METODOLOGIA BADAŃ I DOBÓR PRÓBY
Głównym celem tej części badań było rozpoznanie, jak organizacje pozarządowe w Krakowie rozumieją i realizują w praktyce ideę i pro-cedury dialogu obywatelskiego. Istotne było także rozpoznanie roli i znaczenia różnych instytucji miejskich, powołanych do rozwoju dia-logu obywatelskiego w mieście. W szczególności chodziło o poznanie opinii krakowskich organizacji pozarządowych na temat Miejskiego Ośrodka Wspierania Inicjatyw Społecznych (MOWIS), Komisji Dia-logu Obywatelskiego (KDO) i Krakowskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego (KRDPP).
W ramach niniejszego projektu przeprowadzono wywiady z 27 przedstawicielami organizacji pozarządowych w okresie mię-dzy październikiem 2014 a czerwcem 2015 roku. Wywiady zostały przeprowadzone przez wcześniej przeszkolonych doktorantów Wy-działu Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ. Kilka rozmów prze-prowadziły także osoby kierujące projektem. W rezultacie badania
68 Metodologia badań i dobór próby
zrealizowwali: Agnieszka Hess, Ewa Bogacz-Wojtanowska, Małgorza-ta Lendzion, Sylwia Wrona, Bartosz Kożuch, Jan Meisel-Dobrzański, Aleksandra Radwan, Karolina Fiut.
Wywiady zrealizowano na podstawie scenariusza (aneks A), zakła-dającego ustrukturalizowaną rozmowę, w której badacz musi zadać wszystkie założone pytania, zachowując dowolną kolejność i w sposób dość swobodny pogłębiając rozmowę. Istotne było właśnie to rozsze-rzanie i pogłębianie rozmowy, pozwalające nie tylko na nieskrępowaną wypowiedz rozmówców, ale także często szczegółowy opis, wyjaśnie-nie czy definiowawyjaśnie-nie różnych problemów, widzianych z perspekty-wy organizacji pozarządoz perspekty-wych. Długość trwania z perspekty-wywiadu zależała od stopnia zainteresowania rozmówcy i jego chęci do podzielenia się własnymi spostrzeżeniami i opiniami. Zarejestrowano zarówno roz-mowy trwające 30 minut, jak i takie, które trwały 2 godziny.
Wywiady prowadzone były głównie z prezesami bądź członkami zarządów organizacji. W wyjątkowych sytuacjach – z pracownikami lub wolontariuszami, wskazanymi przez lidera organizacji. Trzy orga-nizacje poprosiły o pełne zachowanie poufności, oznaczające nie tylko zwyczajowe utajnienie personaliów rozmówców, ale także nazwy orga-nizacji pozarządowej.
Dobór organizacji był celowy, dokonany na podstawie następują-cych dychotomicznych kryteriów:
• organizacja współpracująca – organizacja nie współpracująca z miastem Kraków
• organizacja należąca – organizacja nie należąca do ciał o charak-terze konsultacyjno-doradczym
• fundacja – stowarzyszenie
• organizacja posiadająca status pożytku publicznego – organiza-cja nie posiadające tego statusu (rysunek 2.1);
Metodologia badań i dobór próby 69
• organizacje, działające na różnych polach działalności (zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Organizacji Pozarządowych38);
• posiadająca – nie posiadająca swoich reprezentantów w krakow-skich ciałach doradczo-konsultacyjnych.
W wyniku powyższych ustaleń wśród badanych organizacji znala-zło się 15 fundacji, 11 stowarzyszeń oraz jedno stowarzyszenie zwykłe.
Połowa z nich funkcjonuje od co najmniej 10 lat, 37% z nich posiada status organizacji pożytku publicznego (OPP) (rysunek 2.1).
Rysunek 2.1. Data wpisu do KRS oraz uzyskania statusu OPP przez organizacje pozarządowe (w liczbach).
0 1 2 3 4 5 6 7
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wpis do KRS Uzyskanie statusu OPP
Źródło: Opracowanie własne na podst. Krajowego Rejestru Sądowego, www.ems.ms.gov.pl.
Do badań wybrano organizacje ,działające w różnych obszarach aktywności społeczno-gospodarczej – od pomocy społecznej, przez ochronę zdrowia po integrację społeczną. Co istotne, każda z bada-nych organizacji posiadała co najmniej kilka zadeklarowaz bada-nych ob-szarów aktywności (w skrajnych przypadkach nawet 27). Wśród nich znalazy się:
• działalność na rzecz społeczeństwa obywatelskiego,
38 L. M. Salamon, H.K. Anheier, Defining the Nonprofit Sector: A Cross-National Analysis, Johns Hopkins Nonprofit Sector Series, no. 4, Manchester University Press 1997.
70 Metodologia badań i dobór próby
• kultura, sztuka,
• edukacja, nauka,
• przeciwdziałanie wykluczeniu,
• integracja społeczna,
• rozwój lokalny oraz ekonomiczny, w tym na rzecz przedsiębior-czości,
• działalność na rzecz wolontariatu,
• działalność na rzecz integracji międzynarodowej i europejskiej,
• ochrona zdrowia,
• pomoc społeczna,
• działalność charytatywna,
• przeciwdziałanie dyskryminacji,
• ochrona środowiska,
• prawa człowieka,
• działalność strażnicza,
• działalność na rzecz mniejszości (m.in. narodowych, etnicz-nych).
Rysunek 2.2. Podział organizacji pozarządowych ze względu na posiadanie przedstawicieli w KRDPP i KDO (w liczbach).
19
Źródło: Opracowanie własne na podst. informacji zamieszczonych na stronie www.bip.krakow.pl. oraz załączniki nr 3 i nr 4 niniejszego opracowania.
Metodologia badań i dobór próby 71
O doborze organizacji decydowało również to, czy posiada ona swoich reprezentantów w podmiotach o charakterze konsultacyjno--opiniodawczym. Zdecydowana większość (70%) nie posiada swoich przedstawicieli w tego typu strukturach. Są jednak i takie, które należą do kilku podmiotów, w tym Krakowskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego oraz Komisji Dialogu Obywatelskiego (rysunek 2.2).
Zaprezentowane poniżej wyniki badań dotyczące dialogu obywa-telskiego z udziałem organizacji pozarządowych w Krakowie, powstały jako rezultat analizy o charakterze jakościowym, w niektórych miej-scach wzbogaconej dla lepszego uwypuklenia treści liczbowymi ze-stawieniami i schematami. Poszukiwano określonych prawidłowości i dokonywano próby wyjaśnienia problemów, związanych z dialogiem obywatelskim w Krakowie z perspektywy trzeciego sektora. Podstawo-wa analiza polegała na poszukiPodstawo-waniu podobieństw i różnic pomiędzy analizowanymi wypowiedziami i ramach określonych kategorii. Ana-liza polegała na wielokrotnym czytaniu każdego wywiadu oraz stop-niowej kategoryzacji danych i ich porównywaniu. Analiza pozwoliła na wprowadzenie pewnych uogólnień o charakterze eksplanacyjnym, które nie roszczą sobie jednak praw do uniwersalności. Należy także dodać, że poszczególne wywiady były przygotowane przez różnych ba-daczy, pracujących jednakże według ściśle określonych procedur i na-rzędzi badawczych.
72 Postrzeganie i realizacja dialogu obywatelskiego w Krakowie