Po upływie pięciu lat od akcesji Polski do Unii Europejskiej interesu-jące wydaje się zadanie pytania o strukturę identyfikacji politycznych obec-nych w świadomości społecznej Wielkopolan. W ramach pomiaru w 2009 roku postanowiliśmy wykorzystać pytanie, które dąŜy do rozróŜnienia po-między trzema poziomami identyfikacji politycznej: regionalnym, krajowym
oraz unijnym103. W tabeli 5 pokazano rozkłady procentowe uzyskane w ramach pomiaru 2009104.
Tabela 5. Poczucie związku z Wielkopolską, Polską oraz Unią Europejską – wynik po-miaru 2009
Rozkład procentowy odpowiedzi Wielkopolska Polska Unia Europejska
(5) „Bardzo związany” 71,0% 83,8% 14,0%
(4) „Raczej związany” 24,1% 15,0% 44,8%
(3) „Ani tak, ani nie” 0,6% 0,4% 5,8%
(2) „Raczej niezwiązany” 4,0% 0,6% 27,5%
(1) „Zupełnie niezwiązany” 0,3% 0,2% 7,9%
Razem 100,0% 100,0% 100,0%
Odsetek osób deklarujących poczucie
przywiązania 95,1% 98,8% 58,7%
Odsetek osób deklarujących brak
po-czucia przywiązania 4,3% 0,8% 35,5%
Odsetki osób deklarujących przywiązanie do Wielkopolski oraz do Pol-ski nie róŜnią się istotnie, w obu przypadkach mamy do czynienia z sytu-acją, w której prawie wszyscy respondenci takie przywiązanie deklarują. Na marginesie dodać moŜna, Ŝe wśród wszystkich państw członkowskich UE, Polska posiada akurat jeden z najwyŜszych wskaźników poziomu po-czucia związku z własnym krajem105.
Ponadto jeśli uznaje się wagę róŜnicy porządkowej pomiędzy kwalifika-cją związku jako „bardzo” lub „raczej”, to naleŜałoby wówczas zauwaŜyć, iŜ wśród osób deklarujących przywiązanie do Polski występuje nieznacznie większy odsetek takich, które czynią to w stopniu najwyŜszym. Wyraźny kontrast występuje natomiast przy zestawieniu tych dwóch wskaźników z pytaniem o poczucie związku z Unią Europejską, kiedy to odsetek osób deklarujących taki związek okazuje się istotnie niŜszy. Choć nadal przewa-gę notuje kategoria osób poczuwających się do związku z UE, to
jednocze-________________
103 W ramach niektórych pomiarów dodaje się jeszcze niŜszy poziom identyfikacji z wła-sną miejscowością, niektórzy badacze pytają teŜ czasem o poczucie związku z makroregio-nem, czyli Europą Środkowo-Wschodnią lub niektórymi jej instytucjami, takimi jak na przy-kład tzw. Grupa Wyszehradzka. Poczucie związku z własną miejscowością nie było moŜliwe do zbadania przy załoŜonej wielkości próby badawczej w taki sposób, który pozwalałby na jego analizę z uwzględnieniem przestrzennego i typologicznego zróŜnicowania na poziomie mikro. Natomiast identyfikacja z jakkolwiek pojmowaną Europą Środkowo-Wschodnią wy-daje się przedmiotem zainteresowania głównie elit i nie stanowi na razie wyobraŜenia skry-stalizowanego na poziomie opinii publicznej.
104 Pytanie to nie znalazło się w ramach pomiarów 2003 oraz 2005, co za tym idzie, nie występuje w tym przypadku moŜliwość dokonania porównań w czasie.
śnie mniej więcej co trzeci mieszkaniec Wielkopolski takiego przywiązania nie deklaruje. Co więcej, przyglądając się w tym przypadku zróŜnicowaniu na kwalifikacje „bardzo” lub „raczej”, okazuje się, iŜ zarówno wśród osób związanych, jak i wśród niezwiązanych postawy te nie są przewaŜnie od-czuwane jako silne i wyraziste. Opisane w odniesieniu do powyŜszych roz-kładów właściwości nie wykazują zróŜnicowania wewnątrzregionalnego, co zostało zobrazowane na rysunku 13.
Wartości przedstawiają odsetek osób deklarujących poczucie związku
Rys. 13. Porównanie poziomu poczucia związku z UE, Polską oraz Wielkopolską w uję-ciu subregionalnym NUTS3 (2009)
Wracając do zarysowanego w rozdziale pierwszym problemu rozróŜ-nienia między Wielkopolską jako regionem i województwem, powyŜszy brak subregionalnego zróŜnicowania poczucia związku z Wielkopolską uzasadnia, jak się wydaje, przekonanie, iŜ granice wojewódzkie nie są w obecnym kształcie znacząco szersze niŜ regionalne. W Ŝadnym z subre-gionów nie odnotowano bowiem istotnie większego odsetka deklaracji bra-ku poczucia związbra-ku z Wielkopolską, co świadczy pośrednio między
in-nymi o braku zakorzenienia w świadomości społecznej takich projektów wydzielania dodatkowych województw, jak na przykład sygnalizowane czasami pomysły powoływania tzw. województwa środkowopolskiego106. Nie oznacza to jednak, Ŝe mieszkańcy Wielkopolski są przywiązani do wo-jewództwa w obecnym kształcie, a jedynie to, Ŝe nie występują Ŝadne spój-ne terytorialnie skupiska osób niechętnych przynaleŜności administracyjspój-nej do tego województwa.
Tabela 6. Poczucie związku z Unią Europejską – wynik analizy regresji logitowej Parametry modelu regresji
Badanie 2009 estymator
β istotność
Obawy związane z integracją z UE –0,146 0,189
Korzyści związane z integracją z UE 1,088** < 0,001
Afektywna ocena UE 0,675** < 0,001
Płeć –0,022 0,895
Wiek –0,078 0,143
Wykształcenie – podstawowe (w tym niepełne) –0,203* 0,083
Wykształcenie – zasadnicze zawodowe –0,418* 0,064
Wykształcenie – średnie ref. –
Wykształcenie – wyŜsze 0,194 0,337
Miejsce zamieszkania – duŜe miasta 0,241 0,187
Miejsce zamieszkania – małe i średnie miasta –0,029 0,944
Miejsce zamieszkania – wieś ref. –
Ocena sytuacji finansowej gospodarstwa domowego –0,088 0,453
Podregion NUTS 57 – kaliski –0,318 0,364
Podregion NUTS 58 – koniński 0,161 0,555
Podregion NUTS 59 – leszczyński 0,287 0,323
Podregion NUTS 60 – pilski –0,259 0,374
Podregion NUTS 61 – poznański ref. –
Podregion NUTS 62 – m. Poznań 0,173 0,704
Constans –1,893** 0,025
Współczynnik determinacji R2 (Nagelkerkego) 25,5%
Odsetek poprawnych klasyfikacji 71,3%
* Estymator parametru β istotny na poziomie 0,1.
** Estymator parametru β istotny na poziomie 0,05.
________________
106 Uchwałę o powołaniu „Stowarzyszenia na rzecz Rozwoju Regionu i Utworzenia Wo-jewództwa Środkowopolskiego” podjęła w 2006 roku Rada Miejska Kalisza; zgodnie z zamie-rzeniami pomysłodawców nowe województwo miałoby składać się głównie z obecnego pod-regionu kaliskiego i konińskiego; choć powołane stowarzyszenie formalnie nadal istnieje, to od dłuŜszego czasu nie podejmuje Ŝadnych działań, które znalazłyby odbicie w mediach re-gionalnych.
Ze względu na fakt, Ŝe deklaracje poczucia związku z Wielkopolską oraz z Polską miały charakter powszechny, przez co nie stanowiły w grun-cie rzeczy zmiennej, dalsze analizy zostały ograniczone wyłącznie do po-czucia związku z Unią Europejską. Przedmiotem naszego zainteresowania stało się w tym kontekście przede wszystkim to, jakie czynniki determinują klasyfikację respondenta do zbiorowości osób poczuwających się do związ-ku z Unią Europejską. W ramach tabeli 6 zaprezentowano wyniki przepro-wadzonej analizy regresji logitowej, której rezultaty naleŜy interpretować w sposób analogiczny do sposobu interpretacji zaproponowanego w ra-mach poprzedniej sekcji opisu wyników.
Analizując wyniki przedstawione w powyŜszej tabeli, naleŜy w pierw-szej kolejności stwierdzić, Ŝe na poczucie związku mieszkańców Wielkopol-ski z Unią Europejską zdecydowanie największy wpływ wywierały predy-katory pochodne względem społecznej percepcji procesu europejskiej inte-gracji. Jednocześnie w duŜo mniejszym stopniu odczuwany związek z UE uzaleŜniony był od społeczno-demograficznych charakterystyk responden-tów oraz od subregionalnego zróŜnicowania Wielkopolski. Brak zróŜnico-wania poczucia związku z Unią Europejską ze względu na subregionalną strukturę województwa wielkopolskiego wskazuje, iŜ nie występują Ŝadne istotne formy terytorialne koncentracji osób odŜegnujących się od procesu integracji europejskiej.
Uzyskany w odniesieniu do mieszkańców Wielkopolski układ współza-leŜności zmiennych oraz sposób oddziaływania poszczególnych predykato-rów wydaje się zresztą w pełni zgodny z otrzymanymi wynikami dla Polski w ogóle107. Po pierwsze, zarówno na makropoziomie krajowym, jak rów-nieŜ mezopoziomie wojewódzkim, zdecydowanie największe znaczenie predykcyjne przypisać naleŜało afektywnej postawie wobec Unii Europej-skiej, jak równieŜ zauwaŜanym korzyściom wynikającym z integracji kraju z UE. Po drugie, kierunek oddziaływania obu zmiennych niezaleŜnych okazał się w obu przypadkach jednakowy. Co za tym idzie, respondenci, u których UE wywołuje pozytywne emocje, a takŜe ci, którzy zauwaŜają większe korzyści z integracji europejskiej, zdecydowanie częściej deklaro-wali fakt przywiązania do Unii Europejskiej. Ponadto w przypadku miesz-kańców województwa wielkopolskiego zauwaŜono, iŜ osoby z wykształce-niem podstawowym oraz zasadniczym zawodowym charakteryzowały się istotnie niŜszym poziomem przywiązania do UE niŜ osoby z wykształce-niem średnim lub wyŜszym.
________________
107 Por. P. Cichocki, P. Jabkowski, „Poczucie związku z UE w nowych krajach członkow-skich Europy Środkowo-Wschodniej”, Przegląd Zachodni, nr 3, 2009, s. 210-211.