196
usunąć z organizmu produkty przemiany materii, jedno-cześnie go dotleniając oraz odżywiając. Ponieważ w trakcie zabiegu i jakiś czas po nim wzmaga się wydzielanie potu, proces ten dodatkowo oczyszcza organizm z toksyn, zaś rozgrzana i oczyszczona z toksycznych metabolitów skóra łatwiej przyswaja substancje odżywcze. Kąpiel borowino-wa polecana jest zwłaszcza po wysiłku fizycznym, ponie-waż wskutek przyspieszenia przemiany materii organizm łatwiej i szybciej usuwa metabolity wysiłkowe. Dodatkowo dzięki przeciwzapalnym właściwościom borowiny rzadziej dochodzi do powstawania nieprzyjemnych zakwasów w mięśniach, mięśnie efektywniej się rozluźniają, a zatem obniża się odczuwanie powysiłkowej bolesności. Zabieg najlepiej jest wykonać dopiero kilka godzin po zakończo-nym wysiłku fizyczzakończo-nym. Należy spłukać pozabiegową bo-rowinę pod ciepłym natryskiem, a następnie bezwzględnie udać się na godzinny wypoczynek, pamiętając o tym, żeby nie oziębić ciała bezpośrednio po zabiegu. Wypoczywać należy w pozycji leżącej, przykrywszy się kocem we wła-snym pokoju lub w specjalnie wydzielonym do tego celu pomieszczeniu – wypoczywalni. Wypada też wiedzieć, że po zabiegu borowinowym wykonanym (książkowo) po wysiłku fizycznym nie jest wskazane, aby tego dnia korzystać z innych zabiegów, ażeby nie doprowadzić do ponownego przegrzania lub wychłodzenia ciała [1, 2, 6].
Tabela 2. Wskazania i przeciwwskazania do zastosowania zabiegów borowinowych
Wskazania Przeciwwskazania
choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa
i stawów obwodowych stany zapalne w okresie ostrym i podostrym
pourazowe choroby narządu ruchu niewydolność krążeniowo-oddechowa (nawet niewielkiego stopnia)
przykurcze mięśniowe i stawowe na tle przewlekłych chorób
niezapalnych niestabilna choroba wieńcowa oraz świeże stany pozawałowe
choroby reumatyczne mięśni nadciśnienie oraz zbyt niskie ciśnienie tętnicze neuralgie i inne przewlekłe nerwobóle zaburzenia rytmu serca
zespoły bólowe kręgosłupa choroby układu krwionośnego (np. zakrzepowe zapalenie żył, żylaki, miażdżyca, zatorowość naczyń)
wysięki w okresie zejściowym niedokrwistość i zaburzenia krzepnięcia krwi niektóre schorzenia ginekologiczne ciężkie choroby układu oddechowego przewlekłe zapalenia pęcherzyka żółciowego, kamica żółciowa
i nerkowa bez napadów bólowych, przewlekłe zapalenie wątroby, nieżyt żołądka
gruźlica
choroby nerek i układu moczowego zaburzenia czucia
zaburzenia troficzne, otwarte rany, choroby zapalne skóry choroba nowotworowa
cukrzyca ciąża
podeszły wiek oraz stany znacznego osłabienia i wycieńczenia Zawijania borowinowe można wykonywać w kilku for-mach, tzn. jako zawijania całkowite, obejmujące całe ciało z wyłączeniem okolicy serca i głowy, zawijania połowicze zajmujące 50% dowolnych części ciała, lub jako zawijania częściowe – do 25% ogólnej powierzchni ciała. Okłady sto-suje się natomiast tylko na wybrane i małe powierzchnie (dłonie, stopy, kark, okolica lędźwi). Należy bacznie uwa-żać, aby nie przegrzać za bardzo surowca (powyżej 65oC) w piecu, gdyż straci część zdrowotnych właściwości. Torf leczniczy aplikuje się, gdy jego temperatura wynosi ok.
42oC. Już po pierwszych kilku minutach skóra poddana zabiegowi nagrzewa się do ok. 39oC. Im gęstsza jest bo-rowina, którą stosuje się do zabiegu, tym bardziej zwiększy się w jego trakcie ciepłota ciała. Temperatura optymalna dla papki borowinowej powinna wynosić 42–46oC, a czas za-biegu dostosowuje się do wielkości powierzchni ciała. Przyj-muje się, że pojedynczy zabieg może trwać od 15 do 60 min (15–20 min – zawijania całkowite i połowicze, 20–30 min – zawijania częściowe, 30–60 min – okłady). Po zabiegu należy obmyć ciało ciepłą wodą. Podobnie jak w przypadku kąpieli z użyciem borowiny zawijania i okłady wykonuje się 2–3 razy w tygodniu w serii 8–12- lub 15-zabiegowej [1, 2].
Wskazania i przeciwwskazania do zastosowania zabiegów borowinowych [1, 2, 4, 7, 8] przedstawiono w tabeli 2.
197
Charakterystyka lecznictwa uzdrowiskowego w Kołobrzegu – specyfika działania zabiegów z użyciem naturalnych surowców leczniczych
Na koniec ostrzeżenie przed pewną częstą i niewłaści-wą praktyką osób korzystających z dobrodziejstw kuracji uzdrowiskowej. Zdarza się, że kuracjusze fundują sobie pogorszenie stanu zdrowia i samopoczucia na własne ży-czenie. Nie zadowalają się bowiem liczbą zabiegów zapi-sanych im przez lekarza – chcą, jak twierdzą, maksymal-nie wykorzystać czas poświęcany leczeniu w uzdrowisku.
W tym celu dokupują sobie dodatkowe zabiegi. Skutek tej zabiegowej „zachłanności” nierzadko bywa odwrotny od zamierzonego. Nadmiernie pobudzany wieloma bodźcami organizm nie jest w stanie pozytywnie na nie zareagować.
Istniejące dolegliwości często nasilają się, a nawet poja-wiają się takie, które dotychczas nie występowały. Nale-ży pamiętać, że między kolejnymi aplikacjami zabiegów, zwłaszcza balneologicznych, musi być zachowana ade-kwatnie długa przerwa, a w leczeniu, tak jak we wszystkim w życiu, należy zachować zdrowy umiar i dać organizmowi szansę właściwie zareagować na terapię.
Oświadczenia
Oświadczenie dotyczące konfliktu interesów Autor deklaruje brak konfliktu interesów.
Źródła finansowania
Autor deklaruje brak źródeł finansowania.
Piśmiennictwo
Ponikowska I, Ferson D. Nowoczesna medycyna uzdrowi-1. skowa. Warszawa: Medi Press; 2009. 41–44, 45–60, 81–96,
223–242, 265–316, 283–284.
Adres do korespondencji:
Agnieszka Jakubowska
Zakład Historii Medycyny, Farmacji i Medycyny Wojskowej Uniwersytet Medyczny w Łodzi
ul. gen. Lucjana Żeligowskiego 7/9 90-752 Łódź
tel. kom.: 509 148 499
e-mail: agnieszka.jakubowska@stud.umed.lodz.pl
Kochański JW. Balneologia i hydroterapia. Wrocław: AWF;
2. 2002. 112–125.
Kochański JW. Wody lecznicze mające zastosowanie w bal-3. neologii. Fizjoter. 1993;3:57–60.
Jakubowska A, Pawlik M, Młudzik A, Jeśman C. The effi-4. ciency of balneological treatments in patients with oste-oarthritis of the peripheral joints and spine. Acta Balneol.
2015;57,2(140):92–96.
Ponikowska I. Podstawy kliniczne balneologii i medycyny fi-5. zykalnej. Służba Zdrowia. 2001;63(66):3058–3061.
Ponikowska I. Lecznictwo uzdrowiskowe. Poradnik dla cho-6. rych. Bydgoszcz: Branta; 1996. 150–165, 184–220.
Sobolewska A, Sztanke M, Pasterniak K. Składniki borowiny 7. i jej właściwości lecznicze. Baln Pol. 2007;49(2):93–98.
Happach M. Leczenie chorób reumatycznych w uzdrowisku.
8. Stand Med. 2003;4(6):1084–1091.
Helbin J, Kolarzyk E. Wykorzystanie walorów środowiska na-9. turalnego we wspomaganiu leczenia farmakologicznego.
Probl Hig Epidemiol. 2005;86(1):22–26.
Zaakceptowano do edycji: 2016-06-06 Zaakceptowano do publikacji: 2016-06-14