Organizacja zajęć edukacyjnych

3.1. Indywidualizacja

Rolą nauczyciela jest stwarzanie jak najbardziej różnorodnych i ciekawych sytuacji dydaktycznych służących rozwojowi indywidualnemu i interpersonalnemu. Nauczyciel powinien wspierać dziec-ko w rozwoju i pomagać mu w zdobywaniu wiadomości i umiejętności. Prof. Anna Brzezińska uważa, że zasada pomagania powinna być dostosowana do:

 obciążeń dziecka (im więcej obciążeń, tym więcej pomocy i wsparcia w różnych for-mach);

 stawianych wymagań (im więcej wymagań, im wyższy jest stopień ich trudności, tym więcej wsparcia);

 aktualnych kompetencji i możliwości dziecka, czyli potencjału rozwojowego (im wyż-szy poziom aktualnych kompetencji i możliwości, tym mniejsza pomoc);

 pomoc powinna być „wycofująca się” i to jak najszybciej (ma wzmacniać dziecko w działaniach, a nie je zastępować).

Również § 6.1. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 roku zmie-niające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U.

z 2010 r. Nr 228, poz. 1491) wskazuje na obowiązek „indywidualizacji pracy z uczniem na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, odpowiednio do potrzeb rozwojo-wych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia”. Indywidualizowanie to z jednej strony kształtowanie wyjątkowych cech, umiejętności. Z drugiej – z punktu widzenia nauczyciela – oznacza takie dostosowywanie sposobów pracy, aby te indywidualne, osobowe właściwości ucznia mogły się jak najlepiej rozwinąć.

53

Sprowadzając indywidualizowanie do poziomu konkretnej pracy, nauczyciel powinien odpo-wiedzieć sobie na pytanie: W jaki sposób mam organizować tok pracy z uczniem, czyli dosto-sowywać zasady, metody, formy pracy, oceniania i mierzenia postępów, aby zrealizować za-kładane cele i nauczanie było efektywne?

Zadanie zapisane w języku rozporządzenia należy przenieść na planowanie i realizację proce-su edukacyjnego prowadzonego z zespołem uczniów o zróżnicowanych potrzebach edukacyj-nych, aby w wyniku tego procesu mogły zostać zaspokojone specyficzne potrzeby każdego dziecka i aby dziecko mogło się uczyć i nauczyć.

Podstawą efektywnej pracy jest jej zaplanowanie już w momencie jej rozpoczęcia. W tym celu nauczyciel musi podjąć następujące działania:

 rozpoznanie sytuacji dziecka (obserwacja, dokumentacja pedagoga, psychologa i pie-lęgniarki szkolnej, informacje od wychowawcy, wywiad z rodzicami);

 ustalenie na pewien okres (półrocze, rok szkolny), w odniesieniu do zagadnień pro-gramowych, odpowiedzi na pytanie, co i w jaki sposób należy dostosować, aby mak-symalnie umożliwić danemu uczniowi opanowanie treści i umiejętności przewidzia-nych w programie;

 przyjrzenie się strukturze całej klasy oraz określenie, w jaki sposób i dla których uczniów trzeba dostosować metody, formy i środki pracy.

W załączniku nr 1 przedstawiam sposób indywidualizowania zadań ze względu na deficyty rozwojowe.

3.2. Realizacja zadań indywidualnych

Każde dziecko powinno otrzymać szanse podejmowania zadań na miarę możliwości i zainte-resowań, które będą stymulowały rozwój i wyposażały ich w bogaty zasób wiedzy oraz umie-jętności. Taką możliwość daje wybór i realizacja indywidualnych zadań. Nauczyciel przygo-towuje „Tablicę do planowania” (załącznik nr 2 ) – przygoprzygo-towuje bank zadań i rozmawia o nich z uczniami. Każde dziecko podejmuje decyzję, wybierając takie zadania, które chce wy-konać w danym tygodniu (wiąże się to z odpowiedzialnością za ich wykonanie). Na koniec tygodnia uczniowie powinni rozliczyć się z zaplanowanych przez siebie zadań. Taka praca stwarza wszystkim dzieciom możliwość osiągnięcia sukcesu, bo każdemu może się coś szczególnie udać. Ponadto taka forma pracy zmusza do odpowiedzialności za wykonane za-dania. Zmierza do uzupełnienia braków i rozbudza zainteresowania.

3.3. Projektowanie pracy z uczniami

Nauczyciel powinien zadbać o to, aby uczniowie zaangażowali się „cali sobą” załącznik nr 3, w tym celu należy:

 ograniczyć stosowanie metod podających, służących przekazywaniu gotowych wiado-mości;

 stosować metody i techniki aktywizujące, sprzyjające samodzielności myślenia i dzia-łania, a także kształtowaniu pozytywnej motywacji do uczenia się;

 organizować pracę w taki sposób, aby uczniowie mieli okazję zaspokajać swoje po-trzeby (bezpieczeństwa, uznania, kontaktów społecznych, komunikacji, aktywności, samorealizacji);

 wykorzystywać na zajęciach odpowiednio dobrane środki dydaktyczne;

 tworzyć małe grupy, które wymuszają aktywność wszystkich jej uczestników i sprzyja-ją obiektywnej ocenie i samoocenie;

54

 stwarzać sytuacje, w których uczniowie stają się eksperymentatorami i odkrywcami;

 uczenie się jest efektywne, gdy angażuje nie tylko umysł, ale i emocje, a także gdy da-je uczniom możliwość bycia częściej twórczym niż odtwórczym.

3.4. Wspieranie zdolności i uzdolnień

Założeniem nowoczesnej szkoły jest przede wszystkim stymulowanie rozwoju uczniów i wy-posażanie ich w bogaty zasób wiedzy oraz umiejętności. Szkoła powinna być miejscem, w którym stwarza się atmosferę sprzyjającą wszechstronnemu rozwojowi, gdzie istnieją opty-malne warunki do wykorzystania uczniowskiego potencjału. Biorąc pod uwagę indywidual-ność każdego dziecka, powinniśmy umożliwić im rozwijanie talentów, kształtowanie własnej osobowości, a także przygotować do dalszego zdobywania wiedzy. Podejmowane działania powinny obejmować trzy obszary: nauczyciel–uczeń, nauczyciel–rodzic, uczeń–uczeń.

Nauczyciel–uczeń

 Wskazywanie dodatkowych źródeł wiedzy i informacji:

- opracowanie listy książek wartościowych dla uczniów;

- tworzenie instrukcji dla uczniów przy wykonywaniu zadań projektowych lub „doświadczeń poszukujących”.

 Motywowanie i nagradzanie:

- zachęcanie do tworzenia różnego rodzaju niezwykłych ksiąg, np.: „Klasowe zeszyty ćwi-czeń niezwykłych”, tomiki poetyckie, własne książki, zbiory baśni;

- uciekać od schematyzmu – stosować atrakcyjne i różnorodne formy oraz metody pracy dy-daktycznej.

 Stwarzanie okazji do prezentacji własnych dokonań:

- na terenie zespołu klasowego;

- na terenie szkoły;

- poza szkołą.

 Stosowanie nowoczesnych metod nauczania:

- metody aktywizujące;

- ćwiczenia rozwijające twórcze myślenie;

- freinetowskie techniki pracy.

 Kształcenie wielopoziomowe i zróżnicowane, indywidualizacja:

- grupy jednorodne (tworzą je uczniowie o zbliżonym poziomie wiedzy i podobnych kompe-tencjach);

- grupy zróżnicowane (tworzą je uczniowie o zróżnicowanych uzdolnieniach i wiadomo-ściach),

- zróżnicowanie pracy domowej.

 Organizacja kół zainteresowań:

- wynika z potrzeb, ma ciekawą i atrakcyjną formę;

- stwarza okazję do rozwijania i odkrywania zdolności;

- daje poczucie swobody, rozwija inicjatywę;

- stanowi źródło inspiracji do samorozwoju.

Nauczyciel–rodzic

 Wymiana informacji i doświadczeń.

55

 Zebrania klasowe prowadzone metodą warsztatową.

 Akademia wychowania rodzinnego.

 Współudział w procesie edukacyjno-wychowawczym – znajomość i współtworzenie programu wychowawczego i profilaktyki szkolnej, zachęcanie rodziców do dzielenia się swoimi pasjami i zainteresowaniami z dziećmi, udział w uroczystościach szkol-nych i klasowych.

Uczeń–uczeń

 Integracja zespołu klasowego.

 Praca w grupach nie tylko na lekcji, ale również podczas realizacji projektów długo-terminowych.

 Współpraca z pedagogiem szkolnym – pomoc w rozwiązywaniu problemów.

 Aktywny udział w realizacji programów edukacyjnych.

 Stosowanie samooceny.

4. Kąciki zainteresowań do zajęć o charakterze rozwojowym, intelektualnym i