Odpad w świetle obowiązujących przepisów krajowych i unijnych

Odpady, rozumiane jako ogół nieprzydatnych i wyrzucanych rzeczy lub substancji, zarówno w europejskich jak i krajowych regulacjach, nie posiadają jednej ogólnej definicji.

Należy zwrócić uwagę, iż mamy do czynienia z szeregiem odpadów, które są definiowane w zależności od wielu czynników i kryteriów klasyfikujących je jako odpad. Prawodawstwo europejskie i krajowe jest w tym zakresie tożsame, ze względu na implementację regulacji Unii Europejskiej do prawodawstwa krajowego.

Podstawowa definicja odpadu w regulacjach europejskich została zapisana w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r.

w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy w artykule 3 [Dz.U. UE L L312/3 z 22.11.2008] i określa odpad jako „każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć, lub do których pozbycia jest zobowiązany”. Uwzględniono także definicję odpadu niebezpiecznego oznaczającą odpady wskazujące co najmniej jedną z pośród właściwości niebezpiecznych wymienionych w załączniku III do dyrektywy.

Do właściwości tych zaliczmy materiały i substancje:

 wybuchowe,

 utleniające,

 wysoce łatwopalne,

 łatwopalne,

 drażniące,

 szkodliwe,

33

 toksyczne,

 rakotwórcze,

 żrące,

 zakaźnie,

 działające szkodliwie na rozrodczość,

 mutagenne,

 odpady, które w kontakcie z wodą, powietrzem lub kwasem uwalniają toksyczne lub bardzo toksyczne gazy,

 uczulające,

 ekotoksyczne,

 odpady, które po zakończeniu procesu unieszkodliwiania mogą w dowolny sposób wydzielić inną substancję na przykład w formie odcieku, która ma przynajmniej jedną spośród cech wymienionych powyżej.

Bioodpady zdefiniowano jako „ulegające biodegradacji odpady ogrodowe i parkowe, odpady spożywcze i kuchenne z gospodarstw domowych, restauracji, placówek zbiorowego żywienia i handlu detalicznego i porównywalne odpady z zakładów przetwórstwa spożywczego”.

Należy także wspomnieć o odpadach komunalnych, których definicja została opracowana do celów statystycznych przez Eurostat i Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w celu ujednolicenia przekazywanych przez kraje członkowskie danych. Odpady komunalne zostały zdefiniowane jako „odpady pochodzące z gospodarstw domowych oraz odpady z innych źródeł, takich jak handel detaliczny, administracja, edukacja, służba zdrowia, mieszkalnictwo i usługi gastronomiczne oraz inne usługi i działalności, mające podobny charakter i skład jak odpady z gospodarstw domowych”.

Jak napisano powyżej, regulacje krajowe są w zakresie definicji i pojmowania odpadów zbieżne z regulacjami wspólnoty. Niezależnie od przymiotnika określającego rodzaj odpadów (płynne, przemysłowe, itp.) należy się skoncentrować, jak zauważa J. Jerzmański, na podstawowej definicji opadów, która opiera się na trzech działaniach wytwórcy odpadu – pozbycia się, zamiaru pozbycia się i obowiązku pozbycia się odpadu. Możemy zatem mówić o związku przyczynowo skutkowym, który występuje w celowej i planowanej gospodarce odpadami [Jerzmański J., 2013, s. 50]. Przy tak skonstruowanej definicji odpadu w zasadzie każda rzecz lub substancja, którą użytkownik dysponuje w danym momencie, będzie w bliżej nieokreślonym czasie odpadem. Jednak decyzję o tym w jakiej sytuacji rzecz lub substancja zmienią status na odpad, podejmuje tak zwany wytwórca tego odpadu [Radecki W., 2008,

34 s. 79]. W literaturze przedmiotu można jednak znaleźć wiele wątpliwości dotyczących tego czy sam fakt pozbycia się rzeczy czy substancji przez wytwórcę odpadu, na przykład w procesie produkcyjnym, nadaje jej rzeczywiście status odpadu. Należy wziąć pod uwagę subiektywną ocenę przydatności. To co dla wytwórcy może już być nieprzydatne dla odbiorcy czy innego uczestnika procesu może stanowić pełnowartościowy, pod względem przydatności użytkowej, artykuł który mimo pożądanych cech musi zostać odebrany jako odpad [Lew-Gliniecka K., 2010, s. 78]. Trzeba podkreślić, iż w przypadku pozbywania się przedmiotu lub substancji przez wytwórcę, nie ma znaczenia jego wartość handlowa, [Rakoczy B., 2013, s. 26] z tego też względu tak zwane surowce wtórne i odpady resztkowe są także traktowane jak odpad do czasu ich ponownego przetworzenia lub utraty statusu odpadu.

Regulacja dotycząca utraty statusu odpadu została implementowana do prawodawstwa krajowego na podstawie artykułu 6 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE. Polska nie skorzystała z możliwości podjęcia na szczeblu krajowym decyzji o możliwości określenia kryteriów, czy pewne odpady mogą przestać być odpadami w wyniku regulacji technicznych, przepisów administracyjnych lub dobrowolnych umów [Mazurek S., 2016 DGO-I.070.10.2016.IA 89283.259141.231288]. Implementowany zapis znalazł się w artykule 14 Ustawy o odpadach z 2012r., [Dz.U. 2019.0.701]. Określone rodzaje odpadów przestają być odpadami, jeżeli na skutek poddania ich odzyskowi, w tym recyklingowi, spełniają łącznie następujące warunki:

a) Przedmiot lub substancja są stosowane do konkretnych celów;

b) Istnieje rynek takich przedmiotów lub substancji lub popyt na nie;

c) Dany przedmiot lub substancja spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów oraz wymagania określone w przepisach i normach mających zastosowanie do produktu;

d) Zastosowanie przedmiotu lub substancji nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia, zdrowia lub środowiska.

Przez odzysk określony w art. 3 ust. 1 pkt. 14 ustawy o odpadach należy rozumieć każdy proces, którego głównym wynikiem jest to, aby odpady służyły użytecznemu zastosowaniu przez zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym przypadku zostałyby użyte do spełnienia danej funkcji, lub w wyniku którego odpady są przygotowywane do spełnienia takiej funkcji w danym zakładzie lub ogólnie w gospodarce. Natomiast w art. 3 ust. 1 pkt. 23 ustawy o odpadach jako jeden z rodzajów odzysku wskazano recykling, przez który rozumie

35 się odzysk, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach. Zatem istotnym elementem utraty statusu odpadu jest nie tylko przydatność w dalszych procesach produkcyjnych czy wartość handlowa w obrocie towarowym ale także zmiany fizyko – chemiczne pierwotnego odpadu. Potwierdza to także, w uzasadnieniu wyroku, Wojewódzki Sąd Administracyjny: „sama przydatność określonej substancji czy przedmiotu dla dalszego procesu produkcyjnego jako surowca czy ich wartość rynkowa przy sprzedaży nie pozbawia ich charakteru odpadu, skoro kwalifikacja do kategorii odpadów jest następstwem woli lub konieczności wyzbycia się przez pierwotnego posiadacza. Istotne znaczenie może mieć wyłącznie poddanie substancji lub przedmiotu, będących odpadem, określonym procesom przetworzenia, w wyniku których nastąpi zmiana cech fizycznych czy chemicznych” [WSA, 2009, sygn. akt IV SA/Wa 1086/08].