Omówienie okresu krzywej uczenia VATS lobektomii

zagadnienia, tj.: okres krzywej uczenia, czyli początkowy okres wdrażania nowej metody operacyjnej do praktyki klinicznej oraz sprawa konwersji do torakotomii. Rozpoczęcie wykonywania wideotorakoskopowych lobekto-mii wymaga przede wszystkim nauczenia się nowej techniki operacyjnej [169]. W latach 90. w kilku ośrodkach na świecie, zupełnie niezależnie, zaczęto wykonywać wideotorakoskopowe operacje z powodu raka płuca. W każdym z nich wypracowywano własną technikę operacyjną, a jedy-nym źródłem wymiany doświadczeń były nieliczne publikacje, w których przedstawiano wstępne doświadczenia na niewielkim materiale [138, 139, 146]. Obecnie ilość i rodzaj źródeł umożliwiających naukę VATS lo-bektomii jest nieporównywalnie większa, począwszy od bardzo bogatego piśmiennictwa, poprzez książki i podręczniki szczegółowo omawiające technikę operacyjną, często z dołączonymi materiałami DVD, skończyw-szy na źródłach internetowych. Dodatkowo istnieje możliwość uczestni-czenia w wielu kursach poświęconych technikom małoinwazyjnym w tora-kochirurgii organizowanych zarówno przez międzynarodowe towarzystwa naukowe czy fi rmy medyczne dostarczające instrumentarium chirurgicz-ne. Warsztaty te często połączone są z możliwością wykonywania zabie-gów na zwierzętach. Oprócz wymienionych wyżej sposobów szkolenia

metodą najskuteczniejszą jest odwiedzenie lub jeszcze lepiej odbycie części stażu specjalizacyjnego w ośrodku torakochirurgicznym, w którym te zabiegi wykonuje się rutynowo. Takich miejsc z roku na rok przybywa. Zawsze jednak w momencie rozpoczęcia wykonywania samodzielnie za-biegów wchodzimy w okres swojej własnej krzywej uczenia [169, 170]. Mc Kenna będący pionierem w tej dziedzinie i jednym z chirurgów o naj-większym doświadczeniu w wykonywaniu VATS lobektomii uważa, że najbezpieczniejszymi etapami przejścia z klasycznej techniki operacyjnej do techniki wideotorakoskopowej są: zmiana dostępu klasycznego (tora-kotomii) z tylnego na przedni, przejście przez etap pośredni tzw. zabiegu hybrydowego oraz ustalenie limitu czasowego podczas zabiegu VATS, po przekroczeniu którego należy wykonać konwersje do torakotomii. Uznał on za orientacyjną liczbę 50 wykonanych samodzielnie zabiegów VATS, po których można mówić o zakończeniu okresu krzywej uczenia [171]. Bardzo interesującą pracę omawiającą problem bezpiecznego wprowa-dzenia VATS lobektomii do praktyki klinicznej opublikował Seder i wsp. [172]. W swojej pracy przedstawili wyniki z 5-letniego okresu początków wideotorakoskopowej lobektomii. Okres ten podzielili na trzy etapy, w trak-cie których w sposób istotny zwiększyli liczbę wykonywanych VATS lobek-tomii w stosunku do torakolobek-tomii (z 16% do 49%), rozszerzyli wskazania kwalifi kacyjne oraz istotnie skrócili czas hospitalizacji chorych po zabiegu (z 6 do 4 dni) przy porównywalnej liczbie powikłań i częstości konwersji do torakotomii. Rozpoczynając swój program założyli limit czasowy, który wynosił 20–30 min na zaopatrzenie każdego z elementów wnęki płuca. W przypadku jego przekroczenia planowo wykonywali konwersje do tora-kotomii. Częstość konwersji z powodu krwawienia wahała się od 6–9%. Nieprzekraczalny limit czasowy zabiegu jest bardzo ciekawym i godnym naśladowania przykładem ze względu na dobro operowanego pacjenta. Zupełnie inne podejście przedstawił Belgers i wsp. z ośrodka holender-skiego, którzy rozpoczęli program VATS lobektomii w marcu 2006 r. jako

pierwsi w Holandii. Z opublikowanych danych wynika, że czas pierwszych pięciu zabiegów wahał się od 5 do 9 godzin. Takie podejście wydaje się zupełnie nie do przyjęcia. Ze względu na bezpieczeństwo chorego po-winno się w takich przypadkach zdecydowanie wcześniej wykonać kon-wersje do torakotomii i zakończyć zabieg metodą otwartą, a nie kończyć zabieg za wszelką cenę wideotorakoskopowo [173]. Średni czas zabiegu wynosił w ich materiale prawie trzy godziny (179 min), a średnia śródope-racyjna utrata krwi 444 ml. Z kolei w pracy z Edynburga dotyczącej krzy-wej uczenia i nauczania VATS lobektomii autorzy wykazali, że wyniki le-czenia chorych operowanych przez rezydenta szkolącego się pod okiem doświadczonego specjalisty nie różniły się istotnie od wyników chorych operowanych przez specjalistę [174].

W Klinice Torakochirurgii w Poznaniu zabieg VATS lobektomii po raz pierwszy wykonano w marcu 1999 r. Było to w okresie początków roz-woju tej małoinwazyjnej techniki operacyjnej w leczeniu chorych na raka płuca. W Polsce nikt nie wykonywał tego rodzaju zabiegów, a możliwość nauki za granicą była znacznie utrudniona ze względu na bardzo małą ilość ośrodków posiadających jakiekolwiek doświadczenie w tej metodzie operacyjnej. Na podstawie zebranych informacji z piśmiennictwa dotyczą-cych techniki operacyjnej rozpoczęto rozwijanie własnej techniki opera-cyjnej. Bardzo przydatne, a wręcz nieodzowne były umiejętności zdobyte podczas licznych diagnostycznych oraz prostych leczniczych zabiegów wideotorakoskopowych wykonywanych rutynowo od 1995 roku w naszej klinice. Stosowany rutynowo podczas metody klasycznej dostęp operacyj-ny przez torakotomię przednio-boczną również znacznie ułatwił początki. Z dostępu przedniego przez torakotomię wszystkie elementy wnęki płuca zaopatruje się przeważnie w kolejności od przodu do tyłu, podobnie jak to ma miejsce podczas VATS. Analizując własne doświadczenie w wyodręb-niliśmy dane 34 chorych operowanych w początkowym okresie w latach 1999–2006. Zabiegi VATS lobektomii wykonywano w tym okresie bardzo

rzadko (średnio 4,5 rocznie) i stanowiły one jedynie ok. 2% wszystkich lobektomii wykonywanych z powodu niedrobnokomórkowego raka płuca. Nie było zgonów w 30-dniowym okresie pooperacjnym wśród chorych operowanych w tym czasie. U czterech chorych konieczne było wykona-nie konwersji do torakotomii (11,8%). Wyniki leczenia chorych z tego okre-su porównano z grupą 119 chorych operowanych w latach 2007–2010, kiedy to w sposób istotny wzrosła liczba rocznie wykonywanych resekcji VATS. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono istotnie dłuż-szy czas zabiegu i większą objętość śródoperacyjnej utraty krwi w grupie chorych operowanych w okresie krzywej uczenia, które wyniosły odpowiednio 152 ml versus 127 ml, p = 0,0004 i mediana 200 ml versus 100, p = 0,0002. Dane te w pełni odzwierciedlają typową sytuację dla okresu początkowe-go związanepoczątkowe-go z nauką i wypracowywaniem nowej techniki operacyjnej. Maksymalny czas zabiegu w okresie krzywej uczenia wyniósł 220 min. Nie stwierdzono różnic pomiędzy dwoma grupami chorych w zakresie częstości występowania powikłań po zabiegu (20,6% versus 25,2%), co potwierdza fakt, że wdrożenie nowej techniki operacyjnej jest bezpiecz-ne i nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem dla operowabezpiecz-nego chorego. Co ciekawe nie stwierdzono również istotnej różnicy w częstości konwer-sji do torakotomii pomiędzy dwoma grupami chorych (11,8% vs 8,4%). W grupie krzywej uczenia chorzy istotnie częściej byli operowani po stro-nie lewej niż po prawej. Różnica ta najprawdopodobstro-niej wynikała z bar-dziej wybiórczej kwalifi kacji chorych w okresie początkowym, ponieważ technicznie operacje na lewym płucu są łatwiejsze ze względu na najczę-ściej dużo lepiej wykształconą szczelinę międzypłatową. Na podstawie własnego doświadczenia uważamy, że wdrożenie własnego programu VATS lobektomii najlepiej rozpocząć od wykonania lobektomii dolnej le-wej, która jest zabiegiem najłatwiejszym z technicznego punktu widzenia, pod warunkiem dobrze wykształconej szczeliny międzypłatowej. Słabo wykształcone szczeliny międzypłatowe były początkowo jednym z

prze-ciwwskazań do zastosowania metody VATS. Wraz z udoskonaleniem techniki operacyjnej brak dobrze wykształconej szczeliny utrudnia wyko-nanie zabiegu, lecz absolutnie nie jest przeciwwskazaniem. Zabiegiem najtrudniejszym technicznie w mojej ocenie jest lobektomia górna prawa z powodu często niełatwego zaopatrzenie tylnej gałęzi tętnicy płucnej do płata górnego (A2) oraz z powodu trudnego rozdzielenia szczeliny po-przecznej, która najczęściej jest bardzo słabo zaznaczona. Problem roz-poczęcia i wdrożenia programu wideotorakoskopowych lobektomii oma-wiają w ciekawej pracy Cynthia S. Chin i wsp. ze szpitala Mount Sinai w Nowym Jorku. Oprócz omówienia różnych elementów szkolenia włącz-nie z zabiegami na specjalnych symulatorach w swojej pracy podkreśla-ją konieczność wykonania odpowiedniej liczby zabiegów, aby osiągnąć biegłość chirurgiczną po okresie krzywej uczenia. Dodatkowo w artykule autorzy podnoszą bardzo ważny problem konieczności wprowadzenia oceny i uznania przez zawodowe towarzystwa naukowe kwalifi kacji to-rakochirurga do wykonywania zabiegów VATS lobektomii, podobnie jak to miało miejsce w przypadku innych technik operacyjnych [175, 176]. W tym celu zaproponowali następujące warunki akredytacji: posiadanie specjalizacji z torakochirurgii gwarantującej biegłość w wykonywaniu ana-tomicznych resekcji płuc na drodze torakotomii, samodzielne wykonanie co najmniej 25 wideotorakoskopowych lobektomii, nagranie fi lmu z prze-prowadzonego przez siebie zabiegu w celu oceny techniki operacyjnej, sprawowanie opieki i nadzoru medycznego nad chorymi operowanymi metodą VATS przez okres przynajmniej pięciu lat oraz potwierdzenie kwalifi kacji zespołu pracującego na sali operacyjnej w zakresie zabiegów wideotorakoskopowych [177].