Ocena wpływu na stan wód powierzchniowych rzecznych wiąże się z oceną ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych, która miała na celu zidentyfikowanie tych JCWP, które z powodu występowania istotnych oddziaływań antropogenicznych mogą nie osiągnąć ustalonych dla nich celów środowiskowych.
Zidentyfikowane JCWP rzeczne, w przypadku których ryzyko nieosiągnięcia celów środowiskowych jest wysokie, wymagają wprowadzenia działań uzupełniających zorientowanych na ograniczenie lub całkowitą redukcję występujących w nich presji. W związku z tym, żeby ocenić czy obecny poziom presji może skutkować nieosiągnięciem celów środowiskowych, należało określić stopień oddziaływania presji na wody. Podstawą oceny ryzyka była aktualna ocena stanu wód w okresie 2010-2012 wraz z danymi pochodzącymi z monitoringu wód powierzchniowych, na podstawie których została ona wykonana. Dodatkowo w trakcie oceny uwzględniono wyniki oceny stanu oraz dane monitoringowe z 2013 r. Z uwagi na fakt, że osiągnięcie celów środowiskowych przez JCW powinno nastąpić w 2015 r., jako zagrożone zostały wyznaczone JCWP rzeczne w stanie poniżej dobrego, określonym na podstawie oceny stanu wód z lat 2010-2012, chyba że według danych monitoringowych z 2013 r. wyniki oceny wskazywały na osiągnięcie dobrego stanu wód w zakresie wskaźników lub grup wskaźników, które w latach 2010-2012 był podstawą określenia stanu JCWP jako złego. Analogicznie, w przypadku gdy na podstawie oceny stanu wód w latach 2010-2012 stan danej JCWP został określony jako dobry, a po przeprowadzeniu monitoringu wód w 2013 r. w zakresie wskaźników lub grup wskaźników, które nie były badane poprzednio, ocena stanu JCWP uległa pogorszeniu, została ona uznana za zagrożoną nieosiągnięciem celów środowiskowych.
Identyfikacja znaczących presji dla JCWP rzecznych została przeprowadzona na podstawie analizy stopnia wiarygodności oceny stanu wód z lat 2010-2013, występujących przekroczeń wskaźników lub grup wskaźników, sposobów korzystania z wód zlewni i jej zagospodarowania, przewidywanych efektów realizacji działań podstawowych oraz przy zastosowaniu wyżej przedstawionych założeń dotyczących oceny ryzyka nieosiągnięcia przez JCWP celów środowiskowych.
Jak zobrazowano na rysunku 6 – około 59% powierzchni obszaru dorzecza to tereny rolnicze. Jednakże nie we wszystkich obszarach występowania rolnictwa wpływa znacząco na stan wód i możliwości osiągnięcia celów środowiskowych. Rolnictwo na obszarze dorzecza Świeżej nie jest na tyle intensywne by uznać je za istotnie oddziałujące na stan środowiska, w tym wód. Obszary, na których rolnictwo wpływa znacząco na stan wód zidentyfikowane zostały w związku z realizacją postanowień dotyczących ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego. W wyniku szczegółowych analiz stanu wód oraz rolnictwa wyznaczone zostały zarówno wody wrażliwe na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego oraz OSN. Uznano więc, że rolnictwo stanowi dominującą presję w JCWP wskazanych w rozporządzeniach dyrektorów rzgw w sprawie określenia wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i tym samym wyznaczono te JCWP jako zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych z uwagi na presję rolniczą. Na obszarze dorzecza Świeżej, w związku z brakiem wyznaczenia OSN i wód wrażliwych, nie wskazano JCWP zagrożonych ze względu na presję rolniczą.
Presja pochodząca ze źródeł komunalnych występuje na całym obszarze kraju. W związku z tym Polska w ramach realizacji postanowień dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych wyznaczona została jako obszar zagrożony eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Jednakże nie na wszystkie JCWP wpływ tej presji jest na tyle istotny, by był przyczyną zagrożenia nieosiągnięciem celów środowiskowych. Na obszarze dorzecza Świeżej, w wyniku przeprowadzonych analiz, znacząca presja komunalna została wskazana w przypadku JCWP rzecznych, w których, na podstawie danych monitoringowych z lat 2010-2012 z uwzględnieniem oceny z 2013 r., stwierdzono przekroczenia w zakresie wskaźników fizyko-chemicznych (w tym substancji biogennych) oraz zidentyfikowano znaczące zrzuty ścieków komunalnych w zlewni JCWP. Z kolei, gdy w JCWP stwierdzono przekroczenia w zakresie biogenów, a brak było przesłanek do wskazania punktowego źródła zanieczyszczeń tymi substancjami na przykład w postaci znaczących zrzutów ścieków komunalnych, wskazywano presję z rozproszonych źródeł mogących spowodować zanieczyszczenie (w tym zbiorniki bezodpływowe, bezpośrednie odprowadzanie ścieków do wód i ziemi). W opisanych sytuacjach uznano JCWP za zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych z uwagi na presję komunalną. W przypadku JCWP rzecznych, w których zostały przekroczone wskaźniki chemiczne lub wskaźniki fizykochemiczne oraz w ich zlewni zidentyfikowano znaczące zrzuty ścieków z zakładów przemysłowych, wskazano zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych ze względu na znaczące oddziaływanie przemysłu. Na obszarze dorzecza Świeżej nie zostały wskazane JCWP rzeczne, zagrożone ze względu na znaczącą presję przemysłową.
Znacząca presja spowodowana niską emisją została wskazana w przypadku JCWP, w których na podstawie danych monitoringowych, stwierdzono przekroczenia w zakresie substancji priorytetowych: benzo(g, h, i)perylenu oraz indeno(1, 2 ,3 -cd)pirenu. Obecność związków z grupy WWA w wodach związana jest z depozycją atmosferyczną zanieczyszczeń pochodzących z niskiej emisji, a ich najbardziej prawdopodobnym źródłem są procesy spalania w sektorze komunalnym (jak ogrzewanie mieszkań przy użyciu niewłaściwej jakości paliwa lub odpadów). Na obszarze dorzecza Świeżej nie wyznaczono JCWP rzecznych, zagrożonych ze względu na znaczące oddziaływanie niskiej emisji.
Dziennik Ustaw – 28 – Poz. 1914
Nierozpoznana presja jako przyczyna zagrożenia nieosiągnięcia celów środowiskowych przez daną JCWP została wskazana w następujących przypadkach:
1) jeżeli w JCWP monitorowanych w latach 2010-2012 stwierdzono przekroczenia wskaźników chemicznych lub fizykochemicznych i na podstawie wyników z 2013 roku (jeżeli był prowadzony) przekroczenia się potwierdziły oraz w JCWP niemonitorowanych w latach 2010-2012, dla których badania monitoringowe w 2013 r. wykazały przekroczenia wskaźników chemicznych; a na podstawie zgromadzonych danych nie rozpoznano źródła presji powodującej nieosiągnięcie dobrego stanu chemicznego (na przykład w postaci znaczących zrzutów ścieków z zakładów przemysłowych lub oczyszczalni komunalnych);
2) jeżeli w JCWP stwierdzono stan zły z uwagi na stan lub potencjał ekologiczny na podstawie przeniesienia oceny z uwagi na brak możliwości oceny wpływu występujących w zlewni presji na stan wód.
W celu identyfikacji presji oraz jej ograniczenia w zlewniach JCWP opisanej w pierwszym przypadku, wskazano konieczność przeprowadzenia działań uzupełniających polegających na pogłębionej analizie presji w celu ustalenia przyczyn nieosiągnięcia dobrego stanu wód z uwagi na stan chemiczny lub fizyko-chemiczny, tak by możliwe było podjęcie niskokosztowych działań naprawczych jeszcze w tym samym cyklu wodnym.
Z kolei weryfikacja zagrożenia dla tych JCWP, w których określono zły stan ekologiczny na podstawie oceny z przeniesienia, a powodem złego stanu w JCWP, z której przeniesiono ocenę stanu, są wskaźniki poza grupą specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych, zostanie wykonana po przeprowadzeniu monitoringu badawczego w zakresie biogenów. W przypadku potwierdzenia złego stanu zostanie przeprowadzona pogłębiona analiza, która pozwoli na zidentyfikowanie oddziałujących na stan wód presji.
Z uwagi na powyższe JCWP mogły zostać uznane za zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych z powodu występowania kilku presji w danej zlewni. W tabeli 8 przedstawiono informacje dotyczące zagrożonych JCWP w zakresie nieosiągnięcia celów środowiskowych na obszarze dorzecza Świeżej.
Tabela 8. Liczba zagrożonych JCWP rzecznych ze względu na wskazane przyczyny zagrożenia na obszarze dorzecza Świeżej
Przyczyna zagrożenia Liczba JCWP
rolnictwo 0
gospodarka komunalna 1
przemysł 0
niska emisja 0
nierozpoznana presja 1
W związku z brakiem zidentyfikowanej presji hydromorfologicznej na obszarze dorzecza Świeżej nie wyznaczono JCWP zagrożonych ze względu na tę presję.
Na obszarze dorzecza Świeżej wyznaczono jedną JCWP rzeczną zagrożoną nieosiągnięciem celów środowiskowych.
Wyniki oceny ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych dla JCWP rzecznych na obszarze dorzecza Świeżej przedstawiono na rysunku 8 oraz w tabeli 9.
Tabela 9. Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych dla JCWP rzecznych na obszarze dorzecza Świeżej
Lp. kod JCWP M – monitorowana JCW;
NM – niemonitorowana JCW Status JCWP Aktualny stan JCWP
Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych
1 PLRW30001757425 M naturalna zły zagrożona
2 PLRW30001757445 NM naturalna dobry niezagrożona
3 PLRW30001757461 NM naturalna dobry niezagrożona
4 PLRW300017574641 NM naturalna dobry niezagrożona
Dziennik Ustaw – 29 – Poz. 1914
Rysunek 8. Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych dla JCWP rzecznych na obszarze dorzecza Świeżej
Dziennik Ustaw – 30 – Poz. 1914