Od „adamokształtności” do „chrystokształtności”

Adam i Ewa chcieli poprawić dzieło stworzenia dokonane przez „Władcę miłu-jącego życie” (Mdr 11, 26) — Boga. W konsekwencji dokonanej korekty

Adam i Ewa stali się dumnymi stwórcami nowego życia, ale to nowe życie zostało stwo-rzone w chorobliwej wspólnocie ludzi i śmierci. […] Adam — żyjący w cieniu śmierci i trawiony pragnieniem życia — zrodził Kaina, mordercę. To jest nowe w Kainie, synu Adama, że sam — sicut Deus — sięga po życie. Człowiek, któremu nie wolno jeść z drze-wa życia, z tym większym pożądaniem sięga po owoc śmierci, po zniszczenie życia17. To, co zepsuli ci, którzy chcieli być „jak Bóg”, przyszedł naprawić Ten, któ-ry będąc Bogiem, stał się człowiekiem. Chktó-rystus przez przyjęcie ludzkiej natuktó-ry stał się solidarny z ludźmi, dlatego „to, co zdarzyło się Chrystusowi, zdarzyło się całej ludzkości”18. Na zasadzie solidarności Bóg, który swoją stwórczą mocą pokonał w Chrystusie śmierć, pokona ją w czasie paruzji w każdym człowieku. „Bóg jest Panem śmierci, śmierci nie tylko Jezusa Chrystusa, lecz także mojej i twojej śmierci. Jak jednak Bóg w swej niewypowiedzianej pełni mocy wskrzesił Jezusa, tak też swój święty lud poprowadzi ze śmierci do życia”19. Wspomniane

15 Ibidem, s. 399.

16 D. Bonhoeffer, Krzyż i zmartwychwstanie…, s. 64. 17 Ibidem, s. 24.

18 Ibidem, s. 47. 19 Ibidem, s. 61.

prowadzenie człowieka ze śmierci do życia oznacza nadanie człowiekowi „chry-stokształtności”.

Kształtowanie to raczej jakieś wciągnięcie w postać Jezusa Chrystusa, jakieś upostacio-wienie na wzór jedynej postaci Wcielonego, Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego. Nie dzieje się to jednak poprzez wysiłek, aby stać się podobnym do Jezusa, jak to zwykliśmy wyrażać, lecz przez to, że postać Jezusa Chrystusa sama z siebie na nas oddziałuje, że naszą postać wyciska według swej własnej. To Chrystus jedynie nadaje nam kształt20. Człowiek osiąga ową „chrystokształtność” już na etapie swojej ziemskiej egzy-stencji.

Być ukształtowanym na wzór Zmartwychwstałego — znaczy być przed Bogiem nowym człowiekiem. Człowiek taki żyje pośrodku śmierci, jest sprawiedliwy pośrodku grzechu, jest nowy pośrodku starego. […] Żyje, bo żyje Chrystus, i żyje jedynie w Chrystusie21. Z jednej strony „chrystokształtność” nie oznacza dystansowania się od świata, ale z drugiej strony nie jest też uleganiem światu22. „Chrystokształtność” osiągnie swoją pełnię w czasie paruzji, a pełnią tą będzie „nowe stworzenie cielesności”23 człowieka na wzór zmartwychwstałego Jezusa.

Ciało Jezusa wychodzi, z grobu, i grób jest pusty. Nigdy się tego nie dowiemy, jak to możliwe, jak to jest do pomyślenia, że to śmiertelne i zniszczalne ciało teraz staje się ciałem nieśmiertelnym, niezniszczalnym, przemienionym. Różnorodność opisów spo-tkania Zmartwychwstałego z uczniami jest najlepszym dowodem, iż nie potrafimy sobie wyrobić żadnego pojęcia o nowej cielesności Zmartwychwstałego. Wiemy, że jest to to samo ciało, bo grób jest pusty; i że jest to nowe ciało, bo grób jest pusty24.

Ciało Zmartwychwstałego jest więc tym samym ciałem, co ciało Ukrzyżowa-nego, i równocześnie nie takim samym ciałem, bo należy już do creatio nova. Po-wszechne zmartwychwstanie umarłych będzie rozszerzeniem na wszystkich ludzi zmartwychwstania Chrystusa: „Kto trwa we wspólnocie z Wcielonym i Ukrzy-żowanym, w kim ukształtował się On, ten stanie się także podobny do Przemie-nionego i Zmartwychwstałego”25. Pełnia „chrystokształtności” będąca nowym stworzeniem cielesności nie uczyni z człowieka jakiegoś nadczłowieka ani półbo-ga26. Będzie to pełnia człowieczeństwa według miary Jezusa — najwyższa forma

20 Ibidem, s. 45−46. 21 Ibidem, s. 47. 22 Ibidem, s. 53. 23 Ibidem. 24 Ibidem. 25 D. Bonhoeffer, Naśladowanie…, s. 229. 26 Idem, Krzyż i zmartwychwstanie…, s. 24.

humanizacji człowieka. Bonhoeffer nie rozwija myśli św. Atanazego o prze-bóstwieniu człowieka: „Słowo Boże stało się człowiekiem, aby człowiek stał się Bogiem” (De incarnatione, 54, 3), lecz twierdzi, że „człowiek staje się człowiekiem, bo Bóg stał się człowiekiem. Ale człowiek nie staje się Bogiem”27.

Guardini podobnie jak Bonhoeffer nawiązuje do wydarzenia, które stało się źró-dłem śmierci.

Nie należy ona do istoty człowieka (Hbr 5,12−21) — twierdzenie przeciwne ma charakter pogański. To grzech przynosi śmierć, odrywa bowiem człowieka od Boga. Swoje właści-we życie miał człowiek jako uczestnik „boskiej natury” (2 P 1,4); to uczestnictwo zostało zerwane przez grzech. Była to pierwsza śmierć; wskutek niej wszyscy umieramy28. Aby uczynić człowieka na powrót uczestnikiem boskiej natury, Ten, który z Ojcem i Duchem Świętym posiada wspólnie jedną boską naturę, przyjął naturę ludzką. „Chrystus jest nie tylko uczestnikiem boskiej natury, lecz stanowi z nią jedność”, dlatego „On sam jest życiem, w którym grzech i śmierć są pokonane”29. Chrystus wcielił się nie tylko po to, aby pokonać grzech i śmierć, ale również dla nadania „chrystokształtności” człowiekowi. „Kształtem, który chrześcijanina czy-ni chrześcijaczy-ninem, który wiczy-nien się przejawiać we wszystkim, co on czyczy-ni, łączyć w jedność wszystko, co dzieje się w jego życiu, być we wszystkim rozpoznawa-ny, jest Chrystus w nim”30. Pełnią tej „chrystokształtności” człowieka będzie jego zmartwychwstanie na wzór zmartwychwstania Jezusa. Zmartwychwstały czło-wiek otrzyma taką samą cielesność jak zmartwychwstały Jezus. Dla zmartwych-wstałego Jezusa przestają istnieć bariery cielesności. Nie krępują Go granice czasu ani przestrzeni. Zarazem jednak jest On rzeczywistym Jezusem z Nazaretu, a nie jedynie zjawą. Jest tym samym cielesnym Panem, który przed śmiercią żył razem ze swoimi uczniami.

Pan jest przemieniony. Żyje inaczej niż dawniej. Jego egzystencja jest niepojęta, ma w so-bie nową moc Ducha, pochodzi całkowicie ze sfery boskiej i nieustannie na nowo w nią się zanurza. Pomimo to jest ona cielesna, zawiera w sobie całego Jezusa, Jego istotę, Jego charakter. Co więcej, zawiera wyrażone ranami całe Jego przeżyte życie, los, jakiego do-świadczył, Jego mękę i śmierć. Nic nie jest pominięte; nic nie jest pozostawione „w nie-realnym blasku”31.

Taką właśnie cielesność na wzór zmartwychwstałego Jezusa człowiek otrzyma w swoim zmartwychwstaniu. Bóg, chociaż jest duchem, to jednak nie jest wrogiem

27 Ibidem, s. 47.

28 R. Guardini, Bóg…, s. 137. 29 Ibidem.

30 Ibidem, s. 447. 31 Ibidem, s. 404.

materii. On stworzył cielesność człowieka, a Syn Boży przyjął ciało i tej cielesności nie porzucił, czego dowodem jest zmartwychwstanie. Zmartwychwstanie Jezusa jest konsekwencją Jego wcielenia. Dochodzi to do głosu szczególnie w Ewangelii według św. Jana.

Jan ustanowił jak gdyby dwa wielkie znaki graniczne. Pierwszym jest zdanie: „Słowo stało się ciałem” (J 1,14). Nie tylko zstąpiło w człowieka, lecz weszło w jego egzysten-cję — tak że postać ta była zarazem Bogiem i człowiekiem. […] Drugi znak graniczny stanowi zdanie: „Jezus zmartwychwstał”. Nie tylko zachowany jest w pamięci swoich uczniów, nie tylko działa nadal w historii mocą swego słowa i swego dzieła, lecz żyje w boskiej i ludzkiej, w duchowej i cielesnej rzeczywistości. Oczywiście przemieniony: otoczony chwałą32.

Wcielenie i zmartwychwstanie Jezusa wskazują więc na to, że ciało jest kresem Bożych dróg. Konsekwencją tego jest również cielesna „chrystokształtność” czło-wieka, której pełnią będzie jego zmartwychwstanie. Eschatologię zatem można określić jako pełnię cielesnej „chrystokształtności” człowieka. „Jezus zmartwych-wstał jako człowiek i w ten sposób ofiarował człowiekowi zmartwychwstanie”33.