Czteroletnie badania przeprowadzone w Puławach nad krzyżówkami pszenicy z żytem przyczyniły się do uzyskania bogatego materiału ho
dowlanego, mogącego służyć do dalszej selekcji. Ponieważ krzyżowano w pierwszym roku bardzo dużą ilość odmian pszenic, liczba uzyskanych genotypów jest znaczna i mieszańce są bardzo różnorodne. Pozwala to na wyselekcjonowanie przynajmniej kilku linii o znaczeniu praktycznym.
Podział na poszczególne grupy morfologiczne materiału F2 miał przy
czynić się do łatwiejszej oceny i stwierdzenia zarówno cech dodatnich jak i niepożądanych. Największe nadzieje na wyhodowanie odmiany o szerokim zastosowaniu praktycznym rokują formy z grupy 3, 4 i 5 czyli typy pszeniczne o pewnej ilości czynników żytnich. Podstawowy cel jest w nich zrealizowany o tyle, że odznaczają się one wszystkie dużą odpornością na choroby pszeniczne, w przeciwieństwie do ustalonych form Triticale, które są bardzo wrażliwe na rdzę (zwłaszcza Puce. triti- cina) i Erysiphe graminis.
Ponieważ, jak zaznaczono, zróżnicowanie genetyczne jest b. duże, należy sązić, że przy zupełnym powrocie do płodności będzie można na
trafić na formy plenne, nieustępujące pod tym względem wysokowarto- ściowym odmianom pszenicy. Podstawą do osiągnięcia tego celu będą
TARELA V.
Nowe krzyżów ki żyta z pszenicą 331 Dalszy ciąg tabeli V.
Nr hodowlany
Pochodzenie
Ilośćpędów Długośćsłomywcm Długośćkłosawmm Ilośćkłosków Ilośćriarnwkłosie Kwiatkówpłodnl Owłosienieu nasady kłosa Ościstość
T y p
94/3 Buffine X Żyto Puław
skie X Crievener 3 100
0
105 15 34 75.6 0 1 pszeniczny 5
94/8 8 105 90 15 17 37.8 0 1 5
94/9 .. 8 (3) 115 90 16 24 50 0 1 „ 5
94/11 4 100 95 14 21 50 0 1 5
94/14 4 (2) 102 80 16 33 68.7 0 1 „ 5
94/15 .. 4 75 75 12 12 33.3 0 1 5
94/19 „ tt 2 90 90 13 28 71.8 0 1 5
94/22 »» fł »» 3 91 110 17 22 43.1 0 1 ł »> 5
95/2 Mariacka X Żyto Puł.
X Sandomierka 1 65 110 19 17 26.5 0 1 pszen.żytn. 2
95/1 Ił »» ł» 5 98 70 16 5 10.4 0 0 pszeniczny 5
typy o silnym krzewieniu, długim kłosie, dużej ilości dobrze wypełnionych kiosków, dużym ziarnie o charakterze pszenicznym. Ponieważ wszyst
kie te cechy napotykamy w badanym materiale, wyselekcjonowanie od
powiedniej formy nie natrafi prawdopodobnie na trudności.
Przy uwzględnieniu cech fizjologicznych zwrócono uwagę na wczes- ność (czas kłoszenia i kwitnienia). Pod tym względem mieszańce uzy
skane w Puławach przewyższają formy Triticale, niemniej są późniejsze lub równie późne jak odmiany wyjściowe pszenicy. Cecha ta wymaga dokładniejszego opracowania, co przy różnorodności i rozszczepieniu się mieszańców pozwoli prawdopodobnie także na wybranie odpowiednich typów.
Równie ważną cechą fizjologiczną jest zimotrwałość. Wszystkie mie
szańce sprowadzone z Niemiec były bardzo mało zimotrwałe i wymarzały co najmniej w 50%. Krzyżówki otrzymane w Puławach nie mogły być zba
dane pod tym względem, ponieważ szczupłość materiału nakazywała za wszelką cenę doprowadzić "wszystkie rośliny do plonowania. Dopiero przy większej ilości osobników będzie można zbadać mieszańce w tym kierunku.
Formy karłowate i speltoidalne nie przedstawiają żadnej wartości praktycznej i mogą być zachowane tylko dla celów teoretycznych.
Przy opracowywaniu metodyki hodowlanej dawał się odczuć brak dostatecznej ilości cech rozpoznawczych. Dla pewnego rozpoznania mie
szańców wskaźniki obecności czynników żytnich muszą polegać na łatwych do stwierdzenia cechach morfologicznych. Kierując się tą zasadą, opracowano na materiale krzyżówkowym kilka nowych cech rozpoznaw
czych, pozwalających na prędkie i łatw e stwierdzenie pochodzenia mie
szańców, bez stosowania żmudnych i często niepewnych metod cytolo
gicznych.
Przy obserwacjach nad dziedziczeniem cech żytnich i pszenicznych stwierdzono, podobnie jak i inni autorowie zanikanie cech żytnich na
Nowe krzyżów ki żyta z pszenicą 333
uysc pszenicznych. Jest to zjawisko niepożądane, gdyż z trudnością uzyskane mieszańce, tracą przez stopniowe eliminowanie chromosomów żytnich całą swoją wartość hodowlaną. Zauważono jednak, że zjawisko to zachodzi w silnym stopniu tylko wówczas, gdy do krzyżówki wstecz
nej użyjemy pszenicy. Gdy Fi przekrzykujemy z formą Triticale, szanse zachowania czynników żytnich są znacznie większe. Stwierdzono to w bieżącym roku (1945) na mieszańcach F« otrzymanych ta właśnie me
todą. Wykazują one prawie wszystkie w większym lub mniejszym stopniu eecliy żytnie, względnie pośrednie między pszenicą i żytem. Ponieważ wiele z nich przedstawia formy cytologicznie ustalone, utrata czynników żytnich w następnych pokoleniach prawdopodobnie już nie nastąpi W ten sposob umkniemy powrotu mieszańca do wyjściowej formy pszenicznej i cenne połączenia genetyczne zostaną zachowane.
S T R E S Z C Z E N I E .
Powyższa praca dotycząca badań nad krzyżówkami pszenicy z ży- mm przeprowadzona została w latach 1941 do 1944 w P. 1 N G W w Puławach.
Ogółem wykonano około 4 tys. krzyżowań.
Ponieważ chodziło o otrzymanie jak najbogatszego materiału, opra
cowano specjalną metodę pozwalającą na wyrównanie okresu kwitnienia zy a i pszenicy i umożliwiającą krzyżowanie w przeciągu 2 do 3 tygodni, i e o a a po egała na terminowym przycinaniu żyta, przeznaczonego do
W przeciągu trzyletnich obserwacji dokonano
szańców Fi, Fa i Fs. dokładnego opisu
mie-Specjalną uwagę zwrócono na pojawienie się cech pierwotnych.
B yły mmi :
0 Silne krzewienie i występowanie dużej ilości niedogonów.
2) Luźna budowa kłosa przypominająca Tr. spelta.
3) Mocne osadzenie ziarna w plewie i z tym połączona trudna wy- młacalność.
4) Łamliwość osadki kłosowej.
Wreszcie ustalono pewne nowe cechy rozpoznawcze, które umożli
wi y wykrycie czynników żytnich u form zbliżonych morfologicznie dó pszenicy.
Do tych cech rozpoznawczych zaliczono:
1) Łamliwość osadki kłosowej.
2) Brak niedorozwiniętych kiosków u nasady kłosa.
3) Silne osadzenie ziarna w plewie.
4) Budowa ziarna przypominająca pod względem kształtu i barwy ziarno żytnie.
Najważniejszym celem praktycznym było wyodrębnienie form o du
żej odporności na choroby infekcyjne pszenicy. Przy określeniu stanu porażenia stwierdzono w ciągu trzyletnich obserwacji dużą odporność mieszańców.
Niektóre rośliny były zupełnie odporne na Puce. graminis, Puce. tri- ticina i Lrysiphe graminis. Mieszańce zachowały tę właściwość także w drugim i trzecim pokoleniu. Niektóre z nich w związku z unormowaniem stosunków genetycznych (amfidiploidia) wykazywały stosunkowo w y
soką plenność i przedstawiały dlatego dużą wartość jako materiał ho
dowlany.
S U M M A R Y .
The present paper deals with the problem of wheat-rye crosses, which were made in the period between 1941 to 1944 in the Institute of Agricul
tural Research in Pufawy.
The author presents the results of other works on the basis of Russian, American, English, Swidish and Polish literature The value of wheat-rye hybrids and their genetical and physiological constitution is largely discussed.
In order to obtain a great selectional material, 4 thousand crosses have been made. A special method was elaborated, which enabled to cross both species in the time of 2 to 3 weaks every year. Many Polish, Russian and American wheat varieties were crossed with the Putawy-rye and diverse crossing-ability of various forms of wheat established.
The Ft plants were back-crossed with wheat, or with Triticale in order to obtain amphidiploids. Also a partially new method of backcrossing was applied.
The Fi, F2 and F3 were carefully observed and their botanical features were described. The results of these observations are summarised in the tables.
So as to recognize the hybrids, special sings were found, which indi
cate the rye features in the proceeding generations. The most important aim of the research was to create hybrids, which would be immune against infections diseases of wheat. Some amphidiploids plants were found indeed, which were resistant against Pace, graminis, Puce, triticina and F.rysiphe graminis. All these plants are of great importance and were carefully selected to obtain material for new crosses.
Nowe krzyżów ki żyta z pszenicą 335
L I T E R A T U R A.
1. B e r g ii. O e h l e r : Untersuchungen über die Cytogenetik amphidiploider Wei
zen—Roggen—Bastarde. Züchter. 10. 1938 str. 226.
2. ß l a d s o e : A Rye-Wheat Hybrid. Jour, of Hered. 23.1932 str. 181.
3. B l e i e r: Genetische und cytologische Untersuchungen von Weizenstämmen (Trit. vulgare) aus Weizen - Roggen—Bastardierungen (Tr. vulgare x Secale ce- reale) Zeit. f. Pflanzenzücht. 18. 1933 str. 191.
4. D o r s e y : Induced Polyploidy in Wheat and Rye. Jour, of Hered 27. 1936 str. 155.
5. F i r b a s : Über die Erzeugung von Weizen—Roggen—Bastarden. Zeit. f. Pflan
zenzücht. 7. 1920 str. 249.
6. F l o r e i l : A Genetic Study of Wheat x Rye Hybrids and Back Crosses. Jour, of Agric. Res. 42. 1931 str. 315.
7. F lo re 11: Chromosome Differences in a Wheat-Rye Amphi'diploid. Jour, of Agric. Res. 52. 1936 str.199.
8. G a i n e s and S t e v e n s o n : Rye-Wheat and Wheat-Rye Hybrids. Jour, of Hered. 13. 1922 str. 81.
9. J e s e n k o : Über Getreide-Speziesbastarde (Weizen— Roggen) Zeit. f. Ind. Abst.
u. Vererbungslehre 10, 1913 str. 311.
10. K a t t e r m a n n : Entstehung und Züchtung intermedier - konstanter Weizen- roggenbastarde .Züchter 6. 1934 str. 145.
11. K a t t e r m a n n : Über heterogenomatische amphidiploide Weizenroggenbastarde.
Zeit. f. Pflanzenzücht. 23. 1939 str. 179.
12. K a t t e r m a n n : Zytologische Notitz über Weizen—Roggen—Bastarde. Zeit. f.
Pflanzenzucht. 19. 1934 str. 183.
13. L e b e d ef f : Neue Fälle der Formierung von Amphidiploiden in Weizen—Rog
gen—Bastarden. Zeit. f. Pflanzenzücht. 19. 1934 str. 509.
14. L e i g h t y an d S a n d o : Natural and Artificial Hybrids of a Chinese Wheat and Rye. Jour, of Hered. 19. 1928 str. 23.
15 L e i n : Die Wirksamkeit von Kreuzbarkeitsgenen des Weizens in Kreuzungen mit Roggen. Züchter. 15. 1943 str. 1.
16. L j n d s c h a u u. O e h l e r : Untersuchungen am konstant intemediären addi
tiven Rimpau’chen Weizen—Roggenbastard. Züchter 7. 1935 str. 228.
17. L e w i c k i : Zur Geschichte der fruchtbaren intermediären, konstanten Weizen—
Roggen—Bastarde. Züchter. 4. 1932 str. 76.
18. L e w i c k i and B e n e c k a j a : Cytology of the Rye Amphidiploids. Bull, of App. Bot. of Genet, and Plant-Breed. 1931 str 257.
19. M e i s t e r : Problem der Speziesbastardierung im Lichte der experimentellen Methode. Jour, für exper. Landwirt, im Südosten des Europ. Russ. 4. 1927 str. 75.
20. N. M e i s t e r a n d T j u m j a k o f f: Rye-Wheat Hybrids of the Fi Gene
ration in Direct and Reciprocal Crosses. Jour. f. exper. Landwirt, im Südosten des Europ. Russ. 4. 1927 str. 97.
21. M e i s t e r : Natural Hybridization of Wheat and Rye in Russia. Jour, of Hered.
12. 1921 str. 467.
22. N. M e i s t e r and T j u m j a k o f f: Rye-Wheat Hybrids from Reciprocal Crosses. Jour, of Genet, 20. 1928—29 str. 233.
23. M ü n t z i n g: Uber die Entstehungsweise 56-chromosomiger Weiizen—Roggen- Bastarde. Züchter. 8. 1936 str. 188.
24. M ü n t z i n g : Triple Hybrids between Rye and Wheat Species. Hereditas 20.
1935 str. 137.
25. O e h 1 e r: Untersuchungen über de Behaarung des Halmes in Nachkommenschaften aus Wetzen—Roggen—Kreuzungen. Zeit. f. Pflanzenzucht. 22. 1937 str. 417.
26. 0 eh l e r : Untersuchungen über Ansatzverhältnisse, Morphologie und Fertilität bei Weizen—Roggen—Bastarden. Zeit. f. Pflanzenzücht. 16. 1931 str. 357.
27. P l o t n i k o v a : . Zytologische Untersuchung der Weizen—Roggen—Bastarde.
Planta 16. 1932 str. 174.
28. R o s e n s t i e l : Über Weizen—Roggen—Bastarde. Forschungsdienst Sonderheft 10. 1938 str. 63.
29. S a x : Chromosome Behaviour in Triticum Hybrids. Ver. d. v. Intern. Kongr. f.
Vererb, wiss. Bd. II. 1928 str. 1267.
30. T h o m p s o n : Chromosome Behaviour in a Cross between Wheat and Rye.
Genetics. V. 1926 str. 317.
31. T j u m i a k o f f : Methoden der Ausnutzung der Weizen—Roggen—Hybriden für die Selektionsarbeit und einige neue Erscheinungen, beobachtet bei Hybriden der 2.
Generation. Jour. f. exp. Landw. in Süd. d. Europ. Russ. 4. 1927 str. 118.
32. T s c h e r m ä k S e y s p n e g g : Beiträge zun züchterischen und zytolo- gischen Beurteilung der Weizen—Roggen und Weizen—Quecken—Bastarde. Zeit, f. Pflanzenzücht. 22. 1937 str, 397.
33. T s c h e r m ä k : Weizen- Roggenbastarde und ihre züchterische Verwertung.
Züchter 3. 1931 str. 244.
34. Z w o b o d a : Eine Spontane fertile Artkreutzung. Zeit. f. Pflanzenzücht. 24. 1942 str. 339.
A-15654
f ¿AKLADY «RAYieiNC J J. PIETRZYKOWSKI
l---- W uilMfl1-«----' Nakł. 750 61 x 86 V kl. 80 g
A N N A L E S
Ü N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A
VOL II SECTIO E 1947
!. B. D o b r z a ń s k i : Rola frakcji koloidalnej w szczerku zbielicowanym przy ma
gazynowaniu składników pokarmowych dla roślin.
The role played by colloidal ¡^articles in storing plant nutritive components in podsolized loamy sands.
2. L. K a u f m a n : Badania nad „starzeniem się ja j“ II. Spadek procentu wylęgu, a zawartość katalazy w przechowywanych jajach.
„Aging“ of eggs II. Decrease of hatchability and catalase content in sto
red eggs.
3. A. P a s z e w s k i i W. K u s z e w s k a : Wyniki doświadczeń potowych nad obrączkowaniem i nacinaniem pomidorów.
The results of field experiments in binding and incising tomato-plants.
4. W. S ł a w 1 ft s k i: Granice zasięgu buka na wschodzie Europy, (analiza fenomenu).
The boundaries of the beech in East-Europe (An analysis of the pheno
menon). *
5. W. M a t u s z k i e w i c z : Zespoły leśne południowego Polesia.
The Forest Associations of South-Polessia.
6. B. D o b r z a ń s k i : Charakterystyka niektórych gleb lessowych północnej kra
wędzi Podola.
, The characteristics of some loess soils on the northern mat gin of Podolia.
7. S. L e w i c k i : Rejonizacja i standaryzacja jako racjonalne podstawy dla pod
niesienia wytwórczości zbożowej w Polsce.
The forming of regions and standardization as rational bases for the raising of cereals production in Poland.
8. J. S t r a w i ń s k a : Doświadczenia nad działaniem karbolin na L e c a n iu m c o r n i
Bouché.
Experiments on the action of „Karbolin“ on the larvae L e c a n iu m c o r n i
Bouché.
9. J. G o ł ę b i o w s k a : Przyczynek do badań nad rozkładem błonnika przez grzy
by niższe występujące w glebie.
Contribution to the studies of cellulose decomposition by soil Fungi.
10. H. B ą c z k o w s k a : Dwupostaciowość płciowa w rozwoju zarodka kury.
Sex dimorphism in the chick embryo.
11. B. D o b r z a ń s k i i J. P a s z c z e k: Badania gleboznawcze terenów Sośnica.
Studies of Sośnica terams’s soils.
19- T. Ł ą c z y ń s k a : Nowe krzyżówki żyta z pszenicą. Ich znaczenie naukowe i praktyczne.
New rye - wheat hybrids and their scientific and practical value.
I
A N N A L E S U N I V E R S I T Ä T I S M A R I A E C U
B IB L IO T E K A
OZ'h.é't
U N IW E R S Y T E C K A
G D A Ń S K
C m
R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A
VOL. III. SECTIO E 1948
1. W. M a t u s z k i e w i c z : Z badań nad zmiennością E r o p h ila v e r n a DC.
Some researches on the variation of E r o p h ila v e r n a DC.
2. W. M a t u s z k i e w i c z : Studia systematyczne nad E r o p h ila v e r n a DC. Badania . b'ometryczno-statystyczne.
Taxonomic Researches on E r o p h ila v e r n a DC. Biometric-statistical Inve
stigations.
3. W. S t a w i ń s k i : Właściwości komponentów drzewnych buczyn zamojskich
( F a g e t u m z a m o s c ie n s e ) i spis pospolitszych gatunków flory mikologicznej atakującej drzewa.
Proprieties of tree components of the beech forests (F a g e tu m zamosciense)
and the list of common species of inicologic flora invading trees.
W przygotowaniu — en préparation:
prace: Wszelaczyńskiej, Ziemięckiej i Gołębiowskiej, Skulmowskiego, Szymańskiego i Wyszyńskiego.
S u p p 1 e m e n t u m II.
W. S ł a w i ń s k i : Podstawy fitosocjologÜ:
Bases of Phytosociołogy.
Adresse :
UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ