Obowiązkiem adwokata na podstawie Kodeksu Etyki Adwokac-kiej jest przestrzeganie norm etycznych oraz ochrona godności zawo-du adwokackiego. Adwokat powinien wykonywać swoje obowiązki według najlepszej woli i wiedzy, z należytą uczciwością, sumiennością
w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat czy wydalenie z adwokatury. Do skazania za wykroczenie dyscypli-narne nieodzowne jest istnienie elementów przedmiotowych, a także objęcie czynu świadomością oraz wolą sprawcy, przy czym zawinienie może zostać popełnione z winy umyślnej i nieumyślnej (Krzemiński 2003).
Oskarżycielem w postępowaniu dyscyplinarnym jest rzecznik dyscyplinarny. Na podstawie art. 86a Pr.a. Rzecznik dyscyplinarny prowadzi postępowanie z urzędu, a rozstrzygnięcia organów pro-wadzących postępowanie dyscyplinarne opierają się na ustaleniach faktycznych. Dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzę-du. Tryb postępowania rzeczników dyscyplinarnych określa również uchwała NRA nr 9/2008 z 15 marca 2008 roku – Regulamin działa-nia rzeczników dyscyplinarnych. Rzecznik dyscyplinarny w zakresie ścigania przewinień dyscyplinarnych kieruje się przepisami ustawy, regulaminu i uchwał Naczelnej Rady Adwokackiej. W sprawach nie-uregulowanych w ustawie w zakresie postępowania dyscyplinarne-go stosuje się odpowiednio przepisy k.p.k. Rzecznik dyscyplinarny wszczyna dochodzenie na skutek zawiadomienia o popełnieniu prze-winienia, uchwały Rady Adwokackiej, polecenia Ministra Sprawiedli-wości, polecenia Rzecznika Dyscyplinarnego NRA. Szczególnym aktem oskarżenia w postępowaniu dyscyplinarnym jest wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Wnosi się go do sądy dyscyplinarnego właściwego ze względu na siedzibę obwinionego w chwili wszczęcia postępowania dyscyplinarnego (Rynkun-Werner 2011). Warto wspo-mnieć, że nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego, jeżeli od czasu popełnienia przewinienia upłynęły trzy lata, a rok w przy-padkach związanych z wolnością słowa i pisma, na podstawie art.
8 ust. 2 Pr.a. Jeżeli natomiast czyn zawiera znamiona przestępstwa, przedawnienie dyscyplinarne następuje dopiero z upływem okresu przedawnienia karalności przestępstwa.
Zasadniczym czynnikiem, zamykającym klamrę definiującą pod-stawy odpowiedzialności dyscyplinarnej adwokata, są zasady etyki adwokackiej, które wyznaczają ramy, w których adwokat, od którego wymaga się należytego oraz ponadprzeciętnego poziomu wiedzy, po-winien poruszać się przy wykonywaniu i podejmowaniu przez niego czynności zawodowych. Najlepszy zaś adwokat, znający doskonale przepisy prawa materialnego i przepisy prawa procesowego, świad-czący pomoc prawną, jeżeli nie będzie w swoim postępowaniu oraz czynnościach zawodowych wobec klienta kierował się zasadami etyki adwokackiej, będzie adwokatem aroganckim, niespełniającym celu, do jakiego została powołana adwokatura, którą każdy adwokat współ-tworzy i za nią odpowiada (Sikorski 2016).
Podsumowanie
Zawód adwokata to zawód zaufania publicznego, toteż adwo-kat swoje zadania powinien wykonywać sumiennie, uczciwie, moral-nie, zgodnie z przepisami prawa. Problematyka etycznych i karnych podstaw odpowiedzialności zawodowej adwokata uregulowana jest w aktach normatywnych, przede wszystkim w Prawie o adwokatu-rze oraz zbioadwokatu-rze zasad etyki adwokackiej i godności zawodu, zwanym Kodeksem Etyki Adwokackiej. Adwokat wykonuje wolny zawód, cha-rakteryzujący się przestrzeganiem zasad moralnych, zapewnieniem klientom tajemnicy zawodowej i zaufania oraz ponoszeniem szczegól-nej odpowiedzialności z racji sposobu wykonania zlecenia. W ramach i gorliwością. Podstawowym celem jego działalności jest ochrona
in-teresów klienta. Oznacza to, że adwokat musi prowadzić działalność zawodową z należytą starannością, polegającą m.in. na znajomości obowiązujących przepisów prawa i podejmowaniu takich decyzji, któ-re służą intektó-resom klienta, a jednocześnie są zgodne z zasadami etyki.
Adwokat zobligowany jest do obrony interesów klientów w sposób odważny, honorowy, przy zachowaniu należytego sądowi i innym or-ganom szacunku oraz uprzejmości, bez względu na własne korzyści osobiste lub innej osoby (Rynkun-Werner 2011). Postępowanie ad-wokata, które jest niezgodnie z zasadami etyki adwokackiej, a także standardami przyjętymi przez orzecznictwo sądów dyscyplinarnych, rodzi odpowiedzialność dyscyplinarną, która jest niezależna od pozo-stałych rodzajów odpowiedzialności, czy to odpowiedzialności karnej, czy to odpowiedzialności cywilnej (odszkodowawczej) za nienależyte świadczenie pomocy prawnej bądź też błąd w sztuce wykonywania pomocy prawnej, ocenianej z punktu widzenia jakości oraz standar-dów, jakich można oczekiwać od adwokata (Sikorski 2016).
Na gruncie odpowiedzialności dyscyplinarnej, uregulowanej w Pr.a., nie obowiązuje zasada nullum crimen sine lege. Należy pod-kreślić, że nie ma zamkniętego katalogu przewinień dyscyplinarnych adwokatów i aplikantów adwokackich, bowiem podstawą odpowie-dzialności są czyny uderzające w godność związaną z wykonywaniem zawodu adwokata (Dudek, Kierepka 2000). Pr.a. nie zawiera definicji przewinienia dyscyplinarnego adwokata oraz aplikanta adwokackie-go. Stworzenie takiego katalogu nie byłoby możliwe ze względu na użycie przez ustawodawcę przepisów blankietowych bądź klauzul generalnych, jak również wielość i różnorodność zachowań, które mogą stanowić delikty dyscyplinarne. Powiązanie możliwych naru-szeń szczegółowych zasad obowiązujących adwokatów oraz aplikan-tów adwokackich z konkretnymi sankcjami, skutkowałoby bardzo rozbudowaną kazuistyką lub manipulacją. Jako sprzeczne z zasadami etyki i godnością zawodu adwokata można przykładowo wymienić:
stwarzanie atmosfery osoby mającej znajomości lub z możliwościa-mi wpływania na działalność organów wymożliwościa-miaru sprawiedliwości, fałszerstwo dokumentów, niedozwolona reklama, stawiennictwo na czynności procesowe w stanie nietrzeźwości, świadome działanie na niekorzyść klienta, brak taktu i umiaru w wystąpieniach publicznych (Kruszyński 2016).
Regulacje etyki adwokackiej przewidują odpowiedzialność ad-wokata za niemoralne, niewłaściwe lub niezgodne z prawem postę-powanie, w drodze postępowania dyscyplinarnego, prowadzonego przez powołane do tego właściwe organy samorządu adwokackiego (Sikorski 2016) W. Kozielewicz podkreśla, że przewinieniem dyscypli-narnym jest czyn dyscyplinarnie bezprawny, wpływający w większym stopniu niż znikomy na dobra chronione przepisami korporacyjnymi i zawiniony (Kozielewicz 2012). Odpowiedzialność dyscyplinarna ad-wokatów uregulowana została w Dziale VIII Pr.a. Zgodnie z art. 80 Pr.a. członkowie samorządu zawodowego adwokatury podlegają od-powiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, postępowanie sprzeczne z zasadami etyki lub godności zawodu, na-ruszenie obowiązków zawodowych, niespełnienie obowiązku zawar-cia umowy ubezpieczenia, o którym mowa w art. 8a ust. 1, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 8b (wyłącznie adwokaci).
Katalog kar dyscyplinarnych za naruszenie zasad etyki adwokac-kiej i norm godności zawodu zawarty w art. 81 Pr.a. jest obszerny i obejmuje m.in. upomnienie, naganę, karę pieniężną, zawieszenie
świadczonej pomocy prawnej pełni pewnego rodzaju misję społecz-ną, a także działa dla dobra ogółu poprzez profesjonalne świadczenie usług prawnych, zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi i za-sadami etycznymi. Do prawidłowego wykonywania zawodu adwokata nie wystarczy wyłącznie znajomość prawa. Istotna jest również posta-wa etyczna. Bez etyki i moralności nie można dobrze wykonyposta-wać tego zawodu. Nawet najlepszy adwokat może okazać się złym prawnikiem, jeżeli nie będzie postępował zgodnie z zasadami etyki i nie będzie potrafił korzystać z wolności wykonywania swojego zawodu.
Bibliografia:
1. Antkowiak P., (2013) Polskie i europejskie standardy wykonywania wol-nych zawodów, „Przegląd Politologiczny” nr 1.
2. Dudek D., Kierepka B., (2000) Adwokatura w świetle obowiązującego prawa. Wprowadzenie, przepisy, orzecznictwo, Lublin: Lubelskie Wy-dawnictwa Prawnicze.
3. Gawryluk M., (2012) Prawo o adwokaturze. Komentarz, Warszawa: Wy-dawnictwo LexisNexis.
4. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz.U.
z 2009 r. nr 114, poz. 946).
5. Kozielewicz W., (2012) Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, pro-kuratorów, adwokatów, radców prawnych i notariuszy, Warszawa: Wy-dawnictwo Wolters Kluwer.
6. Krasnowolski A., (2013) Zawody zaufania publicznego, zawody regulo-wane oraz wolne zawody. Geneza, funkcjonowanie i aktualne problemy, [w:] https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/56/plik/
ot-625_.pdf [22.02.2019].
7. Kruszyński P., (2016) Prawo o adwokaturze. Komentarz, Warszawa: Wy-dawnictwo Wolters Kluwer.
8. Krzemiński Z., (1994) Kodeks etyki adwokackiej, Warszawa: Wydawnic-two Kamino.
9. Krzemiński Z., (2003) Etyka adwokacka, teksty, orzecznictwo. Komentarz, Kraków: Wydawnictwo Wolters Kluwer.
10. Kuczma P., (2012) Adwokat jako zawód zaufania publicznego w orzecz-nictwie Trybunału Konstytucyjnego [w:] http://www.palestra.pl/
[22.02.2019].
11. Orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 1 stycznia 2009 r., sygn. akt WSD 25/09, LEX nr 1730609.
12. Rynkun-Werner R., (2011) Adwokat z urzędu. Podstawowe zagadnienia prawne, Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.
13. Sarnecki P., (2000) Pojęcie zawodu zaufania publicznego (art. 17 ust. 1 Konstytucji na przykładzie adwokatury) [w:] Garlicki L., (red.), Konsty-tucja. Wybory. Parlament. Studia ofiarowane Zdzisławowi Jaroszowi, Warszawa: Wydawnictwo Liber.
14. Sikorski A., (2016) Podstawy odpowiedzialności dyscyplinarnej adwo-kata za naruszenie Zasad etyki adwokackiej w stosunku do klienta [w:]
http://www.e.palestra.pl. [21.02.2019]
15. Składanek B., (2015) Standardy etyczne postępowań administracji pu-blicznej [w:], Fundowicz S., Śwital P., Składanek B., (red.), ABC Admini-stracji. tom IX, Radom: Studenckie Koło Naukowe Administratywistów
„SKAUTH”.
16. Swora M., (2004) Tajemnica adwokacka w świetle wybranych przepisów ustawy o ochronie danych osobowych, „Palestra” nr 49.
17. Uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej nr 2/XVIII/98 z dnia 10 paździer-nika 1998 r. – Kodeks etyki adwokackiej.
18. Uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej nr 9/2008 z 15 marca 2008 r. – Regulamin działania rzeczników dyscyplinarnych.
19. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1994 r., I KZP 5/94, LEX nr 298771.
20. Ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 1075) 21. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
(tekst jednolity Dz.U. z 2019 r. poz. 60).
22. Ustawa z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (tekst jednolity:
Dz.U. z 2019 r. poz. 730).
23. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedno-lity: Dz.U. 2019 poz. 900).
24. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 679).
25. Wojtczak K., (1999) Zawód i jego prawna reglamentacja. Studium z za-kresu materialnego prawa administracyjnego, Poznań: Wydawnictwo
„Ars boni et aequi”.
26. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 listopada 2004 r., sygn. akt SK 64/03, OTK–A 2004, nr 10, poz. 107.
O Autorze
mgr Bartłomiej Składanek
doktorant Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Katedrze Historii Ustroju i Prawa.
Grzegorz Czapski, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. K. Pułaskiego w Radomiu, Wydział Nauk Ekonomicznych i Prawnych