Łatwy dostęp, wystarczające zasoby, efektywne narzędzia oceny i odpowiednie normy i praktyki są czynnikami, które przyczyniają się do wysokiej jakości systemów wymiaru sprawiedliwości.
Obywatele i przedsiębiorstwa oczekują wysokiej jakości orzeczeń ze strony skutecznego systemu wymiaru sprawiedliwości. W tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości z 2020 r. opracowano analizę porównawczą tych czynników.
Dostępność
W niniejszym wydaniu ponownie zbadano szereg elementów przyczyniających się do stworzenia przyjaznego dla obywateli systemu wymiaru sprawiedliwości:
• Prawie wszystkie państwa członkowskie udostępniają online niektóre informacje na temat swojego systemu sądowego, w tym za pośrednictwem scentralizowanego portalu internetowego zawierającego formularze internetowe oraz przedstawiane w sposób interaktywny informacje dotyczące tytułów prawnych (wykres 22). Różnice pojawiają się w treści informacji i ich adekwatności co do zaspokojenia potrzeb poszczególnych osób. Na przykład jedynie ograniczona liczba państw członkowskich (9) umożliwia obywatelom stwierdzenie za pomocą symulacji online, czy kwalifikują się oni do otrzymania pomocy prawnej. W większości państw członkowskich dostępne są jednak informacje dla osób niebędących rodzimymi użytkownikami języka danego państwa, jak również informacje przeznaczone specjalnie dla osób słabowidzących lub niedosłyszących.
• Dostępność pomocy prawnej oraz wysokość opłat sądowych mają znaczny wpływ na dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności w przypadku osób żyjących w ubóstwie.
Z wykresu 23 wynika, że w niektórych państwach członkowskich konsumenci, których dochód nie przekracza progu ubóstwa określonego przez Eurostat, nie otrzymaliby pomocy prawnej.
W porównaniu z ubiegłym rokiem dostępność pomocy prawnej utrzymuje się na stałym poziomie. Jednocześnie z biegiem lat w niektórych państwach członkowskich pomoc prawna stała się mniej dostępna. Wysokość opłat sądowych (wykres 24) zasadniczo utrzymuje się na stałym poziomie od 2016 r., chociaż obciążenie opłatami sądowymi wciąż jest proporcjonalnie wyższe w przypadku niskiej wartości przedmiotu sporu. Trudności w korzystaniu z pomocy prawnej w połączeniu z wysokimi opłatami sądowymi w niektórych państwach członkowskich mogą zniechęcać osoby ubogie do korzystania z wymiaru sprawiedliwości.
• W tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości z 2020 r. po raz pierwszy uwzględniono również informacje na temat opłat sądowych i możliwości odzyskania kosztów sądowych w sprawie handlowej. Poziom opłat sądowych w przypadku sporów handlowych (wykres 25) w znacznym stopniu różni się między państwami członkowskimi (od 0,1 % do 6 % wartości przedmiotu sporu), przy czym opłaty sądowe nie obowiązują w ogóle jedynie w dwóch państwach członkowskich. Na wykresie 26 po raz pierwszy przedstawiono stopień, w jakim strona wygrywająca może odzyskać koszty sądowe w sprawie handlowej. Znaczne różnice dotyczące możliwości odzyskania kosztów zastępstwa procesowego na etapie postępowania procesowego występują zarówno między państwami członkowskimi, w których funkcjonuje system opłat ustawowych, jak i między państwami bez takiego systemu, jak również w obrębie tych grup (w szczególności między bardziej i mniej szczodrymi ustawowymi systemami opłat). Ponadto w wielu państwach członkowskich możliwość odzyskania kosztów sądowych jest pozostawiona uznaniu sądów. Poziom szczodrości systemu odzyskiwania kosztów zastępstwa procesowego może mieć albo zachęcający, albo odstraszający wpływ na wnoszenie spraw do sądu i w związku z tym ogółem na dostęp do wymiaru sprawiedliwości.
• Dostępność środków elektronicznych w toku postępowania sądowego przyczynia się do ułatwienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz zmniejszenia opóźnień i kosztów.
Wykres 27 pokazuje, że w ponad połowie państw członkowskich elektroniczne składanie wniosków i przekazywanie wezwań nadal nie istnieje lub jest możliwe jedynie w ograniczonym zakresie, co zaobserwowano już w tablicy wyników wymiaru
49
sprawiedliwości z 2019 r. Duże luki pozostają w szczególności w odniesieniu do możliwości śledzenia postępowania sądowego w internecie, w przypadku którego żadne państwo członkowskie nie osiągnęło pełnego wdrożenia we wszystkich sądach w każdej dziedzinie prawa.
• W porównaniu z poprzednimi latami dostęp online do orzeczeń sądowych (wykres 28) pozostaje na stałym poziomie, w szczególności jeżeli chodzi o publikację orzeczeń sądów najwyższej instancji: 19 państw członkowskich publikuje wszystkie orzeczenia w sprawach cywilnych/handlowych i administracyjnych, a taka sama liczba państw członkowskich publikuje również orzeczenia sądów najwyższej instancji w sprawach karnych. Te pozytywne liczby zachęcają wszystkie państwa członkowskie do dalszej poprawy, ponieważ orzeczenia sądów najwyższej instancji odgrywają ważną rolę w zapewnianiu spójności orzecznictwa.
Jeżeli chodzi o sądy niższych instancji, liczba państw członkowskich, które publikują wszystkie orzeczenia, wciąż jest znacząco niższa zarówno w przypadku orzeczeń w sprawach karnych, jak i cywilnych/handlowych oraz administracyjnych, i utrzymuje się na stałym poziomie od 2017 r.
• W ramach tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości z 2020 r. pogłębiono analizę ustaleń obowiązujących w państwach członkowskich, mogących ułatwić sporządzanie orzeczeń sądowych nadających się do odczytu maszynowego (wykres 29). We wszystkich państwach członkowskich istnieje co najmniej kilka ustaleń dotyczących spraw cywilnych/handlowych, administracyjnych i karnych. Można jednak zauważyć znaczące różnice wśród państw członkowskich. Wydaje się, że sądy administracyjne są na stosunkowo bardziej zaawansowanym poziomie, jeżeli chodzi o tworzenie czynników wspomagających system wymiaru sprawiedliwości wykorzystujący algorytmy. Wygląda na to, że systemy wymiaru sprawiedliwości, w których wprowadzono ustalenia w zakresie modelowania orzeczeń zgodnie ze standardami umożliwiającymi ich odczyt maszynowy, mają potencjał do osiągnięcia lepszych wyników w przyszłości.
• W porównaniu z poprzednimi latami nadal rośnie liczba państw członkowskich promujących dobrowolne korzystanie z alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ADR) (wykres 30) w przypadku sporów między osobami prywatnymi. Uzyskuje się to głównie dzięki wprowadzeniu większej liczby zachęt do stosowania ADR w różnych dziedzinach prawa.
Spory administracyjne uwzględniono już drugi rok z rzędu, przy czym odnotowano nieznaczny wzrost, ponieważ obecnie ponad połowa państw członkowskich dopuszcza ADR.
• W tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości z 2020 r. po raz pierwszy przedstawiono skonsolidowany przegląd działań podejmowanych przez państwa członkowskie na rzecz systemu wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dziecku (wykres 31). Niemal we wszystkich państwach członkowskich przewidziano pewne udogodnienia dla dzieci, przy czym szczególnie często wprowadzano środki umożliwiające przesłuchanie dzieci w przyjazny sposób (w tym dotyczące pomieszczeń, w których przeprowadza się przesłuchania) oraz mające zapobiec sytuacjom, w których dziecko przesłuchuje się kilkukrotnie. Specjalne strony internetowe przyjazne dzieciom, na których zamieszcza się informacje o systemie wymiaru sprawiedliwości, istnieją jednak w mniej niż połowie państw członkowskich.
Zasoby
Wysokiej jakości systemy wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich wymagają wystarczających zasobów finansowych i ludzkich, m.in. niezbędnych inwestycji w infrastrukturę fizyczną i techniczną, odpowiedniego szkolenia wstępnego i szkolenia ustawicznego, a także różnorodności wśród sędziów, w tym równowagi płci. Tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2020 r. przedstawia następujące elementy:
• Pod względem zasobów finansowych z danych wynika, że – ogólnie rzecz biorąc – w 2018 r.
całkowite wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych na sądy przeważnie wciąż utrzymywały się na stałym poziomie w państwach członkowskich, przy czym między
50
państwami członkowskimi nadal utrzymują się znaczne różnice w rzeczywistych kwotach zarówno w EUR na mieszkańca, jak i jako odsetek PKB (wykresy 32 i 33). Prawie wszystkie państwa członkowskie zwiększyły swoje wydatki na mieszkańca w 2018 r. (wzrost w porównaniu z 2017 r.), a większość zwiększyła również swoje wydatki wyrażone jako odsetek PKB.
• Tak jak w 2019 r., tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2020 r. przedstawia również podział całkowitych wydatków na różne kategorie na podstawie danych zgromadzonych przez Eurostat. Wykres 34 ukazuje główne różnice w strukturze wydatków w poszczególnych państwach członkowskich. Z jednej strony płace i wynagrodzenia sędziów i personelu sądowego (w tym składki na ubezpieczenie społeczne) stanowią największą część w większości państw członkowskich, natomiast poziom inwestycji w środki trwałe, takie jak budynki sądowe i oprogramowanie, jest ogólnie bardzo niski, a w niektórych państwach członkowskich nawet ich brak. Wydatki na koszty operacyjne (np. wynajem budynków, pomoc prawna oraz pozostałe materiały zużywalne) w kilku państwach członkowskich są natomiast znacznie wyższe niż w większości innych. Podział ten pozostaje na stosunkowo stałym poziomie rok do roku (wykres 34).
• Kobiety wciąż stanowią mniej niż pięćdziesiąt procent sędziów w sądach najwyższych w większości państw członkowskich (wykres 36). Ze zmian, które nastąpiły w trzyletnim okresie obejmującym lata 2017–2019, wynika, że odsetek kobiet zasiadających w sądach najwyższych wzrósł od 2010 r. w większości państw członkowskich.
• Jeżeli chodzi o szkolenie sędziów, większość państw członkowskich zapewnia co najmniej szkolenie ustawiczne w zakresie warsztatu sędziego, jednak mniej państw członkowskich oferuje szkolenia w zakresie umiejętności informatycznych, zarządzania sądami i etyki sędziowskiej, a udział sędziów odbywających takie szkolenie pozostaje niski w większości państw (wykres 38). W przypadku szkoleń z komunikacji ze stronami, które należą do grup szczególnie wrażliwych, występuje stała tendencja poprawy, w szczególności dotycząca osób słabowidzących lub niedosłyszących, ofiar przemocy ze względu na płeć oraz osób ubiegających się o azyl (wykres 39). Szkolenia z zakresu podnoszenia świadomości i radzenia sobie z dezinformacją także stały się powszechniej dostępne w porównaniu z ubiegłym rokiem.
Narzędzia oceny
• Chociaż większość państw członkowskich w pełni wdrożyła systemy zarządzania sprawami oparte na ICT (z kilkoma wyjątkami), nadal pozostają luki, jeżeli chodzi o narzędzia opracowywania statystyki z działalności sądu (wykres 40). Takie systemy służą różnym celom, w tym sporządzaniu statystyki, i mają być spójnie wdrażane w całym systemie wymiaru sprawiedliwości. Niektóre państwa członkowskie posiadają systemy wczesnego ostrzegania wykrywające nieprawidłowe działania lub niezgodność z normami rozpatrywania spraw, co umożliwia znajdowanie w porę odpowiednich rozwiązań. W niektórych państwach członkowskich zapewnienie ogólnokrajowego gromadzenia danych we wszystkich obszarach wymiaru sprawiedliwości nadal nie jest możliwe.
• Ponownie spadło wykorzystanie badań wśród uczestników postępowań sądowych i prawników praktyków (wykres 41), przy czym coraz więcej państw członkowskich woli nie przeprowadzać żadnych badań. Wydaje się jednak, że istnieją pewne różnice co do tego, które państwa członkowskie nie przeprowadzały badań, wskazujące, że czasami badania są przeprowadzane jedynie co dwa lata/co kilka lat. Dostępność, obsługa klienta, rozprawy sądowe i orzeczenia, jak również ogólne zaufanie do systemu wymiaru sprawiedliwości pozostają powtarzającymi się tematami badań, natomiast jedynie kilka państw członkowskich zapytało również o zadowolenie grup o szczególnych potrzebach lub o świadomość jednostek przysługujących im ich praw. Niemal wszystkie państwa członkowskie, które korzystały z badań, zapewniły również działania następcze (wykres 42), chociaż zakres tych działań nadal
51
był bardzo zróżnicowany. Zasadniczo wyniki posłużyły do sporządzenia rocznych lub specjalnych sprawozdań, a w wielu państwach członkowskich stanowiły podstawę oceny lub zostały wykorzystane do stwierdzenia konieczności zmiany ustawodawstwa.
Normy
Normy mogą poprawiać jakość systemów wymiaru sprawiedliwości. W bieżącej edycji tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości również bardziej szczegółowo zbadano pewne normy mające na celu poprawę pod względem terminów rozpraw i podzielono te normy w dokładniejszy sposób, biorąc pod uwagę instancje i dziedziny prawa, w których takie normy obowiązują.
• Normy dotyczące terminów stosuje się niemal we wszystkich państwach członkowskich, chociaż nie zawsze są one rozwinięte w tym samym stopniu w przypadku sądów wszystkich instancji i we wszystkich dziedzinach prawa. Normy ustalające terminy (np. określony czas od zarejestrowania sprawy do pierwszej rozprawy) nadal stają się coraz bardziej powszechne, natomiast normy dotyczące ram czasowych (np. określające wcześniej ustalony odsetek spraw, które należy rozstrzygnąć w wyznaczonym czasie) oraz zaległości wciąż pozostają stosunkowo mało powszechne (wykres 43). Niektóre państwa członkowskie stojące w obliczu szczególnych wyzwań w zakresie efektywności obecnie nie stosują jednak takich norm lub stosują je jedynie w ograniczonym zakresie.
52 3.3. Niezależność
Niezależność sądów, stanowiąca integralną część zadania polegającego na wydawaniu orzeczeń sądowych, jest wymogiem wynikającym z zasady skutecznej ochrony sądowej, o której mowa w art. 19 TUE, oraz z prawa do skutecznego środka prawnego przed sądem określonego w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (art. 47) (85). Wymóg ten zakłada a) niezależność zewnętrzną, w przypadku której dany organ wypełnia swoje zadania w pełni autonomicznie, bez podległości w ramach hierarchii służbowej, bez podporządkowania komukolwiek, w sposób wolny od nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, pozostając w ten sposób pod ochroną przed ingerencją i naciskami z zewnątrz, które mogą zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia, oraz b) niezależność wewnętrzną i bezstronność dotyczące jednakowego dystansu do stron sporu i ich odpowiednich interesów w odniesieniu do jego przedmiotu (86). Niezależność sądów gwarantuje, by wszystkie prawa wywodzone przez jednostki z prawa Unii były chronione, a wartości wspólne państwom członkowskim określone w art. 2 TUE, w szczególności wartości państwa prawnego, były zabezpieczone (87). Zachowanie porządku prawnego UE ma zasadnicze znaczenie dla wszystkich obywateli i przedsiębiorstw, których prawa i wolności są chronione na podstawie prawa Unii.
Postrzegana niezależność sądownictwa jest czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy, gdyż postrzegany brak niezależności może zniechęcać do inwestycji. Oprócz pochodzących z różnych źródeł wskaźników dotyczących postrzeganej niezależności sądów tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2020 r. przedstawia szereg wskaźników dotyczących sposobów, w jakie zorganizowano systemy sądowe, aby chronić niezależność sądów w pewnych sytuacjach, w których może być ona zagrożona. Informacje uzyskane od Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa (ENCJ), Sieci Prezesów Sądów Najwyższych Unii Europejskiej (NPSJC) oraz grupy ekspertów ds. prania pieniędzy i finansowania terroryzmu odzwierciedlono w tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości z 2020 r., która zawiera zaktualizowane wskaźniki dotyczące gwarancji prawnych w zakresie postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów oraz powołań członków Rad Sądownictwa, a także dwa nowe przeglądy postępowań dyscyplinarnych dotyczących prokuratorów.
85 Zob. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012P/TXT&from=EN
86 Wyrok Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in., 585/18, C-624/18 i C 625/18, ECLI:EU:C:2019:982, pkt 121 i 122; wyrok z dnia 24 czerwca 2019 r., Komisja/Polska, C-619/18, ECLI:EU:C:2019:531 pkt 73 i 74; wyrok z dnia 27 lutego 2018 r., Associação Sindical dos Juízes Portugueses, C-64/16, EU:C:2018:117, pkt 44; wyrok z dnia 25 lipca 2018 r., Minister for Justice and Equality, C-216/18 PPU, EU:C:2018:586, pkt 65.
87 Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 24 czerwca 2019 r., Komisja/Polska, C-619/18, ECLI:EU:C:2019:531, pkt 44.
53 3.3.1. Postrzegana niezależność sądów
Wykres 44: Postrzegana niezależność sądów i niezawisłość sędziów w opinii ogółu społeczeństwa (*) (źródło: Eurobarometr (88) – kolory jasne: lata 2016, 2018 i 2019; kolory ciemne: 2020 r.)
(*) Państwa członkowskie są najpierw uporządkowane pod względem odsetka respondentów, którzy stwierdzili, że niezależność sądów i niezawisłość sędziów jest bardzo dobra lub dość dobra (odpowiedzi pozytywne ogółem); jeżeli niektóre państwa członkowskie mają taki sam odsetek odpowiedzi pozytywnych ogółem, wówczas państwa te są uporządkowane pod względem odsetka respondentów, którzy stwierdzili, że niezależność sądów i sędziów jest raczej zła lub bardzo zła (odpowiedzi negatywne ogółem); jeżeli niektóre państwa członkowskie mają taki sam odsetek odpowiedzi pozytywnych ogółem i odsetek odpowiedzi negatywnych ogółem, wówczas państwa te są uporządkowane pod względem odsetka respondentów, którzy stwierdzili, że niezależność sądów i sędziów jest bardzo dobra; jeżeli niektóre państwa członkowskie mają taki sam odsetek odpowiedzi pozytywnych ogółem, odpowiedzi negatywnych ogółem i odpowiedzi wskazujących na bardzo dobry poziom niezależności, wówczas państwa te są uporządkowane pod względem odsetka respondentów, którzy stwierdzili, że niezależność sądów i sędziów jest bardzo zła.
Wykres 45 przedstawia podane przez respondentów główne powody postrzeganego braku niezależności sądów i sędziów. Respondenci pochodzący spośród ogółu społeczeństwa, którzy ocenili niezależność systemu wymiaru sprawiedliwości jako „złą” lub „bardzo złą”, mogli wybierać spośród trzech powodów, aby wyjaśnić swoją ocenę. Kolejność państw członkowskich jest identyczna jak na wykresie 44.
88 Badanie Eurobarometr FL483, przeprowadzone w dniach 7–11 stycznia 2020 r. Odpowiedzi na pytanie:
„Zgodnie z posiadaną przez siebie wiedzą, jak oceniłby Pan / oceniłaby Pani system wymiaru sprawiedliwości w (Pana/Pani kraju) pod względem niezależności sądów i sędziów? Czy Pana/Pani zdaniem funkcjonuje on bardzo dobrze, dobrze, źle, bardzo źle?”, zob.: https://ec.europa.eu/info/strategy/justice-and-fundamental-rights/effective-justice/eu-justice-scoreboard_en
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
DK AT FI SE NL DE LU IE BE EE FR CZ CY EL MT LT HU LV ES SI PT RO BG PL IT SK HR Bardzo dobra Stosunkowo dobra Stosunkowo zła Bardzo zła Nie wiem
54
Wykres 45: Główne powody postrzeganego braku niezależności w opinii ogółu społeczeństwa (odsetek wszystkich respondentów – wyższa wartość oznacza większy wpływ) (źródło: Eurobarometr (89))
89 Badanie Eurobarometr FL483, odpowiedzi na pytanie: „Proszę odpowiedzieć, w jakim stopniu każdy z podanych powodów wyjaśnia Pana/Pani ocenę niezależności systemu wymiaru sprawiedliwości w (Pana/Pani kraju): w bardzo dużym stopniu, do pewnego stopnia, nie całkiem, wcale”.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
DK AT FI SE NL DE LU IE BE EE FR CZ CY EL MT LT HU LV ES SI PT RO BG PL IT SK HR
Status i pozycja sędziów nie
gwarantują w sposób wystarczający ich niezawisłości
Ingerencje lub naciski ze strony
interesów gospodarczych lub innych szczególnych interesów Ingerencje lub naciski ze strony
rządu i polityków
55
Wykres 46: Postrzegana niezależność sądów i niezawisłości sędziów w opinii przedsiębiorstw (*) (źródło: Eurobarometr (90) – kolory jasne: lata 2017, 2018 i 2019; kolory ciemne: 2020 r.)
(*) Państwa członkowskie są najpierw uporządkowane pod względem odsetka respondentów, którzy stwierdzili, że niezależność sądów i niezawisłości sędziów jest bardzo dobra lub dość dobra (odpowiedzi pozytywne ogółem); jeżeli niektóre państwa członkowskie mają taki sam odsetek odpowiedzi pozytywnych ogółem, wówczas państwa te są uporządkowane pod względem odsetka respondentów, którzy stwierdzili, że niezależność sądów i sędziów jest raczej zła lub bardzo zła (odpowiedzi negatywne ogółem); jeżeli niektóre państwa członkowskie mają taki sam odsetek odpowiedzi pozytywnych ogółem i odsetek odpowiedzi negatywnych ogółem, wówczas państwa te są uporządkowane pod względem odsetka respondentów, którzy stwierdzili, że niezależność sądów i sędziów jest bardzo dobra; jeżeli niektóre państwa członkowskie mają taki sam odsetek odpowiedzi pozytywnych ogółem, odpowiedzi negatywnych ogółem i odpowiedzi wskazujących na bardzo dobry poziom niezależności, wówczas państwa te są uporządkowane pod względem odsetka respondentów, którzy stwierdzili, że niezależność sądów i sędziów jest bardzo zła.
Wykres 47 przedstawia podane przez respondentów główne powody postrzeganego braku niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Respondenci pochodzący z przedsiębiorstw, którzy ocenili niezależność systemu wymiaru sprawiedliwości jako „złą” lub „bardzo złą”, mogli wybierać spośród trzech powodów, aby wyjaśnić swoją ocenę. Kolejność państw członkowskich jest identyczna jak na wykresie 46.
90 Badanie Eurobarometr FL484, przeprowadzone w dniach 7 i 20 stycznia 2019 r. Odpowiedzi na pytanie:
„Zgodnie z posiadaną przez siebie wiedzą, jak oceniłby Pan / oceniłaby Pani system wymiaru sprawiedliwości w (Pana/Pani kraju) pod względem niezależności sądów i sędziów? Czy Pana/Pani zdaniem funkcjonuje on bardzo dobrze, dobrze, źle, bardzo źle?”, zob.: https://ec.europa.eu/info/strategy/justice-and-fundamental-rights/effective-justice/eu-justice-scoreboard_en
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
FI NL SE DK IE LU AT DE FR LT BE RO EL MT CY LV BG PT CZ ES EE SI IT PL HU HR SK Bardzo dobra Stosunkowo dobra Stosunkowo zła Bardzo zła Nie wiem
56
Wykres 47: Główne powody postrzeganego braku niezależności w opinii przedsiębiorstw (odsetek wszystkich respondentów – wyższa wartość oznacza większy wpływ) (źródło:
Eurobarometr (91))
91 Badanie Eurobarometr FL484; odpowiedzi na pytanie: „Proszę odpowiedzieć, w jakim stopniu każdy z podanych powodów wyjaśnia Pana/Pani ocenę niezależności systemu wymiaru sprawiedliwości w (Pana/Pani kraju): w bardzo dużym stopniu, do pewnego stopnia, nie całkiem, wcale”.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
FI NL SE DK IE LU AT DE FR LT BE RO EL MT CY LV BG PT CZ ES EE SI IT PL HU HR SK
FI NL SE DK IE LU AT DE FR LT BE RO EL MT CY LV BG PT CZ ES EE SI IT PL HU HR SK