Ashdown R.R., Marrable A.W., 1967: Adherence and fusion between the extremities of adjacent embryonic sacs in the pig. J. Anat. 101, 329–336.
Bartel H., 2004: Embriologia. PZWL, Warszawa, 269–280.
Bielańska-Osuchowska Z., 2004: Zarys organogenezy. Różnicowanie się komórek w na-rządach. PWN, Warszawa, 261–263.
Bloom W., Fawcet D.W., 1967: Histologia. PZWL, Warszawa, 419–428.
Bożiłow W., Sawicki K., 1980: Metody badań zmienności cech anatomicznych człowie-ka podczas rozwoju prenatalnego i okołoporodowego. Monografia, Academia Medica Wratislaviensis, 10–25.
Bożiłow W., Jagoda E., 1986: Badania histologiczne i histochemiczne ślinianki podżu-chwowej człowieka w okresie prenatalnym. Annales Academiae Medicae Bydgo-sensis, T. II, 353–362.
Bühler L., Basker M., Alwayn I.P., Goepfert C., Kitamura H., Kawai T., Gojo S., Ko-zlowski T., Jerino F.L., Awwad M., Sachs D.H., Sackstein R., Robson S.C., Coo-per D.H., 2000: Coagulation and thrombotic disorders associated with pig organ and hematopoietic cell transplantation in nonhuman primates. Transplantation, 70, 1323–1331.
Cox D.F., 1964: Genetic variation in the gestation period of swine. J. Anim. Sci., 23, 746–765.
Doran G.A., 1975: Review of the evolution of the mammalian tongue. Acta. Anat., 9, 118–129.
Eisenbruckner A., Fink C., Kressin M., 2003: Development of the glandular epithelium of the bovine parotid gland during ontogenesis. Anat. Histol. Embryol., 32, 145– 153.
el-Mohandes E.A., Botros K.G., Bondok A.A., 1987: Prenatal development of the human submandibular gland. Acta Anat., 130, 213–218.
Fletcher T.F., Weber A.F., Veterinary Developmental Anatomy. Veterinary Embryology. vanat.cvm.umn.edu/vanat.pgf/EmbryoLectNotes.pdf , 2004, 51–52.
Freitag P., Engel M.B., 1970: Autonomic innervation rabbit salivary glands. The Anato-mical Rekord, 1, 87–95.
Gienc J., 1976: Porównawcza morfologia i topografia niektórych zwojów oraz zazwojo-wych odcinków przywspółczulnych dróg wydzielniczych dużych ślinianek u do-świadczalnych gryzoni i mięsożernych w świetle badań histochemicznych. Zesz. Nauk. ART. Olszt. Weterynaria, 7, 3–39.
Gienc J., 1977: The applications of histochemical method in the anatomical studies on the parasympathetic ganglia and nerve bundles of postganglionic axons in the sublin-gual region of some mammals. Zool. Pol., 188–192.
Gienc J., Kuder T., 1981: Morphology and topography of parasympathetic ganglia of sublingual region in rabbit. Folia Morphol. (Warsz.), 1, 51–61.
Hand A.R., Sivakumar S., Barta I., Ball W.D., Mirels L., 1996: Immunocytochemical studies of cell diefferentiation during rat salivary gland development. European Journal of Morphology, 3, 149–154.
Hoffman M.P., Kidder B.L., Steinberg Z.L., Lakhani S., Ho S., Kleinman H.K., Larsen M., 2002: Gene expression profiles of mouse submandibular gland development: FGFR1 regulates branching morphogenesis in vitro through BMP – and FGF – dependent mechanisms. Development., 129, 5767–5778.
Kadoya Y., Mochizuki M., Nomizu M., Sorokin L., Yamashina S., 2003: Role for lami-nin-alpha5 chain LG4 module in epithelial branching morphogenesis. Dev. Biol., 263, 153–164.
Kashimata M., Gresik E.W., 1996: Contemporary approaches to the study of salivary gland morphogenesis. European Journal of Morphology, 3, 143–148.
Kashimata M., Sakagami H., Gresik E.W., 2000: Intracellular signaling cascades acti-vated by the EGF receptor and/or by integrins, with potential relevance for branch-ing morphogenesis of the fetal mouse submandibular gland. European Journal of Morphology, 4, 269–275.
Kiukkonen A., 2006: Toxicity of dioxin to developing teeth and salivary glands an experi-mental study. HBGS, Helsinki, 15–30.
Knospe C., Böhme G., 1995: Prenatal development of the mandibular and parotid gland in cats. Anat. Histol. Embryol., 24, 1–6.
Kobryń H., Kobryńczuk F., 2004: Anatomia zwierząt. PWN, Warszawa, T. III, 184–196. König H.E., Liebich H.G., 2004: Veterinary Anatomy of Domestic Mammals. Textbook
and Colour Atlas. Schattauer, Stuttgart-New York, 227–340.
Krysiak K., Świeżyński K., 2004: Anatomia zwierząt. Narządy wewnętrzne i układ krą-żenia. PWN, Warszawa, T. II, 41–58.
Krzymowski T., Przała J., 2005: Fizjologia zwierząt. PWRiL, Warszawa, 416–520. Kuder T., 1984: Comparative morphology and topography of cranial parasympathetic
ganglia connected with the trigeminal nerve in mouse, rat and hamster (mus mus-culus L. 1759, ratus norvegicus B. 1769, mesocricetus aureatus W. 1839). Part III. Mandibular and sublingual ganglia. Folia Morphol., 1, 19–34.
Kuder T., 2002: Autonomiczny układ nerwowy. Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce, 95–108.
Kumagai M., Sato I., 2003: Morphological changes in collagen fiber during development of human fetal parotid and submandibular glands. Ann. Anat., 185, 45–51. Kuryszko J., Zarzycki J., 2000: Histologia zwierząt. PWRiL, Warszawa, 323–330. Latshaw W.K., 1987: Veterinary development of anatomy. A clinically oriented approach.
BC Decker Inc., Philadelphia-Toronto, 90–93.
injec-Liebich H.G., 1999: Funktionelle Histologie der Haussäugetiere. Schattauer, Stuttgart- -New York, 185–189.
Marek J., 1984: Variability of the measurements features of the submandibular gland in the human prenatal development. Folia Morphol., Warszawa, 235–241.
Marrable A.A. Ashdown R.R., 1967: Quantitative observations of pig embryos of known ages. J. Agri. Sci. Cambridge, 69, 443–450.
Marrable A.W., 1971: The embryonic pig. A chronological account. Pitman Medical., 17–98.
Mead C.S., 1909: The chondrocranium of an embryo pig, Sus scrofa. Am. J. Anat., 9, 167–215.
Melnick M., Chen H., Zhou Y., Jaskoll T., 2001: Embryonic mouse submandibular sal-ivary gland morphogenesis and the TNF/TNF-R1 signal transduction pathway. Anat. Rec., 262, 318–330.
Michel G., 1986: Kompendium der Embryologie der Haustiere. VEB Gustav Fischer Verlag, Stuttgart, 173–177.
Milart Z., 1991: Anatomia topograficzna zwierząt domowych. PWRiL, Warszawa. Molenda O., 1973: Arteries supplying the mandibular gland in sheep. Folia Morph., 185–
193.
Nickel R., Schummer A., Seiferle E., 1986: The Anatomy of the Domestic Animals. Ver-lag Paul Parey, Berlin, Hamburg, 58–80.
Nakanishi Y., Nogawa H., Hashimoto Y., Kishi J., Hayakawa T., 1988: Accumulation of collagen III at the cleft points of developing mouse submandibular epithelium. Development., 104, 51–59.
Nieman H., Verhoeyen E., Wonigeit K., Lorenz R., Hecker J., Schwinzer R., Hauser H., Kues W.A., Halter R., Lemme E., Herrmann D., Winkler M., 46. Wirth D., Paul D., 2001: Cytomegalovirus early promotor induced expression of hCD59 in por-cine organs provides protection against hyperacute rejection. Transplantation, 72, 1898–1906.
Nitschke Th., 1973: Zur makroskopischen Anatomie der Gehirnnerven. Anat. Histol. Em-bryol., 2, 354.
Nitschke Th., 1974: Zur makroskopischen Anatomie der Gehirnnerven. Anat. Histol. Em-bryol., 3, 142.
Noden D.M., 1948: Craniofacial development: new views on old problems. Anat. Rec., 1–13.
Noden D., de Lahunta A., 1985: The Embryology of Domestic Animals. Developmental Mechanisms and Malformations. Williams i Wilkins, Baltimore, London, Los An-geles, Sydney, 175–180.
Nomina Anatomica Veterinaria. Fifth edition. World Association of Veterinary Anato-mists, Editorial Committee, Hannover. Columbia, Gent, Sapporo, 2005, 1–190. Nomina Embryologica Veterinaria. Second edition. World Association of Veterinary
Anatomists. Gent (Belgium), 2006, 1–47.
Nomina Histologica. Second edition. World Association of Veterinary Anatomists. New York, Zürich, Ithaca, 1994, 1–389.
Ogawa Y., Yamauchi S., Ohnishi A., Ito R., Ijuhin N., 1999: Immunohistochemistry of myoepithelial cells during development of the rat salivary glands. Anat. Embryol., 200, 215–228.
Ostrowski K., 1995: Histologia. PZWL, Warszawa, 596–602.
Patten B.M., 1963: Podstawy embriologii. PZWL, Warszawa, 359–366.
Perry J.S., Rowlands I.W., 1962: Early pregnancy in the pig. J. Reprod. Fert. 4. 175– 180.
Petela L., 1967: Zwój żuchwowy, struna bębenkowa i nerw językowy krowy. Folia Mor-phol., 1, 123.
Petela L., 1971: Unerwienie ślinianki przyusznej u świni i dzika. Folia Morph., 4, 539– 544.
Petela L., Pospieszny N., 1977: Zwój żuchwowy i podjęzykowy u owcy. Polskie Archi-wum Weterynaryjne, 2, 171–178.
Petela N., Pospieszny N., 1980: Morphology of the mandibular and sublingaul ganglion in the deer (Cervus elaphus L. 1758). Folia Morphol. (Warsz.), 4, 449–454. Phillips C.J., Tandler B., 1996: Salivary glands, cellular evolution and adaptive radiation
in mammals. European Journal of Morphology, 3, 155–162.
Pinkstaff C.A., Tandler B., Cohan R.P., 1982: Histology and histochemistry of the pa-rotid and the principal and accessory submandibular glands of the little brown bat. J. Morphol., 172, 271–285.
Poplewski R., 1948: Anatomia ssaków. Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, T. IV, 12–15.
Pospieszny N., 1989: Morphological analysis of the cervicothoracic ganglion of the 10 week old pig fetuses. Anat. Histol. Embryol., 18, 327–333.
Pospieszny N., 1993: Morfologia i rozwój części pozaczaszkowej nerwu błędnego świni w okresie płodowym. Rozprawa habilitacyjna. Wydawnictwo Akademii Rolni-czej, Wrocław, 122, 5–64.
Prośba-Mackiewicz M., Szostakiewicz-Sawicka H., 1973: Remarks on the position of the sublingual salivary gland in relation to the mandible. Folia Morphol., 2, 149– 163.
Schanz L.D., Laber-Laird K., Bingel S., Swindle M., 1996: Pigs: Applied anatomy of the gastrointestinal tract, [w:] Essentials of Experimental Surgery, Red. Jensen S.L., Gregersen H., Moody F., Shokouh-Amiri M.H., Harwood Academic Publishers, New York, 2611–2619.
Schmoeckel M., Noellert G., Shahmohammadi M., Müller-Höcker J., Young V.K., Kasper-König W., White D.J., Hammer C., Reichart B., 1997: Transgenic human decay acceleration factor makes normal pigs function as a concordant species. J. Heart Lung Transplant., 16, 758–64.
Segawa A., Riva A., 1996: Dynamics of salivary secretion studies by confocal laser and scanning electron microscopy. European Journal of Morphology, 3, 215–220. Sembrat K., 1981: Histologia porównawcza zwierząt, PWN, Warszawa, 224–231. Słomski R., Szalanta M., Lipiński D., Gronek P., 2003: Ksenotransplantacja:
Sobociński M., 1985: Układ nerwowy zwierząt domowych. PWN, Warszawa, 411–415. Szarski H., 1997: Anatomia porównawcza kręgowców. PWN, Warszawa, 534–535. Szyncowicz E., Fusch B., Kotara D., 2000: Zasady produkcji i opieki weterynaryjnej –
ferma wielkotowarowa „Ferma-pol” Zalesie. Mag. Wet., suppl. Świnie, 45–49. Walker W.F., 1964: Dissection of the fetal pig. San Francisco. Freeman., 1–100.
Zawada Z., Brużewicz S., Pospieszny N., 1999: Morphology of the mandibular gland (glandula mandibularis) in the swine fetuses of the different periods of the gesta-tion. Folia Morphol., 280.
Zietzschmann O., Krölling O., 1955: Lehrbuch der Entwicklungsgeschichte der Haustiere. Paul Parey, Berlin-Hamburg, 415–432.
Zhang X., Li J., Liu X., Sun Y., Zhang C., Wang S., 2005: Morphological characterstics of submandibular glands of miniature pig. Chin. Med. J., 118, 1368–1373.
MORPHOLOGICAL ANALYSIS OF MANDIBULAR
AND SUBLINGUAL GLANDS IN THE PRENATAL PERIOD
OF THE PIG
S u m m a r y
The morphology and the development of the salivary glands in the prenatal period of the pig have not been explained completely yet. The aim of the study was an evaluation of the mandibular and sublingual glands morphology and development. The research was carried out on a group of 119 fetuses aged from 36th to 120th day of the prenatal life. The material for that investigation was taken from a single farm where all conditions for pigs were the same. The research was carried out by using the cross-section of population me-thod. The subjects were divided into six groups which allowed the statistical assessment. The development of examined salivary glands was evaluated by using anatomo-topo-graphical methods: skeletotopy, synthopy and holotopy. The structural characteristics of the vascularisation and innervations were examined by morphological, radiological and histological methods. Concluding, the development and morphology of the mandibular and sublingual glands is correlated with the development of the surrounding organs.The most intensive growth of salivary glands is observed in 10th – 11th week of prenatal life and is connected with isometric phase.
In prenatal life the position of the mandibular gland to the angle of mandibular bone is variable.The histological structures of the glands change according to the age of the fetus. During the pregnancy the connective tissue diminishes and excretory parts of the glands increase.The positions of the fetuses in uterus and their sexes have no influence on morphology and development of mandibular and sublingual salivary glands.
ANALIZA MORFOLOGICZNA
GRUCZOŁÓW ŻUCHWOWEGO I PODJĘZYKOWEGO śWINI
W OKRESIE PRENATALNYM
S t r e s z c z e n i e
Morfologia gruczołów ślinowych oraz ich rozwój w okresie prenatalnym nie są w pełni poznane. Celem pracy było zbadanie morfologii i rozwoju gruczołów żuchwo-wego oraz podjęzykowych jednoprzewodożuchwo-wego i wieloprzewodożuchwo-wego świni w okresie prenatalnym.
Przeprowadzono badania morfologiczne na 119 płodach świń (od 36. do 120. dnia życia prenatalnego). Cały materiał pochodził z jednego ośrodka hodowlanego, gdzie pa-nowały jednakowe warunki zootechniczno-hodowlane. Badania wykonano przy zastoso-waniu metody przekrojów populacyjnych.
Materiał badawczy podzielono na sześć grup rozwojowych. Szczególną uwagę zwrócono na allometryczną i izometryczną fazę rozwoju płodu. Rozwój gruczołów ślino-wych oceniono dzięki metodom anatomii topograficznej, tj. skeletotopii, holotopii i syn-topii. Wykonano liczne pomiary morfometryczne. Przeprowadzono także ocenę morfo-logiczną i radiomorfo-logiczną unaczynienia oraz ocenę morfomorfo-logiczną unerwienia. Wykonano badania histologiczne, które dokumentowały zachodzące zmiany rozwojowe. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że rozwój i morfologia gruczołów żuchwo-wego oraz podjęzykowych jednoprzewodożuchwo-wego i wieloprzewodożuchwo-wego u świni są mocno skorelowane z rozwijającymi się okolicznymi narządami jamy ustnej. Największa dyna-mika rozwojowa występuje w 10. – 11. tygodniu życia prenatalnego i dotyczy fazy izo-metrycznej. Wraz z rozwojem płodów następuje przemieszczanie się ślinianki żuchwo-wej w stosunku do kąta żuchwy. Zmiany rozwojowe dotyczą też struktury histologicznej badanych gruczołów. Wraz z wiekiem obserwuje się stopniowe zmniejszanie się zrębu łącznotkankowego na rzecz zwiększającej się liczby odcinków wydzielniczych. Kolej-ność ułożenia płodów w rogach macicy oraz ich płeć nie mają istotnego wpływu na mor-fologię i rozwój gruczołów ślinowych żuchwowego i podjęzykowego.