V. Globalne rozwiązywanie problemów środowiskowych l. Problemy środowiskowe w skali światowej
V.3. Odpowiedzialność krajów za obecny stan zanieczyszczenia środowiska
Wyniki dotyczące wskazania krajów, które są odpowiedzialne za problemy środowiskowe przedstawione są w tabeli V.3. Większość obywateli krajów o n i skim i średnim poziomie ekonomicznym oraz warszawscy maturzyści wskazali zarówno kraje rozwijające się jak i rozwinięte jako odpowiedzialne za problemy
środowiskowe świata. Natomiast ankietowani z Turcji, Polski oraz z większości państw wysoko uprzemysłowionych, uważają, że kraje o wysokim poziomie eko nom icznym są winne globalnem u zanieczyszczeniu środowiska. Korea z kolei jako jedyna, w pierwszej kolejności obarczyła odpowiedzialnością za ten p ro blem kraje rozwijające się.
Wyniki badań przedstawione w niniejszej pracy wskazują, że więcej dziew cząt z W PN niż z NPN oraz dziewcząt ogółem obarcza odpowiedzialnością za ten stan rzeczy kraje rozwinięte, natom iast więcej dziewcząt z NPN i chłopców ogółem obarcza odpowiedzialnością kraje rozwijające się (Ryc.V.3).
Tabela V.3. Odpowiedzi obywateli różnych krajów na pytanie odnośnie krajów odpowiedzialnych za obecne problem y środowiskowe. Dane Instytutu Gallupa oraz w yniki własne (podkreślenie).
Kraje Kraje odpow iedzialne za problem y środowiskowe (%) Rozwinięte Rozwijające się Oba typy krajów
Słabo rozwinięte Indie 31 13 46 Filipiny 30 14 54 Turcja 40 13 38 Chile 37 9 50 Polska - ogólnie 45 7 39
Polska - warszawscy maturzyści 27 24 42
Meksyk 37 6 50
Średnio rozw inięte
Brazylia 32 8 56 W ęgry 28 9 56 Urugwaj 38 5 49 Rosja 30 5 56 Korea 33 37 23 Wysoko rozwinięte Irlandia 40 4 46 W ielka Brytania 37 6 50 H olandia 53 2 40 Kanada 38 3 56 Niemcy 55 4 37 Dania 64 5 27 USA 29 4 61 Finlandia 58 5 33 Norwegia 65 3 26 Japonia 41 11 28 Szwajcaria 46 5 46
Rozwinięte Oba typy krajów Rozvgijaj^ce: się
Roivvijające iię Rozwinięte Oba typy krajów
R ycina V J . Odpowie di i w arszaw sk ich m aturzystów w zależności od szk ó ł z niższym (NPN) i w yższym (W PN )poziom em n auczania o raz w zależności odpici, na p y tan iej k tó re k ra je sją
odpowiedzialne za obecne problem y środowiskowe na św iecie?
R&mütrodiädu uttmt; une pt guatirâpt 0,001
Na zakończenie niniejszej prezentacji wyników należy stwierdzić, że na więk szość pytań młodzież z dwóch różnych poziomów nauczania odpowiedziała p o dobnie, ale różne odpowiedzi uzyskano w pewnych kluczowych problemach, i są one podane w podsumowaniu.
D ość duże różnice w ystąpiły w o d p o w ied ziach chłopców i dziew cząt. Dziewczęta bardziej zdecydowanie i z większym zaangażowaniem wypowiadały się na prawie każdy temat dotyczący współczesnych problemów środowiskowych. Być może podłoża tego zjawiska należałoby szukać w ich większej wrażliwości na czynniki środowiskowe (ekosensytywności - percepcja bodźców), która jest za razem osłoną przed znacznymi biologicznymi zmianam i dostosowawczymi do nowych warunków, które mogą być niekorzystne dla organizmu przyszłej matki i jej płodu (Wolański, 2005).
4. Podsumowanie
1. Warszawscy maturzyści lepiej ocenili jakość swojego środowiska lokalnego niż środowiska na świecie. Informację taką podało więcej dziewcząt ze szkół o wyższym (WPN) niż niższym (NPN) poziomie nauczania. Podobna ocena charakteryzowała większość obywateli 22 państw.
2. Zdaniem m aturzystów najważniejszym problem em środowiskowym Polski jest ogólne zanieczyszczenie, a następnie problem z odpadam i i ich sortowa niem. Ważnym spostrzeżeniem jest jednak fakt, że istotnie więcej m aturzy stów obojga płci z NPN (28%) niż W PN (13%) nie potrafiło odpowiedzieć na to pytanie, co wskazuje na konieczność wprowadzenia edukacji ekologicznej
do wszystkich typów szkół. Obywatele 22 państw najczęściej wskazywali na skażenie powietrza i zanieczyszczenie wody, jako najważniejszy problem ich krajów.
3. Maturzyści w większości uważają, że odpowiedzialność za ochronę środowi ska powinna znajdować się w rękach mieszkańców danego kraju i tak uważa więcej dziewcząt niż chłopców. Według obywateli większości państw rola ta powinna przypadać rządowi.
4. Według warszawskich maturzystów ochrona środowiska jest zadaniem p rio rytetowym względem rozwoju ekonomicznego. Tak uważa więcej uczniów ze szkół o NPN niż W PN oraz więcej dziewcząt niż chłopców. Podobna jest opinia większości obywateli 22 państw.
5. Młodzież warszawska uważa, że największym problem em ich lokalnego śro dowiska jest niska jakość wody i powietrza. Odnośnie jakości powietrza tak wypowiada się więcej chłopców z NPN niż z W PN oraz więcej dziewcząt niż chłopców. Podobnie uważa większość obywateli Azji, Europy W schodniej i Zachodniej oraz Skandynawii.
6. Przyczynę obecnego stanu zanieczyszczenia środowiska w Polsce m aturzy ści widzą w odpadach. Uważa tak więcej dziewcząt ze szkół o wyższym niż niższym poziomie nauczania oraz generalnie więcej dziewcząt niż chłopców. Większość ankietowanych z 22 krajów za ten stan rzeczy w swoich krajach obwinia rzemiosło i przemysł.
7. Działania pom ocne dla rządu odnośnie rozwiązywania problemów środowi skowych to zdaniem maturzystów bardziej restrykcyjne prawo dla rzem io sła i przemysłu. Tak uważa więcej chłopców z NPN niż z W PN oraz więcej dziewcząt niż chłopców. Podobnie wypowiedziała się prawie połowa ankie towanych państw, w tym Polska. Obywatele krajów wysoko rozwinięte opo wiedzieli się głównie za zakazem sprzedaży niebezpiecznych produktów. 8. Nieco ponad połowa maturzystów wypowiedziała się za zgodą na płacenie
wyższych cen za produkty, aby rzemiosło i handel mogły skutecznie chronić środowisko. Tak też uważa większość ankietowanych w krajach wysoko roz winiętych. Jedynie obywatele pięciu państw o niskim i średnim dochodzie, jak również z Japonii, wypowiedzieli się przeciw podwyższaniu cen.
9. Maturzyści warszawscy uważają, że wpływ grupy obywateli na rozwiązywa nie problemów środowiskowych jest dużo większy niż działania indywidual ne. Podobnie wypowiedziała się większość przedstawicieli badanych państw, a jedynie Polacy i Węgrzy w badaniach Gallupa uważają, że wpływ ten jest mały.
10. Według maturzystów ich indywidualny wkład w ochronę środowiska polega przede wszystkim na unikaniu używania szkodliwych produktów. Czyni tak więcej dziewcząt niż chłopców. Podobnie wypowiada się większość ankieto wanych na świecie.
11. Za najw ażniejszy problem na świecie m aturzyści uważają ginięcie lasów i dżungli tropikalnych. Tak też wypowiedziała się większość obywateli krajów Europy Zachodniej i Skandynawii oraz Brazylijczycy, Filipińczycy i Polacy 12. Warszawscy m aturzyści w większości wyrazili zgodę na wkład finansowy
Państw a do agencji m iędzynarodow ej w celu rozw iązywania problem ów środowiskowych. Tak uważa więcej dziewcząt z W PN niż z NPN oraz więcej dziewcząt niż chłopców. Takie jest też zdanie większości obywateli wszyst kich ankietowanych 22 państw.
13. O dpow iedzialnością za zagrożenie środow iskow e na świecie m aturzyści obciążyli zarówno państwa rozwinięte jak i rozwijające się. Tak uważa wię cej dziewcząt z W PN niż z NW P oraz więcej dziewcząt niż chłopców. Takie samo zdanie mają obywatele większość krajów słabo i średnio rozwiniętych, podczas gdy mieszkańcy krajów wysoko rozwiniętych winią głównie swoje państwa za ten stan rzeczy.
14. W większości pytań to dziewczęta, bardziej niż chłopcy, wykazywali wrażli wość na problemy środowiskowe.
5. Piśmiennictwo
Bu r g e r T., Sa d o w s k iA., 1994. Świadomość społeczna. N iderlandy ekologiczne. Raport, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Bu r g e r T., 2000. Świadomość ekologiczna społeczeństwa polskiego u progu XXI wieku. Raport, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Du n l a p R.E., Ga l l u p G .H . Ga l l u p A.M., 1 9 9 2 . The health of the planet survey. A prelim inary report on attitudes tow ard the environm ent and econom ic grow th m easured by surveys of citi zens in 2 2 nations to date. The George H. Gallup International Institute, A non-profit education and research organization, Princeton, New Jersey.
Fu n d a l i I., 2002. K ultura ekologiczna m ło d zieży na przy k ład zie reg io n u św iętokrzyskiego W ydawnictwo A kadem ii Świętokrzyskiej, Kielce.
Gr a b s k iM., 1990. Świadomość ekologiczna m łodzieży z województwa jeleniogórskiego. Aura 9: 5-8.
IG, 2002. Inform ator Gimnazjalisty, Perspektywy Press, Warszawa.
Je r z a k I., Je r z a k L., 1996. Postaw y polskich uczniów w obec środow iska. P rzyroda Polska, 10:21-24.
So ł d r a- Gw i ż d żT., 2002. W kręgu przyrody i społeczeństwa. Studia nad świadomością ekologiczną m łodzieży Opolszczyzny. W ydawnictwo Państwowego Instytutu Naukowego, Opole.
Wo l a ń s k iN., Si n i a r s k a A., 2 0 0 1 . W ychowanie do środowiska w świetle ekologii człowieka. W: Edukacja Ekologiczna na proguX X I wieku, J. Czartoszewski (red.), 63-85, W ydawnictwo Księży Werbistów, Warszawa.
Wo l a ń s k iN., 2005. Rozwój Biologiczny Człowieka. W ydawnictwo Naukowe PW N, Warszawa.
Wó d zJ., 1993. Zagrożenia ekologiczne. W arunki życia. Wizje przyszłości. W ydawnictwo „Śląsk”, Katowice.
Ankieta ил tem at problemów środowiskowych 2003 (wybranepytania wg ankiety instytutu Gallupa)
Proszę zakreśl ić pleć: I к | | M | i podać nazwę szkoły ... ,... ...
1 ( i ) , . la k ncrn i& H Z ja k o ś ć ś r o d o w i* ka w n a s z y m k r a j u ? ... ( p r o s z ę w p is a ć t b d p o w k d n ią l it e r k ę ) : (Λ ) - B a rd z n d o lin g (В ) - d o b m ; « . ') - z łe : (D ) - b a r d z o zla I ) W T w o je j m iej seo wo&cj?.,.. 2 ) Ne i wiecie?...,...
2 (5). C o je s t n a jis to tn ie js z y m p ro b le m e m irn d n w is k fm y m naszego k ra jn ? Jeżeli iiw a ia s f, Й ta k ie li p rn lile m ó w nie ma, proszę to napisać-3 (7 ), K to pow in ie n ponosić podstaw ow ą odpow iedzialność хл o chronę śro d o w isku w naszym k ra ju ? (proszę zuznnezyć w hiściw ą odpow iedź) (A ) Rząd (B ) - RzemiosJo i przemy sl (C ) K-azdy obyw atel (D ) Grupa obyw ateli 4 (81. Z k tó ry m ze zdań dotyczący iii i śro d o w is k o i e k o n o m ii zgadznsz się b a rd zie j "(proszę zaznaczyć w łaściw y odpow iedź) (A ) - Ochrona środowiska powinna być priorytetow a nawet kosztem ryzyka obniżenia rozw oju ekonom icznego...
(B ) - Ruzwuij ekonom iczny p ow inien być p riorytetow y naw rL je ś li ucierpi na ly m w ja k im ś stopniu środow isku...
5 (0). O to Ibita m o ż liw y c h p rz y c z y n , z k tó iy c h m ngly w y n ik n ą ć p ro b le m y zw iązane ze śro d o w iskie m . .Jak. wg C iebie p rz y c z y n iły się one d o ty c h p rn h le m ó w w naszym k ra ju ? (Λ ) — b a rd zo ; ( B | - śre d n io ; ( Î ’ J— nie bardzo; ( I ł I — wcale 1, PrzełudrtiertUi ■ zbyt dużo ludzi zużywa zasoby 4. Bfiïk vtykiztaicf-nla · lu dzie nie w iedzą ja k chronić środowiska... ś ro d o w is k o ...
2. .Vcriz rzą d - nie kładzie wystarczająco dużego nacisku eta S. Rzr/nitxtio i przemysł - bardziej troszczy się o Swój rozw ój niż ochronę śro d o w is k a ... o ochronę przvm dv ...
3, Odpadki - ludzie u żywa ją w ięcej zasobów przyrody n iź tego 6. TeciiHotogla - sposób produit cj i różnych m ateriałów wymaga potrzebują i zbvt w ie le w y rz u c a ją ... zbyt w ielu zasobów i tw o rzy dużo zanieczy szczeń...
rj (10). O to k ilk a d z ia ła li, k tó re m ogłyby b y ć pomnene dla rządu w ro zw ią z a n iu p roblem ów śro d o u is k o wy c li w naszym k ra ju . P a m iętaj, ie z ty m i dz.iiiliini am i wiążą się koszty, proszę w p isa ć (d la każdego л osobna) C ii je ste ś: (A ) - zdeiĄ dawanie z ł : (B ) raczej za: (C ) - p rz e c iw ; (D ) - zdecydowanie przeciw ty m dzia ła n io m Bardziej restrykcyjne praw u związane z ochroną środowiska dla rzemiosła i przem ysłu...
W prowadzenie prawu wymigującemu ud wszystkich oby w ule] i ochrony bogactw naturalnych i ograniczeniu zanieczyszczenia . Dostarczenie in fo rm a cji odnośnie planowania ro d zin y oraz dowolna kontrola urodzeń dla w szystkich ob yw a te li, którzy tego chcą w celu redukcji poziomu u ro d z e ń ...
4. Popieranie hadan naukow ych w celu znalezienia nowych możliwości kontrolowania zanieczyszczeń...
5. O graniczenie eksportu bogactw naturalnych du innych krajów й- Zakazanie sprzedaży produktów , które nie są bezpieczne dla ś ro d o w is k a ...
7 ( I I ) . Zwiększenie w y s iłk i rzem iosłu i przem ysłu, aby p o p ra w ić jakość w a ru n k ó w śro d o w isko w ych mogą d o p ro w a d z ić du w zrostu cen kupowu nych d ó b r (p ro d u k tó w ). C zy jesteś gutuw p łacić wyższe ceny, aby prze m ysł m ó g ł le piej c h ro n ić śro d o w isko naszego życia, c z y le ż nie? (proszę zaznaczyć w łaściw ą n d p ru iie d ż) ( A ) - l a k ( B ) - N i c Я ( 1 2 ). .la k w i e l k i w p ły w n a ro z w ią z a n ie p r o b le m ó w z w ią z a n y c h ze ś r o d o w is k ie m m a : (proszę wpisać p rzy nhu odpow iedziach o dpow iednia lite rk ę ) ( Λ ) — bard zo d ą ży; (H) - d u ży; ( l ! ) — m a ły; ( I ł ) — pra w ie żaden I , Indywidualny obywatel ... 2. Uni pa obywateli...
У ( l. ł) . O to lista p ro b le m ó w obecnie n ę kających w iele państw , .la k w ażny je s t każdy z n ich w T w o je j m ie jscow ości? (proszę wpisać przy ka żd ym od p o w ie d n ią lite rk ę ); (A ) - b a rd z o w ażny; (B ) w a żn y: (C ) - m iilu w ażny; (D ) n ieistotny 1. Niska jakość w o d y 4. N ieodpowiednio odprowadzanie ścieków, n iski stan 2. Niska jakość p o w ie trz a sanitarny i niew łaściw y w yw ó z ś m ie c i...
3. Skażona g le b a 5. P rze lu d n ie n ie ...
6. Zbyt duży hałas...
KI ( 14). Ś w iat ja k o całość. Proszę zaznaczyć, k tó ry г poniższych p rn h le m ó w śro d o w isko w ych je s t: ( A j - bardzo p ow ażny; (H i - p < n u in y ; (C ) - n iezbyt pow ażuy; (D ) — nie w ażny 1. Zunieczyszczenię środowiska i zapylenie 4. U m iecie gatunków roślin i zw ierząt...
2. Zanieczyszczenie rzek, je z io r i oceanów... 5. G inięcie lasów i dżungli tro p ika ln ych ...
3. Erozja gleby, zanieczyszczenie obszarów, utrata ziem i 6. Ulobalne ocieplenie klim atu i „e fe k t cieplarniany'1...
ro ln ic z e j 7. Utrata warstwy ozottuwej w atmosferze zjem skiej... 11 11 5 ).J a k a je s t I w o ja o p in ia wohcc tegn. by nasz rząd w n ió s ł pieniądze do m ię d zyn a ro d o w e j ag e n cji w celu ro z w ią z y w a n ia g lobalnych p roblem ów
środ o w isko w ych ? (proszę zaznaczyć w łaściw ą odpow iedź)
(A ) - zdecydowanie za i B ) - raczej za ( C ) - przeciw ( D ) - zdecydowanie przeciw
12 (IS ). K tó r e k m je są b a rd z ie j o d p o w le d zin lo e m obecne p ro b le m y śro d o w isko w e ил śwlecJe7( proszę m i i ł C i y ć wlnśeiw ą o d p ow iedź) ( A j - K raj e rozw inięte ( В ) - Kraj e rozw ijające się ( C ) - Oba ty py kraj ów
Ι ί (22). Czy k ie d y k o lw ie k pod jąłeś się w y k o n a n ia ja k ie jś z w y m ie n io n y c h poniżej a k c ji? (proszę zaznaczyć w łaściw ą odpow iedź] (Λ ) - Unikanie używania pewnych produktów , które są szkodliw e dla środowiska
(B ) - Jestem aktyw nym działaczem w grupie usńb lu b organizacji, która pracuje dla uehrtm y środuwiska