Organizacje ekspackie – przestrzenie bez lokalizacji

Badania Beaverstocka (2008) w Singapurze pokazały, jak rozmaite organizacje skupiające brytyjskich ekspatriantów pełniły ważną rolę dla ich życia codziennego. Niektóre organizacje były nastawione na zaspokajanie potrzeb rodzin ekspatów: organizowały zajęcia sportowe, wycieczki turystyczne, rozrywkę i wspólne gotowanie, a kolejne stanowiły miejsca spotkań biznesowych cudzoziemskich specjalistów. Większość z nich skupiała członków konkretnej narodowości, lecz pozostawała otwarta na klientów o określonym statusie społecznym, szukających luksusowych usług (Beaverstock 2008).

Eksperci zauważyli, że uczestnictwo w organizacjach społecznych w Warszawie zależy od wykonywanego zawodu oraz aktywności ekonomicznej migrantów czasowych.

Niepracujący partnerzy, którymi częściej są kobiety, stanowią zdecydowaną większość pośród członków grup organizujących zajęcia rodzinne i dla dzieci. Podobnie kobiety częściej angażują się w życie szkół międzynarodowych. Natomiast mężczyźni są bardziej widoczni w organizacjach biznesowych, izbach handlowych i klubach sportowych.

Badanie w Warszawie pokazało, że w stolicy jest niewiele miejsc spotkań, w których dominowaliby wysoko wykwalifikowani cudzoziemcy. Kompleksowej wiedzy na ten temat dostarczyły trzy spotkania zorganizowane przez jedną z warszawskich firm relokacyjnych, na co dzień świadczącą usługi dla klientów cudzoziemskich (zob. Załącznik 2). Podczas spotkań dyskutowany był pomysł utworzenia miejsca spotkań dedykowanego ekspatom, cudzoziemcom wysokiej klasy mieszkającym w Warszawie. W każdej z grup fokusowych idea utworzenia nowego miejsca, które spełniałoby potrzeby rozrywkowe migrantów czasowych o wyższym statusie społecznym i ich rodzin, była odebrana bardzo pozytywnie.

Jako plusy takiej inicjatywy wymieniono m. in.:

• utworzenie fizycznego miejsca spotkań dla nieaktywnych zawodowo wysoko wykwalifikowanych migrantów (głównie kobiet), ponieważ obecnie spotkania obywają się najczęściej w prywatnych domach;

• lokalizacja na Sadybie w pobliżu szkoły francuskiej, brytyjskiej i niemieckiej;

• ekskluzywność: Polacy mogliby być członkami klubu, lecz miejsce powinno przyciągać ekspatów, by się oni tam swobodnie czuli;

• wielofunkcyjność i elastyczność względem potrzeb ekspatów, np. odpowiednio przeszkoleni pracownicy rozumieliby potrzeby ekspatów i matek z dziećmi.

Tabela 7. Charakterystyka wybranych organizacji ekspatrianckich w Polsce

American Friends of Warsaw

American Friends of Warsaw (AFW) powstała w 1993 i jest najstarszą organizacją tego typu w Warszawie. Jest to organizacja otwarta na inne narodowości, choć Amerykanie stanowią większość partycypujących. Członkami AFW są rodziny – w 2007 r. było ich około 150, z czego rokrocznie 25%

podlega rotacji w skutek wyjazdów jednych a przyjazdów kolejnych Amerykanów do Warszawy. AFW organizuje spotkania towarzyskie (tzw. coffee mornings), wycieczki zapoznawcze, lekcje języka polskiego (tzw. survival Polish) oraz angażuje się działalność dobroczynną na rzecz jednego z warszawskich domów dziecka. Strona www: http://www.afw.waw.pl/.

Varsovie Accueil

Varsovie Accueil (VA) czyli „Warszawa Wita” jest częścią międzynarodowej siatki podobnych organizacji istniejących w innych miastach na całym świecie, które „witają” pojawiających się tam Francuzów. Powstała w 1995 roku i skierowana jest do francuskojęzycznych cudzoziemców mieszkających tymczasowo w Warszawie. Obecnie liczy około 210 rodzin członkowskich (czyli około 800 osób). W porównaniu do AFW, VA wydaje się być organizacją bardziej nastawioną na rozmaite zajęcia rodzinne i organizowanie czasu z dziećmi. I tak, VA organizuje zajęcia dla rodzin posiadających dzieci w podobnym wieku, m.in.: artystyczne, taneczne, naukę języka polskiego czy wspólne opiekowanie się potomstwem. Również w weekendy zapewniane są rodzicom rozmaite zajęcia rekreacyjno-sportowe. Podobnie jak odbywa się to w AFW, organizowane są wycieczki zapoznawcze i turystyczne w Warszawie, ale i poza miastem. VA włącza się również w działalność charytatywną oraz współpracuje ze Szkołą Francuską w Warszawie. Strona www:

http://varsovieaccueil.blogspot.com/.

International Women Group

International Women Group (IWG) skierowana do kobiet cudzoziemek w Warszawie; członkiniami są przed wszystkim Brytyjki i Niemki, aczkolwiek grupa 200 członków jest bardzo zróżnicowana pod względem narodowości i w 2012 roku było ich 43. Organizacja ma inny charakter niż poprzednie – jedna trzecią członków stanowią kobiety pracujące na wysokich stanowiskach (EB1). Organizowane zajęcia obejmują m.in.: czytanie polskiej literatury, konwersacje w języku angielskim, hiszpańskim, zajęcia sportowe (np. spacer i nordic walking), gotowanie według różnych kuchni świata i pozwanie innych kultur. IWG również prowadzi działalność charytatywną. Spotkania towarzyskie odbywają się w kawiarniach w centrach handlowych (zob. kolejna sekcja) a organizacyjne w restauracjach hotelowych. Strona www: http://www.iwgwarsaw.eu/.

Moms and Tots of Warsaw

Moms and Tots of Warsaw (M&T) skupia również cudzoziemców mówiących po angielsku, w większości są to Brytyjczycy, kobiety niepracujące i posiadające dzieci w wieku przedszkolnym.

Organizacja prowadzi zajęcia edukacyjno-rozywkowe dla kobiet w ciąży, niemowlaków i dzieci nieco starszych, np. zajęcia muzyczne (np. śpiewanie, granie na instrumentach), plastyczne, zabawy, oglądanie filmów. Ponieważ wśród czasowych migrantów wtórnych przeważają kobiety, organizacje tego typu skupiają niewielu mężczyzn. Jedna z respondentek wskazuje, że Moms and Tots są ważną częścią jej życia towarzyskiego, jednakże na 400 członków tylko trzy osoby to mężczyźni (GM2).

Strona www: http://www.mumsandtots.com/.

Źródło: opracowanie własne na postawie wywiadów i ww. stron internetowych.

Generalnie, spotkania pokazały, że obecnie nie istnieje miejsce w Warszawie, w którym ekspaci i ich rodziny mogliby spędzić czas w swoim gronie poza domem. Istnieje wśród nich potrzeba posiadania miejsca, gdzie czuliby się bardziej komfortowo, ponieważ obsługa mówiłaby płynnie po angielsku, rozumiała ich potrzeby rodzinne oraz konsumpcyjne.

Powodem braku takiego miejsca może być wielkość miasta, poziom jego umiędzynarodowienia oraz wielkość populacji wysoko wykwalifikowanych pracowników cudzoziemskich. Według Beaverstocka (2008) wraz z rozwojem tej metropolii powstaje coraz

więcej klubów i stowarzyszeń skierowanych do ogółu cudzoziemców, a nie do poszczególnych grup narodowych. Możliwe, że w Warszawie ten proces jeszcze się nie rozpoczął.

Wobec powyższego nie dziwi zatem, że na mapach mentalnych respondentów nie pojawiło się żadne miejsce, które mogłoby być określone jako typowe miejsce spotkań ekspatów w Warszawie. Niemniej jednak istnieją organizacje założone przez cudzoziemców specjalistów i ich rodziny mieszkające w Warszawie, np. American Friends of Warsaw, Varsovie Accueil, International Women Group czy Moms and Tots. Ich charakterystyka znajduje się w Tabeli 7.

Wspólną cechą wspomnianych organizacji jest brak stałej lokalizacji dla spotkań.

Oprócz spotkań organizacyjnych, które odbywają się zwykle raz na miesiąc w tej samej hotelowej kawiarni, podczas których można np. zapisać się do organizacji, pozostałe spotkanie odbywające się niemal każdego dnia odbywają się w kawiarniach lub na zasadzie rotacyjnej w domach członkiń. Organizacja takich spotkań jest nie lada wyzwaniem, dlatego każde zajęcia czy aktywność mają swojego koordynatora, który odpowiedzialny jest za wyznaczenie miejsca spotkania, wymianę informacji pomiędzy uczestnikami spotkania itp.

Rachel opisuje, w jaki sposób funkcjonuje jedna z organizacji:

Istnieje stowarzyszenie o nazwie Moms and Tots, skupia osoby mówiące po angielsku.

(…) Grupa zawiązała się w internecie, uczestnictwo jest bezpłatne. Spotykają się co tydzień w innym domu. (…) Matki spedzają czas na rozmowie, podczas gdy dzieci się bawią. (…) Każda grupa ma koordynatora, który jest odpowiedzialny za poinformowanie wszystkich o miejscu kolejnego spotkania (BFW0).

Organizacje te stanowią przestrzeń fizyczno-społeczną migrantów czasowych, która jest ‘ukryta’ w ich przestrzeni prywatnej. Ten przykład pokazuje różnicę pomiędzy miejscem, które ma lokalizacje i znaczenie (place), a przestrzenią, która obejmuje powiązania pomiędzy licznymi miejscami (space). Przestrzeń wytwarzana jest w codziennych praktykach przez kobiety migrantki czasowe, które organizując się dzięki komunikacji elektronicznej i rotacyjnie spotykając się w różnych miejscach, ciągle podtrzymują jej istnienie. Analityczne użyteczna jest tu koncepcja przestrzeni autorstwa Löw (2008), która bazuje na teorii strukturacji Giddensa (1984). Podobnie jak u Gidddensa (1984) struktury są dualne, to Löw (2008) proponuje, by dualną optykę przyjąć analizując przestrzenie społeczne. Otóż według Löw (2008) przestrzeń, z jednej strony, powstaje dzięki działaniom jednostek i jest wynikiem ich interpretacji i percepcji, a z drugiej strony, jest wynikiem zewnętrznych czynników, np.

ekonomicznych, prawnych, społecznych. Ten dualny proces jest wytwarzany podczas etapu budowania przestrzeni (ang. spacing process), kiedy to jest ona organizowana fizycznie i oznaczana symbolami, oraz etapu syntezy (ang. synthesis performance), podczas którego percepcje i wyobrażenia integrują przestrzeń. Dlatego przestrzeń jest relacyjna, ponieważ każdy uczestnik przestrzeni posiada o niej inne wyobrażenie. W wypadku przestrzeni wytwarzanych przez migrantki wtórne przestrzeń organizowana jest w domach migrantek oraz jest przez nie postrzegana jako obszar działania organizacji je skupiających. Każda kobieta w inny sposób wyobraża sobie tę przestrzeń.

Warto na koniec podkreślić rolę organizacji skupiających wysoko wykwalifikowanych migrantów czasowych. Przede wszystkim, pomagają one w budowaniu relacji społecznych, choć głównie wewnątrzgrupowych (patrz sekcja 7.2.1.), czemu sprzyja spotykanie się w prywatnej przestrzeni domowej w obliczu braku w Warszawie miejsca bardziej otwartego na kontakty z Polakami. Po drugie, kobiety migrujące za pracującym partnerem odgrywają istotną rolę dla rozwoju nie tylko społeczności ekspatrianckich, tj. animacja działalności organizacji społecznych i życia wokół szkoły międzynarodowej, ale również ich rola jest niezastąpiona dla społeczności lokalnych (Yeoh, Willis 2005). Często zdarza się, że

partnerki/partnerzy wysoko wykwalifikowanych migrantów nie posiadają prawa do pracy w danym kraju lub też ich dodatkowe obowiązki domowe nie pozwalają na całkowite zaangażowanie się w życie zawodowe. Działalność zakładanych przez nich organizacji ma nierzadko na celu zaspokojenie potrzeb nie tylko środowiska cudzoziemców. Ponadto, zaangażowanie w zarządzanie organizacją stanowi namiastkę życia zawodowego, co pozwala nie ‘wypaść’ migrantom wtórnym z rytmu pracy poza domem.