Oddziaływanie na ptaki

Oddziaływanie elektrowni wiatrowych na ptaki przybiera dwie zasadnicze formy:

• śmiertelności w wyniku kolizji z turbinami;

• zmian rozmieszczenia i zachowania ptaków spowodowanych istnieniem siłowni poprzez:

∗ odstraszanie,

∗ przywabianie w rejon o wysokim ryzyku kolizji.

Największe znaczenie dla oceny oddziaływania inwestycji na awifaunę ma ryzyko ewentualnych kolizji ptaków z turbinami siłowni. Śmiertelność ptaków wynikająca z kolizji, jest w pierwszym rzędzie pochodną liczebności osobników użytkujących dany teren, a także występowania gatunków znanych ze szczególnie dużej podatności na kolizje. Odstraszające działanie siłowni na ptaki ma, w większości przypadków, pozytywne znaczenie, redukując ryzyko kolizji z turbinami. Jedynie w przypadku lokalizacji siłowni na terenie zasiedlanym przez szczególnie cenne gatunki ptaków, o ograniczonym zasięgu występowania, można mówić o odstraszaniu jako istotnym czynniku utraty siedlisk, głównie żerowiskowych. Ptaki lęgowe szybko przyzwyczajają się do pracujących elektrowni i dostosowują swe zachowanie do nowego elementu środowiska.

Kolizja z pracującymi turbinami grozi częściej ptakom przelotnym, które nie mają czasu na zapoznanie się z lokalnymi zagrożeniami. Zagrożenie występuje głównie przy słabej widoczności i w czasie przelotów nocnych. W korzystnych warunkach przelatujące ptaki reagują na zauważone elektrownie przez zmianę trasy lotu — omijanie przeszkody w poziomie lub podniesienie pułapu lotu. Obserwacje przeprowadzone nad Zatoką Pucką i w rejonie Darłowa wskazują, że pracujące elektrownie omijane są zwykle w odległości ok. 200 m w poziomie i ok. 100 m w pionie (do osiągnięcia takiego przewyższenia nawet dość ciężkie ptaki jak np. gęsi nie potrzebują dystansu większego niż 500 m)(Busse 2007).

Przywabianie ptaków w rejon turbin odnosi się do dwóch sytuacji: przywabiania ptaków drapieżnych w warunkach dziennych przez samą konstrukcję siłowni oraz przywabiania przelatujących w nocy ptaków wróblowych przez oświetlenie konstrukcji.

Wpływ oświetlenia na zachowanie ptaków zależy od panujących warunków pogodowych i jest silniejszy gdy te warunki są złe – z silnym zachmurzeniem i opadami atmosferycznymi.

Możliwości jego całkowitej eliminacji są jednak uzależnione od zakresu obowiązku stosowania oświetlenia urządzeń, wynikającego z odrębnych przepisów.

Atrakcyjność urządzeń dla ptaków drapieżnych ograniczy zastosowanie rurowych konstrukcji wież.

Dla pełnej oceny i dobrze udokumentowanej prognozy wpływu określonych lokalizacji siłowni na ptaki niezbędne jest poznanie lokalnie występującej awifauny w toku badań terenowych, trwających przynajmniej 12 miesięcy. Przy braku takich badań, możliwe jest jedynie wskazanie oczywistych uwarunkowań i występujących w analizowanych lokalizacjach czynników, które z pewnością wpływać będą na wynik prognoz. Taką wstępną charakterystykę i ocenę lokalnej specyfiki lokalizacji inwestycji zawiera prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ustalającego możliwość budowy farm wiatrowych (Sągin i in. 2003) oraz opinia przygotowana przez Stację Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego dla pobliskiego otoczenia wsi Wysokie i Chrzanowo (Busse 2007). Wymienione dokumenty formułują następujące spostrzeżenia i wnioski:

• tereny w rejonie inwestycji nie należą do obszarów znanych jako ostoje ptactwa o międzynarodowym lub krajowym znaczeniu (Gromadzki i wsp. 2002, Heath & Evans 2000), jednak na północny-wschód od Kaczkowa przylegają one do Lasów Lęborskich, stanowiących Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000,

• można oczekiwać, iż tereny znajdujące się w promieniu kilkuset metrów od planowanych siłowni, tj. w strefie ich potencjalnego oddziaływania na ptaki, są zasiedlane przez awifaunę charakterystyczną dla krajobrazu użytkowanego rolniczo, której walory nie odbiegają od przeciętnych dla tego typu siedlisk na Pomorzu, mało wrażliwą na sąsiedztwo turbin wiatrowych,

• nie wydaje się, by hałas generowany przez pracujące turbiny mógł znacząco, negatywnie oddziaływać na awifaunę ptaków gniazdujących w kompleksach leśnych przylegających do siłowni,

• teren inwestycji nie jest atrakcyjny dla bocianów białych z okolicznych gniazd,

• tereny inwestycji mogą być wykorzystywane jako żerowisko przez żurawie, gniazdujące i gromadzące się w okolicy farmy wiatrowej, znane z podwyższonej podatności na kolizje ze strukturami napowietrznymi,

• pola i ugory przylegające do dużych kompleksów leśnych mogą być wykorzystywane jako atrakcyjne żerowisko ptaków drapieżnych, zarówno lokalnie lęgowych, jak i zatrzymujących się na tym terenie w okresie wędrówek i zimowania, szczególnie podatnych na kolizje z turbinami elektrowni wiatrowych – w zasięgu lotów żerowiskowych znajduje się gniazdo bielika i prawdopodobnie kani rudej, jednak brak jest danych o częstotliwościach pojawiania się tych ptaków w rejonie inwestycji; ptaki drapieżne często traktują wieże siłowni wiatrowych jako atrakcyjne miejsca czatowania i wypatrywania zdobyczy, ginąc przy podlatywaniu do turbiny,

• tereny inwestycji znajdują się poza korytarzami szczególnie nasilonych dalekodystansowych przelotów ptaków, ciągnącymi się w strefie bezpośrednio przylegającej do wybrzeża Bałtyku oraz wzdłuż dolin dużych rzek; rozpatrywane lokalizacje znajdują się poza doliną Łeby, nie pokrywają się zatem z korytarzem intensywnych przelotów migracyjnych związanym z tym ciągiem dolinnym,

• lokalizacja elektrowni w krajobrazie rolniczym, pomiędzy płatami lasów może się wiązać z ponadprzeciętnym nasileniem lokalnych przelotów, związanych z przemieszczaniem się ptaków leśnych pomiędzy ostojami dogodnego siedliska, w ramach eksploracji nowych siedlisk i zachowań dyspersyjnych; ptaki przemieszczające się z jednego kompleksu leśnego do drugiego będą przelatywać przez obszar inwestycji,

• obecność w sąsiedztwie siłowni mokradeł i zbiorników wodnych może być przyczyną nasilenia lokalnych przelotów ptaków wodnych średniej wielkości, znanych ze swej podatności na kolizje z elektrowniami czy liniami przesyłowymi,

• w okresie zimowym na terenie realizacji zamierzenia nie występują miejsca koncentracji ptaków, prowadzące do wzrostu zagrożenia dla awifauny.

Ogólny wniosek stanowi, że lokalizacja farmy wiatrowej nie będzie się wyróżniać zagrożeniem dla ptaków w okresie lęgowym, w okresach dalekodystansowych przelotów, jak i w okresie zimowym. Rozstrzygnięcia wymaga kwestia stopnia wykorzystywania terenu przez zalatujące z okolicy żurawie i ptaki drapieżne oraz stopnia kolizyjności inwestycji z przelotami lokalnymi.

Obecnie rozpoczęto roczny cykl obserwacji przedrealizacyjnych, który pozwoli uzupełnić wiedzę o ornitologicznych walorach w rejonie lokalizacji inwestycji oraz wyjaśnić sformułowane wcześniej wątpliwości.