Z procesem nauczania i uczenia się chemii, jak i każdego innego przedmiotu, nieodłącznie wiąże się bieżąca kontrola wyników w nauce, którą podsumowują oceny semestralne i roczne wyrażone pozytywnymi stopniami szkolnymi w skali od dopuszczającego do celującego. Ocenianie wewnątrzszkolne powinno być związane z programem nauczania, który jest realizowany przez nauczyciela. Już na pierwszej lekcji nauczyciel powinien omówić z uczniami kwestie oceniania na lekcjach chemii.
Uczeń powinien być zaznajomiony ze sposobami sprawdzania oraz kryteriami oceniania. Nauczyciel powinien opracować takie zasady oceniania, które będą doceniały wysiłek oraz zaangażowanie ucznia, a nie tylko efekty jego pracy. Istotne jest również to, aby uczeń uzyskał od nauczyciela krótką informację zwrotną
(szczególnie istotne w przypadku ucznia z SPE). W konstruktywizmie uczeń nastwiony jest na samoocenę przy konfrontacji ze zdaniem nauczyciela i innych uczniów.
Zalecana jest również samoocena uczniów (zgodne z konstruktywizmem), szczególnie przy wykonywaniu doświadczeń/obserwacji/formułowania wniosków.
Niniejszy program wykorzystuje ocenianie wspierające ucznia, inaczej
ocenianie kształtujące, czyli sposób pracy nauczyciela i uczniów, który polega na systematycznym pozyskiwaniu informacji o przebiegu procesu uczenia się.
Ocenianie kształtujące (https://sus.ceo.org.pl/warsztaty-sus/materialy-dla-nauczycieli-wsus/informacja/dziesiec-zasad-oceniania-ksztaltujacego, https://
ok.ceo.org.pl/elementy-ok) bazuje na 10 zasadach pomocnych w uczeniu się, które powstały na podstawie materiałów angielskiego Zespołu Reformy Sprawdzania (The Assessment Reform Group 2001).
Ocenianie kształtujące:
jest nierozłącznie powiązane ze skutecznym planowaniem,
skupia się na tym, w jaki sposób uczniowie się uczą,
jest ważne w trakcie realizacji całego procesu dydaktycznego, począwszy od planowania, a skończywszy na ocenie osiągnięć,
jest podstawową umiejętnością dydaktyczną,
ma oddziaływanie emocjonalne,
istotnie wpływa na motywację ucznia,
kieruje uwagę na kryteria sukcesu już na etapie planowania,
daje uczniom konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawić swoje wyniki i w jaki sposób mogą się rozwijać,
wspomaga własną samoocenę,
odnosi się do wszystkich kategorii osiągnięć.
Dzięki niemu nauczyciel może modyfikować dalsze nauczanie i dawać uczniom informację zwrotną pomagającą im w nauce. W niniejszym programie nauczania zamieszczono strategie oceniania kształtującego: cele lekcji sformułowane w języku ucznia oraz kryteria wymagań (NaCoBeZu).
Podczas każdych zajęć nauczyciel powinien przedstawić uczniom, jakie będą kryteria oceniania. Taki system oceniania powoduje, że uczeń: czuje się bezpiecznie, gdyż wie, że nauczyciel nie zaskoczy go dodatkowym kryterium oceny; stara się zwracać szczególną uwagę na to, co nauczyciel będzie oceniał w jego pracy; wie, co powinno znaleźć się w jego pracy; jest zainteresowany późniejszym komentarzem nauczyciela do jego pracy, gdyż wie, co nauczyciel oceniał.
Ocenę osiągnięć szkolnych powinno się prowadzić na każdej lekcji poprzez:
obserwację ucznia podczas zajęć, oceniając jego aktywność, wiedzę oraz
umiejętności w czasie odpowiedzi, wykonywania doświadczeń, omawiania zadania domowego, rozwiązywania problemów, oceniając pracę uczniów w poszczególnych grupach - zwracając uwagę na zaangażowanie uczniów, efekty ich pracy.
W programie nauczania będą zaproponowane metody i narzędzia oceniania postępów ucznia, takie jak:
metoda ustnej kontroli, czyli przede wszystkim odpowiedzi uczniów na pytania nauczyciela, np. „dlaczego?”, „czy zawsze?”, „dlaczego jest taki efekt
doświadczenia?”, „jak sformułować wniosek?” itp. Uczeń powinien umieć prezentować swoje umiejętności nawet w sytuacji związanej z dużym stresem;
kontrola pisemna, czyli ekonomiczna, jako forma frontalna wprowadza mniejsze zdenerwowanie, rozwija umiejętność wypowiadania się na piśmie. Dzielimy ją na prace domowe i klasowe (sprawdziany 45-minutowe i 15-minutowe kartkówki).
Zastosowanie różnych form oceniania pozwoli wyzwolić aktywność i motywację uczniów do uzyskiwania maksymalnych wyników w nauce. Dostarczy informacji o postępach, trudnościach i poziomie osiągnięć dydaktycznych oraz zindywidualizuje proces uczenia się ucznia. Sugerowane sprawdziany wiadomości i umiejętności powinny zawierać różnorodne zadania: testy, zadania rachunkowe, zadania problemowe wymagające od uczniów rozwiązywania problemów na podstawie podanych informacji. Ocenie poddajemy opracowanie i wygłoszenie pokazu, projektowanie eksperymentów chemicznych, projekt uczniowski, umiejętność wyszukiwania informacji.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 1991 Nr 95 poz. 425 z późn. zm.). Ocenianie osiągnięć edukacyjnych i zachowania ucznia odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego, które ma na celu:
1. informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz o postępach w tym zakresie;
2. udzielanie uczniowi pomocy w nauce poprzez przekazanie uczniowi informacji o tym, co zrobił dobrze i jak powinien się dalej uczyć;
3. udzielanie wskazówek do samodzielnego planowania własnego rozwoju;
4. motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu; 5) dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i trudnościach w nauce
i zachowaniu ucznia oraz o szczególnych uzdolnieniach ucznia;
5. umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) musi być pewien, że w toku uczenia się ma prawo do popełniania błędów, za które nie będzie karany złą oceną.
Ponadto uczeń powinien być rzetelnie informowany o tym, co robi dobrze, a co źle i co powinien poprawić (w zakresie wiedzy, umiejętności i zachowań).
Dlatego też na pierwszym miejscu należy stawiać ucznia, a przy wystawianiu mu oceny należy wziąć pod uwagę: zachęcanie do samodzielnego wysiłku, współpracy oraz pokonywania trudności, dostarczanie inspiracji do dalszych działań, zaspokajanie zainteresowań i potrzeb, wyzwalanie aspiracji.
Ocena mająca taki charakter będzie oceną włączającą, czyli uwzględniającą wielowymiarowość oraz złożoność procesu kształcenia każdego ucznia, a przede wszystkim z problemami w uczeniu się, podnoszącą efektywność i skuteczność procesu włączania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w przestrzeń szkoły ogólnodostępnej.
Bardzo istotne jest, aby motywować, wyrabiać pozytywny stosunek do wszelkich wyzwań, które stawiamy przed uczniem o SPE. Nauczyciel może osiągnąć to poprzez:
stwarzanie warunków dla samodzielnej inwencji dziecka (metody aktywizujące),
docenianie wysiłków (np. „Cieszę się, że próbowałeś/łaś sobie poradzić.”), zachęcanie do podejmowania kolejnych prób (np. „Wierzę w ciebie.”), chwalenie (docenianie tego, co uczeń umie i co udało mu się osiągnąć, a nie wytykanie błędów).
W związku z tym nauczyciel, stosując ocenianie włączające, powinien pamiętać o poniższych zasadach:
oceniam ucznia
uwzględniam diagnozę jego indywidualnych możliwości;
oceniam ucznia
uwzględniam jego mocne strony;
oceniam ucznia
informuję go o tym, co już umie a nad czym musi jeszcze popracować;
oceniam ucznia - uwzględniam jego zaangażowanie, samodzielność oraz włożony wysiłek;
oceniam ucznia
motywuję go do dalszej pracy;
oceniam ucznia
rozbudzam jego intelektualną ciekawość;
oceniam ucznia - wskazuję drogi nabywania wiedzy i umiejętności;
oceniam ucznia - podnoszę jego poczucie wartości;
oceniam ucznia
traktuję go jako podmiot procesu nauczania i uczenia się;
oceniam ucznia - uwzględniam jego rozwój oraz pełnienie przyszłych ról społecznych.