A lw ernia, Bernardyni; fundowany przez Krzysztofa Korycińskiego r. 1600.
Bielany, Karaeduły; fund. przez Mikołaja. Wolskiego r. 1620.
B iec z, Reformaci; fund. w r. 1630.
Borek, D om inikanifund. vvr. 1668.
Bołszowce, Karmelici; fund. przez Marcina Kazanowskiego wojewodę podolskiego r. 1624.
Bohorodczany, Dominikani; fund. przez Konstancyę Potocką, urodź. Truskolaską r. 1691.
Buczacz, Bazyliani; fund. przez Stefana Potockiego r. 1712.
Brzeżany, Bernardyni; fund przez Mikołaja Hieronima Sieniawskiego r. 1683.
Czorlków, Dominikani; fund. przez Stanisława Golskiego, wojewodę ruskiego r. 1710.
Dobromil, Bazyliani; fund. przez Jana Herburta r. 1613.
Drohobycz, Bazylianie.
Dzikóic, Dominikani; fund. w r. 1677.
Gwoździec, Bernardyni; fund. przez Zofię Puzynę r. 1721.
H a licz, Franciszkani; fund. przez Bolesława Wstydliwego r. 1238.
Horyniec, Franciszkani; fund. przez Mikołaja, Stadnickiego r. 1706.
Hoszów, Bazyliani; fund. przez Jana Hoszowskiego r. 1704.
Jarosław, Dominikani; wprowadzeni w r. 1633. przez Annę Chodkiewiczową.
— Reformaci; fund. przez Piotra Kwołka i Franciszka Zawadzkiego, mieszczanów r. 1699.
Jaworów, Bazylianki obrządku grecko kat.
Jezupol, Dominikani; fund. przez Jakuba Potockiego, wojewodę bracławskiego r. 1600.
K alwarya Pacław ska, Frauciszkani; fund. przez Maksymiliana Fredrę r. 1668.
— Zebrzydowska, Bernardyni; fund. przez Mikołaja Zebrzydowskiego r. 1600.
Kęty, Reformaci.
K u tko rz, Kapucyni; fund. przez Jerzego Antoniego Łączyńskiego r. 1753.
Kralców, Augustyanie; fund. przez Kazimierza Wielkiego r. 1342.
— Bernardyni; fund. przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego r. 1453.
— Dominikani; fund. przez Iwona Odrowąża biskupa krakowskiego r. 1223.
— Frauciszkani.
— Karmelici; fund. przez Władysława Jagiełłę r. 1397.
— Karmelici; fund. przez Bolesława Wstydliwego r. 1232.
— Karmelici bosi; fund. przez Agnieszkę Firlejową r. 1631.
— Kapucyni; fund. przez Alberta Dembińskiego r. 1695.
— Kanonicy laterańscy; fund. przez Władysława Jagiełłę r. 1405.
— Miłosierni bracia; fund. przez Jerzego Lubomirskiego r. 1456.
— Pijary; fund. przez Jana Markiewicza kanonika r. 1660.
— Paulini; fund. przez Jana Długosza, kanonika krakowskiego r. 1472.
— Reformaci; fund. przez Jana Szembeka, kasztelana krakowskiego r. 1672.
— Augustyanki; fund. przez Szymona Mniszka, prowincyała r. 1576.
— Bernardynki; fund. przez Jakóba Żadzika, biskupa krakowskiego r. 1646.
— Domiuikanki; fund. przez Annę Luboinirską r. 1634
— Karm elitki; fund. przez Jaua Szeiuboka, kanclerza koronnego r. 1728.
— Kanoniczki de Saxis; fund. przez Szyszkowskiego biskupa krakowskiego r. 1618.
— Klaryski; fund. przez Bolesława Wstydliwego r. 1257.
— Norbertanki; fund. przez Jana Jaxę r. 1181.
— Salezyanki; fund. przez Jana Małach°wskiego, biskupa krakowskiego r. 1684.
— Siostry Miłosierdzia.
Krechów, Bazyliani; fuD d . przez zakonnika Szymenkę.
Krasnopuszcza, Bazyliani; fund. przez Jana Sobieskiego r. 1665.
Krosno, Frauciszkani; fund. w r. 1673
— Kapucyni ; fund- w r. 1753.
K rystynopol, Bernardyni; fund. przez Feliksa Potookiego, kasztelana krakowskiego r. 1695.
— Bazylianie; fund. przez Franciszka Potockiego r. 1763.
Leśniów, Bernardyni; fund. przez Macieja Leśniowskiego, kasztelana bełzkiego r. 1637.
Leżajsk, Bernardyni; fund. przez Opalińskiego r 1608.
Lwów, Bernardyni; fund. przez Andrzeja Odrowąża, wojewodę podolskiego r: 1614.
— Bazyliani; fund. przez Konstancyę ks ruską r. 1293.
— Dominikani; fund. przez Leona, ks. halickiego r. 1270.
— Franciszkani; fund. przez ks. Władysława Opolskiego.
— Jezuici; wprowadzeni przez Jana Demet. Sohkowskiego, arcybiskupa r. 1590.
— Karmelici; fund. przez Jana Ligęzę, kasztelana krakowskiego r. 1614.
— Benedyktynki; fund. przez Paporowskiego, obywatela lwowskiego r. 1593.
— Sakram entki; fund. przez Zofię Cetnerową r. 1720.
Benedyktynki ormiańskie.
— P. Serca Jezusowego fund. przez arcyks. Ferdynanda Este i arcybisk Franciszka Pisztekr. 1844.
Ławrów , Bazyliani; fund przez Leona ks. halickiego r. 1292.
Mogiła, Cystersi; fund. przez Jana Odrowąża, biskupa krakowskiego r. 1222.
Moszczany, Siostry miłosierdzia; fund. przez Maryę ks. Czartoryską r. 1820.
N owy S ą cz, Jezuici.
Olesko, Kapucyni; fund. przez Seweryna Rzewuskiego r. 1739.
P ilzn o, Karmelici; fund. przez Władysława Jagiełłę r. 1403.
Podhorce, Bazyliani; fund. przez ks. ruską Helenę, małż. króla Kazimierza Sprawiedliwego r. 1180.
Podkam ień, Dominikani; fund. przez Piotra Cebrowskiego, dziedica Żabokruk r. 1464.
Potok, Dominikani; fund. przez Stefana Potockiego r. 1603.
Przemyśl, Franciszkani; fund. przez Andrzeja Sereny, obywatela przemyskiego r. 1234.
— Benedyktynki; fund. przez Stanisława Potockiego r. 1700.
— Reformaci; fund przez Piotra Cieciszewskiego r. 1629.
Przeworsk, Bernardyni; fund. w r. 1455.
Polionia, Bazyliani; fund. przez Jakuba Potockiego r. 1659.
R aw a, Reformaci; fund. przez Andrzeja Rzeczyckiego, starostę bełzkiego r. 1726.
Rozdoł, Karmelici; fund. przez Stanisława Rzewuskiego r. 1647.
Rozwadów, Kapucyni; fund. w r. 1753.
Rzeszów, Bernardyni; fund. w r. 1624.
Sambor, Bernardyni; fund. przez Jana Odrowąża r. 1471.
S anok, Franciszkani; fund. przez Władysława ks. Opolskiego r. 1377.
Sądowa W isznia, Reformaci; fund. przez Jana Siemieńskiego, kasztelana lwowskiego r. 1730.
Sąsiadówice, Karmelici; fund. przez Feliksa Ilerburta r. 1591.
Sędziszów, Kapucyni; fund. w r. 1740.
Sokal, Bernardyni; fund. przez Stanisława Gomulińskiego, biskupa chełm. i Jana Ostroroga,wojewodę poznańskiego r. 1599.
Staraw ieś, Jezuici; wprowadzeni w r. 1820.
Stary Sącz, Klaryski; fund. przez św. Kunegundę r. 1260.
S ta n ią tki, Benedyktynki; fund. w r. 1250.
Szczerzyce, Cystersi; fund. przez Teodora Cedro, wojewodę krakowskiego r. 1244.
Sfotw ita, Bazylianki.
Tarnopol, Jezuici; wprowadzeni w r. 1848.
Tarnów, Bernardyni.
Tyśmienica, Dominikani; fund. przez Mikołaja Potockiego r. 1638.
Ułaszkowce, Bazyliani; fund. ptzez Mikołaja Potockiego r. 1750.
W ieliczka, Reformaci; fund- przez Zygmunta III. r. 1623.
Wielkieoczy, Dominikani; fund. przez Andrzeja Modrzewskiego r. 1667.
Z akliczyn, Reformaci; fund. przez Zygmunta Tarłę r.. 1622.
Zbaraż, Bernardyni; fund. przez ks. Jerzego Zbarazkiego, kasztelana krakowskiego r. 1637.
Złoczów, Bazyliani; fund. przez Stefana Potockiego r. 1765.
Żółkiew , Dominikani; fund. przez TeofilęSobieską r. 1653.
— Bazyliani; fund. przez ks. Michała Radziwiłła r. 1691.
Zebrzedowice, Bracia miłosierdzia; fund. Przez Mikołaja Zebrzydowskiego r. 1611.
Strona 22.
Łukasz
Opowieść z życia przez W Warszawie przy ulicy Podwal, pod numerem 5 21, gdzie dziś stoi duży dom piątrowy, tam w pierw szych latach tego wieku stały jeszcze drewniane b u d o w le, będące tyłam i małego domu murowanego, frontem do ulicy rycerskiej stojącego. — W tym uom ku i w wozowniach do niego należących, mieścił się wówczas warsztat stelmacha i następnie fabrykanta powozów nazwiskiem Sperling, z Niemiec przybyłego, który, jak zwykle wszyscy przybysze, w ciągu lat kilkunastu dorobił się dosyć znacznego majątku.
B ył on wdowcem i miał przy sobie dwie córki, starsza Wilhelmina z Niemki urodzona, przy
była z nim razem z rodzinnego kraju m ałą dzie
wczynką; druga Anusia blisao o lal dwadzieścia
S t ę p e k
H enryka lir. Skarbka.
młodsza, urodziła się w Warszawie z drugiej żony Sperlinga Polki, którą by ł za ślu b ił, gdy większa zamożność dozwoliła m u urządzić zakład rzemieślni
czy na własny rachunek.
Matka Anusi była córką ubogiego szlachcica i panną respektową na dworze jednego wielkiego pana, którem u Sperling dostarczał i napraw iał po
jazdy; zląd znajomość jej i małżeństwo ze zbogaco- nym fabrykantem . Z powodu długiego pob ytu na pańskim dworze, nab y ła ona pewnej ogłady i zna
jomości wyższego św iata, których b y ło to sKutkiem, że gdy została matką i gdy córeczka jej piewsze lata dziecinne p rz eży ła, zajęła się* troskliwie jej wychowaniem i na pensją ją p o syłała, sądząc że
3
tym sposobem świetniejszy jej los zapew ni, jak prostej żony rzemieślnika.
Lecz Bóg nie dozwolił jej doczekać tej pociechy.
Po kilkunastoletniem pożycia z mężem, wyłącznie swojem rzemiosłem zajętym , a me wglądającym w to, co się w domu działo, spędzonem w usta wicznych nieporozumieniach z pasierbicą i w troskli
wych staraniach o wychowanie własnej córki, d o tkniętą została ta dobra matka niebezpieczną chorobą i z ciężkim żalem świat ten opuściła, lękając się o los szesnastoletniej A nusi, którą musiała zostawić pod przemocą starszej siostry, nienawidzącej nie
szczęśliwą sierotę i przewodzącej nad własnym ojcem.
A miała liczne powody do tej nienawiści. Była 0 20 lat starszą i do tego brzy d k ą, kiedy Anusia doszła dopiero do tego młodocianego wieku, w którym się jej wdzięki najpiękniej rozwijać zaczęły. Była wychowana na prostą i rządną rzem ieślniczkę, bez żadnego wyobrażenia wyższych uczuć, ani tej po
wierzchownej ogłady, którą dobre wychowanie nadaje;
Anusia zaś odziedziczyła po matce serce czułe, d o myślające się tych wzruszeń, których jeszcze nie doznawała, i miała powierzchowność tak ujm ującą, iż jej nikt dobrego wychowania nie odmawiał. Nako- niec Wilhelmina była Niemką i ew angeliczką, Anusia zaś Polką i gorliwą katoliczką.
Z tego porównania wnosić m ożna, jakie było pożycie tych dwóch córek Sperlinga po śmierci dru- giej jego żony i że młodsza była ciągłą ofiarą złości 1 przemocy starszej. Stan ten tyle dla Anusi dotkliwy i poniżający, pogorszył się jeszcze gdy się w ykryło, ze m łody i dorodny, lecz ubogi szlachcic, a dworski jednego z magnatów w W arszawie zamieszkałych, pokochał Anusię i o nią się ojcu oświadczył, i to w tym samym czasie, gdy starszy czeladnik S p er
linga , spowodowany tą nadzieją, że będzie mógł po nim całą fabrykę objąć, otrzym ał jego zezwo
lenie na poślubienie W ilhelminy, z którą od dawna w nader przyjaznych zostawał stosunkach.
Nie dogadzało to bowiem widokom tej drugiej pary, aby Anusia miała teraz, a nawet kiedykolwiek iść za m ąż, ho ich zamiarem było zmusić ją do tego przez przykrości jej w yrządzane, aby dom ojcowski opuściła i do jakiego państwa za pannę respektową lub służącą przeszła, zapewniając przy- te m , iż w tym razie otrzyma od ojca pewną sumę gotow ą, aby się tylko reszty majątku w fabryce będącego zrzekła.
Szlachcic , którego nazwiska wymienić nie mogę, dla przyczyn jawnych z dalszego ciągu tej powiastki, szlachcic m ówię, który się starał o Anusię, odwiódł ją od zbytniej uległości wymaganiom siostry, dodał jej otuchy, skłonił do odwołania się do sprawiedli
wości ojca, i w końcu zapewnił ją, że w każdym razie znajdzie pomoc i opiekę u pani kasztelanowej, na której dworze zostaw ał, gdyby przyszło do tego, aby musiała opuścić dom ojcowski.
Gdy Anusia, idąc za tą rad ą, zmieniła swój sposób postępowania i zamiast ślepej uległości opór wymaganiom siostry stawiać zaczęła, domyśliła się ta, za. czyim wpływem i namową zmiana ta w u spo sobieniu siostry nastąpiła.
W yjednała zatem u ojca zakaz dla szlachcica bywania w jego dom u, a dla Anusi widywania się z nim ; i gdy zakazy te nie skutkowały, zaleciła swemu narzeczonemu, aby jakimbądź sposobem przerwał stosunki między dwoma kochankami. Zatem poszły najprzód groźby i krzywdzące potwarze ns szlachcica publicznie rzucane, następnie czatowano na niego, gdy się do domu sk rad ał, i rozkaz dany ludziom do fabryki należącym , aby go pochwycił i zbili. Ostrzeżony przez Anusię o zdradzieckie!
zamiarach swego przeciwnika, nie dał on się wszelako;
odstręczyć od teg o , aby nie miał jej w idyw ać, tylko podwajając ostrożności nie przychodził inacze do domu S perlinga, jak uzbrojony w pistolet, któ
rego samo pokazanie powinno było według niegr odstraszyć tych, coby go pokrzywdzić chcieli.
Udało mu się to rzeczywiścię ra/y kilka, Stróże na straży w podwórzu postawieni albo udał że go nie w idzą, albo wypuścili przytrzym anego gdy im broń zabó c/.ą pokazał.
Rozjątrzony niewykonaniem rozkazów prze;
ludzi swoich, podburzany ustawicznymi wyrzutami W ilhelminy, postanowił jej narzeczony wykonać oso Liście zlecenie od niej o deb ran e, aby się oczyści z posądzenia o tchórzostwo, ktorem go ciągle trapiła Jakoż gdy mu dano znać, że oblubieniec Anu<
p rzyby ł jednego wieczora i źe g j czeladź otoczył w podwórzu nie śmiejąc go się czepić, w ypadł jal zapamiętały z izby, odepchnął ludzi otaczającycii szlachcica, gwałtownie napadł na niego i pięści w twarz go uderzył. Pokrzywdzony, uniesiony słuszn chęcią pomszczenia zniewagi, odepchnął napastnika dobył pistolet i bez nam ysłu dał ognia , tak iż wy strzał śmiertelnie w same piersi tamtego ugodził.
Łatwo się domyśleć, jakie b y ły skutki teg nieszczęśliwego wypadku. Młodzioniee, sprawca śmien napadającego na ni!go nieprzyjaciela, nie ruszył si z miejsca, d ał się pochw ycić, związać i do władz odprowadzić; bo liczył na t o , że zabójstwo w obroni własnej osoby popełnione, za zbrodnię poczytane m nie zostanie, tern bardziej, iż mu się zdaw ało, ż może polegać na protekcyi możnego pana, na któ rego dworze p rz e b y w a ł, że mu ten krzyw dy wy rządzić nie dozwoli i że kara, na jaką zasłu ży ł, n kilku miesięcach wieży się ograniczy. Nieszczęśiiw nic przewidywał tego, że świadkowie w tej sprawi słuchani, ulegając natchnieniom mściwej Wilhelminy przedstawią ten wypadek jako zabójstwo rozmyślni dokona; e i że sędziowie pruscy nie będą mieli 11 względzie ani stanu szlacheckiego obwinionego, ar protekcyi i starań opiekująceg* się nim pana poi skiego. Starania te ten tylko miały sk u tek , że w są
19 —
dzie oddalono zarzut rozmyślnego zabójstwa, i że z tego powodu winowajcę nie na śm ierć, lecz na kilkunastoletnie więzienie skazano.
O d sześciu lat odsiadywał juź srogą i niezasłu
żoną karę oblubieniec Anusi w tym ohydnym gmaclm, który z powodu dawnego przeznaczenia, P r o c h o w n ią zwano, a na którego frontonie b y ł ten dziwny napis:
N ie m i e j s c e, a 1 e z b r o d n i a c z ł o w i e k a h a ń b i . On właśnie czuł się być shańbionym nie przez swój występek, lecz przez miejsce, w którem za niego pokutował. Bo miejsce to było siedliskiem zb ro
dniarzy, a on popełniwszy zabójstwo w obronie ho
noru i osoby swojej, nie b y ł zbrodniarzem , bo nosił ubiór ohydny i musiał w nim wychodzić z innymi więźniami na ulicę do roboty i przedstawiać się tak patrzącym , którzy mogli w pamięci zachować jego rysy i wskazywać go kiedyś palcem , jako dawnego mieszkańca prochowni; bo jego nazwisko by ło zapisane w księdze potępieńców i tern samem na wieczną hańbę skazane. Dla tego, gdy w cier
pieniach swoich zanosił m odły do B o g a, prosił nie 0 wolność, ale o śm ierć, bo czuł to, że na wolności ani twarzy swojej pokazać, ani nazwiska wym ie
niłby nie m ógł.
Jedna tylko dozgonnie mu wierna Anusia przy nosiła mu niekiedy słowa pociechy i nadziei, i osła
dzała jak m ogła przykrości jego uwięzienia. Owa skromna i nieśmiała dziewczyna, nabrała odwagi i stanowczego zdania, skoro tego miłość i obowiązki po
święcenia po niej wym agały. Potrafiła ona zapo
znać się i nawet zaprzyjaźnić się za pomocą pochlebstw' 1 datków z Żoną odźwiernego więzienia i u niej cza
sem widywać ukochanego i dostarczać mu przed
miotów, do których używania naw ykł na wolności.
Ona donosiła mu bądź ustnie, bądź na piśm ie, co się działo, i wykonywała jego polecenia , gdy trzeba było żądać pomccy u dawnych przyjaciół i opiekunów'.
Przez nią tedy doszła naszego więźnia w jesień1 roku 1806 wiadomość o spodziewanem przybyciu armji Napoleona i o mającem się organizować wojsku narodowem. Dnia jednego odbił się o m ury pro chowni odgłos wesela i radości narodow ej, który brzm iał w pieśni i w okrzykach po całem mieście;
widziano z okien więzienia , jak się dawno niewidziane, a polskie m undury po ulicach snuły, jak już powo
łani jiod ojczyste chorągwie chodzili z muzyką po mieście powoływać do służby ochotników. Nasz winowajca zadrżał cały z uniesienia na ten widok i na te odgłosy; odezwało się w nim uczucie i nadzieja chw ały dla niego straconej, zapragnął wolnośei: aby m ógł pójść na wojnę po chwałę, po śm ierć... i zalał się łzam i, gdy mu kajdany na nogach zabrzękły....
„Jeden tylko dzień wolności, ale z karabinem w ręku w bitwie" — zaw ołał rzucając się na twarde posłanie.—
„Nie wznosiłbym już więcej modłów do Ciebie, o B oie, bo ten dzień dałby mi śmierć, której dla
świętych przykazań twoich, Panie, sam sobie za
dać nie mogę."
Nastąpiła długa chwila ponurego m ilczen ia...
rozmyślał co czynić, jak się z murów więzienia w y
d o b y ć ... i po długim namyśle postanowił zasięgnąć rady A n u s i... ona tylko mogła mu dodać odwagi, dopomódz i oswobodzić z n ie w o li... i za pośrednic
twem żony odźwiernego przesłał jej te kilka w y ra
zów ołówkiem na brudnym kawałeczku papieru skreślone: „Chcę pójść do wojska , trzeba mi to u łat
wić, bo inaczej to sobie życie odbiorę."
Zadrżała Anusia przeczytawszy tę k a rtk ę , która z przerażenia z rąk jej w y p a d ła , — po chwili milczenia schyliła się jio kartkę, rzm iła ją do ognia, jakby się obawiała wydania tej tajemnicy, gdyby jej nie zniszczyła , a potem stanąwszy w oknie, oparła twarz na dłoni lewej rę k i, którą prawa podtrzym y
wała i długo poglądała przed sobą na ulicę, jakby szukała rady, co czynić w ypada, aby kochanemu więźniowi dopomódz. Nie była ona już od dawna w ojcowskim do m u , który dla przyśladowania siostry i obojętności ojca musiała opuścić i znajdowała się właśnie u pani kasztelanowej, na której dworze b y ł dawniej jej oblubieniec. Nie mogąc nic sama w y-m yśleć, aby przyjść w poy-moc nieszczęśliwey-mu przy jacielowi sw'emu, pobiegła do pokojów pańskich, z postanowieniem błagania u pani rady i pomocy.
Zastała kasztelanową w stołowej sali zajętą jakimsiś żołnierzem, świeżo w m undur narodowy p rzy branym , który właśnie kłaniał się do nóg p a n i,
z n a ć dziękując za łaskę doznaną. Wiał on na sobie kurtkę seledynową z czarnemi wyłogam i i czapkę czworograniastą takiegoż koloru, szablę przy boku i jiistolet na tem blaku do pasa przymocowanym.
„Patriaj A nusiu,“ „jaki się to piękny ułan z tego Niemca zro bił?".
— Jakto z Niemca ? zapytała nieśmiało Anusia.
— A tak je s t, bo przed godziną jeszcze był on w m undur pruski przystrojony, i choć jmczciwy nasz M azur, ale by łb y dziś jeszcze niemieckim żoł
nierzem , gdyby nie b y ł drap n ął z regimentu swego i stawił się do swego państw a, na jednego z sze
regowców, których z dóbr dostawić m amy. Oto wi
dzisz , tam jeszcze leży jego m undur jrruski. — T o rzekłszy, wróciła pani (lo swoich pokojów ; Anusia zaś uderzona nową m yślą, która się nagle w jej głowie pojaw iła, zbliżyła się do żołnierza i rzekła:
— W szak sprzedacie ten m undur p ru sk i, bo co wam po tern.
— A sprzedam , tylko kto co za to d a , trze- bać go zanieść do żyda.
— Nie potrzeba, ja go kupię — i żywo się
gnęła do skromnej sakiewki, zapłaciła parę talarów za m undur dezerterow i, a uszczęśliwiona poniosła go do pomieszkania starego kredencerza , w którym największe zaufanie pokładała , i ztamtąd pospieszyła do prochowni i doręczyła powiernicy swojej nastę
pujący bilet do naszego w ięźnia:
3*
20
-„Jutro o siódmej wieczorem wszystko będzie gotowe w pałacu u kredencerza Antoniego".
Nie m yślał on dotąd o wyłamaniu się z wię
zienia, bo nie widział dla siebie żadnego sposobu zasłonienia się od hańby, gdyby 7, prochowni na wolność wyszedł, i wolał zejść ze świata zapomniany w więzieniu, jak narazić się na ciągłą obawę, aby go palcem nie wytykano jako zbrodniarza ; ale teraz, gdy się zdarzyła sposobność szukania chlubnej śmierci wśród bojów, gdy w padł na tę m yśl, iż wstępując do wojska pod zmyślonem nazwiskiem i nikomu nieznany, m ógłby się wmięszać między ludzi honoru bez obawy zarzutu z ich strony i z czasem może na ich szacunek zasłużyć, a zawsze z łatwością chwa
lebną śmierć znaleźć: tćraz mówię, postanowił uciec z więzienia i dopełnić, choćby z narażeniem życia tego, co w owe| chwili łatwo i bez żadnego niebez
pieczeństwa dokonać można było. O d chwili bowiem wyjścia wojska pruskiego, zaciągała tak zwana mu- nicypalność na wszystkie warty w m ieście; a tam u - nicypalność składała się ze spokojnych miesi kańców W arszawy, żadnego wyobrażenia o obowiązkach woj
skowych nie m ających, po większej części starych i niezdolnych do wojska, bo wszystko co było młode i zdolne zaciągnęło się pod chorągwie narodowe. Taka straż przy więzieniu zuchwałymi przestępcami na- pełnionem, więcej się tych obawiała , których strzedz m iała, jak wr nicli obawy wzbudzała.
W dniu naznaczonym wyszedł nasz więzień z rana na roboty publiczne wraz z kilku towarzy
szami niedoli, pod strażą dwóch stróży, improwizo
wanych żołnierzy, którzy nad wieczorem uczęsto
wani przez więźni w szynku, sami bez nich powró
cili do prochowni. Przed siódmą stanął już dawny narzeczony Annsi w miejscu naznac/.onem ; w kwan- drans potem przemieniony w dezertera pruskiego, ścisnął ją po raz ostatni, zaręczając jej wdzięczność i wierność do śm ierci, i w godzinę potem by ł już na wielkim trakcie prowadzącym od Warszawy do Łęczycy.
Z położenia swego środkującego między W a r
szawą, Poznaniem, a T oruniem , obraną została Ł ę
czyca za punkt koncentrowania zapasów i zakładów wojennych i zbierania się nowozaciężnycli, bądź to ochotników, bądź przez panów stosownie do posia
danych dymów do wojska dostarczanych, których tam rozdzielano między nowo tworzące się pułki polskie. Nadzwyczajny też ruch panował w tem mieście w grudniu 1806. roku. Obywatele oko
liczni zjeżdżali się codziennie, aby się cieszyć wido
kiem zbierających się szeregów narodowych i d opeł
nić bądź osobiście, bądź przez dostawionych szere
gowych, nowych obowiązków względem ojczyzny. Za możniejsi zajmowali po domach większe izby, w któ
rych mogli otwierać gościnne stoły dla uboższych braci szlachty, zaciągających się do wojska. T ani trw ały nieustające, jakkolwiek skromne biesiady,
ztamtąd rozlegały się po mieście często ponawiane okrzyki wiwatów za wielkiego N apoleona, zawsze 7 towarzyszeniem fałszywych klarynetów wznoszone.
Po ulicach uwijało się mnóstwo dopiero co p rzyb ra
nych wojaków, dla których spędzeni krawcy ży
dowscy dzień i noc m undury szyli. Szlachta w k o
dowscy dzień i noc m undury szyli. Szlachta w k o