Analiza wariancji wykazała statystycznie istotną zależność między wiel-kością plonu a zastosowaną normą wysiewu, natomiast różnice występują-ce w plonach w zależności od zastosowanych wariantów uprawowych były niewielkie i statystycznie nieistotne przy poziomie istotności NIR P0,05.
Upoważnia to do twierdzenia, że na glebach lessowych, utrzymywanych w dobrej kulturze, można zastosować pod pszenicę ozimą uproszczoną a nawet bezorkową uprawę przedsiewną bez wyraźnego spadku plonu. Ograniczenie stosowania ciężkiego sprzętu i zmniejszenie liczby przejaz-dów pozwoli zaoszczędzić ilość zużywanego paliwa, obniżyć koszty produk-cji i zmniejszyć zanieczyszczenie środowiska Ewentualne ryzyko spadku plo-nu można zredukować stosowaniem zwiększonej normy wysiewu i ścisłym przestrzeganiem terminu siewu. Przy niekorzystnych warunkach siedlisko-wych i uprawie bezorkowej może wystąpić spadek plonu.
Analiza statystyczna wyników badań (tab. 3 na s. 95) wskazuje na brak istotnych różnic w plonach w zależności od sposobów uprawy. Jedynie w roku 1988 zarówno na stanowisku po bobiku, jak i na stanowisku po ziemniakach, najwyższe plonowanie zaobserwowano na wariancie z orką głęboką, a różnice były statystycznie istotne. Różnice w plonowaniu zależ-ne od gęstości siewu, na stanowisku po bobiku były statystycznie istotzależ-ne w roku 1987 i 1988, a na stanowisku po ziemniakach jedynie w 1988 r.
Analiza wariancji przeprowadzona łącznie dla trzech lat nie wykazała istotnych różnic w wielkości plonów na stanowisku po ziemniakach, nato-miast na stanowisku po bobiku na wielkość plonu istotnie wpływa tylko gę-stość wysiewu.
Elementy zarządzania środowiskowego w rolnictwie…
-Bardzo ważne są różnice na obu stanowiskach pomiędzy poszczególny-mi lataposzczególny-mi. Istotny wpływ poszczególny-miał natoposzczególny-miast wariant uprawy na gęstość objęto-ściową gleby w warstwach10–15 cm i 15–25 cm we wszystkich latach i na obu polach doświadczalnych oraz na stopień wylegania i ilość słomy na stanowisku po ziemniakach.
Istotny wpływ na obsadę kłosów na obu stanowiskach miała gęstość wysiewu, a na stanowisku po bobiku również głębokość uprawy. W tym wy-padku występowało też statystycznie udowodnione współdziałanie gęstości wysiewu i głębokości uprawy.
Podsumowanie
■ Spłycenie uprawy przedsiewnej spowodowało zwiększenie gęstości obję-tościowej gleby głównie w warstwie 10–25 cm w okresie jesiennym. Na wiosnę dochodziło do wyrównania gęstości objętościowej na poszczegól-nych wariantach uprawowych.
■ Zarówno na stanowisku po bobiku, jak i po ziemniakach nie stwierdzono statystycznie udowodnionych różnic w plonowaniu spowodowanych spo-sobem uprawy.
■ Gęstość siewu w sposób istotny wpłynęła na plon pszenicy na stanowisku po bobiku, natomiast nie wpłynęła istotnie na różnice w plonowaniu na stanowisku po ziemniakach.
■ Na glebach wytworzonych z lessu – charakteryzujących się korzystny-mi właściwościakorzystny-mi fizyko-wodnykorzystny-mi – można zastosować uproszczoną uprawę bez ryzyka spadku plonu. Ograniczenie stosowania ciężkiego sprzętu i zmniejszenie liczby przejazdów pozwoli zaoszczędzić ilość zu-żywanego paliwa, obniżyć koszty produkcji i zmniejszyć zanieczyszcze-nie środowiska.
Summary
For agricultural production to be profitable, crop and animal production techniques must be simplified. An urgent task of research is to show the boundaries of these simplifi-cations, their effects (mainly on nature), and threats to agricultural production space. The experience of many countries shows that the “minimum tillage” includes even direct sowing and can cover the elimination of deep ploughing and secondary tillage practices. Most of these simplifications, especially the forthest reaching ones that are the most promising, such as direct sowing, were not sufficiently explored by Polish studies, the results of which would allow them to be widely used in Polish agricultural practices. The aim of the present study was to determine the possibility of using simplified cultivation practices in the cereal part of crop rotation and to determine the effect of these simplifications on crop yield. The
Aleksy Gałka
-suggested simplified cultivation procedures are the sowing of winter wheat without pre-sow ploughing, following shallow cultivation or shallow ploughing. The trial was performed us-ing a split plot design in four replications. The two treatment factors were sowus-ing density and pre–sowing cultivation depth. Variance analysis showed a statistically significant re-lationship between crop size and sowing density, while the differences between yields as dependent on the tillage treatments were small and not significant. This allows a conclu-sion that in well-cultured loess soils, simplified cultivation or even no-tillage can be used for winter wheat without a clear decrease in the yield. Limited use of heavy equipment and lower number of runs will save fuel while reducing the production cost and environmental pollution.
Key words: ecological agriculture, simplified cultivation, wheat, sowing density
Literatura
Duer I. (1994) Idea „Trwałego rozwoju rolnictwa” (Sustainability), „Fragmenta Agronomica”, (XI), nr 4 (44).
Dzienia S., Sosnowski A. (1990), Uproszczenia w podstawowej uprawie roli a wyso-kość nakładów energii, „Fragmenta Agronomica”, nr 3.
Gałka A. (1992), Minimalizacja odpadów w rolnictwie i przemyśle spożywczym, [w:] Edukacja ekologiczna w uczelniach rolniczych, Międzyuczelniany Ośrodek Metodyczny Akademii Rolniczych, SGGW Warszawa.
Gałka A. (1999), Stosowanie zasad Czystszej produkcji jako sposobu minimalizacji negatywnego oddziaływania produkcji rolniczej na środowisko, „Czystsza Pro-dukcja w Polsce”, nr 6.
Gałka A. (2004), Using a cleaner production preventive strategy for the reduc-tion of the negative environmental impacts of agricultural producreduc-tion – using cattle husbandry as a case study, „Journal of Cleaner Production”, nr 12, EL-SEVIER Ltd, www.sciencedirect.com.
Gałka A., Zarzycki J. (2006), Uproszczona uprawa jako element zrównoważonego rozwoju w rolnictwie, „Zeszyty Naukowe AR”, nr 433, Kraków.
Grynia M., Kryszak A., Grzelak M. (1997), Wpływ sposobów zbioru na ekologię siedliska roślin łąkowych, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych”, nr 453.
Góra-Drożdż E. (2002), Antropogeniczne zanieczyszczenia środowiska wiejskiego. [w:] Wpływ antropopresji na środowisko przyrodnicze, Materiały z Konferencji Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, AR, Kraków.
Misztal A. (2002), Oddziaływanie czynników antropogenicznych na zasoby wodne pochodzące z obszarów rolniczych, [w:] Wpływ antropopresji na środowisko przyrodnicze, Materiały z Konferencji, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekolo-gicznych, AR, Kraków.
Elementy zarządzania środowiskowego w rolnictwie…
-Misztal A., Gałka A., Pajdzik J. (2005), Current states and prospects for growth of organic farming in Małopolska Province, PTPN Wydział Nauk Rolniczych i Le-śnych, Prace Kom. Nauk Roln. i Kom. Nauk LeLe-śnych, t. 99, Poznań.
Nowosielski R. (2008), Czystsza Produkcja i zrównoważone technologie. Wydaw-nictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
Szymona J. (1993), Uprawa roli, [w:] Rolnictwo ekologiczne od teorii do praktyki, Ekoland, Leben&Umwelt, Warszawa.
Zbierska J. (2002), Kontrolowanie obiegu składników nawozowych w gospodar-stwach rolnych w aspekcie ochrony jakości wód, [w:] Wpływ antropopresji na środowisko przyrodnicze, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, AR, Kraków.
Zbierska J., Szoszkiewicz K., Purta J., Woźniak A., Starczewski E. (2002), The devel-opment of integrated agricultural production system on farms in the Opole re-gion, PTPN Wydział Nauk Rolniczych i Leśnych, Prace Kom. Nauk Roln. i Kom. Nauk Leśnych, t. 93, Poznań.
Andrzej Łysak
*, Piotr Kiełb
**, Agnieszka Dworak
*,
Monika Gorczyńska
**Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego ** Q-Consultant