OPŁATY ZA WYŁĄCZENIE GRUNTÓW ROLNYCH I LASÓW Z PRODUKCJI

Wyłączenie gruntów z produkcji, co do których wymagana jest decyzja o wyłączeniu, wiąże się z obowiązkiem poniesienia określonych opłat. W skład opłat wchodzą:

O = N’ + ΣOR + Odsz gdzie:

O – opłaty,

N’ – należności pomniejszone o wartość gruntów, OR – opłaty roczne,

Odsz – odszkodowanie za przedwczesny wyrąb drzewostanu.

Należności (N)

Należności są płacone jednorazowo w terminie 60 dni od uprawomocnienia się de-cyzji. Należności wyrażane są w złotych przy gruntach rolnych (przed 1 stycznia 2010 były wyrażone w tonach ziarna żyta) lub w m3 drewna (przy gruntach leśnych). Zależą od klasy bonitacyjnej, rodzaju utworów glebowych (mineralne, organiczne) albo typów siedliskowych lasów. Przeliczanie wysokości należności, w przypadku gruntów leśnych, z jednostek naturalnych na złotówki odbywa się poprzez przemnożenie wielkości należ-ności przez cenę 1 m3 drewna, ogłaszaną każdego roku nie później niż 20 dni po upływie trzeciego kwartału, przez Główny Urząd Statystyczny.

Należności za grunty nie wymienione w odpowiednich tabelach w ustawie wynoszą: Rodzaj gruntu Należność

• Parki wiejskie,

• Grunty pod budynkami i urządzeniami uznany-mi za działy specjalne,

• Pod drogami dojazdowymi do pól.

Ustala się jak za grunty pod zadrzewieniami i jak za grunty pod budynkami wchodzącymi w skład gospodarstw.

• Grunty pod stawami rybnymi,

• Grunty pracowniczych ogrodów działkowych, • Grunty pod urządzeniami melioracji wodnych,

przeciwpowodziowych, zaopatrzenia rolnika w wodę, kanalizacji oraz utylizacji ścieków, utylizacji odpadów i ścieków na potrzeby rol-nictwa,

• Zrekultywowane na potrzeby rolnictwa, • Torfowiska i oczka wodne.

Należność wynosi 233 160 zł.

Zgodnie z art. 12 ust. 6 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych należność po-mniejsza się o wartość gruntu, ustaloną według cen rynkowych stosowanych w danej miejscowości w obrocie gruntami, w dniu faktycznego wyłączenia tego gruntu z produk-cji.

N’ = N – W gdzie:

N – należność naliczona zgodnie z ustawą, W – wartość rynkowa gruntu.

Oznacza to, że jednorazowa opłata jest zmniejszona o wartość wyłączanych gruntów, które w dniu wyłączenia z produkcji są gruntami rolnymi przeznaczonymi na inne cele, często także wyposażonymi w niektóre urządzenia infrastruktury technicznej, a więc mają wartość gruntów budowlanych.

W tym miejscu powstaje pytanie (a często i wątpliwości) o jaką i jak określoną war-tość tu chodzi. W artykule 12.6 zawarta jest odpowiedź na pytanie, jak należy tę warwar-tość określić i według jakiej procedury. Najważniejsze trzy reguły tej procedury to, że ma być to wartość określona: według cen rynkowych, cen z rynku lokalnego, cen na datę wyłą-czenia z produkcji.

Najwięcej niejasności i nieporozumień budzi stwierdzenie „na datę wyłączenia z pro-dukcji”. Sformułowanie to oznacza, zgodnie z ustawą, datę rozpoczęcia innego użytko-wania, a właściwie datę wydania decyzji o wyłączeniu. Jest to więc moment poprzedza-jący wydanie pozwolenia na budowę, a nie uchwalenia planu czy zakupu działki przez inwestora. Stwierdzenie „data wyłączenia” odnosi się zarówno do stanu nieruchomości, jak i poziomu cen przyjętych do wyceny. W omawianym przypadku ma to być grunt, który w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jest już przeznaczony na inne (niż rolnicze lub leśne) cele, a w ewidencji gruntów jest jeszcze zapisany jako rolny lub leśny.

Stwierdzenie zawarte w art. 12 ust. 6 „według cen rynkowych” obliguje rzeczoznaw-ców do zastosowania przy wycenie podejścia porównawczego.

Z powyższych wywodów wynika, że:

w rejonach, gdzie wartość gruntów przeznaczonych na inne niż rolne cele jest •

duża (obrzeża większych miast, atrakcyjne położenie, tereny przemysłowe itd.) – tam należności będą pomniejszone o większe liczby i w niektórych przypad-kach mogą nawet nie występować – gdy wartość gruntów będzie większa lub równa należności wyliczonej według podanych zasad

N’ = 0, gdy W ≥ N;

przy takich samych cechach gruntów rolnych lub leśnych w okolicach więk-•

szych miast, należności są mniejsze niż w okolicach małych miasteczek i ob-szarów wiejskich.

W niektórych przypadkach wartość gruntów przyjmowana do pomniejszenia należ-ności może wynikać z aktu notarialnego kupna – sprzedaży lub oświadczenia złożonego

przez osobę zainteresowaną. Jeżeli z rozeznania organu wydającego decyzję zezwalającą na wyłączenie wynika, że cena ujawniona w akcie notarialnym zakupu działki lub war-tość podana w oświadczeniu przez zainteresowanego znacznie odbiega od cen stosowa-nych w obrocie gruntami na danym terenie, konieczna jest wówczas wycena wykonana przez rzeczoznawcę majątkowego.

Z art. 6 kodeksu cywilnego wynika, że „ciężar udowodnienia faktu spoczywa na oso-bie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne...”. Jeżeli więc organ zamierza nałożyć na stronę obowiązek zapłaty, to musi ten obowiązek udowodnić. Dotyczy to też przypadków, gdy ciężar dowodu spoczywa na stronie postępowania, albowiem organ jest zobowiązany – na zasadzie dochodzenia prawdy obiektywnej – podjąć z własnej inicjatywy czynno-ści dowodowe prowadzące do uzyskania opinii rzeczoznawcy. Koszty przeprowadzenia czynności dowodowych mogą wówczas obciążyć Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych.

Opłaty roczne (OR)

Opłaty roczne są płacone przez 10 lat w wysokości 10% należności, a w przypadku wyłączenia nietrwałego – płacone przez okres tego wyłączenia, nie dłużej jednak niż przez 20 lat.

Wysokość opłat rocznych oblicza się od pełnej należności, nie zmniejszonej o war-tość gruntów. Opłaty roczne uiszcza się do 30 czerwca każdego roku (licząc lata od na-stępnego roku kalendarzowego po wyłączeniu) według wielkości podanych w ustawie, a w przypadku gruntów leśnych według aktualnych cen drewna, podanych przez GUS, stosowanych do wymiaru podatku leśnego.

Odszkodowanie za przedwczesny wyrąb drzewostanu na gruntach leśnych

Zgodnie z art. 12 ust. 5 ustawy odszkodowanie jednorazowe za przedwczesny wyrąb drzewostanów stanowi różnicę między spodziewaną wartością drzewostanów w wie-ku rębności (określonym w planie urządzenia lasu) a wartością w chwili jego wyrębu. W drzewostanach młodszych, w których nie można pozyskać sortymentów drzewnych, odszkodowanie to stanowi wartość kosztów poniesionych na założenie i pielęgnację drzewostanów.

Odszkodowanie obliczane jest zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie jednorazowego odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu (Dz. U. Nr 99 poz. 905), według następujących formuł: przy drzewo-stanach „starszych” O = (Wi – Ws) ∙ Z ∙ P ∙ C oraz przy drzewodrzewo-stanach „młodszych”

O = Wk ∙ Z ∙ P ∙ C Poszczególne symbole użyte w formułach oznaczają:

Wi – przelicznik wartości 1 ha drzewostanu na pniu według niezbędnych nakładów na jego wytworzenie w wieku rębności, obliczony według wartości w m3 drewna, Ws – przelicznik wartości sprzedażnej 1 ha drzewostanu na pniu w wieku wyrębu

fak-tycznego, obliczony według wartości m3 drewna,

Wk – przelicznik wartości drzewostanu wg wyłożonych kosztów 1 ha drzewostanu, ob-liczony według wartości m3 drewna,

Z – współczynnik zadrzewienia,

P – powierzchnia obszaru wyłączanego w hektarach, C – cena m3 drewna podana przez Prezesa GUS.

Przy określaniu odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu kolejne kroki postępowania są następujące:

zebranie właściwych danych z opisu taksacyjnego (i orientacyjne porównanie •

danych z terenu),

określenie powierzchni wyłączanej z produkcji, •

ustalenie ceny m

• 3 drewna, podawanej przez Prezesa GUS, odczytanie właściwych wielkości W i Ws lub Wk, •

obliczenie wysokości odszkodowania według właściwej formuły. •

Elementy taksacyjne drzewostanów niezbędne do obliczenia odszkodowań, a więc: skład gatunkowy, wiek rębności, wiek wyrębu, klasa bonitacyjna drzewostanu oraz sto-pień zadrzewienia określa się na podstawie inwentaryzacji drzewostanu w obowiązują-cym planie urządzenia lasu lub na podstawie dokumentacji nowo założonych upraw le-śnych. W przypadku braku planu urządzenia lasu potrzebne elementy taksacyjne określa się zgodnie z zasadami sporządzenia planu urządzenia lasu. Przy drzewostanach wielo-gatunkowych oblicza się odszkodowanie dla każdego gatunku, uwzględniając jego pro-centowy udział w drzewostanie.

Opłaty dodatkowe (karne)

W razie wyłączania gruntów z produkcji – w decyzji o wyłączeniu można, po zasię-gnięciu opinii wójta, nałożyć obowiązek zdjęcia oraz wykorzystania na cele poprawy wartości użytkowej gruntów próchnicznej warstwy gleby z gruntów rolnych klas I, II, IIIa, IIIb, III, IVa i IV oraz z torfowisk.

W razie niewykonania obowiązku określonego wyżej – osoba wyłączająca grunty z produkcji uiszcza za każdy 1 m3 wykorzystanej niewłaściwie próchnicznej warstwy gleby opłatę w wysokości obowiązującej w dniu wydania decyzji o ustaleniu wysokości opłaty.

W razie zbycia gruntów, dla których wydano decyzję o wyłączeniu – wszelkie obo-wiązki z niej wynikające przechodzą na nabywcę.

Występowanie opłat

Ze względu na występowanie opłat za wyłączenie można wyodrębnić następujące przypadki:

a) opłaty występują, b) opłaty nie występują, c) zwolnienia z opłat, d) umorzenia opłat.

Sytuacja (a), kiedy opłaty występują, zaistnieje wówczas, gdy konieczność ich pono-szenia wypływa wprost z uregulowań ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych:

grunty rolne klas I, II, IIIa, IIIb, III – w przypadku gleb pochodzenia mineral-•

nego,

grunty rolne pochodzenia organicznego – torfowe i murszowe, •

grunty leśne (wszystkie). •

Sytuacja (b), kiedy opłaty nie występują, odnosi się do przypadku, gdy wyłączane są użytki rolne zaliczone do klasy IV, V i VI gleb pochodzenia mineralnego.

Zwolnienie z opłat (sytuacja c) ma miejsce od 1997 r., kiedy to do ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych dodano art. 12a (ustawa z dnia 22 maja 1997 r. Dz. U. nr 60, poz. 370). Z artykułu tego wynika, że nie ma obowiązku ponoszenia opłat za wyłączenie gruntów z produkcji, a w odniesieniu do lasów, także odszkodowań za przedwczesny wyrąb drzewostanów, w przypadku gdy grunty są wyłączane na cele budownictwa miesz-kaniowego i gdy wyłączana powierzchnia wynosi:

do 0,05 ha w przypadku budynku jednorodzinnego, •

do 0,02 ha na każdy lokal mieszkalny, w przypadku budynku wielorodzinnego. •

Możliwość umorzenia opłat (sytuacja d) wynika z art.12.16. Na wniosek organu wy-konawczego jednostki samorządu terytorialnego, w przypadku inwestycji o charakterze użyteczności publicznej z zakresu oświaty i wychowania, kultury, kultu religijnego oraz ochrony zdrowia i opieki społecznej, jeżeli inwestycja ta służy zaspokojeniu potrzeb lo-kalnej społeczności oraz dotyczącej powiększenia lub założenia cmentarza, jeżeli obszar gruntu podlegający wyłączeniu nie przekracza 1 ha i nie ma możliwości zrealizowania inwestycji na gruncie nieobjętym ochroną, można umorzyć całość lub część należności i opłat rocznych, a w odniesieniu do gruntów leśnych – również jednorazowe odszkodo-wanie w razie dokonania przedwczesnego wyrębu drzewostanu. Umorzenie to następuje przez:

marszałka województwa – w odniesieniu do gruntów rolnych, •

dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych – w odniesieniu do grun-•

tów leśnych,

dyrektora parku – w odniesieniu do obszarów wchodzących w skład parków •

narodowych.

Od 1 stycznia 2010 r. zgodnie z ustawą z dnia 25 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, która dodała art. 12.17, na wniosek organu wyko-nawczego jednostki samorządu terytorialnego marszałek województwa może umorzyć całość lub część należności i opłat rocznych w odniesieniu do gruntów rolnych w przy-padku inwestycji zmierzającej do osiągnięcia celów, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (chodzi tu o grunty przezna-czane na cele publiczne), przeznaczonej na cele inne niż określone w art. 12 ust. 16, jeżeli obszar gruntu podlegający wyłączeniu nie przekracza 1 ha i nie ma możliwości zrealizowania inwestycji na gruncie nieobjętym ochroną.