istotne statystycznie przyjmowano wartości p<0,05.

36 4. Wyniki

4.1 Podstawowa charakterystyka pacjentów

Do badania włączono 45 osób. Średnia wieku całej badanej grupy wynosiła: 58,2±10,6 lat. Większość pacjentów stanowili mężczyźni (n=43; 95,6%). Chorych losowo przydzielono do jednej z dwóch grup. W tabelach nr 2 i 3 przedstawiono podstawową charakterystykę pacjentów w obrębie grup.

Grupa I (n=22) Grupa II (n=23) P

wiek (lata) 59±9,6 57,3±11,6 NS

mężczyźni, n (%) 22 (48,9%) 21 (46,7%) NS

kobiety, n (%) 0 2 (4%) NS

długość trwania CHF (lata) 3,5±3,13 3,17±1,72 NS

miejsce zamieszkania:

miasto, n (%) 16 (35,6%) 17 (37,8%) NS

poza miastem, n (%) 6 (13,3%) 6 (13,3%) NS

etiologia NS:

wieńcowa, n (%) 15 (33,3%) 15 (33,3%) NS

niewieńcowa, n (%) 7 (15,6%) 8 (17,8%) NS

choroby towarzyszące:

cukrzyca, n (%) 3 (6,7%) 8 (17,8%) NS

nadciśnienie tętnicze, n (%) 11 (24,4%) 12 (26,7%) NS

przewlekła choroba nerek, n (%) 8 (18,2%) 6 (13,6%) NS

POChP, n (%) 3 (6,8%) 2 (4,6%) NS

CRT, n (%) 7 (15,9%) 3 (6,8%) NS

NYHA (śr±SD) 2,3±0,5 2,4±0,5 NS

NYHA II, n (%) 16 (35,6%) 13 (28,9%) NS

NYHA III, n (%) 6 (13,3%) 10 (22,2%) NS

BMI (kg/m2) 27,5±5,1 28,8±3,7 NS

badania laboratoryjne:

BNP (pg/ml) 694,2±746,8 575±502,5 NS

Hgb (g/l) 13,9±1,5 14,5±1,5 NS

RDW 15,1±1,7 15,3±2,1 NS

sód (mmol/l) 138,5±2,4 137,3±3,2 NS

CRP (mg/l) 2,9±1,9 3,2±2,5 NS

kreatynina (mg/dl) 1,3±0,3 1,1±0,2 P<0,05

mocznik (mg/dl) 24,8±11,2 20,1±6,3 NS

eGFR (ml/kg/1,73m2) 63,6±18,7 72,3±16,5 NS

rytm zatokowy, n (%) 10 (24,4%) 16 (39%) NS

LVEF (%) 23,6±5,9 22,5±6,7 NS

VO2 peak (ml/kg/min) 11,7±3,7 12,3±3,9 NS

VO2 (AT) (ml/kg/min) 8,8±2,6 9,2±1,9 NS

VE/VCO2 slope 46,7±12,9 40,5±10,9 NS

6MWT (m) 392,7±108,4 377,7±91,3 NS

Seattle Heart Failure Model:

ryzyo zgonu w ciągu 1 roku (%) 6,4±5,7 6,1±4,9 NS

ryzyko zgonu w ciągu 2 lat (%) 12,2±10,3 11,7±9,3 NS

ryzyko zgonu w ciągu 5 lat (%) 28,9±20,3 27,9±19,6 NS

przewidywana średnia długość życia (lata)

11,6±6,5 11,8±6,6 NS

Tabela 2. Charakterystyka grupy I i grupy II.

Zmienne przedstawiono jako średnie ± odchylenie standardowe oraz wartości procentowe.

Lek Grupa I (n=22) Grupa II (n=23) P

Beta-bloker: 22 (100%) 23 (100%) NS

Bisoprolol 11 (50%) 7 (30,4%) NS

Bursztynian metoprololu 3 (13,6%) 3 (13,4%) NS

Karwedilol 8 (36,4%) 13 (56,5%) NS

MRA: 19 (86,4%) 23 (100%) NS

Spironolakton 6 (27,3%) 9 (39,1%) NS

Eplerenon 13 (59,1%) 14 (60,9%) NS

ACE-I: 20 (90,9%) 20 (86,9%) NS

Enarenal 1 (4,6%) 3 (13,04%) NS

Ramipryl 15 (68,2%) 15 (65,2%) NS

Perindopryl 3 (13,6%) 2 (8,7%) NS

Trandolapryl 1 (4,6%) 0 NS

ARB 2 (9,1%) 3 (13,04%) NS

Tabela 3. Farmakoterapia w grupie I i w grupie II.

Zmienne przedstawiono jako wartości procentowe.

4.2 Okres follow-up

Wizyty nr 2, 3 i 4 ukończyło odpowiednio: 43 (95,3%), 39 (86,7%) i 33 (73,3%) pacjentów. W trakcie badania 5 pacjentów odmówiło dalszego udziału bez podania przyczyny. U jednego pacjenta nie przeprowadzono ostatniej wizyty ze względu na rozpoznanego tętniaka naczyń mózgowych i kwalifikację chorego do pilnego leczenia operacyjnego, natomiast 3 pacjentów miało zaostrzenie objawów CHF uniemożliwiające przeprowadzenie badań czynnościowych w trakcie 4 wizyty. W trakcie trwania badania u 3 pacjentów nastąpił zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych, a u 19 chorych wystąpiły łącznie 22 zdarzenia sercowo-naczyniowe (hospitalizacja z przyczyn CV, adekwatna interwencja ICD). U jednego pacjenta przyjmującego TMZ doszło do wystąpienia dolegliwości

żołądkowo-jelitowych, które najprawdopodobniej wynikały z działania niepożądanego badanego preparatu. U tego pacjenta zaprzestano podawania TMZ i zgłoszono raport dotyczący zdarzenia niepożądanego związanego z przyjmowaniem leku. Pozostali chorzy dobrze tolerowali przyjmowanie TMZ. Ze względu na upośledzoną funkcję nerek, u 3 pacjentów stosowano TMZ w zredukowanej dawce 1x35mg.

4.3 Analiza parametrów wydolności fizycznej

W analizie pozwalającej na ocenę wpływu przyjmowania TMZ na VO₂ peak nie wykazano istotnych różnic pomiędzy okresami przyjmowania a okresami nieprzyjmowania leku (rycina 5). W każdym punkcie czasowym w trakcie badania nie wykazano istotnego wpływu stosowania TMZ na wartości VO₂ peak w obrębie obydwu grup.

Rycina 5. Wartości VO2 peak w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

Ponadto, w każdym ocenianym punkcie czasowym badania nie wykazano istotnego statystycznie wpływu stosowania TMZ na wartość VO2 w AT w obrębie gupy I i grupy II (rycina 6).

Rycina 6. Wartości VO2 (AT) w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

W przypadku VE/VCO2 slope wykazano tendencję do obniżania się wartości tego parametru u pacjentów przyjmujących TMZ pomiędzy pomiarem wyjściowym a oceną po pierwszym miesiącu (średnio o -6,2; p=0,07) (rycina 7). Nie wykazano istotnych różnic w obrębie grup w zakresie VE/VCO2 slope w innych punktach czasowych trwania badania.

Rycina 7. Wartości VE/VCO2 slope w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

Nie wykazano istotnego statystycznie wpływu stosowania TMZ na uzyskany dystans w 6MWT w poszczególnych punktach czasowych badania u pacjentów z gupy I i grupy II (rycina 8).

Rycina 8. Wartości dystansu w teście 6-minutowego marszu w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

W przypadku subiektywnej oceny nasilenia objawów CHF w skali NYHA, wykazano istotne obniżenie się tego parametru u pacjentów z grupy nieprzyjmującej TMZ pomiędzy pomiarem wyjściowym a oceną po pierwszym miesiącu (średnio o -0,4; p<0,01) (rycina 9).

Natomiast, zaobserwowano istotny wzrost nasilenia objawów CHF w skali NYHA u pacjentów nieprzyjmujących TMZ w okresie pomiędzy drugim a ósmym miesiącem (średnio o 0,3;

p<0,05). W grupie I wykazano tendencję do redukcji nasilenia objawów w skali NYHA w okresie pomiędzy pierwszym a drugim miesiącem badania, czyli w okresie kiedy pacjenci nie przyjmowali TMZ (średnio o -0,3; p=0,057). Nie zaobserwowano istotnych różnic w obrębie grup w zakresie stopnia nasilenia objawów duszności ocenianego w skali NYHA w pozostałych punktach czasowych badania.

Rycina 9. Nasilenie objawów CHF ocenianych w klasie NYHA w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

W podsumowaniu, należy podkreślić, że wykazano tendencję do obniżania się wartości VE/VCO2 slope u pacjentów przyjmujących TMZ w okresie pomiędzy pomiarem wyjściowym a oceną po pierwszym miesiącu (grupa I). Zaobserwowano istotne zmniejszenie nasilenia objawów ocenianych w skali NYHA u pacjentów nieprzyjmujących TMZ pomiędzy pomiarem wyjściowym a pierwszym miesiącem oraz istotny wzrost stopnia nasilenia objawów ocenianych w skali NYHA w okresie pomiędzy drugim a ósmym miesiącem obserwacji, w którym stosowano wyłącznie standardową farmakoterapię CHF (grupa II).

W grupie I wykazano tendencję do obniżania się stopnia nasilenia objawów ocenianych w skali NYHA pomiędzy pierwszym a drugim miesiącem badania, w którym nie stosowano TMZ. Nie zaobserwowano natomiast istotnych statystycznie zmian w zakresie VO₂ peak, VO₂ w AT i 6MWT.

45 4.4 Analiza parametrów echokardiograficznych

Zaobserwowano, że w każdym punkcie czasowym pacjenci, którzy przyjmowali dodatkowo TMZ mieli średnio o 1,7% wyższą LVEF w porównaniu z osobami, które otrzymywały standardową farmakoterapię (p<0,05). Ponadto zaobserwowano tendencję do wzrostu LVEF w grupie przyjmującej TMZ w okresie pomiędzy drugim a ósmym miesiącem (wzrost LVEF średnio o 2,12%; p=0,059). Nie zaobserwowano istotnego wpływu TMZ na wartość LVEF w pozostałych punktach czasowych badania w obrębie grup (rycina 10).

Rycina 10. Wartości LVEF w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

W badaniu nie wykazano istotnego wpływu stosowania TMZ na wartość LVEDD w każdym z punktów czasowych w obrębie badanych grup (rycina 11).

Rycina 11. Wartości LVEDD w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

W grupie nieotrzymującej TMZ w okresie pomiędzy pomiarem wyjściowym a oceną po pierwszym miesiącu zaobserwowano istotny wzrost wartości LVESD (średnio o 4,7 mm;

p<0,05). Podobnego efektu nie zaobserwowano w grupie otrzymującej TMZ w tym okresie.

Nie wykazano istotnych zmian w zakresie LVESD w pozostałych punktach czasowych (rycina 12).

Rycina 12. Wartości LVESD w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

Podsumowując, w grupie pacjentów nieotrzymujących TMZ w okresie pomiędzy pomiarem wyjściowym a oceną po pierwszym miesiącu wykazano istotny wzrost LVESD.

Ponadto, zaobserwowano tendencję do wzrostu LVEF po 6 miesiącach stosowania TMZ.

Nie wykazano, natomiast istotnych zmian w zakresie LVEDD w poszczególnych punktach czasowych.

48 4.5 Analiza parametrów biochemicznych

W każdym punkcie czasowym nie wykazano istotnych statystycznie różnic w zakresie stężenia BNP pomiędzy okresami dodatkowego przyjmowania TMZ a okresami kiedy chorzy pozostawali wyłącznie na standardowej farmakoterapii (rycina 13).

Rycina 13. Wartości BNP w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

Ponadto, wykazano istotny wzrost CRP u pacjentów z grupy przyjmującej TMZ pomiędzy pomiarem wyjściowym a oceną po pierwszym miesiącu (średnio o 3,9mg/l;

p<0,05) oraz tendencję do redukcji wartości CRP w okresie nieprzyjmowania TMZ pomiędzy pierwszym a drugim miesiącem (średnio o -3,15 mg/l; p<0,05). Nie wykazano istotnych różnic w zakresie stężenia CRP w innych punktach czasowych w trakcie trwania badania (rycina 14).

Rycina 14. Wartości CRP w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

Podsumowując, wykazano istotny wzrost stężenia CRP u pacjentów przyjmujących TMZ w okresie pomiędzy pomiarem wyjściowym a oceną po pierwszym miesiącu oraz tendencję do redukcji wartości tego parametru w okresie nieprzyjmowania TMZ

pomiędzy pierwszym a drugim miesiącem obserwacji (grupa I). Nie wykazano istotnych statystycznie zmian w zakresie stężenia BNP w poszczególnych punktach czasowych.

4.6 Śmiertelność i częstość zdarzeń sercowo-naczyniowych

W trakcie ośmiomiesięcznej obserwacji odnotowano 3 zgony z przyczyn sercowo-naczyniowych (rycina 15).

Rycina 15. Krzywa przeżycia Kaplana-Meiera dla całej grupy badanej.

Ponadto zaobserwowano wystąpienie u pacjentów 22 zdarzeń sercowo-naczyniowych (rycina 16).

Rycina 16. Krzywa przeżycia Kaplana-Meiera w odniesieniu do zdarzeń sercowo-naczyniowych w obrębie całej grupy badanej.

W teście log-rank nie wykazano istotnych statystycznie różnic w zakresie występowania zdarzeń sercowo-naczyniowych, w tym zgonów, pomiędzy grupą I i grupą II (rycina 17).

Rycina 17. Krzywa Kaplana-Meiera w odniesieniu do zdarzeń sercowo-naczyniowych (hospitalizacja z przyczyn sercowo-naczyniowych, adekwatna interwencja ICD, zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych) z podziałem na grupy.

W analizowanym okresie czasu nie wykazano istotnego wpływu stosowania TMZ na występowanie zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych [skorygowany iloraz szans (OR, odds ratio): 2,22; 95% przedział ufności (CI, confidence interval) 0,2-24,5; NS]. Ponadto, w całej badanej grupie, nie zaobserwowano istotnego wpływu TMZ na występowanie zdarzeń sercowo-naczyniowych, w tym zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych (OR 0,5;

95% CI 0,2-1,2; NS).

53 4.7 Jakość życia związana z chorobą serca

W badaniu wykazano istotny spadek deklarowanej jakości życia ocenianej za pomocą testu MacNew global w okresie pomiędzy drugim a ósmym miesiącem w grupie otrzymującej TMZ (średnio o -0,39 punktu; p<0,05) (rycina 18). Poza tym nie obserwowano istotnych różnic w poszczególnych punktach czasowych w obrębie grupy I i grupy II.

Rycina 18. Jakość życia oceniana za pomocą testu MacNew global w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

Ponadto, zaobserwowano istotny spadek jakości życia ocenianej za pomocą testu MacNew physical w okresie pomiędzy drugim a ósmym miesiącem w grupie otrzymującej TMZ (średnio o -0,4 punktu; p<0,05) (rycina 19). Poza tym nie obserwowano istotnych różnic w poszczególnych punktach czasowych w obrębie grupy I i grupy II.

Rycina 19. Jakość życia oceniana za pomocą testu MacNew physical w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

W niniejszym badaniu zaobserwowano istotny spadek jakości życia ocenianej za pomocą testu MacNew emotional w grupie nieotrzymującej TMZ w okresie pomiędzy drugim a ósmym miesiącem (grupa II) (średnio o -0,36 punktu; p<0,05) (rycina 20). Ponadto, zaobserwowano tendencję do obniżania się deklarowanej jakości życia pomiędzy drugim a ósmym miesiącem w grupie pacjentów otrzymujących TMZ (grupa I) (średnio o -0,36 punktu; p=0,066). Poza tym, nie obserwowano istotnych różnic w innych punktach czasowych w obrębie grupy I i grupy II.

Rycina 20. Jakość życia oceniana za pomocą testu MacNew emotional w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

Ponadto, wykazano istotny spadek wartości testu MacNew social w grupie chorych otrzymujących TMZ pomiędzy drugim a ósmym miesiącem badania (średnio o -0,49 punktu;

p<0,05) (rycina 21). Nie obserwowano istotnych różnic w innych punktach czasowych w obrębie grupy I i grupy II.

Rycina 21. Wartości testu MacNew social w poszczególnych punktach czasowych u pacjentów z grupy I (przyjmujących TMZ w okresie 0-1 i 2-8 miesiąca trwania badania) i u chorych w grupie II (przyjmujących TMZ jedynie w drugim miesiącu trwania badania).

Podsumowując, u pacjentów otrzymujących TMZ przez okres 6 miesięcy (grupa I) doszło do znamiennego statystycznie pogorszenia deklarowanej jakości życia zarówno w teście MacNew global, jak i jego składowych: physical i social oraz odnotowano tendencję spadkową w zakresie wartości testu MacNew emotional. W grupie II stwierdzono istotne pogorszenie jakości życia w zakresie MacNew emotional po okresie 6 miesięcy nieprzyjmowania TMZ.

4.8 Ocena wpływu etiologii CHF na badane parametry

Nie wykazano istotnych różnic pomiędzy pacjentami z CHF o etiologii wieńcowej w porównaniu z chorymi z CHF o etiologii niewieńcowej w zakresie wpływu TMZ na następujące parametry: VO₂ w AT, 6MWT, LVEF, LVEDD, LVEDD, BNP oraz CRP. W każdym punkcie czasowym w trakcie badania, pacjenci z CHF o etiologii wieńcowej mieli tendencję do wyższej wartości VO₂ peak (średnio o 2,05 ml/kg/min; p=0,09) (tabela 4).

Parametr Kontrast¹ P

VO2 peak (ml/kg/min) 2,1±1,2 0,09

VO₂ w AT (ml/kg/min) 1,3±1,04 NS

VE/VCO2 slope -4,8±2,9 NS

6MWT (m) 8,6±33,3 NS

NYHA 0,12±0,14 NS

LVEF (%) 1,9±1,95 NS

LVEDD (mm) 0,78±2,7 NS

LVESD (mm) 0,59±3,1 NS

BNP (pg/ml) -85,7±204,5 NS

CRP (mg/l) -0,58±1,3 NS

Tabela 4. Zestawienie różnic pomiędzy pacjentami z CHF o etiologii wieńcowej i niewieńcowej stosującymi TMZ.

1 przeciętna różnica pomiędzy pacjentami z CHF o etiologii wieńcowej a niewieńcowej w trakcie trwania całego badania ± błąd standardowy

4.9 Analiza pacjentów z wyjściową częstością rytmu serca ≤75/min

Wykazano, że pacjenci z wyjściową częstością rytmu serca (HR, heart rate) ≤75/min mieli istotnie niższe: VE/VCO₂ slope (średnio o -5,7; p<0,05), BNP (średnio o -473,6 pg/ml;

p<0,008), CRP (średnio o -2,3±1,14 mg/dl; p<0,05), niższy LVESD (średnio o -5,5 mm; p<0,5) oraz wyższą LVEF (średnio o 3,5%; p<0,05), w porównaniu z chorymi z wyjściową HR>75/min.

Ponadto u pacjentów z wyjściową HR ≤75/min zaobserwowano tendencję do wyższej wartości VO₂ peak (średnio o 2,14 ml/kg/min; p=0,058) i VO₂ w AT (średnio o 1,8 ml/kg/min;

p=0,054) (tabela 5).

Parametr Kontrast¹ P

VO₂peak (ml/kg/min) 2,1±1,1 0,058

VO₂ w AT (ml/kg/min) 1,8±0,9 0,054

VE/VCO₂ slope -5,7±2,7 0,035

6MWT (m) 14,1±31,3 NS

NYHA -0,2±0,12 NS

LVEF (%) 3,54±1,79 0,047

LVEDD (mm) -3,7±2,54 NS

LVESD (mm) -5,5±2,8 0,047

BNP (pg/ml) -473,6±179,5 0,008

CRP (mg/l) -2,3±1,14 0,046

Tabela 5. Zestawienie różnic pomiędzy pacjentami z wyjściową częstością rytmu serca

≤75/min i z częstością >75/min.

1 przeciętna różnica pomiędzy pacjentami z częstością rytmu serca ≤75/min a częstością

>75/min w trakcie trwania całego badania ± błąd standardowy

Wykazano istotnie niższe wartości NYHA w grupie pacjentów z wyjściowym HR≤75/min otrzymujących TMZ, w porównaniu z grupą chorych z wyjściowym HR>75/min, którzy stosowali TMZ (średnio o -0,3/min; p<0,05). Nie zaobserwowano, natomiast, istotnych różnic w grupie pacjentów z wyjściowym HR≤75/min otrzymujących TMZ, w porównaniu z grupą chorych z wyjściowym HR>75/min i stosujących TMZ w zakresie VO₂ peak, VO₂ w AT, VE/VCO₂slope, 6MWT, LVEF i wymiarów lewej komory serca, BNP i CRP (tabela 6).

Parametr Kontrast¹ P

VO₂peak (ml/kg/min) 0,2±0,6 NS

VO₂ w AT (ml/kg/min) 0,6±0,7 NS

VE/VCO₂ slope 1,4±2,8 NS

6MWT (m) -4,6±18,1 NS

NYHA -0,3±0,11 0,012

LVEF (%) 0,65±1,13 NS

LVEDD (mm) -0,3±0,91 NS

LVESD (mm) -0,5±1,1 NS

BNP (pg/ml) -146,4±88,8 NS

CRP (mg/l) 1,8±1,6 NS

Tabela 6. Zestawienie różnic pomiędzy pacjentami z wyjściową częstością rytmu serca

≤75/min i z częstością >75/min stosującymi TMZ.

1 przeciętna różnica pomiędzy pacjentami z częstością rytmu serca ≤75/min a częstością

>75/min w trakcie trwania całego badania ± błąd standardowy

4.10 Analiza pacjentów stosujących optymalną farmakoterapią

Nie wykazano istotnego wpływu TMZ u pacjentów otrzymujących optymalną farmakoterapię w zakresie parametrów ergospirometrycznych, NYHA, LVEF i wymiarów lewej komory serca oraz BNP i CRP, w porównaniu z chorymi niestosującymi zalecanych leków w maksymalnych dawkach (tabela 7).

Parametr Kontrast¹ P

VO₂peak (ml/kg/min) 0,6±0,6 NS

VO₂ w AT (ml/kg/min) -0,2±0,7 NS

VE/VCO₂ slope -0,2±2,7 NS

6MWT (m) 11,9±18 NS

NYHA -0,1±0,1 NS

LVEF (%) -0,2±1,1 NS

LVEDD (mm) -0,8±0,9 NS

LVESD (mm) -0,3±1,1 NS

BNP (pg/ml) -45,5±90,2 NS

CRP (mg/l) 1,99±1,66 NS

Tabela 7. Zestawienie różnic pomiędzy pacjentami stosującymi TMZ i optymalną farmakoterapię a chorymi z TMZ bez optymalnej farmakoterapii.

1przeciętna różnica pomiędzy osobami stosującymi TMZ a niestosującymi TMZ w trakcie trwania całego badania ± błąd standardowy

4.11 Analiza pacjentów, u których wystąpił wzrost LVEF ≥5% w trakcie terapii TMZ

Wykazano, że pacjenci, u których wystąpił wzrost LVEF≥5% na jakimkolwiek etapie stosowania TMZ, w porównaniu z chorymi, u których nie odnotowano wzrostu LVEF≥5%

w trakcie stosowania TMZ, mieli wyjściowo: istotnie niższe stężenie BNP (262,3±282,7 pg/ml vs. 714,1±653,9 pg/ml; p<0,05), niższe 1-roczne i 2-letnie ryzyko zgonu (odpowiednio:

3,6±4,5% vs. 6,9±5,3%; p<0,05; i 6,9±7,9% vs. 13,2±9,7%; p<0,05), oraz wyższą przewidywaną długość życia oszacowaną na podstawie Seattle Heart Failure Model (15,5±7,3 lat vs. 10,7±6,0 lat; p<0,05). Ponadto, zaobserwowano, że pacjenci, u których wystąpił wzrost LVEF≥5% w jakimkolwiek okresie stosowania TMZ, w porównaniu z chorymi, u których nie odnotowano wzrostu LVEF≥5% w trakcie stosowania TMZ, mieli tendencję do częstszego występowania cukrzycy lub stanu przedcukrzycowego oraz nadciśnienia tętniczego (odpowiednio: 55,6% vs. 22,2%; p=0,063 i 77,8% vs. 44,4%; p=0,077), tendencję do wyższego stężenia hemoglobiny (15,1±1,1 g/l vs. 13,9±1,6 g/l; p=0,055) oraz tendencję do niższych wartości rozpiętości rozkładu objętości erytrocytów (RDW) (14,2±1,4 vs. 15,4±1,9; p=0,076).

Nie stwierdzono natomiast wyjściowo istotnych różnic w zakresie wieku, płci, czasu trwania CHF, miejsca zamieszkania, etiologii CHF, nasilenia duszności w skali NYHA, stosowania optymalnej farmakoterapii, występowania wyjściowej częstości rytmu serca ≤75/min, częstości występowania przewlekłej choroby nerek i POChP, odsetka pacjentów z CRT, występowania rytmu zatokowego, stężenia CRP, sodu, kreatyniny, eGFR oraz ryzyka zgonu w ciagu 5 lat oszacowanego przy użyciu Seattle Heart Failure Model pomiędzy chorymi, u których wystąpił wzrost LVEF≥5% w trakcie przyjmowania TMZ a pacjentami, u których nie obserwowano istotnego wpływu TMZ na wartość LVEF (tabela 8).

Parametr ΔLVEF ≥5%

BNP (pg/ml) 262,3±282,7 714,1±653,9 0,025

Hgb (g/l) 15,1±1,1 13,9±1,6 0,055

RDW 14,2±1,4 15,4±1,9 0,076

sód (mmol/l) 137,2±3,2 138±2,8 NS

CRP (mg/l) 3,1±2,4 3,1±2,2 NS

kreatynina (mg/dl) 1,1±0,2 1,2±0,3 NS

eGFR (ml/kg/1,73m2) 76,8±18,4 65,8±17,4 NS

wyjściowy HR≤75/min 4 (44,4%) 19 (52,8%) NS

rytm zatokowy, n (%) 5 (62,5%) 21 (61,8%) NS

optymalna farmakoterapia 4 (44,4%) 18 (50%) NS

LVEF (%) 23,1±6,6 23,1±6,4 NS

LVEDD (mm) 71,3±4,5 72,6±8,9 NS

LVESD (mm) 61,8±5,9 61,6±9,9 NS

63 Seattle Heart Failure Model:

ryzyko zgonu w ciągu 1 roku (%)

3,6±4,5 6,9±5,3 0,03

ryzyko zgonu w ciągu 2 lat (%)

6,9±7,9 13,2±9,7 0,03

ryzyko zgonu w ciągu 5 lat (%)

17,9±16,8 31±19,7 NS

przewidywana średnia długość życia (lata)

15,5±7,3 10,7±6,0 0,047

Tabela 8. Porównanie pacjentów, u których zaobserowano wzrost LVEF≥5% w trakcie stosowania TMZ a chorymi bez wzrostu LVEF≥5% podczas przyjmowania TMZ.

1 pacjenci, u których wystąpiły zmiany wartości LVEF ≥5% w trakcie przyjmowania TMZ oraz chorzy, u których LVEF <5% w trakcie przyjmowania TMZ

64 5. Dyskusja

5.1 Wprowadzenie

Trimetazydyna znajduje zastosowanie w leczeniu przeciwdławicowym od ponad czterech dekad. Lek ten charakteryzuje się odmiennym od klasycznej farmakoterapii CHF mechanizmem działania, polegającym na optymalizacji metabolizmu kardiomiocytów.

Stosowanie TMZ w niewydolności serca od lat budzi kontrowersje i jest przedmiotem ożywionej debaty w środowiskach naukowych. W ciągu ostatnich 17 lat pojawiło się przeszło 60 publikacji dotyczących możliwych, korzystnych efektów związanych z dodatkowym przyjmowaniem TMZ w populacji pacjentów z CHF o etiologii wieńcowej, jak i niewieńcowej.

W dokumencie Ocena wpływu stosowania trimetazydyny na wydolność fizyczną u pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca (Stron 34-0)