K³ajpeda rozwija³a siê na styku kultury pruskiej i litewskiej, a
jednocze-nie pod znacz¹cymi wp³ywami miast hanzeatyckich basenu Morza Ba³tyc-kiego. Najpowa¿niejsze zmiany w historii politycznej K³ajpedy zasz³y jednak w wieku XX1.
Pocz¹tki dziejów K³ajpedy siêgaj¹ XIII w. i wi¹¿¹ siê z wybudowaniem przez Krzy¿aków w 1252 r. zamku rycerskiego na wschodnim wybrze¿u Ba³-tyku przy ujciu ma³ej rzeczki Dange. Ju¿ po dwóch latach zamek wraz z powsta³ymi wokó³ niego zabudowaniami uzyska³ prawa miejskie. Lokowa-ne w 1254 r. na prawie lubeckim miasto otrzyma³o pierwotnie nazwê Memel.
Mimo korzystnego po³o¿enia (K³ajpeda graniczy³a od pó³nocy i zachodu z Ba³tykiem, Zalewem Kuroñskim i jego mierzej¹), znaczenie gospodarcze portu by³o pocz¹tkowo niewielkie. Wzd³u¿ jego l¹dowego zaplecza na po³u-dniu i wschodzie rozci¹ga³a siê puszcza i dostêp do miasta by³ od strony l¹du utrudniony. K³ajpeda odgrywa³a jednak ju¿ wówczas znacz¹c¹ rolê politycz-n¹. Pocz¹tkowo by³a wa¿nym i jedynym pomostem miêdzy dwoma pañstwa-mi zakonnypañstwa-mi pañstwem krzy¿ackim w Prusach Wschodnich i pañstwem Zakonu Kawalerów Mieczowych w Inflantach, które oddziela³a litewska
1 Podczas przygotowania artyku³u wykorzystano nastêpuj¹c¹ literaturê: A. Bickel, Die Presse des Memellandes, Zeitungsverlag 1928, n. 19; K. Forstreuter, Memelland, Leipzig 1939;
idem, Wirkungen des Preussenlandes, Köln Berlin 1981; G. Hagelweide, Zur Geschichte der sozialdemokratischen Presse in Ostpreussen 1914 bis 1922, Darmstadt 1983; Handbuch der deutschen Tagespresse, Leipzig 1944; M. Henkel, R. Taubert, Die deutsche Presse 18481850, München London New York Oxford Paris 1986; M. Kakies wird 90, Memeler Dampfboot, Oldenburg, nr 4, 20 IV 1984; Memeler Dampfboot, 3. Juli 1849-3. Juli 1924, Memel 1924 [wyd. jubileuszowe]; Ostpreussens Presse in Krieg und Frieden 19071932, Königsberg [b.r.w.];
Sperlings Zeitschriften- und Zeitungsadressbuch, Handbuch der deutschen Presse, Leipzig 1912.
¯mud. Strategiczne po³o¿enie miasta powodowa³o, ¿e w okresach napiêæ i konfliktów zbrojnych znajdowa³o siê ono w centrum uwagi pañstw nadba³-tyckich staraj¹cych siê o wp³ywy na morzu.
Podczas powstañ ludnoci pruskiej przeciw Zakonowi oraz tocz¹cych siê w s¹siedztwie wojen K³ajpeda kilka razy by³a niszczona i palona. Twardo walczy³a jednak o swój byt, praw miejskich odebraæ sobie nie pozwoli³a i a¿
do sekularyzacji pañstwa zakonnego by³a najwiêksz¹ osad¹ miejsk¹ na tym najbardziej na pó³noc wysuniêtym krañcu Prus. Umacnia³a siê te¿ rola go-spodarcza K³ajpedy. Wprawdzie konkurowa³y z ni¹ po³o¿one nad Niemnem miasta Tyl¿a i Ragneta, które te¿ mia³y ju¿ wówczas obronne zamki oraz rozci¹gaj¹ce siê w ich cieniu i pod ich kuratel¹ osiedla miejskie, do wiêkszego znaczenia gospodarczego i politycznego dosz³y jednak dopiero w XVI w. Za-siedlanie ziem podbitych przez Zakon z najwiêkszym trudem przebiega³o bowiem na terenach pó³nocno-wschodnich. Do koñca XV w. nie by³o tam jeszcze wiêkszych wiejskich skupisk i nadal wiele po³aci porasta³a puszcza.
Dopiero od pocz¹tku XVI w. na ziemie wokó³ dolnego Niemna coraz czêciej docierali ze wschodu Litwini i tworzyli tam pierwsze osady.
Po sekularyzacji Zakonu Krzy¿ackiego w 1525 r. zmieni³a siê nie tylko sytuacja polityczna Prus, ale zaczê³a dokonywaæ siê te¿ zmiana wiadomoci mieszkañców pañstwa. Wprowadzenie reform Lutra poci¹ga³o za sob¹ inne obyczaje, tak¿e w ¿yciu codziennym ludnoci oraz wp³ywa³o na rozwój ¿ycia kulturalnego prowincji. Przet³umaczenie na jêzyk niemiecki Biblii i wprowa-dzanie zwyczaju jej czytania sprzyja³o upowszechnianiu jêzyka ojczystego.
K³ajpeda w 1535 roku
ród³o: K. Forstreuter, Memelland, Lipsk 1939, s. 31.
Towarzysz¹cy tym przemianom wynalazek druku i szybki rozwój drukarstwa spowodowa³ ³atwoæ dostêpu do s³owa pisanego. Druki, pocz¹tkowo g³ównie w postaci kancjona³ów i modlitewników, dociera³y do coraz szerszych krêgów spo³ecznych i u³atwia³y proces opanowania techniki czytania.
K³ajpeda, od za³o¿enia miasta znajduj¹ca siê w granicach pañstwa pru-skiego, najpierw zakonnego potem ksi¹¿êcego, by³a w zasiêgu wszystkich wy¿ej wymienionych przemian, którym towarzyszy³ wzrost roli politycznej miasta. Niewiele znacz¹cy do tej pory port i niedu¿e, ale nale¿¹ce od XVI w.
do Hanzy miasto zaczê³y budziæ zainteresowanie w Europie. W XVII w.
niebagateln¹ rolê strategiczn¹ K³ajpedy na wschodnim wybrze¿u Ba³tyku doceni³ król szwedzki Gustaw Adolf. Podczas wojny z Polsk¹ miasto przez szeæ lat (16291635) by³o pod panowaniem Szwedów. W tym w³anie okresie sta³o siê nadmorsk¹ twierdz¹ obronn¹, a przestarza³y rycerski zamek stop-niowo przebudowywano na nowoczesn¹ cytadelê.
Ros³o tak¿e gospodarcze znaczenie miasta. K³ajpeda wprawdzie d³ugo nie posiada³a w³asnej floty handlowej, ale zaczê³a bogaciæ siê, czerpi¹c zyski z ce³ przewozowych statków obcych bander, które coraz czêciej zawija³y do k³ajpedzkiego portu. Utworzenie królestwa pruskiego w 1701 r. i reformy Fryderyka Wilhelma I przyczyni³y siê do rozwoju gospodarczego i kulturalne-go kraju. Unowoczeniono te¿ administracjê pañstwa, a podzia³ kraju na powiaty podniós³ rangê nawet ma³ych dotychczas miast. K³ajpeda sta³a siê równie¿ siedzib¹ w³adz powiatowych. Jednak w drugiej po³owie XVIII w.
rozwój miasta znów zosta³ zahamowany. W latach 17571762, po wkroczeniu wojsk rosyjskich na teren Prus, K³ajpeda znalaz³a siê czasowo pod panowa-niem Rosji. Natomiast po 1772 r., gdy w wyniku pierwszego rozbioru Polski Rosja zajê³a ca³oæ ziem nadba³tyckich na wschód od K³ajpedy, miasto zosta³o odciête od jego naturalnego, gospodarczego zaplecza.
Wojny napoleoñskie, a szczególnie wojna prowadzona w latach 18061807, os³abi³y pozycjê Prus. Pochód armii Napoleona na pó³nocny wschód zatrzy-ma³ siê jednak na Niemnie i K³ajpedê omin¹³ przemarsz wojsk francuskich.
W tym najtrudniejszym dla Prus okresie K³ajpeda by³a zatem jedynym miastem pruskim nie zajêtym przez armiê napoleoñsk¹. Zdecydowano siê wówczas ewakuowaæ dwór królewski i w latach 18071808 K³ajpeda sta³a siê siedzib¹ dworu królowej Luizy oraz najwy¿szych pruskich urzêdów pañ-stwowych.
Wydarzenia powy¿sze mia³y znacz¹cy wp³yw na wzrost roli kulturalnej K³ajpedy. W 1814 r., gdy miasto liczy³o zaledwie 7 tys. mieszkañców, by³y tam ju¿ trzy szko³y elementarne. Jednak postêpowy ton szkolnictwu miejsco-wemu nadawa³a miejska szko³a ³aciñska, której rangê podniesiono do
wy-¿szej szko³y obywatelskiej (Höhrere Bürgerschule). Zatrudnieni w niej wybit-ni nauczyciele przynosili miastu chlubê. Ich aktywnoci zawdziêcza K³ajpeda tak¿e stosunkowo wczesne pojawienie siê miejscowej prasy.
Do pocz¹tku XIX w. do K³ajpedy, podobnie jak do pozosta³ych miast Prus Wschodnich, nowinki polityczne, gospodarcze i kulturalne dociera³y za
po-rednictwem jedynej wówczas gazety codziennej wychodz¹cej w Królewcu pod nazw¹ Königlich Preussische Staats- Kriegs- und Friedenszeitung, re-dagowanej i drukowanej w wydawnictwie Hartunga. Pismo, znane i cenione równie¿ poza granicami Prus, by³o spadkobierc¹ najlepszych tradycji króle-wieckich wydawnictw prasowych siêgaj¹cych XVII w. Gazeta nie tylko przy-nosi³a informacje z kraju i ze wiata, ale tak¿e uczy³a i wychowywa³a, zmu-sza³a swoich czytelników do intelektualnego wysi³ku. Zainteresowanie pi-smem stale ros³o.
Od 1812 r. zaczêto rozpowszechniaæ na terenie K³ajpedy równie¿ drug¹ gazetê wychodz¹cy w G¹binie tygodnik Intelligenzblatt für Litthauen. Na pocz¹tku XIX w., w zwi¹zku z podzia³em Prus na rejencje, G¹bin sta³ siê siedzib¹ w³adz rejencji litewskiej (g¹binskiej), a wydawany przez prezydencjê rejencji tygodnik dostarcza³ mieszkañcom miast i powiatów przede wszyst-kim informacje urzêdowe. Prezydent rejencji Teodor von Schön zak³ada³ jednak, ¿e nie bêdzie to jedynie bezbarwny organ urzêdowy i stara³ siê realizowaæ tak¿e cele edukacyjne, czyli wychowywaæ odbiorców pisma na wiadomych obywateli. Redakcja nawi¹zywa³a kontakt z czytelnikami, chêtnie otwiera³a dla nich swoje ³amy, nak³ania³a do wspó³pracy, dostar-czania materia³ów publikowanych g³ównie w dziale kulturalnym i rozryw-kowym.
Prawdopodobnie mieszkañcy K³ajpedy szybko siê edukowali i nied³ugo zaczêli domagaæ siê wydawania miejscowej gazety, która nobilitowa³a miasto.
Za³o¿enie drukarni i wydawanie pisma sz³o bowiem w parze z rozpowszech-nianiem ksiêgarstwa i wzbogaca³o ¿ycie kulturalne. Od pocz¹tku XIX w.
coraz wiêcej ma³ych miast w Prusach Wschodnich otwiera³o w³asne drukar-nie. K³ajpeda by³a czwartym miastem po Królewcu (1544), Elbl¹gu (1586) i G¹binie (1805), w którym za³o¿ono drukarniê (1816). Wydawania gazety podj¹³ siê przyby³y z Królewca drukarz Fryderyk Wilhelm Horch. Ludnoæ K³ajpedy oczekiwa³a, ¿e gazeta zaspokoi ich potrzeby duchowe, a z czasem wspomo¿e ich równie¿ gospodarczo, drukuj¹c og³oszenia i reklamy.
Pierwszy numer tygodnika o nazwie Memelsches Wochenblatt ukaza³ siê 1 stycznia 1817 r. Do wspó³pracy w redagowaniu pisma przyst¹pili pra-cownicy miejscowej szko³y ³aciñskiej: jej dyrektor dr filozofii Johann Samuel Rosenheyn oraz nauczyciele Karl Besseldt i Eduard Hermes. Gazeta mia³a pocz¹tkowo ma³y format (11 ´ 18 cm) i liczy³a 8 stron. Ukazywa³a siê we wtorki i soboty. Jej ³amy wype³nia³a, podobnie jak w innych ówczesnych tygodnikach, g³ównie problematyka kulturalna. Wydawcy starali siê przeka-zywaæ czytelnikom treci interesuj¹ce i pouczaj¹ce. Siêgali do historii sztuki, drukowali rozprawy historyczne i literackie, a tak¿e wiersze miejscowych poetów. Zdarza³y siê równie¿, i to coraz czêciej, doniesienia o charakterze politycznym i gospodarczym. Z czasem rozpoczêto druk og³oszeñ w formie niewielkiego dodatku.
Podczas wspó³pracy trzech redaktorów ju¿ po kilku latach naros³y liczne rozbie¿noci. Rosenheyn i Besseldt byli pod urokiem ducha wolnej myli
i starali siê nadaæ pismu charakter gazety niezale¿nej. Chcieli na wzór nie-których niemieckich gazet zachodnich wp³ywaæ na kszta³t ¿ycia politycznego i intelektualnego ludnoci, krzewiæ idee postêpu. Takich przekonañ nie ak-ceptowa³ redaktor Horch i coraz czêciej sam ocenia³ i selekcjonowa³ artyku³y swoich kolegów i ingerowa³ w ich treæ. W tych okolicznociach w 1824 r.
Rosenheyn i Besseldt po¿egnali siê z K³ajped¹. Rosenheyn przeniós³ siê do E³ku, gdzie podj¹³ pracê w królewskim gimnazjum, a Besseldt przedwczenie zmar³ 2 sierpnia 1824 r. Horch pozosta³ sam.
Tygodnik Memelsches Wochenblatt ju¿ wczeniej zacz¹³ stopniowo wy-tracaæ impet. Wprawdzie od stycznia 1818 r. powiêkszono rozmiary gazety (do 18 ´ 20 cm) oraz jej objêtoæ, ale rós³ g³ównie dzia³ og³oszeñ. Zdarza³o siê,
¿e podczas jarmarków czêæ zasadnicza gazety liczy³a zaledwie dwie strony, a dzia³ og³oszeñ kilkanacie. Z roku na rok zawartoæ merytoryczna pisma by³a coraz ubo¿sza. Idea wolnej i niezale¿nej myli, któr¹ reprezentowa³o pismo za czasów Rosenheyna i Besseldta, ewoluowa³a coraz bardziej ku kon-serwatyzmowi. Z mniejszym lub wiêkszym powodzeniem gazetê wydawano jednak przez 37 lat, do 4 padziernika 1854 r. Wówczas to, gdy w ci¹gu dwóch dni wielki po¿ar strawi³ wiêksz¹ czêæ K³ajpedy, sp³onê³a tak¿e dru-karnia i wydawnictwo Memelsches Wochenblatt. Tak zakoñczy³a swój ¿y-wot pierwsza historyczna gazeta K³ajpedy. Chocia¿ jej znaczenie w ostatnich latach zmala³o i coraz bardziej traci³a wp³ywy w rodowisku, jej miejsce w historii prasy K³ajpedy jest nie do podwa¿enia.
Znikniêcie Memelsches Wochenblatt nie by³o równoznaczne z pozba-wieniem mieszkañców K³ajpedy dostêpu do prasy. Ju¿ bowiem trzynacie lat przed tragedi¹ miasta i upadkiem miejscowego tygodnika 1 kwietnia 1841 r.
pojawia³a siê konkurencyjna gazeta wydawane w Tyl¿y liberalne czasopi-smo najpierw pod nazw¹ Echo am Memelstrom, ze zamienionym póniej tytu³em Echo am Memelufer. Wydawane dwa razy w tygodniu dociera³o poczt¹ do K³ajpedy i chocia¿ by³o tam chêtnie czytane, zapotrzebowania mieszkañców na nowoci polityczne i kulturalne nie zaspokaja³o.
Od pocz¹tku lat czterdziestych XIX w. ros³o bowiem w spo³eczeñstwie ca³ych Prus d¹¿enie do niezale¿nej myli politycznej i zwyciê¿a³ duch
wolno-ci. Tymczasem ani omawiana wy¿ej zachowawcza gazeta Memelsches Wo-chenblatt, redagowana przez Horcha, ani importowane Echo am Memelu-fer nie spe³nia³y oczekiwañ czytelników. Postêpowy patrycjat K³ajpedy do-maga³ siê w³asnej, liberalnej gazety. Z uwagi na opór redaktora Horcha, w³aciciela jedynej drukarni w K³ajpedzie, wydawanie konkurencyjnej gazety na miejscu okaza³o siê jednak niemo¿liwe. W tej sytuacji posiadacz ma³ej ksiêgarni w K³ajpedzie A. Ortmann sam podj¹³ siê wydawania pisma. Na-zwa³ je Neues Memeler Wochenblatt, a jego pierwszy numer ukaza³ siê 1 padziernika 1848 r. Drukowano je w Tyl¿y, poczt¹ dostarczano do K³ajpe-dy i tam rozprowadzano.
Poleganie na porednictwie poczty by³o w ówczesnych czasach doæ za-wodne. Zdawali sobie z tego sprawê wydawcy gazety i dlatego z radoci¹
powi-tali w K³ajpedzie niemal jednoczenie dwóch drukarzy, którzy w czerwcu 1849 r.
przybyli z Lidzbarka Warmiñskiego. Byli to August Stobbe i C. E. Teubert.
Za³o¿yli w³asn¹ drukarniê w K³ajpedzie i postanowili razem wydawaæ now¹ gazetê, reprezentuj¹c¹ ducha wolnej myli oraz idee demokratyczne. Na wzór gdañskiego pisma Danziger Dampfboot nazwali j¹ Memeler Dampfboot.
Pierwszy numer pisma ukaza³ siê 3 lipca 1849 r. Wychodzi³o pocz¹tkowo dwa razy w tygodniu we wtorki i pi¹tki w nieco wiêkszym formacie ni¿ gazeta Fryderyka W. Horcha.
Za³o¿enia programowe Memeler Dampfboot wpisywa³y siê w postêpo-wy nurt ideopostêpo-wy Wiosny Ludów. Ju¿ w pierwszym numerze redaktorzy przed-stawili has³a przewodnie, którym podporz¹dkowana mia³a byæ treæ ich pi-sma. By³y to m.in. popieranie idei wolnoci narodu, uniezale¿nienie siê od obcych wp³ywów, d¹¿enie do poprawy jawnoci w ¿yciu publicznym, do upo-wszechnienia owiaty, zwalczania nieuctwa i poczucia nieomylnoci.
Na zawartoæ wydawanych pocz¹tkowo czterech stron gazety obok dzia³u informacji politycznych i gospodarczych z kraju i ze wiata sk³ada³y siê:
bardzo starannie przygotowany dzia³ wydarzeñ lokalnych, a tak¿e notatki dotycz¹ce ¿ycia kulturalnego, artyku³y z zakresu historii sztuki i krytyki teatralnej. Prawdziwym ewenementem w dziejach prasy i dowodem otwar-toci redakcji by³o prowadzenie na ³amach Memeler Dampfboot otwartej dyskusji z czytelnikami. W rubryce Allgemeiner Sprechsaal ka¿dy miesz-kaniec K³ajpedy mia³ prawo, za odpowiedni¹ op³at¹, do druku wolnej wypo-wiedzi, z zastrze¿eniem oczywicie, ¿e zachowa przyzwoitoæ w sposobie wyra¿ania siê.
W marcu 1850 r. redaktor Teubert powróci³ do Lidzbarka Warmiñskiego, poniewa¿ odziedziczy³ tam rodzinn¹ drukarniê. Odt¹d August Stobbe sam przej¹³ redakcjê, druk i wydawnictwo Memeler Dampfboot. Przedsiêbior-stwo rozwija³o siê prê¿nie. Ju¿ od kwietnia 1850 r. gazeta wychodzi³a w zwiêkszonym formacie i trzy razy w tygodniu w poniedzia³ki, rody i pi¹tki. W tym samym wydawnictwie drukowano od 7 kwietnia 1852 r.
urzêdowy tygodnik miejscowego starosty Memeler Kreisblatt, który ju¿
wówczas ukazywa³ siê w jêzyku niemieckim i litewskim.
Gdy na skutek wspomnianego ju¿ po¿aru w 1854 r. upad³a gazeta reda-gowana przez Horcha, na rynku prasowym K³ajpedy ukazywa³o siê, oprócz urzêdowego Kreisblattu, tylko jedno pismo o charakterze informacyjnym
Memeler Dampfboot. Stan taki utrzyma³ siê jednak zaledwie kilka lat, wkrótce pojawi³y siê konkurencyjne gazety. W nowym wydawnictwie
E. Waikinnis u. Co. rozpoczêto druk gazety pod nazw¹ Memeler Anzeiger.
Mia³a taki sam format jak Dampfboot i wychodzi³a we wtorki, czwartki i soboty. Prawie jednoczenie najstarszy syn zmar³ego w 1855 r. Fryderyka Wilhelma Horcha Hermann Horch, pragn¹c wskrzesiæ wydawnictwo ojca, zaj¹³ siê redagowaniem nowego pisma pod nazw¹ Bürgerzeitung. I tak przez kolejnych kilka lat w K³ajpedzie ukazywa³y siê trzy gazety (Memeler Dampfboot, Memeler Anzeiger i Bürgerzeitung). ¯adna nie mia³a jednak
wiêcej ni¿ kilkaset prenumeratorów. Trudno by³o wiêc utrzymaæ redaktorów i zecerów w tak ma³o dochodowych przedsiêbiorstwach. By³o to od po³owy XIX w. na niemieckim rynku prasowym zjawisko doæ powszechne, pojawia³y siê czêsto nowe gazety, które na ogó³ okazywa³y siê jedynie efemerydami.
W 1860 r. drukarnia Waikinnisa zosta³a wystawiona na sprzeda¿, ale jego
Anzeiger, jeszcze jako Intelligenzblatt, przed³u¿a³ swoje istnienie. Bürge-rzeitung od 1865 r. stopniowo podupada³a.
Rynek prasowy K³ajpedy zacz¹³ wchodziæ w now¹ fazê, gdy w 1866 r. do miasta przyby³ Fryderyk Wilhelm Siebert, od 1861 r. w³aciciel drukarni w Heydekrug. W K³ajpedzie wykupi³ dwie miejscowe upadaj¹ce drukarnie
F. W. Horcha i E. Waikinnisa, tworz¹c nowe wydawnictwo. Wyszed³ rów-nie¿ naprzeciw zapotrzebowaniu partii narodowych libera³ów i rozpocz¹³ druk odpowiadaj¹cej ich programowi gazety pod nazw¹ Memeler Zeitung, która wch³onê³a dwa bankrutuj¹ce pisma (Bürgerzeitung i Intelligen-zblatt). W odpowiedzi na to August Stobbe, redaktor ukazuj¹cego siê od 17 lat Memeler Dampfboot, zmodernizowa³ swoj¹ gazetê, wyd³u¿y³ jej wy-sokoæ o 5 cm i uatrakcyjni³ treæ. Pozycja Memeler Dampfboot nie by³a jednak zagro¿ona, gdy¿ od pocz¹tku istnienia pismo zaspokaja³o gusta swo-ich czytelników, popieraj¹cych demokratyczne idee wolnoci i postêpu, cho-cia¿ jego wydawcê nara¿a³o to coraz czêciej na ingerencjê cenzury.
Z up³ywem lat August Stobbe, z powodu postêpuj¹cej choroby oraz braku spadkobiercy (by³ samotny), nie widzia³ mo¿liwoci dalszego inwestowania w rozwój przedsiêbiorstwa. Na pocz¹tku lat siedemdziesi¹tych podj¹³ decyzjê o sprzeda¿y drukarni i gazety. Kupi³ je Fryderyk Wilhelm Siebert. Nowy w³aciciel wraz ze swoj¹ wykszta³con¹ i pracowit¹ ¿on¹ Helen¹ przyst¹pi³ natychmiast do rozbudowy Memeler Dampfboot. Postanowi³ zawiesiæ wyda-wanie w³asnej Memeler Zeitung, za to ju¿ od 1 kwietnia 1872 r. Memeler Dampfboot zacz¹³ wychodziæ codziennie. Unowoczenienie gazety oraz zwiêkszenie czêstotliwoci jej ukazywania siê przekracza³o mo¿liwoci ro-dziny Siebertów i wymaga³o zatrudnienia dodatkowego pracownika w re-dakcji. Zgodzi³ siê nim zostaæ miejscowy rabin dr Rülf. Odt¹d dawa³ siê zauwa¿yæ sta³y wzrost znaczenia gazety. Systematycznie powiêkszano jej objêtoæ, unowoczeniano format, starano siê o szybki przekaz informacji.
W 1899 r. kierownictwo przedsiêbiorstwa przej¹³ syn dotychczasowego
w³a-ciciela Willy Siebert, przed którym stanê³o zadanie tworzenia gazety na miarê XX w.
Wprowadzenie nowych technik produkcyjnych powiêksza³o stale koszty wydawania gazet. By³o to zjawisko powszechne na prze³omie wieków. Wzrost cen papieru, zast¹pienie pracy rêcznej nowoczesnymi maszynami drukarski-mi i potrzebna do ich uruchadrukarski-miania najpierw energia gazowa, a wreszcie elektryczna podra¿a³y produkcjê. Tak¿e koniecznoæ szybkiego przekazywa-nia wiadomoci wymaga³a sta³ej rozbudowy nowoczesnej s³u¿by informacyj-nej i korespondencyjinformacyj-nej. Wysokie koszty produkcji przekracza³y czêsto mo¿li-woci finansowe wydawców i nara¿a³y ich na widmo bankructwa. Z drugiej
strony wci¹¿ ros³a liczba nowych gazet i toczy³a siê ostra walka konkurencyj-na. W celu pogodzenia i obrony interesów rozmaitych grup w³acicieli wy-dawnictw i redaktorów pism w 1894 r. powsta³ Zwi¹zek Niemieckich Wydaw-ców Prasowych (Verein Deutscher Zeitungsverleger), a na szczeblach prowincji powo³ywano lokalne organizacje zwi¹zkowe. Zwi¹zek Wschodniopruskich Wydawców Prasowych (Verein Ostpreussischer Zeitungsverleger) powsta³ w 1907 r. Zebranie za³o¿ycielskie odby³o siê 17 sierpnia 1907 r. w Królewcu, a wród 21 jego uczestników (cz³onków-za³o¿ycieli) by³ równie¿ F.W. Siebert, w³aciciel Memeler Dampfboot. Sam Siebert wszed³ równie¿ w sk³ad pierw-szego zarz¹du Zwi¹zku.
Na pocz¹tku XX w. redaktorem prowadz¹cym Memeler Dampfboot zo-sta³ Franz Dau. Wybuch wojny w 1914 r. postawi³ przed gazetami nowe zadania. Prasa zosta³a wprawdzie objêta urzêdow¹ cenzur¹, ale s³u¿ba infor-macyjna dzia³a³a sprawnie. Korespondenci Memeler Dampfboot nawet w momencie wkraczania wojsk rosyjskich na przedmiecia K³ajpedy jesieni¹ 1914 r. byli w sta³ym kontakcie telefonicznym z biurem prasowym w Królew-cu. Ambicj¹ gazety by³o dostarczanie czytelnikom najnowszych informacji z linii frontu. Mimo wojennych trudnoci i przejciowej ewakuacji redakcji,
Memeler Dampfboot wychodzi³ w miarê regularnie, podobnie jak ca³a pra-sa. Osi¹ga³ podczas wojny najwy¿sze nak³ady i cieszy³ siê stale rosn¹c¹ liczb¹ prenumeratorów. Z kilku tysiêcy wydawanych egzemplarzy czêæ dostarcza-no do Lipawy na £otwie, gdy¿ zamawia³ je stacjonuj¹cy tam niemiecki garni-zon wojskowy. Za jego porednictwem rozprowadzano gazetê równie¿ wród miejscowej ludnoci.
Najtrudniejszy egzamin przysz³o jednak zdawaæ gazecie w okresie zawi-rowañ rewolucyjnych w 1918 r. oraz podczas powojennego kryzysu. Tworz¹ce siê pod koniec wojny rady robotnicze i ¿o³nierskie podporz¹dkowa³y sobie niektóre gazety. Memeler Dampfboot zosta³ tak¿e zmuszony do drukowania obwieszczeñ rewolucyjnych oraz odezw rad do ludnoci. Niezale¿nie od tego w latach 1919-1926 pod kuratel¹ partii socjalistycznej wydawano w K³ajpe-dzie nieregularnie pismo pod nazw¹ Memeler Volksstimme, które póniej zmieniono na Memelländische Volkszeitung. By³ to organ rad robotniczych rozpowszechniany na terenie powiatów K³ajpeda i Heydekrug.
Stopniowo nastêpowa³o uspokojenie sytuacji rewolucyjnej i demobilizacja prowincji. K³ajpeda jednak najwa¿niejsze decyzje polityczne mia³a jeszcze przed sob¹. W 1920 r. w wyniku postanowieñ traktatu wersalskiego oddzielo-no K³ajpedê od Prus Wschodnich i wraz z czêci¹ okolicznych powiatów utworzono samodzielny okrêg, którym z ramienia Ligi Narodów zarz¹dza³a Francja. Wydawcy Memeler Dampfboot musieli wykazaæ siê du¿¹ elastycz-noci¹ i umiejêtelastycz-noci¹ trzewego spojrzenia na rzeczywistoæ, aby utrzymaæ gazetê na rynku, tym bardziej ¿e przemianom politycznym towarzyszy³a powojenna zapaæ gospodarcza i gwa³townie ros³a inflacja. Przed wydawcami gazet piêtrzy³y siê trudnoci, ros³y koszty produkcji gazet, grozi³o im ban-kructwo.
Przez te trudne lata z godnoci¹ i powci¹gliwoci¹ przeprowadzi³ Me-meler Dampfboot jej redaktor naczelny Carl August Seyfried. By³ to równie¿
moment, gdy dotychczas prywatne wydawnictwo Fryderyka Wilhelma Sie-berta przekszta³cono w spó³kê akcyjn¹ pod nazw¹: F.W. Siebert Memeler Dampfboot A.G.. Ca³a odpowiedzialnoæ za losy gazety spoczywa³a wiêc w rêkach jej redaktora. Nie ogl¹daj¹c siê wstecz, nie zra¿aj¹c chwilowymi
Pierwsza strona tygodnika Memeler Dampfboot z 3 lipca 1924 roku
ród³o: Archiwum Autorki
trudnociami, Seyfried stara³ siê wyprowadziæ gazetê na prost¹. By³ dzienni-karzem, który, jak mawiano, na pochlebstwa nie czeka i krytyki siê nie boi.
Gazeta utrzyma³a swoj¹ pozycjê równie¿ po 1923 r., gdy wojska litewskie zajê³y miasto, gdy utworzono autonomiczny okrêg K³ajpedy i w³¹czono go w granice Litwy. Redakcja nadal realizowa³a swoje zamierzenia, podnios³a objêtoæ dziennika do omiu stron i wydawa³a kilka sta³ych dodatków. Syste-matycznie zaczê³o siê ukazywaæ wydanie niedzielne o objêtoci do 16 stron.
Przyst¹piono równie¿ do rozbudowy budynku wydawnictwa przy Libauer Strasse.
W 1924 r. redakcja obchodzi³a jubileusz 75-lecia istnienia Memeler Dampfboot. W wydanym z tej okazji 3 lipca okolicznociowym numerze przypomniano historiê drukarni i wydawnictwa oraz zas³ugi jego za³o¿ycieli.
F.W. Siebert, dyrektor przedsiêbiorstwa i stoj¹cy od pocz¹tku na czele spó³ki
Memeler Dampfboot A.G., nadal wspó³pracowa³ ze Zwi¹zkiem
Memeler Dampfboot A.G., nadal wspó³pracowa³ ze Zwi¹zkiem