Podstawy metodyczne prowadzonych badań empirycznych

4.2.1. Cel i przedmiot badań

Przedmiotem badań empirycznych prezentowanych w niniejszym rozdziale była prężność organizacyjna polskich spółek akcyjnych. Opisane badania prowa-dzono pod kierunkiem Marcina Rzegockiego w ramach programu zaadresowa-nego do młodych naukowców, realizowazaadresowa-nego w Kolegium Zarządzania i Finansów SGH z dotacji przyznanej przez MNiSW na 2016 rok na projekt badawczy zaty-tułowany Badanie poziomu prężności organizacyjnej w polskich przedsiębiorstwach.

Celem badań empirycznych była diagnoza poziomu prężności organizacyjnej polskich przedsiębiorstw z uwzględnieniem ich słabych i mocnych stron w kon-tekście odporności na kryzys. Pytania badawcze postawione w omawianym pro-jekcie brzmiały następująco:

5 Por. ibidem oraz A. Stephenson, Benchmarking the Resilience of Organizations, rozprawa dok-torska, Christchurch 2010.

1) Jaki jest poziom prężności organizacyjnej polskich przedsiębiorstw?

2) Jakie są silne i słabe strony polskich przedsiębiorstw w kontekście prężności organizacyjnej?

4.2.2. Metodyka badawcza

W celu określenia poziomu prężności organizacyjnej badanych spółek zastoso-wano metodę Benchmark Resilience Tool⁶ opracowaną przez ResOrgs, nowozelandzki zespół naukowców afiliowanych przy uniwersytetach w Christchurch i Auckland.

Narzędzie to przyjęło formę kwestionariusza z 29 pytaniami: ankietowany był pro-szony o wyrażenie swojej opinii na temat organizacji, w której pracuje, w kontekście prężności organizacyjnej. Wykorzystany kwestionariusz składał się z dwóch czę-ści: metryczki oraz części zawierającej stwierdzenia na temat spółki. Drugi moduł został dodatkowo podzielony przez autorów na trzy części odpowiadające trzem atrybutom prężności, w przypadku których wyróżnia się: przywództwo i kulturę, sieci oraz gotowość do zmiany. Większość pozycji kwestionariusza zawierała stwier-dzenia oceniane za pomocą skali Likerta. Badanie przeprowadzono telefonicznie.

Wykorzystano tłumaczenie kwestionariusza na język polski przygotowane przez zespół teoretyków i praktyków zarządzania.

4.2.3. Próba badawcza i termin badania

Badanie zostało przeprowadzone w okresie 24.08.2016–1.12.2016. W klasycz-nych badaniach ilościowych wykorzystuje się najczęściej dobór probabilistyczny, aby można było wnioskować o całej populacji na podstawie zbadanej próby. Możliwe jest wówczas stosowanie najbardziej wymagających miar analitycznych, pozwala-jących także na optymalnie rzetelne wnioskowanie statystyczne (za pomocą testów parametrycznych). Dobór probabilistyczny nie stanowi tu jednak wyznacznika – wykorzystywany jest również dobór nieprobabilistyczny umożliwiający stosowanie innych narzędzi analiz (testy nieparametryczne). Najczęściej zakłada się zbadanie takiej liczby jednostek wchodzących w skład analizy, która umożliwia adekwatne wnioskowanie o całej populacji. Minimalną liczebność badania określa się w lite-raturze przedmiotu na poziomie 30 lub 120 jednostek analizy.

6 ResOrgs, The Benchmark Resilience Tool, http://www.resorgs.org.nz/images/stories/pdfs/resil-iencebenchmarkstaff.pdf (4.02.2016).

W niniejszym badaniu zastosowano dobór probabilistyczny (losowy). Ope-rat losowania stanowiła baza polskich spółek akcyjnych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (stan na dzień 15.09.2016), z której pozy-skano tzw. próbę brutto⁷, tj. listę podmiotów parokrotnie przekraczającą liczebność założonej próby (baza wyjściowa liczyła 485 rekordów). Nadmiarowość doboru podmiotów wyznaczonych do badania wynika z doświadczeń badawczych – nie jest możliwe zrealizowanie wywiadów ze wszystkimi wylosowanymi podmiotami.

Stąd koncepcja zastosowania próby brutto, której wielkość w zależności zarówno od czynników związanych z możliwością skutecznego dotarcia do określonych podmiotów, jak i kryteriów selekcyjnych zawiera się w większości badań telefo-nicznych między 1:2 a 1:6⁸. W realizowanym badaniu współczynnik ten wyniósł 1:6, co jest tożsame z tzw. współczynnikiem penetracji (penetration rate). Algorytm randomizacji wbudowany w oprogramowanie do badań telefonicznych zapew-nił jednakową szansę znalezienia się w próbie każdemu z rekordów istniejących w bazie danych. Pomiarowi należało poddać N = 80 spółek, przy czym dla każdej z nich zakładano realizację minimum dwóch wywiadów.

Dobór próby w badaniu prężności organizacyjnej polskich spółek miał cha-rakter losowy. Wylosowana próba (brutto) liczyła 485 rekordów i zawierała dane teleadresowe spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warsza-wie (stan na dzień 15.09.2016). Wywiady zostały zrealizowane z przedstawicielami spółek giełdowych należących do kierownictwa wyższego i średniego. Ostatecznie udało się zrealizować N = 160⁹ wywiadów zgodnie z założeniami projektu. Współ-czynnik response rate, czyli tzw. współWspół-czynnik odpowiedzi wyniósł 16%¹⁰.

W badaniu wzięło udział łącznie 160 jednostek po 2 przedstawicieli z każdej badanej spółki. Tabela 4.1 przedstawia charakterystykę próby badawczej.

7 Na próbę brutto składa się zbiór jednostek spełniających określone kryteria, pobranych z ope-ratu losowania. W niniejszym badaniu operat losowania stanowiła baza spółek akcyjnych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Wyselekcjonowano z niej do dalszego etapu 485 spółek. Stąd liczebność próby brutto wyniosła 485. W dalszym etapie zakładano realizację badania ilościowego z N = 80 spółkami (wielkość próby netto). Do próby netto mogła wejść spółka, z której pracownikami zrealizowano co najmniej dwa wywiady.

8 W badaniach realizowanych metodą wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo przyjmuje się (w zależności od kryteriów selekcyjnych), że liczebność próby brutto powinna być od dwóch do sześciu razy większa niż w przypadku próby netto. Stosunek próby netto do brutto w niniej-szym badaniu wyniósł 1:6, a więc liczebność próby brutto była 6-krotnie większa od próby netto).

9 Próba netto.

10 Stosunek liczby spółek, z którymi zrealizowano wywiady, do wszystkich jednostek w próbie wyrażony w procentach.

Tabela 4.1. Charakterystyka próby badawczej

Parametr charakterystyki Udział procentowy

Płeć kobiety 74,4

mężczyźni 25,6

Wiek

21–30 lat 0,6

31–40 lat 41,9

41–50 lat 53,8

51–60 lat 3,8

Stanowisko

kierownictwo wyższego szczebla 45,6

kierownictwo średniego szczebla 51,9

koordynator / kierownik zespołu 1,9

pracownik 0,6

Staż w branży

1–3 lata 1,3

4–10 lat 21,3

11–20 lat 43,1

ponad 21 lat 34,4

Staż w spółce

1–3 lata 4,4

4–10 lat 57,5

11–20 lat 33,8

ponad 21 lat 4,4

Źródło: opracowanie własne.

Jak wynika z przedstawionych w tabeli 4.1 danych, w badaniu wzięli udział głownie mężczyźni (blisko 3/4 respondentów). Prawie wszyscy respondenci byli poniżej 50. roku życia: blisko 42% znajdowało się w wieku między 31. a 40. rokiem życia, a prawie 54% między 41. a 50. rokiem życia. Ankietowani wykazywali się relatywnie długim stażem pracy w branży (najwięcej osób pracowało w swoim sektorze od 11 do 20 lat – około 43%, a 34,4% ponad 21 lat). Staż ankietowanych w spółce, w której pracowali w momencie badania, można uznać za średni: 57,5%

z nich pracowało w niej od 4 do 10 lat, a niemal 34% między 11 a 20 lat. Ponad połowa ankietowanych zajmowała stanowisko kierownicze średniego szczebla, pozostała zaś część – stanowisko kierownicze wyższego szczebla.